oRHANELI TERİ{IK

t

Ltrı. -3)

oRHANELI TERİ{IK

SAI{TRALİİİİİİ ÇEVREYE ETKILERI

RAPoRu

Prof.Dr.Ulviye ^özBR Prof.Dr.Vıbıp ^IATİAT

uıuoıĞ iiuİvsRsİrBsİ

çBVRB ARAşTIRIIAI^RI ^GırRtJBı,

öln \

B{JR§A - ¹⁹⁹²

t

I-GIRIŞ.

II. 4.Orhaneli Terııik Santral

Dağı l ın üode l i

oRHA}IELI TER}IİE SAİüITRAL RAPoRU

Çevresinin üeteorolojik Özel l ik],eri ve I

2 I-2 2-4

4 ^

7-a l|-7

t.l I.2

2.T 1.3 2.L 3.T

l. -T

r.l I.2

I.z I-2 I.2 I.2 T.z I-2 I.2 T-2

r-3 r.3

.Türkiye'de Elektrik Enerjiei Üretiıi.

.Ternik SantraIlea ve _Çevre Sorunları .l.Ternik Santraller ve Hava Kirliriğ..L-".

.Tanecikler ^(Uçucu rüt)..

. karbondioke _i t

. Kükürtdiokait ve Azot Oksitler-...

ernik Santraller ve Su Eirliliği. L/..,:,ı... ^.

ernik Santraller ve IsrI Kirlenne. - L ^{. . . . -} . ....----.-9 ernik Santraller ve Estetik Sorunlar.la ...tO

8-9 -ıo

:"

-|2 -Ll.

. Ternik §antraıin _Çevreye Etkisinin BeJ,irlenresi. . . . tı

. l -Kirletici Yayan Yükeek Baaalar civğrı,nda Hava.Ealiteginin

Belirlennegi... -. ...lI

I.3.2.HavaKalitesininKorunnasıYönetueliği

II.oRr,hNELİ TER}tİx sAJttTRAL PRoJESİNİ}ı GELİşİı{İ vE öZELLİrLERİ

III. soNUÇ

IrI.1.Çevreael rrr.2.Çevreae1 IIr.3.Ula9ılan

Zararlar rII.1ı.Orha -xaynaklar lçın

-Ek

eri

Etki Değerlendirne Raporu Niçin Diizenleneııedi _?

Etki Değerlendirıe Raporu Nasıl Diizenl,ennel idir?

Bilgiler lşiğında Ternik Santralin Çevreye Vereceği neli Ternik §antralinin _Çevreyd Vereoeği Zararı Azaltnak

A]. Innası Gerekli önleıler II. l ^. Projenin Gelişiıi

II.2.Orhaneli Ternik Santralinin,f,öDürün ve §uyun Özellikleri Ir.3-Terıik _Santra], Çevreeine Yayılaoak Kükürt Diokeit ve Eül

.

}liktarı

BoLuİ{ I GİRİŞ

r.r. TüRKiyE,DD ELEKTRİr sxsn.risi üıstiııi

Ekononik ve aosyal kaılkınıanı.n en öneıli girdilerinden biri olan enerji, yaklaşı.k yirıi yıldan beri gerek kalkını!,9, terekae kalkınnakta olan ülkelerin gündeninde en çok tartrgılan ^konulardan biridir. Dünyamı.zda tüketilen enerjinin yaklaşık I99'u fosil yakıt-

lar o1arak isinlendiri]en petrol, köıür ve doğal ^gazdan üretilıek- tedir. Enerj i tüketiıinde kaIkı,nıı9l,ık göstergesi olarak kabul edi-

len değer ^2OOO KltH/kişi-yrl'dır.

Enerj inin ternodinaıik anl,aıda en kaliteli şekli olan 'Elek- trik", tagınıDı ve kullanını en kolay olan enerji şeklidir,Elek- trik üretini ütketerin aoeyal ve endügtriyeı ihtiya9larının bir aonucudur. üodern toplunlarda pek çok sorun ile, artan enerji agı- ğı nedeniyle kargılagılDaktadır. ^En geli9niş ülkelerde biIe toplu-

mun kaIk:,nma tıızlarının lO yılde iki katına ulagtı,ğı ^buna karşılık elektrik üretininin aynı ^tenpoda artıadığı, kalkınıa hızına ^ayak uyduranadığr görülnektedir- Ayrıca tıer topluıda öneıli nüfus kütle-

lerinin "daha iyi yagana' arzugu ite fert başına ^daha fazla enerİi tüketne eğilini gösterdiği bilinıektedir- Dolayısıyla aelında yıl- lık enerji üretin talebinin kalkınıa hızı ile, örneğin kırsal keeiı- den kentlere göç hızı çarpıDı kadar olııası gerekirken, yıllık üre- tin her zaııan ^bunun altrnda kal[ı9tlr-

Ülkeoizde şu andaki Devcut teknoloiik inkanla. ile enerii a9ı- ğı.nı ^kapatnak üç yol ile ^{ıünkündür.}

A-Debileri oldukça d:d,zer.aiz nehirleriniz üz€rinde kurulu ^ve kurulacak hidroelektrik tesisler ile.

B-Deği9ik yörelerinizde bulunan ^ba9ka türtü kuJ,lanını ^nünkün olmayacak derecede kalit€ai dügük Linyit rezervlerine ^da- yalı ternik eantraller ile.

c-ittıaı enerji ile ^(doğrudan eıektrik veya doğal gaz, ^'köDür, petrol gibi birinciI kaynaklara dayalı terEik Dantraııer

i le ⁾

Elektrik enerjisi ternik, hidrolik, jeoterEal ve nükleer ^kay- naklardan üretilebilnektedir. Ülkeıizde tagköıürü, linyit ve sıvı yakrt ^(petroJ. ürünü) tüketen ternik ve su kaynaklarından elektrik üretini yanı aıra jeoterıal enerjiden yararlanan 6antröllerde elek- trik üretilnektedir.

Türkiye'de l99O veriterine göre ıevout elektrik gğntra1,1erinde lz4g3 |Iw elektrik üretilEektedir. ^Bu santrallerden l88 ütıl I ^tagkönü- ri, 4456 ür.r.ra l inyit, 2O36Ut{ | aıvı petrol ürünleri, ^{aOO }lül O} doğıl

t

t

gaz _olmak ıİzere 7474 _üW I ternik, ^5Ol8 üW İ hidrolik kaynağa dayalı.

çalrşnaktadırlar. r5 }fiJ a jeoternal kaynaklı ol.an toplaD kurulu gü- cün a59'u ternik kaynaklardan, *4I'i hidrolik kaynaklardan karşılan-

maktadl r

Türkiye'nin elektrik enerjiei üretinini her yı.l biraz artan hı,zlarda arttırnak gereknektedir. [itekiı Türkiye'nin elektrik ener- l97O döneninde jisi 1950-1960 döneninde bi. önceki bir önceki lo yıllık dönenin 3.6 katı l?60- dönemin 3 katı 1971-19aO döneninde ise bir öncekinden üç kat artrş gösterniştir- Her lo yı.lda üçe katl.anan bu

enerji üretin kapasiteainin şu andaki ihtiyacı karg ı ^i. ıyanadığı bi- ]inııektedir. Türkiye'nin tün-}Jdrol ik ve terEik enerji potanaİyeli kullanı labilir hale getiri ldiğinde lecektiı- Halbuki Türkiye gelişnişlik 2OOO basanağı olarak alınan Ktıl/kişi-yıl değeri a9ı.labi- zoootrliiı / ki9i-yrl barajı.nrn yarıaına bile önüıüzdeki 15-2o yı.lda ula'abile- cek durunda değildir. Talebin karş ı lanabi 1nes i için l981-199O ara- gında her yıl l2oo ür,|, I99o'dan aonra ı5oo }iw gücünde üreti, tesio- 1erinin devreye girnesi gerektiği hesaplannrg tıı. L992'de J,z5oo}rüJ

l995'de 23600ü!' kurulu güce ulaşı.lnası planlannaktadı _{r. Kı.} sa vadeli olan bu hedef güçlere ulaşılmagr ülke kalkınnaç:.nda hayati öne. ar- zetnekte ve bu amaçlara uygun düşebilecek her türlü enerji üretiı inkanları hızla devreye al ınmaktadır _-

r.2 TERı,riK SANTRALLER vE _{çEVRE soRUNLARr}

Termik aantraller könür, doğal gaz veya 9ıvı petrol ürünleri- nin jiainin elektriğe çev:.ildiği aantrall€rdir. yakı. lmasr ile buhar üretilerek, buhar tribünJ,erinde yakıt ener-

Terıik aantraller ürettiği _{Kıdh enerj} i başına gevreye en _çok z,ırar veren i9letnelerdir- TerEik yönten ile elektrik üretininde könürün çıkarı. lı,p taşınnası, enerji üretin ünitelerinde yakılnası ve atıkların bertarafrnda kargılagılan çegitli etkin çevresel lar söz konuaudur. Ternik santraJ,ler havayı, ouyu kirletip arazi- ^aorun- nin kullanrn şeklini olunsuz yönde etki lediklerinden estetik açrdan hog olıuayan manzaralar oluşturdukı.arı gibi bitki örtü'iine de zarar verebi].nektedir.

Ülkenizde ve başka üIkelerde _düşük kaliteli könürleri el,ektrik enerjisine dönügtüren terııik santrallerden çevreye üç tür kirleti- ci yayrlır- Bunlar, (l) gaz artıklar, (2) katı ötıkıar ve (3) ğıvı atıklardır. _Bu atrklar ile teruik aantraller hava kirliliğine,

raıl kirlenneye, au kirlitiğine, toprak kirliliğine ve eatetik bozulnaya neden olurıar. Bunları aıraaı. ile inceleyeıiı.

I.2.1_Ternik _Şantrat ler ve Hava Kirliliği

Foail yakrt tüketen terııik gantrallere en büyük tepki havayı

t

-3-

kir].etmeleri dotayıaıyla aallnda fert ^ba9rna en çok elektrik tüke- ten ülkeler kalkınmışlık sıralanaaında da en ba9ıarda yer aıdıkla- rı halde enerji üretin tesislerine karşı ^en çok tepkiyi de ^bu ülke- ler gösternektedir- Ternik santrallerin ^havaya verdiği en öneıli atıklarbacagazlarıveıgıdrr.Könürileçalı9anternikgantraller.

den havaya atrlan gazlar başlıcö ^{yanna ürünü} olan karbondioksitin yanı9ıra, tam yanmana nedeniyle olugan ^karbon nonoksit ile taneoik-

ier halinde asılı durabilen sıvı veya katl ^nadde}er ile ^uçuou kül, kükürt oksitler ve azot okaitlerdi,,

Havaya atrlan gaz ve toz kirleticilerin en ^büyük yüzdesi kö- mürlü santrallere aittir. Ternik santrallerden könürlü olanların en çok tıavayt kirleten oantraller ^olduğu A,B,D'de yapılan bir ^9a-

1rgıuada beıirtilnigtir- Bilhassa terıik gantrallerde tüketilen

linyitlerin ^düşük kğl,orili,buna kargılık yüksek kükürt itıtiva etıe- si eebebiyle santrallerden çıkan gazlardan biltıasaa kükiirt okait- leriıı we uçucu kül bagl,ıoğ hava kirletioileridir- 1969'istatistik- lerine göre A.B-D'de atnosfere atılan yıllık kükürt dioksit(SO2)

yayı. 1ımrııın yakla9ık a43'ü azot okoitleri tl6'gı ve taneoiklerin alO,u köııürlü ternik 9antralıerden yayılıaktadır (soott, D,L,|9?3»,

Diğer taraftan l98o de yine A,B,D'de atnosfere atılan ^So2 nin 2/3 ü elektrik üreten i9letııelerden yayıJ,naktadır, ^l93O da ^{26000 }tll} elektrik ^{gücü köınürden} üretilirken l98o de ^{23o.ooo }llıt} elĞktrik ^güoü könürden üretiliyor (Hilenan, B,1982), ^Denekki A,B,D de elektrik üretiDi için tüketilen könür ve dolayı,sıyla So2 emisyonu artEı9tır,

IOOO ^}1W gücündeki könür, petrol ye Eaz ile çalı9an değişik tipteki terBik santralin ba9ıJ'oa hava kirletioilerini yayınlana ıniktarları çizelge I-1'de verilıi9tir,

Çizelge I.+roo0 ^}ttıl güçle könür,petrol ve gaz ^yakan üq deği türde termik aantrali yayınlandığı kirletioi Diktarları ^(Mi lyon t yrl olörak) (Scott, ^D.L.1973)

şik

""/

kirtetici üadde Tanec ikler

kükürt Diokg it Azot oka it].er

karbon }{onoks i t HidrokarbonIar

KöEürrii(e) ^Pe trollü(b) Gazlı ^(c)

975oo L950 23ooo 575 23o

58ooo 8oo 239oo

, _t9

73 -5

5lo l3.5 ı3.3oo

a)Yrllrk yakıt ti.iketi[i : 2-3 ^niJ.yon

Kömürde kükürt niktarı : ^12-5 Elektroatat ik çöktürücülerin kül tutEa verini I 19? -5

b)Yrllrk yakıt tüketi[i : 460 ııilyon

Yğkl ^t ın kükürt Eikta.ı. : ^{i(l .6}

ton könür

gaıon petrol

c)Yıllrk ^y akrt ^tüket ini :6.8xlO ft Eaz

t

-4-

33O ^l{r.J gücündeki bir gantralden I2l neı, l4l kül(kuru ^bazda) ve Xl .7 kükürt (kuru bazda) bileşiıindeki könüriin kullanılıası hı-

].inde verimi a9B, X99.8 olan elektrostötik filtrelerin (ESF) kul- lanrlnasr halinde çevreye atılan kirletioi ıiktarı 9izelge L2'de

gir8 teri lEi 9t i r ^-

Ç izelge ^I .2. Sona ternik B'ye eşdeğer bir aantralde ^{(33O l{t,J} ) Yıld' atılan ^ki rı ^e ici ıiktarı

ton/yı ^{ı )}

Elektroatatik ^{Fi Itreg} ız kirletici Elektrostatik

ı9a Fiıtre veriııi r99.a

I_2_1.3.Kükürt Dioksit ve Azot okaitler

Çiael+e I.2'de eösterildiği gibi köıür tüketen bir ternik ^aant-

ı 2ooo

5looo l5ooo

375 l50

5tooo 123o l5 ooo 375 l50

I.Z_L.I Tanecikler ^(Uçuou kül) - _nluğu

Deıoekki günde 5ooo ton könür tüketen bir aantralde ^çogu uçucu külden ibdret olan tanecikler el,ektrostatik çöktürüoülerde

tutulabilEektedir; fakat sı.kı güvenilirlik düzeyinde ^ESF gibi toz tutmacihazlarıkullanılgabilegünboyuncatonlarcaoı(4.1-4oton/

gün) atmosfere enjekte ^edi lnektedir, ^Uçucu küllerin ^baoadan atfoafere yöyılEaaı.n].n gö8terdiği çevre ^aorunu ile ve ^ESF 9ıkışındıı tutulan

tozldrın otuşturduğu yığınlar ternik santralin yaratt ^{ığ,, _en}

öneıl i çevresorunudur.Biriıüretiıba9ı,nauçucukülünyarattığı8orunun

büyükrüğü kullan:.lan yakıt türüne, yak,a proaesine yani ^uygulanan

teknoJ.oj iye bağlı.dır.Yayınlanan bu tozIuluğun en öneıli ^aonucunun e9yd veya bitkiler üzerinde toz yığı,lna8ının yanı aıra ^nen ve yağıg etkigi ile sert bir kabuk olugununa yoı agarak toprak ve ıalzenenin egaa y.ıpr6rnı tananen boznakta, bitki ve insan dokularını tatırip ederek ^{ka l ı,c} ı. aonu9lar yaratıaktadır,

Baca gazları içindeki ^u9ucu küllerin 9evreye yayılıasını önle-

mek üzere son yıllarda kurulan santrallerde ^yük6ek veriıli elektro-

f i].trelerin çElr9tırııDaaı 9aftryıa ^yiinetBeı iklerde veriıen gınır değerlerin altrnda kalı.nacak ^düzeyde çevreye küı verilıektedir, 1.Z.L.2 Karbondioks it

Bacadan atı].an gaz halindeki ıaddelerden en az tehlikelisi var- sayılan karbondioksıoın oıınyıı atBo8ferinde yııdö ao,2 artı9 göster- diği ve ^bu nedenle ^güne9in enerjiei ^yükaek oldn ı9ınları gera etki-

oi i]e ı6ıaını yükoeltnektedir. Bu ıglnnü etkisi giderek artan toz- luluğun ^aoğutua etki8i ile tero yönde olduğundan etki ıekanizıala- rr tart ^{ı.8 r} lnaktadır.

Tanecikler kükürt diokait Azot oksitler

karbon ^{monoks i} t

H i drokarbon 1ar

6t5ooo 5ıooo ı5ooo

375 ı5o

aJ--

t

5

ralden ^yapı. lan baglıca iki hava kirletioi kükürt diokait ^{(SO2) ve} azot okaitlerdir. ^(NOX) yukarıda belirtildiği eibi l98O'de A.B.D'd€

atmo8fere atrlan So2'nin 2/3'ü elektrik üreten işletıelerden, azot okgitlerin ige ancak l/3'ü elektrik üretiıi ve diğer €ndüatri kuru-

lug larrndan yayılnaktadır.

§O2 ve NOX'in atEo8ferde kalna zananı birkag gündür; bu arada bu oksitler birkaç yüz f,ı. uzaklı.ğa ta9ınabilirler. Ta9ınna ar.ra- sında asidik yağış, halinde yeryüzüne inebileoekleri gibi, gaz ^ha- linde kalabilirler veya kinyasal tepkinelere katılıası aonuou 604-2, No3- gibi iyonlara dönü9etbi l irler - Bu i},onıar havadaki taneoikıere yapı9arak yeryüzüne kuru çökelıe ile düşerler.Eğer ^8O2 ve NOX'i ya- yan termik aantral bacaları çok ^yüksek değil ise yer ^yüzüne gok da- ha _çabuk çökelirler. ^Son 2o yı,ldan beri olduğu gibi çok ^{yükğek bağd-}

lardan yayılırlar ioe atıosferde gaz v€ taneoikler birkaç gün aü- rüklenebilir].er. So2 atnosferde farklı işleıIer ile uzaklagabiIir.

Homojen gaz fazı oksidaayonuna ıevcut SO2'nin a9'unun, 8ıvı fdzı oksidasyonuna a35'inin, kuru çökelEeye I45'inin ve abaorplanan ^ga- zın y.ış çökelnesine ise 1ll'inin katıldığını heaaplaııgtır. (Hileıan,

|9a2r. Bu alanda çalıganlar baoalarda yayılan aeidik ıaddelerin ^yak- lagık ol,arak yarıgınr.n kuru halde - gdz ve taneoikler halinde yer ^yü- züne düştüğünü varsayarlar. Yayılan kükürdün yakla9ık 2/3'ünün ya- yıldığr bölgede çöktüğü, l/3'ünün iae ^daha uzöklarö ıürüklendiği Böz-

lerıiyor.

Kükürt Diokgidin Bitkilere Etkioi

Kirletici gazların devanlılık ve ıikta.larına bağlı olırak bit- kilerde 3 deği9ik tipte zarar ortaya çıkDaktadır. Bunlar , Akut, Rronik ve Görünneyen zararlardıa.

Akut zararlarda bitkiler uzun ııe ,iddetli kirletioinin etkieinJ<- kaldığrndan zarar hemen etkigini töaterir. ^Bu zaraEan kıga bir ^güre sonra bitki ler ölür.

Kronik zararIar bitkilerin za!ıan za[dn öldürücü olEayan kirle- ticilerin etkisi a].tında kalnalarıyla ]eydana gelirler. Eronik zöraE- ldrda aimptoıı belirgin bir şekilde kendini gösternez. ^Bu zararlannada bitki ölnez, ancak veriı düger.

Gözle görünneyen zararlar ige simptonları fark edilneyen zarar- lardır. Bitkinin bazı fizyolojik fonks iyonlarında geriıeDe ortaya çıkar. Gizli olarak var olan zörarlar kirletioinin ^uzun süre deyaı etmegi ya da şiddetini artırnö6ı ^sonuou kronik 9ekle dönü9ebilir.

Bitkiler özellikle atnosferdeki soz Eazına kğr9ı çok ^duyar- lıdırlar. SO2 g.azı hen direkt olarak bitkilere nüfuz ederek geligıeyi

engellediği gibi hen de @ aait ^yağDuruna

dönü9erek bitki üzerine o].unsuz etkilerde bulunnaktadır. Bu aıoaçla Alnanya'da kontro]. lü kogullarda yapı.lan bir aragtırığda bitkilerin toprak üstü organları ve özellikle yaprakları araoılı,ğ1 ile §O2 ga- zrnı abao.be ettikIerini ve her bitkinin soz konaantraeyonuna kargı.

duyarl ı l ıkl.ırının birbirlerinden förk],ı oldukları. belirlenıi9tir (Faller,l968).

Kök ortamrnda kükürt absorpsiyonunu ortadan kaldırarak yalnız atnoaferdeki SO2 BazL ^{konaan t} raayonunun bazı bitkilerde kuru ^ıadde veriııi üzerine etkisini incelenııig ve agağıdaki çizeltede b€lirtilen

gek i lde özetlenni9tir.

-6-

Çizelge I.3. ^Kök ortanl ^üzerinden bırakı ^lıDağ ı duruıounda baz ı. bitki lerde ^kuru

kükürt sağlanmasının devre dı9ı

atııoe ^f erden SO2 koneant raayonunun ııadde ^ver iııi üzerine etkisi(x), Bitki

Çeşidi

No rına ^]

Kritik ^{Ladin Ladin}

S02 Konsant ra6yonu mE s02ln3 olarak

o.2 o.5 ^t.0

Etk i

tün

gure 9 ı

o 1a rak 0.0

ı03 1ı0 lı|

ıl3 ııı

54

ı.5

too Io7

46

ı5 ı3

9

l00 ?9

3l

l03 rt8

L3

Çizelgenin inc€lenıOesinden anlagılacağı gibi ayçiçeği ve tütün bitkisi için atınogferdeki tokgik aınır değeri 0,0-1,5 ng SO2lo3 iken mlsır bitkisi için toksik sınır değeri o,5-t,o ag ^8o2/n3 arasında değişikIik gösterııektedir, Ayrıca ^bu bitkilerin topraktğn aldıkları kükürdü de dikkate aıIraak bu aınır değerleri ^daha da dü9ecektir,

Kükürtdioksit tarla bitkiterine olduğu kadar, ornan ağaglarına daetkiliolnaktadır.9aylıkvegetasyongüresiiçerieindeortaı'aEa

olarak SO2 gazının sınır değeri ^Göknar ve Ladin i9in 0,05 ntln3ı Karaçam ve Kız:. J.Çöm için 0.08 ^mglm3, Çınar, Mege, Eavak,§öğüt, Akçaağaç ve Hug için ise o,12 ngln3'lüktür,

Uluslararasr Ormancılı,k Araştırııa Kurunları Birliği(IUFRO) ^iğne vapraklr ağaç türleri için, kükürtdiokeit'in, aınır değerleri '9ağı-

dak i şeki ıde beIirti lıtri9tir,

Yet ⁱ şme ortömı ^{Ağaç Türü uzun vade l} i eınır ^değeri

0.050mg/ıı3

0 . 025mglm3

kıga ^{vade l} i sınır ^değerİ

O. l5Oıne ^/ ıı3 0.075nglın3

rın bu1

Kükürt ve azot okgıtlerini kargılagtırdığınızda kükürt okğitle_

asidik yağı9a azot okEitlerden ^daha çok ^neden olduğu görü9ü ka- edi].rnektedir.

Kükürd Diok8ıt ve Asidik Aeroaollerin ^İnsan. SaElıEına_,Etİl.'""

Atno9ferde ^bulunan kükürtdioksit ve ^buna bağlı o1arakdeidik aeroaol1er insan sağlığı üzerinde öneoli ^dereoede etkili olnaktadır- lar.Nitekimasidikhavakİrleticiıeringerekıaboratuvarkogulların.

da canl ^ı. Iar üzerinde ^{yapr J,an,} gerekse in6anıara kontroııü olarak ^uy- gulanan öıÇümlerdeIı insan sağlığrnı etkiledi,ği ^eonucuna vğrııEı9tır,

(Spengler ve ark.199O) Ayrıca ⁵³ ülkede brongit ölüıı hızları ile

t

Ayç ⁱ çeğ i Mısrr

Tütün

-7- t

asidik aerosoller ara,ındaki iıigkiıer inoelendiğinde1 asıdik aero- sol1erin ^uzun süre "'l",i"O, kalındığında bronşite,yakalanma olagı- lrğınrn ^önem].i a""",j" arttığı gözlenmi9tir,Özellikle kuru havalar- da aerosol ta.,"clXrerİ", y"ğ", taneoiklerinden daha dügük PH'ya sahip olına1..]' ,."o"ı, etkilerinin ^daha fazla o"t,11

,sö't'roegine neden ^o lma}rtad ^ı r.

''="="o;;;;İ"-i*"""o", da l983_1989 döneninde 5,9 ıilyon inganın ^ya_

şadığı bölgede akut ^aol,unuıı yolu ha6talıklarından hagtahınelere ^bag- vurularının, yaz aylarında artan 6ülfat, 9ülfüriik a8it ve ozon kon- santra,yonunun artmögı ile artı9 gögterdiği gözıenDi9tir. -ontorio'da 9 büyük yerle9im ,""",O", sosyoekonoınik ^s İatü , denograf ik duruıı,alkol ve sigara alrgkantığına bağlı olarak hagtalık ve ölün oranları ile

atmosferdeki sülfit, 9ülfat ve taneoik kongantrasyon lar ı araeında pozitif i 1işki ler saptanmıştır,

l98O'de, A.B,D,:de yapılan diğer bir çalışmada da benzer ^gonug- ]ar bulunınu9tur-Bu çalı9mada tanecik kiflitiği ile ölümler aragında pozitif bir iIigtı olauğu ve özellikle sülfat aerogol konaantraeyo- nunun ölüme neden olıtra katk,,,ın,,n öteki kirletioilere oranla ^daha

fazla olduğu ^{be 1 i r I enıı i 9 t i r} , A,B,D"deki ^{yı l} llk ölüıılerin ^X4-9'unun sülfat yaylıııır iı.e ırgiıı oıduğu belirtiliyor, ^Çünkü 9ülfat fonk- giyonu _H2so4, ^(NH4)Hso4 ve ^(NH4)3 H(so4)2 'nin yanıaıra nötralle9- nig tuz olarak ^(NH4)2 so4 şekıinde içerııektedir. (Speneler ve Ark.l99o)

I.z.z.Ter]mik santraller ve Su Kirriıiği - ,"i

Termik santraıin çok ııiktarda guya ihtiyaoı vardır, ^suyun bir k].gnr iIeride de açıklanacağı gibi ^buhar eldeainde, bir kısnı iee soğutmada kullanıl,ır, Ayrıca son yıllarda uçan külü tutııak aııaoıyla .bacalara elektrostatik ^f iltreter veya elektrostatik çöktürüoüler ^non-

teedi}mektedir;filtrelerdetoplanan,uçucukülhidrolik5i6teniıe

kü1 baraa l.arında toplandığında çok ııiktarda su ihtiyaoı ortaya çık- maktadrr.

Terrnik santralin ^6uyu kirletııesi baglıoa şu nedenlerdendir:

(].)Baca gazlarl ve uçucu külün asidik yağış ile yeryüzüne ıalak

çökelıne i}e düşınesi İr" eöl ve akarsuları kirletneei, ^{(2)Uçuou külün} ve curufun 9u ile sevkindeki küllü ^suyun kirliliği, (3)Arıtoa te6igi atıklar]., (4)İşletııe ve çevr'esindeki diğer tesialerin evgel atıkları, - ^Eun}ardan en öneml.isi olan aaidik yağışı açıklayalııı,"

Kütlü9u,külünsuilekarı9tırılarakdepolandığısantrallerde

kü} baraj ında ^{t op l an ı r , Bara j} da külün çökelmesine ^iıokan verildikten sonra külden arrtrlan su tekrar alındığı ^kaynağa karı9ııak üzere ^gön- derilir. Küı barajı dolduğunda bu aldn tarrE alanı olarak kullanılır,

Asidik yağı9 yukarıda kükürt diokait ve azot okait gibi kirleti-

ciler ıslak çökerme (yağmur-,-l<ar, ?i_a) ile ^yeyüzüne düşdüklerinde göl

t

-8_

ve akarau kirıiliğine de aebep olurı.ar. ^Yağnur .u,unun PH'gı (agit- liği) genelde 5.6'dır ve atıoaferdeki ^CO2 ile dengededir, Halbuki A.B.D.,Alıanya, Xo"od,, İokandinıv ütkeleri aibi ülkel€rde yağıur suyu bu nornal ^değerden en az ^41-1OO defa ^daha aeidiktir, Agidik ya- ğış ^NOx ve SO2'nin atıosferde nitrik aait ve sülfirik agide dönüşıe- aidir. Ayrıca ^NOx ve SO2 den atıosferde olu9an aDonyuı, eüllat,nit- rat iyonları ve aıonyak Dolekülleri de atıoaferde ıeteoroloİİk ,art- lara bağlı olarak bir aüre kaldıktan 6onra tğneoikler holinde yani kuru ^yağı,9 halinde v""vl1,il"" düşerler, Kükürt ve azot okgitlerini kargrlagtırdığııızda agidik yağı9a azot okgitlerden gok kükürt ok- sitlerin ^neden olduğu görüçü kabul edilıektedir, 8ülfatlar atıoıfer- den ı.slak çökelue ile uzaklaeıaktadı r, f,ar yağıgı olan bölgelerde

ise karın hızlı eriDesi ^sonucu nitrat ve güllat konaantraayonu kar- da yükaelniş olabildiğinden ve kar ^euyu hızl,a göl ve akargulara ka-

rı9tığından asidik su bitki örtüsü ve toprak iIe teıag etıeden 'u-

. yu asidik yapar. (Glaas ve ^Ark,1982)

I.2.2.1 .Asidik Yağı9ın ^Çevreye Zararları ^{:| i'}

Asidik yağı9ın bazı etkileri terainir değildir; etkilerinin or- tadan kaldı,rıl]aoı için ^uzun zaıan beklenir; yani kendiliğinden ^ve krsagüredee'qkileriyokedilıez.Asidikyağı.9eukirliliğineyani

suya aeidik -yaptrg1 gİbi suaaki bitki ve diğer oanlılarıdb 'lra etki- 1er. Orneğin A-B.D.'de İskandinav üIkelerinde agitlik nedeniyle göl- lerde Balı,klar ölıektedir. ^Bunun dı9ında terıik ,ğntroı baoalırından çıkan azot okeit gazları, göllerde ^bulunan algler tarafından ^abgorbe edilerek kangorojen etkileri çeşitti ara9tırıalır iıe belirlenen nit- rosobilegiklerinin ^euda oluşıasına ^neden olabilıektedir, Agidik yağı' bilhassa akareu yatakları, ve göl diplerindeki karbonat'v,b, kıyaları çözerek ^auyun alkal initp.einin yükselıeeine de ^eebep olabili_r-.

Aeidik ,"rru "",""'JJL"ğ,çr,",n yaprak ve dallarını yı(abak orıan toprağı,na ulagır- Asit yağıurlarının toprağa dügıeai ^eonuounda top- rakta 6üıfürik ve nitrik aaıt gibi çok kuvvetli iki asit kökleri ^o,an aülfat ve nitröt iyonları artarak toprak ^PH gının daha agidik olıaeı- nı. sağJ.anaktadır.

Asidik yağıg ayrıca toprağın kiıyasal yapısını ve kiıyaoal özel- tiklerinide a"Elştl","ltedir, Toprağın t","İ "le,"ntleri aaidik yağış iIe hızla çözünerek topraktan uzaklagabildiği eibi; bitki eıvılırında çözünerekbitkikökleriilealınacakhalegelebilir.Toproktabulunan

elenentlerden bilhaosğ alüıinyuı asidik yağış ile ^gözünür ve yapraklı bitki ki5klerinde ilerleyerek bitkinin yeterli ıiktardö ^eu ve begin al- ıııaaını engelter. Çünkü asidik yağış süı.fat, nitrat iyonları lle bir-

likte hidrojen iyonlörının topraktaki koneantraoyonunu

^yükee ltt iğin- deni toprakta kaı6iyuı v,b, iyonlör hidrojen iyonları ile yer değiŞ-

tirdiğinden toprağı besleyen katyonlar topraktan uzaklagır ve toprak

daha agidik hale gelir,

t

-9-

Gerçekten toprak PH gının çok azalıaeı toprakta aıkaıi iyonları,n (Ca, üg, K, Na) yerlerini hidrojen iyonlarının alıaaına ve alkli iyon- lar.ın topraktan yıkanarak uzaklagıalarına neden olurı Özellikle Ca, llg ve K'nrn bitkinin fizyolojik ^fonks iyonları.nın oereyanındı ^gok öneıli görevleri olup, toprakta ıutlak buluniaaı gerekli ıinerıl ıadd€lerdir.

Bunların nokgan l r k larında bitkilerde bızı arazıör ortaya gıkıoktadır.

Ayrıca orııan topraklarında PH'nın 5.in altına dügıesi oonuounda

toprakta bulunan Al, Fe, Zn, 17ıı, Cu aibi ağır ıetallrrin göziinürİük- leri artarak, konsantrasyon ları bitkiye tokgil etki edeoek düzeye ge- lirler. Norıal toprakta CalAl oranı, bir olduğu hatde asidik yağıç ile bu oran birden küçük olur. Bitki kökündeki CalAl oranı 1.15.den t<üçük

ise bitkide büyüLe cüçlüğü gözlenir.

Asidik yağrgın toprağın PH 8ını değiotirıeei topraktakl bazı ele- Eentlerin bitkiler tarafından alrnıaaını engel leyebi ld iği sibi alüıin- yun örneğinde olduğu gibi-phyt6toxio eleıentler olarak isiılendirilen elenentl€rin çözünerek bitkide ilerleıesine neden olıbilİr.

Asidik yağıgın hJn"rro orıan bitkilerine oluıauz biı diğer etkiıi ise, ağaçlarrn yaprak ve iğneleri iyi besleneıeıe aonuou tekrar topra- ğa döndüklerinde gerekli beainleri içereıediklerinden orıın toprağının verinliliğinin düşnesine neden olur. Aglında orıan toPrağının PH ıı edjğffi ve besleyici durunu çok düşüktür; orıan alanları diğer

tarın alan].arı. gibi _{Eübre lenıed iğ} inden toprak asidik yağı,9 ile hııla fakirle9ir.Eğer asidik yağı9ın verdiği zarar telafi edilıez iee orıan

hızla yok olur. .i

Toprakta azot teepiti, nitriiikağyon, kükürt yükgeltgenıegi ve indirgenneai gibi tipik biyokiıyasal olaylar vardı,r. Asidik yağı9 bu biyokiDyasal olayJ,arı etkiıer. _Çünkü bu oıayıar topraktdki ıikroor- ganizrıaların aayısı.nı. azaltır. üikroorgani zıa ları,n beain ıinoirinde karbon ve azotun biosferde dolagııı için gerekli olduğunu da hatırla- talrm.

Kı.zıl çan v.b. orıan ağaçlarında donıa v.b. etkiler sonucu ragt- lanan haatalrkların asidik yağı9 ile ilgili olduğuna işaret eden ara9- trrrcılara göre (Ulrich, B., l99o) ağaçların tepelerinde ve ug dalla- rındaki yaprakların dökülıeei ve bunun agağıya doğru ilerleıeei _çevre aitreai ile ilgilidir. (Aait yağıurları ve kirletioiler ibreli ığa9- larrn iğneli yapraklarına girerek ağagların liıyolojik fonkeiyonların- da bozukluklar neydana getirirler. Ağagların çeşitli hastalık ve ^ha- gerelere kargı. dayanıklılıkları azılır, 9onugta ağa9lar ölürler.Ger- çekten kükürtdiokgit ve özot ok,it yapr..kların stoıaları.na ve gaı lb- relerine Birerek yaprağın ou derrgegini sağlayın hüore ,top ıazıa6 ı.nr,n

PH g:.nı _dügürerek etoplazıa da ıeydana geleoek iizyolojik olıylara en- gel olurlar. )

r.2.3.Terıik santral ve Iaıl Eirlen.e

Hava kirliliği dı.şında terıik gantrallerin en öneıli ç€vre6eı

,li-_-<a!--

\ -lo-

etkisi rsıl kirlenıedir. §antralde, yakıt yakılarak üretilen baeıng- lı buharrn türbin içerisinde aniden genigleıeai ile türbinde enerjl kullanılabilir hale geçerken, kaçak.ısı nedeniyle öneıli ıiktarda enerj i kaybı olur. Bu eantralden kaçan ıeı, ıiktarı türbinin jenera- töre itettiği ve eonuçta elektrik haline ^geçen enerji ıiktarından föz- ladır.(açan ı.gı kazandan radyıeyon ile gıkar veya baoa gnzı ile bir- likte bacadan atılır. Bacadan kaçın ıeının belirli bir düzeyde tutu- labilnesi için kazan çıkı9ında gaz v€ buharın aürekli eoğutulıası ^ge- rekir. Bu ige çok Eiktarda soğutıa auyu tüketiıi deıektir.Terıik ıant- ralin aoğutıa auyunu teıin eden yeterli cu kaynağına lhtiyıg vardır.

Soğutoa auyunun bir kez kullanıldığı gantrallerde1 eurnetıirlgöl veya denizden alı.ııır, buhar kondaneatöründen geger ve alındığı ^kaynağa rarrr.oıg olarak geri veriliı. 8-|2 C kadar ıaınıı? olın eu lade edil- diği ortaıda çok çegitli Qtkenlere bağtı olarak 1-2 G'lik eıoaklık artışına neden olur. Anoak bu birkao dereoelik aıcaklık artışının bi- le bazı narin dengeli ekoaiateılerde ve özellikl€ yüksek tuıluluktaki deniz ortaıında çok Giddi biyolojik yagaı kaıit€gi bozulıalarına yol açabi ldiği bi l inıektedir.

Terııik santralde buhar üretiı aıaoıyla kullanılan; gok oı ıik- tarda oIan ve çok ^daha özenle hazırl,anan belirli özelliklere aahip kazan auyu ile karıgtırnak gerekir. santraı kurulıadın önoe uzun ıü- re ile yerel eu eıoaklıklarının izlenıeei ve biyolojik ka'litenin in- celenoeai soğutna suyu alındığı kaynağı Eeri verildiğinde birkag dere- celik oıcaklık a.tı9ı,na neden olduğundan ekogisteıdeki oanlıları. et- kileyebilir.

I.2.4-'iermik Santral ve Eatetik §orunlar

Estetik aalında izafi bir kavraıdır; terıik santrallerin egdeğer büyüklükte \,e aynI tür yakıt tüketen diğer ganayii kuruluşlarından da- ha çirkin ^olduğunu söyleıek doğru olıaz. Yüksek bıoalar, ıtık berta- raf ve depolaıa sahaları, yakıt depoları., büyük binalar, otoparklar vb.

karakteristikler, tesigde elektrikde üretilse, petrokiıya ürünleri de

elde edilse birbirlerine çok benzer görüntüler verirler.

Çok dikkatli bakıldığında köıürlü bir santrali diğer sanayii ku- ruluglarındarı oldukça değişik gtirüntül,er aergi lediği ınlaşılabi lir.

Kiinür bantlörı veya ta9ıtları, köıür yığın aahaları, köDür İ9letıe üniteleri, kül tagıyıoı. bğnt veya borular', kül barajları v.b. haı ıad- de-atık tagıma biriıleri teoigin öneıli bir bö lüıiinü kaplar. 3OOO XW

gücünde bır aantrali bu üniteler dahil toplaı arazi ihtiyaoı ^4oo-55o hektar olup bunun içind€ 90 sünlük könür depolınıaoı için 12 ı.yük- seklikte 2O hektar alan ihtiyöoı dahildir. f,ül depoau is€ l4(t-185 hek- tar tutar.

i:lodern bir Eantralin aoğutna kulel.eri aıra aıra dev tıiperbolik

kenarlı tipik biçiıleri il.Q dikkati çeker. Santralin diğer bir öneı-

li özelliği de çevreainde yüksek geriliı hüıva hatıarı ile yakın

\

-l l-

çevre6inde çok

dır. fazIa çelik pilon, trafo ve gant sahalarının varlığı- I.3.TERüİK ^{S^NTRALİN çEVRE} vE ETKİSİNİN BELİRLENİiB6i

Yukarrda açı.klanan baglıca çevre oorunlarını göz ^önüne alarak ternik gantral lerin çevreye etkiaini beJ,irlenek ıünkündür_ (t{üezzlnoğ_

lu, 199l). ^{Bu amdçla} iki agaııada çevreye etkinin değerlendiri lıes l gerekir. SıraaıyJ,a bu değerlendiri lıenin neleri kapeayaoağınt a9ık-

layalın.

l-Ternik aantral lerin kurulduğLJerin ıı€t€oroloj ik, topograf lk özel_

liklerine bağlı olarak tüketiıen yakıttan kaynaklanan v€ ^yük8ek baca].ardan etrafa yayılan havanın kaliteeinin belirlenıegi

^ Z_Gerek soğutma ^auyunun neden olduğu ısıl kirıetııe v€ ,u kirıİıiğl gerekae kül barajı.ndaki ^suyun kalitesinin yaratıcağı au kirliliğinln belirleııııesi.

I.3. I.Kirletici Yayan Yükeek Bacalar Civarında,Hava Kalitesinin Bel i rlenmea i

Bu aınaç için baglıca iki yönten kullanı,lır:

i-l'tatetnatik modelter yardımıyla dağıInanın ^{değerlend i} ri lı?a l ve kir-

l i l ik konsantrasyon larrn rn hegap ile bulunnaeı

Z-Kirteticilerin ölçü].ınesi ^]i

Biriırci ^{yöntemde uygun} bir kaynak envanteriyle ^kaynak perforıanğ!, ve şiddeti ^modele yan3ıtılır ve yöreyğ tengil ^eden ıeteorolojik özel-

liklerden de yararlanarak kirliliğin havadaki dağılıı ıodell bellrle- nebilir.

İkinci yönteııde ise yöreyi teınsil ^eden noktalarda yeterli gıkllk- ta gözleııler ^yapı. lrr. Gözlen sonuçları igtatietikael olarak değerlen-

<tirilir_ itinci yönten birinci yönten ile ^bulunan ıateıatik ıodell ^ge_

çerli yerı-,l katsayrlar ile nodifika8yonu için de gereklidir,

Yaraı:Ianı lan ııatematik dağı1ııı ıodelleri genel1ikle basitleÇtl- rilııi9 lıava ^akııtr ve yerel topog:rafya 9artlarını göz ^önüne alarak ^ha- zırlanan advektif tlifüzyon denklenleridir. Uygulaıanın karıarık ^oİan yönü, kullaıırlan genel nodelin yerel kogullara uyarlannagı, yani ka- 1ibre edilmegidir. Bu işleııin iyi bir şekilde yapılabilneai için Ölç_

me iEtaayonlarrnın yerleri ve çalıgma aüreleri ile frekanoları iyi ayarlanmrg bir sürekli ölçüıı (monitoring) gebekeeine gerek vardır,

Dn çok ktıllanılan kirletici dağılın nodeli ^Gausg tipi bir ıate-

natik ifadey€ dayanır. Bu ifade ^kaynaktan ani yayınlar olnadığından

tepe, ^yamaç, va<li, ^yükaek binalar v-b- topografik engeller bulunıayan

arazi yapıer için geçerlidir. Ayrıca Gaııss tipi ,ateDatik ifade uytu-

ladrğrmrz kirletici ^{mddd€nin havada} kendi kendine azalıanası, gerekir,

Bu ııodeI tek tet( hava kirletici sabit kaynaklar için uygulanabi ld iğin-

den terınik aantral v.b. tek aanayii kurulugları için geliştirilebilir,

Gausg tipi ııodel için eeliştirilniş fornül ve abaklur ıevouttur,

t -lz-

Terııik santraller v.b. aanayii kurulu9ları için dağılıı ıodel- lerini yukarrda açıklandığı ğibi teorik olarak dı belirleıek ıüıkün- dür; dolayısıyla _henüz proje aganaaında bile ıuhtere].en kirlenıenin , ekolojik, ekonoııik ve aağlık etkilerini tahıin etııek ıüıkün olabil- b€teorolojik Yııla etki kargıl,ı9ılabilinir, ııektedir. leticiıerin hava tahrDin kirleticisi _Bu hegaplarının yapılabilıeai tek tek etkilerinin toplaıından paranetrelirinin etki tahnin heaaplarının yapılıaoında gaz halindeki kir- Sinerjizı için düşünülıelidir; bilinıegi _adı. verilen igin terıik eantral gerekir. _bu ayrı,oa yukarıdı belirtilen daha büyük etkileıe biglıi çok ıa- bir etki ile gevresinİ.n

r.3.2.|lava _{Gerek Kal i} tesinin Korunnası. Yönetıeliği

halen faaliyet göeteren terıik gantrallerde; gerekae yeni kurulacak olanlar için yukarıao t.ro"" açıklanan ıode],leıe tekniklerl y,ırdrnı ile ileride olugacak olan hava kaliteei değerleri yerine eı- niyetI i sınır değerler kullanır.".l p"o]"İ";;;;.;";;;;r, gerekir.

Terınik santrallerden yayı,lıaoına izin verilen kirletioi ıiktarlırı

yanal olarak belirlenniştir. _Bu nedenle yaaal zorunJ.ulukların yer al- dığı hava katitesinin korunDdsı va.,"i-"ııeınin ilgili ıaddelerini

açrklayalın - ı. ^--- -::--, __-:,

9 Ağuatos l9B3'de yürürlüğe Biıeı- ²⁸⁷² sayılı 9"r"" yoror...r.r, l ve 3- uadrlalerinde öngörüle.r-""lg ," ,r*"ı"" doğrultuaunda hazır_

lanan ve 2 Kasrıı ı986'da yürürlüğe gi""- -xor. f,ıliteginin Korunıa' ı Yönetmetiği" nin ER-2,1,1. ne _ct -" İ"r" kirlennesi eeviyeei _raporunun hazırlanııası için öncelikle rekir. Ternik santrğlin bacasından ,"r.a"" eıiayonları n lirtilen sınır değerleri agıauou irt".,lr. Rirletioi vaefı _hava kalitesi ölçüıterinin yapılıağı BK-7 yüksek de be- _ge- oıan terıoik santral gibi tegigl""a" yo.r"t.eliğin diğer böIüıterinde belirtilen eııiayon sıııırı.arından aahı önoelikll o'arak ,izelge r.6 de- ki değerler göz _önüne alı.nır. Çizeree İ.O O" özel olarak ter.ik oant- rallerin Yakııa tesialerinde k"r";i;;; Jakıt türü ve bazı, teknik özel_

liklere Eöre uygulanııaaı gereken yayın aı,nırlaıaları göetqrilıiptir.

\ -l3-

Çi,.ze|Ee I.4. Yakıha Tesislerinin Xapaeite,Yakıt Türü ve Teknolo-

ji]erine _Göre Yayınlanı[a6ınğ İzin Verilen Azaııi Eirletioi Deri- 9imleri, ^(mgln3). (Tozlar için 17, gazlar için a5 atık okaijen

yüzdea i eaa9tır),

yakıt Türü ve paranet _{re l} er

J,esıe ğuyuKluau

}tt' l{t{ ^l{tıl 5-ı5 ı5-5o 50

o. l5 ğlı -5 ıoo ^ı{w 3oo ^{ı{1, Not} lar

K^TI YAKITLI

Tozlar

(Yeni _{Tesig) 35o 20o}

(Eski Tesia) 45o 25o

ent€rpo- ı5o lasyon

i le

25o

ı5o ^l5o 25o ^z5o

Azo t

(No2 okgitler olarak )

(Yeni

( Esk i teğia)

Tesig) ^Yok Yok Yok

Yok Yok

Yok ıooo ^8oo

kükürt oks i t ler

(SO2 olarak )

Yeni Teois 20oo 2ooo zooo 2ooo 2ooo IOOO Izgaralı ve toı yakıal ı - tee ig ler

Yen i

Esk i Tesis

Tegie 4oo 4oo 4oo 4oo 600

Tesisin kalan öırü 2oooo aaıtten ^az eınırlaıa yoktur; 2OOO0-5OOOO aaat 32OO; 5OOOO saat igin yeni teeialer igin veri lenler

iç ıae in Akıgkan ya- taklı tegis- ler

SIVI YAKITLr Toz lar

NO. 6 Fuel oil İo. ı5 trül NO. 6 Fuel oil

(to.o75 _{xül )} N0-4 ve 5 fuet

oi l Noterin

Azot okaitler

(NO2 olarak ⁾ Yeni Teaig 8gki Teeie

enter- l7o

po 1a9 -

yon

L?o ı7o L?o

ııo lıo lıo

2-5üw

ı90

l30 7a ı30

7o ı30

?o ı30

?o

aoo

t ooo a0o

ı, ooo

i3 atık Okaijen

yüzdeğ i l50 L20

l ooo 8oo.

e

ıooo 8oo

Toı tagköıürü kül bırıkan teeia lerde

8oo ^ı8oo ıooo' ^2ooo-3oo

enter- llO polö8- yon l30

agtıD

kükürt okoitler

(602 oıarak

Yeni Tesis '

Egki ^Tes is

GAZ YAKITLI Toz

kükürt diokgit

(

<İoğa l ^{gaz )} xükürt diokgit

(kok gazı )

xarbon ^{l'lonokg i} t (doğal gaz ⁾

Azot oksitler Aldeh i t ler

( Fornaldehit olarak)

1o ıo ıo 10 ^1o

13 atık

ı3 ötık

Oksijen ^yüzde- ei ^{eeagt ı} r

-l+-

Çizelge I.4'ün devaıı

l?oo ı7oo ı7oo ı7oo l7oo ^ı7oo

(Tesisin kalan öırü ^{2OOOO aaatten} az ige gınırlaıa yoktuf; 2OOO0-5OOOO

saat için;bundan lazlagı için yeni' teaialer için verilen sınırlar ^ge- çerl ^{i )}

ıo _,,i

loo 1oo ıoo ıoo 60 ⁶⁰ zoo 2oo 2oo 2oo 60 ⁶⁰ loo loo ıoo ıoo ıoo ^loo,

5oo ^5oo 20 20 20 ^zo

t

Oksijen ^yüzde- gi ecaetır

Çizelge I.4'de verilen ozaıi tiıitlere uyulıa3ı lçin, teknik önleıJerin alınnas!. ^zf,?Z Say|LL-İ"rr" Yaaaaı gereğinoe yasal bir zorunluktur,Çi- zelge I.4'den kolayca ınİaçılaoağı üzere bir terıik aantral kurulur- ken yakrt,kapasite, y"r, teknoloii gibi paraıetrelerin göz ^6nüne alın- ıası, gerekıektedir- Ayrıoa ^bu paraıetrelere Eöre gevreeel etki ^değer-

lendirne raporu ^önoeden yukarıda anlatılanlara göre hazırlanıı9tır,

ı

t _\

-15-

I I . oR}iANELİ TERurE _8ANTRAL PRoJESİNİıI GELişİğİ _vB öZELLİrLBRİ II. ı PRoJENİrr crıİşİııİ

orhaneli Terıik Santrali Burıa'ya 4? ,.ı. orhaneli.ne ₁₅ kı. uıak- lıktaki karı,ncalı _köyü eınır.arı i,inde 9ııtıdüzün'de 3475ooo ı2.

alana kurul.,,ıtu| - §antral in kuru'iuğu "i";r;-;;;;riir,-iu*""*ı tğı 465

netredir, santral çevresinde Dedebeleni Tepeai ₅₄₂ ı, Nalbantaılnı Tepesi _5o2 ı, Bıçkrbaşı Tepesi

"za ., Değirıen ı"p" i""-şs4 ı. ^yükeek_

tedirler, kızılcaı ve Earaçaı orıanları ile kapı.ı alan bu alan uludığ.

ın etekıerindedia ve eantral Bursa.nın _{Bu 8üney} batıeındadıD.

bölgenin terıik eöntral i9in gegilıeoinin başlıoa nedeni ıant- ral bölgeaine 6-8 kı- uzaklıkt-ri sr".., Çivili, ,ağırlar ooaklarından sağlanacak ıinyit köıüründen y""o.İon."ı düşiinceaidir. ülkeıizdc ıev_

cut teknolojik iıkanlarla eneİ;i "orlrrrr.r, k;o";;İ;;;;rrrİ.OUuUrrUrOUğU-

^ nün |9?2-82 linyit santrali planl,nıı9t,."- iiii- yütırıı _döneıinde iopıaı-rurulu güoü ₃₆₇₀ ut, olan ^gezik

"rl ^{ı.na kadar} igletıeye girıeai planlanan orhaneli Terıik aant-;i;;";" _Türk

'ovyet Ekonoıik _{v€ T€knik} rgbirliği Çerçevesi i'inde- r*rio-*"iuoünde kurulıa8ın.ı karar veril- Di9tir, Kıbrı,e Bırı9 Harekitı,nı ızı]yen yıllarda _Türk Ekonoıisinin , kargrla9tığı çe9itıi dış planlandrğı halde Sovyetler Birtiği_ ile işbirliğl l"r..r §antralin baglangı,ta s,s.c-B iır. ,"""o"ği kredi _{l977 de} bagkı eantraı lario -iu"*ır" Bıektrik Xuruıu *"r"r,a.,.r, zorunda ,ovyctı€r kalıı9tır.. _{İ,le töaöfından} kurulıagı ^(TEİ)

;::İİ;:;i::eği anlaşrl,,,oo u.gk.-ııİİ]İ""a", kredi teıini yoııarı _{ara9_}

Türk-Sovyet }tükünetleri aragında 9 Teııuz t9?5 ^.de iızalanan _{eko_}

nik ve Teknik işbirliğini"

"ü";;;;;;"glne illşkin nntlagı. ile bag-

langıçta (2x2|o)lıftt gücünde k"""i.;;;-;ararlag _{t ı ral an} gantralde _dahı İlİrİ::"e 2lo HIıl güoündeki uır uirııın _devreye .oı.,rı.... _{uygun gö_}

Sovyet _Techno

aında fizibiıit" ro"o.export firıaaı a.3.|9?6-24.4.|979 tarihleri _ara- 5_6.ı979.da

"e

teknik Proje raporunu hazı,rlıııştır.

ne aonunda ar"bo_Jorr"t Technoproıexporf firıaoı ll" İ"r.l"rraıı _eözleg-

ha z ı rl aına "" -""*,

i "lİ:;:i:": _}"ff i,:":il.:i:I,;"iİ]İİi, r*:j*;iİil.

na kulesi v.b. için Aslında bir terıik gıntralin 53 ıilyon O"İ".İ.* _Sovyet kredişi sığlanıı9tır. -

'.r"rr-"., 3-4 yılda taıaılanabi ^lgoe- ği halde; gerek üinya konjünktürünaeri hızla değişıeler _{ve gerekoe} Türkiye'deki aiyaği değişiı o"n"""ii.;"rnik §antrali.nin ingasını sürekli geciktirıi9tir. _18-7- rrrr-ii-i. l98l döneıinde ,ovyet krediei kapaaıına girıeyen _kazan,

", o"r.i-i-i]"ırr""ı ve ilgili tesieler i9in kredi arannı9tır, r1-3.ı9aı rr"-i"- aoli985 döneıi kredi antlı'ııaının hazrrlanoagı ve ilza döneıi orıuştu"- ^{-^r..r,} 8teinıül lerl§un-Tek _f,on-

soraiyomu

'16 uilyon _Dü, kredi ii"-a"-rr" _kazan teeioini, haı au ılıı

;:,::":;i';:.l;]:;;l:ni ^{ve yükeer} g""iıı. _eıektrik teeı.eıerının _{yı_}

_.JiJ.--_ --

t"

-l6-

KöDür aantralden 3 kı uzunluğundaki ^bant primer ve eekunder kı.rıoılörda öğütülfektedir, 2l6. ooo ton könür etoklanabileoektir.

Resni kaynaklardan elde ettiğiıiz bilgilere göre eantralden tü- ketilecek linyitin özellikleri çizelgede ILl'de vefilıiştir,

Çizelge II.1 Orhaneli

özel l ikleri Terıik ^Santrat inin Tüketeoeği Linyitin

Daha sonra ¹⁹⁸⁵ ve l987 yıllarında iızalanan oözl,e9ıelef ile ^STFA şirketler topluluğu ^9u i9leri üetlenıi9tir: Bunlar gantr,lin tüı eınai tesialerinin inşaatı, ^sovyet tegliıi ıakinelerin ıontdiı, köıür hazır-

lama ve nakil eisteıi in9aatı ile kül ve ^{ourufun l2OO} 'etre ı€süfedeki vadiye hidrolik ^{ol.arak basan} gisteıin inşaatıdır,

II.2.oRIıANELİ TERırİx SANTRALİNİN, röııÜRÜıl vE sun,N özrı,ıİrırnİ

3475ooo n2'lik alanın ^3ooooo ı2'lik alanı yeşil 8ahı oıarak ^ay- rıldıktan ^sonra geriye kalan alanda söntral teaiğleri ^lI98OOO ı2'ye kül-curuf ^atma barajı ige I9I?OOOı2'ye ı,osyal ve idari, aervieler iae

360000 n2'ye yerleşt iri lıişt ir,

Tek çekişli, vakuılu ^kazan; akaryakıt ile takviye edilıeden ı60-ı100 ^{yük araaında} norıal paraıetrelerde üretiı yapabileoek oto-

natik ^kunanda tertibatına sahiptir, ^f,azan veriıi a ^89,5 dir,

27o netre yükaeklikteki ^baoa aynı özellikteki ikinoi ünitenin q ihtiyacını ^{karş ı} layabi leoekt ⁱ r ve ^bacadan ıtılan gaıın sıoaklığı -- ^ı Elektrof iltre veriıi l99.82'dir.

Turbo jen€ratör gücü 2oo Htlı'dir ^ve yııda 7ooo 8art çalışabilecek-

tir. ile tğ9ındıktan ^sonra

§antralde _lıluı .a9ık ^havada

23oo-24oo

l ^2a.52

ı 26 -58

ız 45OO ton

Eoal/Xg

Santralde en çok ihtiyaç duyulan haı ^ıadde eudur. santralin ^kazan Alt Igıl Değeri

Nen Küı

yanabi len kükürt

Günde yakılaoak köıür

katna, kondanse ve teohizat eoğutıa ^euyu orhaneli Çay'ından teıin

edildikten sonra dinlendirıe ve durulı.ıı-havuzları ¹ Flakülatör ve kiı- yaaal arıtra tesiglerinden geçirıek suretiyle gantralin Eu ihtiyaoı kargılannaktadır. Orhaneli Çay'ından haı .u alıa kapaıiteei ^7OO l/ıaat olan ^poııpa il,e eıilen ^gu 52O ı3'lük çökıe ^{havuzuna 8O} ı3 kapaaiteli durultua ^havuzuna getirilıektedir.

Orhaneli Çayı'nın ^ıeubadan Terıik Santral bölgesine kadar ^uzun- luğu 2l1_35o kı.dir. §antral aivarında ortalaın debiıi ^8_3o6 ı3lon dir

Orhaneli Çay'ının iki kıyıgına oantralden ¹⁷ kı önce iki kroı

konsantre tegisi ^(Ege tletal ve Torog t{adeno i l ik ⁾ kuruludur, ^Bunlardan

-|7-

Ege üetalin ^gon derece ilkel igietıe prensipli bir arıtıa teoigi var- dır; fökat arItDa tegiain€ dolan ıalzeıenin atılaoağı bir ^depo ara- zinin tenini eüç olduğundan arıtıa oiateıi etkili olıaıaktadı ^{r, Torog} nadencilikte iae örlt!.ı, çökeltiı için hiç bir teaig yoktur,§irket yrlda bir kaç ay belirli ıiktarda ıal teıini için düzensiz galı9tığın- dan ar!,tna te6isi yapıayı dügünıeıiştir.

Orhaneli Terıik Santralinden yakla9ık ¹²⁵ kı uzaklıktaki ^Garp Linyitleri İ9letıeei ile Tunçbilek §antralinin ^(TEE) katı atıkları orhaneIi _çay, rna katılıaktödır.Tf,,İ,nin köıür yıköıa teeiainden 9ıkan yakla9ık 23O litre /saniye debili ve ^7OOO ile I4OOO ıtll köıür tozu

ihtiva eden atık auyu ğiklon esaglı bir arıtıa teıeginden tegirerek lOO ıikrondan daha büyük çaplı köıür taneciklerini geri kazanıaktı, teoieten çıkan ^suyu da Orhaneli Çay'ı.na değilde eski ıoık i9letıe ocaklarına degarj etıektedir- Fakat köıür işletıelerinin yakı.gık aynı. debili eaha drenaj Euyu ve işçi barınakları ıtık auları arıtıl- ıadan orhanel i Çay'rna verilıektedir.

TEN, Tunçbilek Terıik §antralinin atıkları ise hiç bir arıtıa iş- leni ^görııeden çay'a deşarj edilı€ktedir. Tunçbilek Terıik §antralinin atrk 9u debisi, tüıı aantral üniteleri devrede olduğundan 4OO litre/

saniye civarındadır- Uçuou kül ve bir kıaıı ouruf ihtiva eden atık sudan curuf kıaa ıegafede çöktüğü hğlde, ^uçuou küı aüspanee ve hattı kolloidal halde orhaneli Terıik §antrali'ne v€ ulubat ^ciii lüne kadar ulagmaktadı r.

II.3.Terııik Santral Çevresine Yayı,laoak Nükürt Dioksit ve ^f,,ü l }tiktarı Kazan veriıi la8.5 old uğuna göre ve ^günd€ 45OO ton köıür yıkıla-

cağrndan v e oıOur e a2 yanabileoek kükürl 9e a26 İül bulunduğuna töre kül tutna veriıi ^?l99 -62 olduğundan 9izelge II.2 ^hegapla bulunıugtur.

Çizelge II.2 §antralden Yayılacak i,ükürt Diokoit v€ fül Değerleri

Kükürtdioksit 663Kglaaat 2323 ı3l 8aat 58l5o ton/yıl 35.6Eğ Bo2lto[ı

,. _xköıür

Kükü r t ³ 32rtl saa t ^'29o?o ton/yıl L7.?ra S/tonx

köıür lO9 f,glsaat 995 ton/yı ı o.58rg(kü[+tor

ton köıür

t. _lı

Nü

+YanDanı ₉

köoür tozu

t

-l8-

II.zı.oRltANELİ TERüİK ^{SANTR^L} ÇEvREsİı{iN üBTEoRoLoJİr özELLif,,LERİ vE DAĞILI}i }roDELİ

Kirletici kaynaklardan yayılan kirletioilerin dağılııları için kaynak türüne eöre değişik ^dağıt ıı forıülleri g€li9tiril,iştİr, 2 f,a- oııı l906 tarihind€ yayınlanarak yürürlüğe Eiren ^Havö faliteıinin ^ko- runma§I Yönetııeliği'nde noktasal ^kaynaktan yayınlanan kirletloilerin

kaynak çevresinde bir (x,y,z)noktaeında oluşturacağı kirletİoi konıan- traayonu;

6 (z _ ı) ²

].o a ı

C(x.y,z)

)600,2n ^u _h ^c- _yz ^{6- 2 6-2 L}

(z + h) 2

exp

eşitliği ile bel irlennektedir.

c(x,y, z): lx,y, z ) koord inat larındak i bir noktadan olu9aoak.kirletiol konsantrasyonu ⁽ mglıı3 ⁾

, Az , Yatay ve ^düşey yönlerde yayı,lıa paraıetreleri

ı) : Etkin baca yüksekliği (ı)

: Etkin baca yükeekliği aeviyeaindeki rüzgar hızı (ı/gn)

2 Ai'

6-.y h U

"-L#]""L

Bu paraıuetrel irin ne çekilde belirleneceği yönetıeliğin Bk-2 bölüıünde veriloi9tir

Ek-2 bakrldığında rüzgiıı, egıe yüzdeleri, ortalaıa rüzgar hızı,

^ rüzgdr ^yönü ve yayılna gınıfının bilinıegi halinde kaynak gevreeinde kirletici konaantrasyonu hesaplanabilir- Yine Ek-2.6.8'e göre -yayıl-

ıoa hesabıııda, teğiain bulunduğü yerde yapılan ölgüılerı dayanıayan ya- yılııa durumlıırının sİtlı.l( dereceleri önenlidir. Bu aıag için teeisin bulunduğu yerde ölçüu yapılıaz, fakat üeteorotoji Genel üüdürlüğünün uygun bir istasyonundan alınan lO yıllık ölçüı verlleri kullanılır.

lO yıldan dalra az bir eüreye ğit ıeteorolojik öl9üı verileri de, 'o- rıınlu hallerde yeterli olabilir. Bu verilerin teaieln bulunduğu yer için Beçerliliği meteoroloj ik yer raporlarryla kargıla9tırıa yapıla- rak kontrol edilir. Tesis ıahallinde yapılan ölçüıler, en az bir Yıl- 1ık ölçüıı güregini kapsaualıdrr. Daha kısa güreler1 gerekgeıl ^UYEUn

i ne onaylanır".

Ek-2'de belirtilen .üzgar ile ilgiti ıeteorolojik paraıetreler naaleeef Orhaneli Terııik Santra1 civarında ölçülıediği gibi; l960 Yı-

J.

ında kurulan Orlıaneli }1eteoroloji İstagyonu Teııuz 1988'de kapanıı9- tr.r. }leteoroloji Genel }tüdürlüğünden bu istagyon ile ileili h3kiı rüz- Ear yiinü,eame sayıları toplam, ortalaDa bulutluluk, rüzEat hızı(Bafor' ölçeğinde) değerleri teıin ediıebiııi9tir. Bu değerlerden oadeoe

--F-*--

-19- \

Çizelge Ir.3 Orhanel.i llet€oroloji İotasyonunda ölgülen yıllık en hıı- lr rüzgar hı.zı ve yönü (Hızlar Bafor ölçeğindedir). l Bafor Esintl

(

o.3- l .5 ) E/sıı. 5 Bafor eointi(B.o-1o.7)ı/ın.

Yıllrr 1960 1961 L96Z L963 1964 L965 1966 L?67 L968 L969 L97O

Rü z5a r Iırzı. yönü

6 s _{8 8}

Yı. ll.ır l97l |97Z |973 1974 |9?5 L9?6 L9?7 |9?a 19S6 l9S5 1986 1987

BN BsE 8slY ?sy, ^ssll

§E,,5slı 5§İ , ^{lv slv slt}

Rü zga r

yiinü

}rızı

NYl

5 4 ^{slY slv NE} 8 sE

B ⁷

7sw

^slY 4 ^slY ₇ 1 6 ^NE 6 ^sw

l{.Tlbııki Te.nik Santral yetkilileri bize Burga.ya ait ıeteorolojik

. pırametreleri göndernigtir. ^:

-.,,..,'j,'-:|

.III.§;oNUÇ

III. ı.ÇDvREsnL ETKi DEĞBRLENDİRüE RAPoRU xİçİr pUznxLENE}rEDi?

Çevreeel etki değerlendirilıegi(ÇED), herhıngi bir faaliyet eo- nılctıııd.-ı ortay.ı çrkabilecek çevre bozuııalarını.n ^önoeden belirlenıeal ve müıokiin oldıığunca bu bozulıalar ortayö 9ıkıadan aer€kıı önleılerln al ınmagını amaçlayan sigteuatik bir yaklaşııdı,r- l97O. li yıllorın baş-

larrnda ilk olarak A.B.D.'de ba9latılan _ÇED uyğuıaıaları, dahü ğonra Kanada ve Avrupa ülkelerine yayr,lıı9tır. ll Haziran t983.de yürürlüğe _..8iren ²⁸⁷² Sıyıl. ı çevre Yasası.'nın l0.ıaddeeine göre Gergekleç t i rıe}ıl

pl.ınladıkları faaliyetleri _sonucu çevre §orunlarını yol açabileoek ku- rum, kurulu9 ve i9letıoeler bir 'Çevreeel Etki Değerl,endirıe Raporu- hazıriaııak zorundadır. Bu raporda gevreye yapılabileoek tüı etkller göz önünde bulundurularak çevre kirlen.oeeine aebep olabileoek ıtık ^ve .ırtıklartn ne gekilde zarğraız hale getirilebileoeği ve bu husugta alınacak öırleııler belirtilir _hüknü ile Türkiye.de _ÇED uygul,aıaıarının brı9l.,ıtı lıuaornı hukırki bir egasa bağlanıı9tır.

ülkeııiz<te Aliağa Terıik santrali ve ovaoık Altın lladenl lle ll- gili Çevreııel titki Değerlendirue Raporları ilk kez hazırıanarak bu

uygul.ımı bag lat ı lınr9tı.r.orhaneli Terıik §antralinin de gevreye flıik- ael, biyolojik,ekolojik we eoayoekonoıik etkilerinin kapeaılarının ve 9iddetlerinin çok ^{trğyıda uzıoan} ki9il.ercıe ve bilinael yönteıler kulla-

nr ı,arak belirlenıueoi gerekirdi-Ancak bazı benzer kurulugıarda yapılıı- oına kargın orhaneli Ternik santrali ile ilgili böyle bir çalışıa ^bu yrllrk h6kin rüzgar ^yönünün ve en hızlı rüzgara ait değerler 9lzelge.

II.3'<te t961-19SS döneıinde aylara göre Orhaneli }leteoroloji İetapyo- nunda ölçülerı en hızlı esen riizgarın hızı ve yönü göeterilıiştir.

İ---.&--

--

t

-20-

IT]ı .2.Çevresel Etki ^Raporu Naoıl Diizenlenıel idir?

,Hava kalitesinin korunıagı Yönetıeli,nin Ek-2 ^ıaddes inQ ^giire tıava kirlennelerini teıoil ^eden değerler; ölgüıler ilc €lde edilen hava kalitesi değerleri ve bu değerler il€ olugturulan toplaı kirlenıe

değerleridi". VOr."İ,"riğin belirlediği ^bu esaglara gör, ^Orhanel l Ter- ıik Santrali civarında ^tıava kalitegi ölçüı değerlerinin larklı ıete- orolojik koşullarda ölçül,eai 8erekir, Yukarıdd (L3,1,)'de aoıklı- nan yönt€ılerden hangi9i uygulanıraa uygulaneın iÇevreael Btki ^Değer-

lendirme - raporunun hazı rlanabi lıes i i9in aşağıdakt iki koşulun ye- rine ^get iri lıesi gerekıektedir:

l.En az bir yı.l süre iıe 'Çevreeel Etki Değerlendirıe' ^raporu hazı.rlanacak tegigin (orhaneli Terıik santralinİn) oivarındı ıeteoro-

loiik paraDetreler ve iıiayon ölçüılerinin yıpıııa6ı gerekir veyı tesisin yakınında ^bulunan bir ietaeyonun ıeteorolojik verİlerinin ^ge-

^ çerl ^{i l} iği saptannal.ıdır,

2.'Hava KaIiteainin ^korunıaa ı Yönetıeliği'ne göre 'Yetkiti lleroi i birtesisinçevreyezararlıetkiıeryarattığıkugkuğuvörig€izİne

tabi veya ızıııe taui olıayın bu teaisin ieletioisine, ıeroii tarrıİt,n- danbelirlenri9yetkitibiruzıankurulugaveyaki9iyeteeieinden9ı.

kan erioyonu veya tegisin kurulu olduğu alandaki ^havğ kalite6inl öl- , çütülıeaini enredebilir" ^O halde Orhaneli Terıik 8antrali ioin yet-

kili ıercii'nin --- ^bu ölçüıün yapılıaornı ieteıesi gerekıeküedir,

ui.o"ğ ^{Ün ivera i teg} inden her ne kadar Bursa Büyükşehir Belediye .Başkanl,ığı, orhaneli Terıik santralinin gevreye vereoeği zararları

belirlenesini iateri9 iae de sİntral oivarındı öl9üı yaptırröya yet- kiıibirıerciiolnadığındanBursaVatiliğiaraoıı!ğıile(Ek.I).de

yer alan 6.LZ ^L99L tarihli yazı,L, ile bazı bilgiler ^TEf, Ortıanell Ter- nik santralinden istenıi9tir. Bu bilEilerden yanlııoa ^günde yakılaoak könürniktarr.kazanveriıi,baoafiltrelerinintaneoiktutıaveri-

ıi ve aantral ^gücü bildirilıi9tir, üeteorolojik Paraıetreler ioın ^gön- _. derilen çizelge ise ^Buraa üeteoroloji İstaayonuna ait olup ^lg29-L9?O

döneıinikapsaıaktadır.8adeoet{eteorolojiGenel}tüdürlüğündenTeııuı

l9B8'de kapanan orhaneli }1eteoroloji İetaeyonuna ait rüzgaı hızı ilc ileili bilgilere ula9ılabil,ıi9Çir,

ÇED raporunun düzenlenıeoi i9in gerekli iıisyon ölçüıleri ioin yetkili nercii tarafından ^{görev lendi} ri tıediğiıi ^zden ve ıeteoroloiik paraıetreleri ögrenıeıiz ıüıkün olıadığından 28?2 sayılı 9evre y'ğ'- ,r..,ır, t..,r,.ladığr çekilde bir ^ÇED raporu tarğ'ııızdğn düzenleneıe- ıi9tir. Ayrıca en fazla önüıüzdeki yıllarda gerekli olaoak Orhaneli ll"t"o"oroji İstasyonunun T€ıııuz l9a8'de kapanııg olıaaı da ^{üzüoüdür,}

rII -3.ULAŞILAN BİLGİLER IşIĞINDA TBRı{İr SAı,ıTR/ALİN çEVREYB vEREcBğİ zARARLAR

orhaneli Terıik santral,i ıerkez olıök üzere lo kı yarıçap l9ine gi ren ^(Akgabük, Başköy, Çı,naroıkrÇivili, Çörel€r,Delibel 1iler,Diindar, Erenler, Girencik, ^(Xiktepe, Güıügpınar, İki zoluk, f,,arınoal ı ^{, Eogu,} Kuauı- lar,Nalı.nlar, ^{ortaköy ,} Oeıaniye, Oıerıltı,9adağıı ^8ağı rlar, SüleyıanbeY, Topuk, Yeni Danişnent, Yeşiller, Yürüoekler olıak üzere) 26 ^kövde ya- pılan aragtırıalar sonucunda 26?8 hanede ^14,38O, kişinin yaşadığı ^be-

lirlenııiştir. Bu köyterde l.gegiı kaynağı tar,ıı, oTıarı ürünleri ^ve

tıayvanc ^r ı ıkt ır