Strateji Planlama ve Kurumsal Performans Yönetimi
Aylık Ekonomi Bülteni
Temmuz, 2015
Öne Çıkanlar
İçindekiler
Not: Rapordaki tüm veriler raporun çıktığı tarih itibariyle güncellenmiştir.
Öne Çıkanlar
Fed’in Haziran toplantısı, beklenildiği gibi herhangi bir faiz hamlesi olmaksızın tamamlandı. Toplantı metninde, Komite üyeleri, ekonominin ılımlı ivmeyle büyümeyi sürdürdüğü, işgücü piyasasının toparlanmaya devam ettiği ve enflasyonun ise orta vadede resmi %2'lik hedefe yaklaşacağını belirtti. Analistlere göre, toplantı metni öncekilerle büyük oranda benzerlik taşıyor ve faiz artırımının zamanlamasına ilişkin güçlü ipuçları içermiyor. Yellen ise artırımların ne zaman başlayacağından çok, nasıl ilerleyeceğinin daha önemli olduğunu vurguladı ve faiz artırımının başlamasından belirli bir süre sonrasına kadar para politikasının gevşek kalmayı sürdüreceğini söyledi.
ABD’de ilk çeyrek nihai büyüme rakamları açıklandı. Bu doğrultuda, %0,7 oranındaki daralma (ikinci tahmin) %0,2’ye (nihai) çekildi. Alt kalemlerde kişisel tüketim harcamalarının %1,9 olan piyasa beklentisinin üzerinde %2,1’e revize edilmesi de olumlu bir gelişmeydi. 2. çeyrek verileri de büyümede ılımlı artışın sürdüğünü gösteriyor.
Yunanistan’da referandum, anket sonuçlarıyla belirgin farklı bir sonuçla tamamlandı. Oy verenlerin %61’i kreditörlerin reform önerilerine ‘Hayır’ oyu verirken, ‘Evet’ oyları %38 seviyesinde kaldı. Sonuçların açıklanmasının ardından Syriza yetkilileri görüşmelere hemen başlama çağrısı yapsa da durum belirsizliğini koruyor. AB yetkilileri, bundan sonraki yol haritasını belirlemek için yoğun bir trafik içerisinde olacaklar.
Eurostat tarafından açıklanan ön verilere göre, Euro Bölgesi'nde (EB) Haziran ayı enflasyonu yıllık bazda, Mayıs'taki %0,3 seviyesinden %0,2’ye geriledi. Çekirdek enflasyon ise (gıda, enerji, alkollü içkiler ve tütün hariç)
%0,9'dan %0,8'e geriledi. Bölge’de yıllık enflasyon Nisan ayında negatif bölgeden çıkmıştı.
Çin imalat sanayi Haziran nihai PMI’ı, 49,6 olan ön verilerin hafif altında 49,4 olarak gerçekleşti. Üst üste 4 aydır daralma bölgesinde (50 altı) olan PMI ülkede ekonomik yavaşlamanın sürdüğünü gösteriyor. İstihdam alt kalemindeki bozulmanın artıyor olması, önümüzdeki dönemde de olumsuz seyrin devam edebileceğine işaret ediyor.
Zayıf ABD tarım dışı istihdam rakamları yurtiçi piyasalara bir miktar rahatlık tanısa da dışarıda Yunanistan, içeride siyasi belirsizlik ve Suriye’ye askeri müdahale tartışmaları piyasaları baskılamayı sürdürüyor. USD/TL kuru Haziran ayını yatay seyrederek 2,69’dan kapatırken, sepet kur (0,5USD+0,5EUR) daha sınırlı bir yükselişle ayı 2,84 seviyelerinden kapattı.
Borsa İstanbul’da satışlar belirgindi. Endeks Haziran ayını %0,9 değer kaybıyla 82,250 seviyesinden kapattı.
Faizler tarafında ise hazine gösterge faizi 0,13 puanlık sınırlı düşüşle %9,76’dan kapanış yaptı.
An itibariyle Yunanistan krizinin Türkiye piyasaları üzerinde etkisinin sınırlı olduğu görülmekle beraber önümüzdeki dönemde Yunanistan gelişmeleri ve Fed tutanakları piyasaların seyri açısından belirleyici olacak.
4
1 Öne Çıkanlar
2
Piyasa Gelişmeleri
1
Dünya Ekonomisi
Türkiye Ekonomisi
Makroekonomik Gelişmeler
Büyüme
Büyüme: Öncü Göstergeler
Enflasyon
İşgücü Piyasası
Dış Ticaret
Ödemeler Dengesi
Merkezi Yönetim Bütçesi
TCMB
Bankacılık Sektörü
Bankacılık Sektörü Genel Görünümü
Özet Makroekonomik Veriler
2 4 4 5 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16
Sayfa
Veri Gündemi
175
6
3
DÜNYA EKONOMİSİ
2 Haziran ayında, ABD’den gelen karmaşık makroekonomik veriler, Fed yetkililerinin faiz artırımına yönelik
açıklamaları ve Yunanistan kaynaklı endişelerin etkisiyle küresel piyasalarda dalgalı bir seyir izlendi. Yurt içinde siyasi belirsizliklerin yanında gündeme gelen jeopolitik riskler piyasalar üzerinde etkili oldu.
Haziran ayında ABD’de faiz artırım sürecinin tedrici bir şekilde gerçekleştirileceğine dair görüşlerin güçlenmesi küresel piyasalarda olumlu karşılanırken, Yunanistan sorunu piyasalar üzerinde baskı yarattı. Bu nedenle gelişmiş ülke 10-yıllıklarında bir miktar artış görülürken Türkiye 10-yıllıklarında dalgalı bir seyir hakim oldu.
Haziran’da Fed’in faiz artırımının zamanlamasına yönelik belirsizliklerin azalmasının etkisiyle yatırımcıların yüksek getirili varlıklara yönelmesi doların değer kaybetmesine neden oldu. İzleyen dönemde Yunanistan endişelerinin etkisiyle paritede aşağı yönlü bir seyir izlendi. EUR/USD, Haziran’ı 1,1135 düzeyinde tamamladı.
Gelişmiş ülke Merkez Bankaları, para politikası toplantılarında faiz değişikliğine gitmedi. ABD Merkez Bankası Fed’in Haziran ayı toplantı tutanaklarında artırımlar için belirlenmiş bir tarih olmadığı ve üyelerin bunu toplantı bazında değerlendirecekleri vurgulandı.
DÜNYA EKONOMİSİ
Haziran ayının ilk yarısında Yunanistan ekonomisine dair artan kaygılar ve küresel risk algısındaki bozulmaya bağlı olarak yükseliş eğilimi sergileyen altın fiyatları, ayın ikinci yarısında doların değer kazanmasının da etkiyle azalarak Haziran sonunda 1.172 USD/ons düzeyinde gerçekleşti.
Haziran ayının ikinci haftasında arz yönlü endişeler nedeniyle artış kaydeden petrol fiyatları, ABD’de beklentilerin üzerinde açıklanan petrol stokları verisinin ardından geriledi. Son dönemde küresel ekonominin nispeten zayıf bir görünüm sergilemesi de fiyatlar üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturdu.
Haziran ayı başında ABD ekonomisinden gelen karmaşık sinyallerle dolar GOÜ para birimleri karşısında bir miktar değer kaybetse de ayın ikinci yarısından itibaren faiz artırım sürecinin tedrici bir şekilde gerçekleştirileceği algısının güçlenmesiyle GOÜ para birimleri dolar karşısındaki kazanımlarını geri verdi.
Haziran ayında Fed’in faiz artırım sürecine ilişkin belirsizliklerin görece azalması küresel piyasalarda olumlu bir etki bırakırken Yunanistan’ın kreditörlerle anlaşmaya varamaması ve Yunanistan’ın Euro Alanı’ndan çıkabileceğine yönelik endişelerin gündeme gelmesinin etkisiyle küresel piyasalarda dalgalı bir seyir izlendi.
TÜRKİYE EKONOMİSİ
PİYASA GELİŞMELERİ
BİST-100 endeksi genel seçimin hemen sonrasında gün içinde 75.268 düzeyine kadar gerilese de sonraki dönemde koalisyon senaryolarına yönelik iyimser beklentilerin gündeme gelmesinin yanı sıra düşük seviyeden gelen tepki alımlarının da desteğiyle yükselişe geçti. Endeks, Haziran ayını 82.250 puan ile tamamladı.
Seçim sonuçlarının hemen ardından USD/TL kuru 2,8085 ile tarihi yüksek seviyesine ulaştı. Bu dönemde EUR/TL kurundaki yükseliş Yunanistan’a yönelik endişeler nedeniyle sınırlı kaldı. İzleyen dönemde ise iyileşen risk algısı paralelinde TL dolar ve euro karşısında kayıplarının bir kısmını telafi etti.
Mayıs sonu itibarıyla %9,88 seviyesinde olan 2 yıl vadeli gösterge tahvilin faiz oranı genel seçimler öncesinde %10 seviyesine yakın seyretti. Seçimin ardından 9 Haziran’da %10,29 seviyesine kadar yükselen gösterge tahvilin faizi Haziran ayını %9,74 seviyesinde tamamladı.
Haziran ayı başında gerçekleştirilen genel seçimlere bağlı olarak artan siyasi belirsizlikler neticesinde Türkiye piyasaları GOÜ piyasalarından negatif ayrışsa da izleyen günlerde koalisyon senaryolarına ilişkin iyimser beklentilerin gündeme gelmesiyle bir miktar toparlanma görüldü.
Türkiye ekonomisi 1. çeyrekte %1,6 olan piyasa beklentilerinin üzerinde yıllık %2,3 büyüme kaydetti. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış önceki çeyreğe göre büyüme, 4. çeyrekteki %0,8’lik büyümeyi takiben, %1,3 olarak gerçekleşti.
Büyümenin kaynaklarına bakıldığında, tüketici güven endeksindeki zayıflığa karşın, yılın ilk çeyrek büyümesinin 3,1 puan ile büyük oranda özel tüketim harcamaları tarafından karşılandığı, yatırım tarafındaki (hem özel sektör hem kamu sektörü açısından) zayıflığın ise devam ettiği görüldü. Nitekim toplam yatırımlar ilk çeyrek büyümesine katkı sağlamadı. Yine de özel sektörün makine teçhizat harcamalarındaki artış bir miktar cesaret verici görünüyor. Beklendiği gibi dış talebin büyümeye olan negatif katkısı 2015 1.Ç’de daha da belirgin hale geldi (1,2 puan). Hatırlanacağı gibi dış talep geçen yılın son çeyreğinde -0,4 puan ile 2013 4. Ç’den sonra ilk kez negatif katkı gerçekleştirmişti. Sektörel olarak bakıldığında ise sanayi, tarım ve hizmetler 1. Çeyrekte sırasıyla, yıllık bazda %0,8, %2,7 ve %4,1'lik büyüme kaydetmiş bulunuyor. İnşaat sektöründe ise %3,5’lik bir daralma yaşandı.
BÜYÜME
5
BÜYÜME: ÖNCÜ GÖSTERGELER
Mayıs ayında sanayi üretimi yıllık bazda takvim etkisinden arındırılmış olarak %2,4 oranında artış gösterdi. İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı da, Mayıs ayındaki 0,5 baz puanlık yıllık artışın ardından Haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre 0,2 baz puan düşüş kaydetti ve %75,1 olarak gerçekleşti.
Mevsimlik etkilerden arındırılmış HSBC Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi PMI, Haziran ayında 50,2 seviyesinden 49,0’a düştü. Bu şekilde PMI son 6 ayda 5. kez daralma gölgesi olan 50 bandının altına düşmüş oldu.
Düşüşte fabrika çıkışları ve yeni siparişlerin daha keskin bir şekilde düşmesi etkili oldu.
Tüketici güven endeksi, Haziran ayında bir önceki aya göre %3,4 oranında arttı; Mayıs ayında 64,29 olan endeks Haziran ayında 66,45 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2 oranında artarken genel ekonomik durum beklentisi endeksi %4,7 oranında artış gösterdi.
Mevsimsellikten arındırılmış bazda Reel Kesim Güven Endeksi bir önceki aya göre 2,4 puanlık bir düşüş gösterdi ve 101,5 oldu. Detaylara bakıldığında, genel gidişat ve toplam istihdam kalemlerinin sırasıyla 13,4 ve 4 puanlık keskin düşüş sergilediği görüldü.
ENFLASYON
7 Haziran ayında Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) enflasyonu, piyasa beklentilerinin (%-0,2) altında %-0,5 olarak
gerçekleşti. Bu şekilde 12 aylık TÜFE enflasyonu, belirgin şekilde %7,2’ye düşüş kaydetti. Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) ise aylık %0,3 artışla 12 aylık bazda %6,5’den %6,7'ye yükseliş gösterdi.
Çekirdek enflasyon göstergeleri incelendiğinde, enflasyondaki aşağı yönlü hareketin mevsimsel etkilerden kaynaklandığı görüldü. Bu dönemde, TCMB tarafından yakından takip edilen H ve I endekslerindeki yıllık artışlar nispeten yatay bir seyir izleyerek sırasıyla %7,82 ile %7,51 seviyesinde gerçekleşti.
İŞGÜCÜ PİYASASI
Mart ayında işsizlik oranı, önceki yılın aynı ayına göre 0,9 puanlık artış göstererek %10,6’ya yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı da 1 puan artarak %12,6 oldu. İşgücüne katılım oranı da önceki yılın aynı ayına göre 0,5 puanlık artış göstererek %50,4 olarak gerçekleşti. Toplam istihdam ve işsiz sayısında ise sırasıyla 370 bin ve 322 bin kişilik artış yaşandı. Sektörel olarak ise 4 ana sektörde yıllık değişimler şu şekilde; Tarım (-122 bin), sanayi (-58 bin), inşaat (-23 bin) ve hizmetler (+572 bin).
Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı ise Mart'ta Şubat ayının %10,2'lik seviyesinden %10’a geriledi. Öte yandan işgücüne katılım oranı ise %50,8'den %50,9'a yükseldi.
DIŞ TİCARET
9 Mayıs ayında dış ticaret açığı 6,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu şekilde 12 aylık toplam açık, Nisan’daki 80,2
milyar dolarlık seviyesinden 79,7 milyar dolara geriledi. Dış ticaret açığındaki bu daralma, enerji açığından kaynaklandı. 12-aylık toplam enerji açığı yaklaşık 1 milyar dolarlık azalış ile 43,6 milyar dolara geriledi.
Mayıs ayında ihracat ve ithalat yıllık bazda sert daralma kaydetti. İhracat geçen yılın aynı ayına göre %18,8’lik bir düşüş kaydederken, ithalat ise %14,4 azaldı. Bu şekilde toplam ihracat 11,1 milyar dolar, ithalat ise 17,9 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Yılın ilk dört ayında güçlü bir seyir izleyerek ihracat performansına önemli ölçüde katkı sağlayan altın ihracatı Mayıs’ta oldukça düşük bir düzeyde kaldı. Ocak-Nisan döneminde 5,4 milyar USD seviyesinde gerçekleşen altın ihracatı Mayıs’ta yalnızca 90 milyon USD oldu. Böylece net altın ticareti Mayıs ayında 108 milyon USD açık verdi.
Mayıs ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı %65,5’ten %62,2’ye indi. Yılın ilk beş ayı itibarıyla değerlendirildiğinde, ihracat hacmindeki düşüşe rağmen ithalatın daha hızlı gerilemesine paralel olarak dış ticaret açığının %15,2 azaldığı dikkat çekti.
ÖDEMELER DENGESİ
Nisan ayında cari açık, piyasa beklentilerinin (3 milyar dolar) bir miktar üzerinde yaklaşık 3,4 milyar seviyesinde gerçekleşti. Böylece 12-aylık toplam açık Mart’daki 45,8 milyar dolar civarı seviyesinden belirgin şekilde 44,3 milyar dolara geriledi. Nisan ayında cari açıktaki daralmada enerji ve altın ticareti etkili oldu.
Finansman tarafında Nisan ayında finans hesabının, Şubat-Mart dönemindeki (toplam) 3,9 milyar dolarlık çıkışın ardından 2,4 milyar dolarlık bir giriş kaydettiği görüldü. Kaynağı belli olmayan sermaye akımları (net hata noksan) 2,9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
Finans hesabının detaylarına bakıldığında portföy akımları 0,8 milyar dolarlık bir girişe işaret ederken doğrudan yabancı yatırımların geçen yılın aynı dönemindeki $0,7 milyar dolarlık girişe karşın bu yıl 0,2 milyar dolar ile oldukça zayıf kaldığı görüldü.
Mart ayındaki sert düşüşün ardından Nisan ayında rezerv varlıklar 1,9 milyar USD tutarında yükseldi. Bunda Nisan ayında net hata ve noksan kaleminin 2,9 milyar USD giriş ile cari açığın finansmanına en fazla katkıyı sağlaması etkili oldu.
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ
11 Mayıs ayında Merkezi Yönetim bütçe dengesi 1,6 milyar TL bütçe fazlası ve 5,5 milyar TL faiz dışı fazla verdi. Geçen yılın aynı döneminde bütçe 1,5 milyar TL fazla verirken; faiz dışı fazla ise 8,6 milyar TL olmuştu. Böylece yılın ilk beş aylık döneminde bütçe açığı 2,4 milyar TL olurken faiz dışı fazla 25,6 milyar TL olarak gerçekleşti. 2014’ün aynı döneminde bu rakamlar sırasıyla 2,8 milyar TL ve 22,1 milyar TL idi. Gelirler tarafında, vergi gelirleri büyük oranda ithalattan alınan vergiler (%12,5) ve ÖTV vergisinin (%11,7) etkisi ile önceki yılın aynı dönemine göre reel bazda (enflasyondan arındırılmış) %3,5 civarında artış kaydetti. Kurumsal vergiler ise %17,2 oranında azaldı. Vergi dışı gelirler ise daha çok faiz ve para cezalarından sağlanan gelirlerdeki azalış ile %1 düşüş kaydetti. Böylece Mayıs ayında toplam Merkezi Hükümet Gelirleri 41,8 milyar TL ile geçen yılın aynı ayına göre reel bazda %2,9 oranında artış kaydetmiş oldu. Faiz harcamaları Mayıs döneminde önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık %50 reel azalış gösterirken faiz dışı harcamalar belirgin şekilde %15,7 arttı. Böylece toplam giderler %2,9’luk reel yükseliş ile 40,1 milyar TL oldu.
TCMB
TCMB, 23 Haziran tarihinde gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu toplantısında politika faiz oranı olan 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranını %7,5’te bırakırken, faiz koridorunun alt ve üst bantlarında da değişikliğe gitmedi. TCMB toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, sıkı para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi büyüme hızlarının makul düzeylerde seyrettiğini, iç talep koşullarının büyümeye katkı sağladığını ifade etti. Bununla birlikte fiyat istikrarına dair önceki toplantılarına kıyasla daha ihtiyatlı açıklamalarda bulunduğu gözlenen TCMB, kısa vadede enflasyonun mevsimsel faktörlerin etkisiyle düşebileceğini belirtti. Diğer taraftan açıklamada, döviz kurlarındaki yukarı yönlü seyir nedeniyle çekirdek enflasyon göstergelerindeki iyileşmenin geciktiğinin belirtilmesi dikkat çekti.
TCMB TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru endeksi (REK), Haziran ayında 98.38'e geriledi. Böylece endeks 96.91 değerini aldığı Nisan 2014'ten bu yana en düşük seviyeyi gördü. Reel efektif döviz kuru endeksleri Türkiye'nin fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığı ülkelerin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı geometrik ortalaması alınarak hesaplanıyor.
Kredi hacmindeki yıllık artış hızı 22 Haziran itibariyle %24,8 oranında gerçekleşti. Yıl sonuna göre bakıldığında kredi hacminin %12,6 oranında artış göstererek 1.413 milyar TL’ye ulaştığı gözlendi.
BANKACILIK SEKTÖRÜ
13 Haziran ayında tüketici kredisi faizlerinde belirgin bir artış gözlemlenirken ticari kredi faizlerinde ise belirgin bir
düşüş gerçekleşti. 26 Haziran itibariyle ağırlıklı ortalama faiz oranları tüketici kredilerinde %17,8 seviyesinde seyrederken ticari kredi faizleri %11,9 düzeyinde gerçekleşti.
6 aya kadar vadeli mevduatın ağırlıklı ortalama faizi Haziran ayında belirgin bir yükselişle %11,3 seviyesine yükselirken 1 yıla kadar vadeli mevduatın faizi %10,2 seviyesinde gerçekleşti. Kısa vadeli (1 aya kadar) mevduatın faizi ise sınırlı bir yükselişle %9,2 seviyesinde gerçekleşti.
26 Haziran 2015 itibarıyla yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde - 48.600 milyon USD, bilanço dışında ise 47.107 milyon USD seviyesinde seyretti. Böylece, bankaların yabancı para pozisyonu -1.493 milyon USD düzeyinde gerçekleşti.
Türk Parası cinsinden kullandırılan krediler Haziran 2015 itibariyle yıllık bazda %19,6 oranında artarken döviz cinsinden kullandırımlar %36,8 oranında artış gösterdi. Toplamda kullandırılan 1,413 milyar TL kredinin 38,9 milyar TL’si mali kesime kullandırılırken 1.375 milyar TL’si mali olmayan kesime sağlandı.
BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ
ÖZET MAKROEKONOMİK VERİLER
15 Son Üç Dönem
(*) Dönem sonu; (**) 12 aylık kümülatif
ÖZET MAKROEKONOMİK VERİLER (DEVAMI)
Son Üç Dönem
(***) Yılbaşından itibaren kümülatif
VERİ GÜNDEMİ
17 Not: [Glo] Küresel; [g] Günlük; [h] Haftalık; [a] Aylık; [ç] Çeyreklik; [y] Yıllık
