Uzak Magnetar’dan
Güçlü Selam
Çeflitli gözlemevlerinden biliminsanlar›, 27 Aral›k 2004 tarihinde Dünya’n›n flimdiye kadar d›fl uzaydan gelen en fliddetli ›fl›¤a hedef oldu¤unu aç›klad›lar. Sagittarius (Yay) Tak›my›ld›z› bölgesinde, Dünya’dan 50.000 ›fl›ky›l› uzakl›ktan gelen ›fl›n›m, Ay’dan yans›yarak gezegenimizin üst atmosferinin ›fl›l ›fl›l parlamas›na yol açm›fl. Gama dalga boylar›ndaki bu
›fl›¤›n, saniyenin kesri kadar bir süreyle dolunaydan daha parlak oldu¤u bildirildi.
Patlaman›n izi, gökbiklimcilerce gökadan›n neredeyse öteki ucunda bulunan egzotik bir nötron y›ld›z›na kadar takip edildi. Nötron y›ld›zlar›, dev y›ld›z›n merkezinin çöküflü sonunda, atom çekirdeklerindeki art› yüklü protonlar›n, çekirdek
çevresinde dolanan eksi yüklü elektronlarla iç içe geçip yüksüz nötronlar haline gelmesiyle neredeyse tümüyle nötronlardan oluflan küçük küreler. Magnetar denen özel bir
türden nötron y›ld›zlar›,
Dünya’n›nkinden katrilyonlarca kere güçlü manyetik alanlara sahip olmalar›yla tan›n›yor. Gökadam›zda milyonlarca nötron y›ld›z›n›n bulunmas›na karfl›l›k, belirlenebilen magnetarlar›n say›s› birkaç›
geçmiyor.Dev bir y›ld›z›n çöküp ak›l almaz yo¤unluklara kadar s›k›flm›fl merkezleri olan nötron y›ld›zlar›n›n çaplar› yaklafl›k 20 km kadar oluyor. ‹ngiliz gökbilimciler parlamay› radyo dalga boylar›nda inceleyerek patlamadan kaynaklanan madde ve ›fl›n›m›n, çevredeki malzemeye saatte
100.000 km h›zla çarparak ola¤anüstü enerjilere yükseltti¤ini belirlemifller. Zaman zaman parlay›p gama ›fl›nlar› yay›nlad›¤› için “tekrarlayan yumuflak gama ›fl›n kaynaklar›” olarak adland›r›lan kategoriye dahil edilen SGR 1806-20 adl› magnetardan parlama s›ras›nda yay›lan enerji, 10.000 trilyon kere trilyon kere trilyon (1040) watt olarak ölçülmüfl. Böylesine güçlü bir patlama Dünya’ya 10 ›fl›k y›l› uzakl›kta meydana gelmifl olsayd›, atmosferimize a¤›r hasar verir ve büyük olas›l›kla bir kitlesel yok oluflu tetiklerdi. Büyük enerji boflal›m›n›n, muazzam yo¤unluktaki nötron y›ld›z›nda meydana gelen bir depremden ya da muazzam güçteki manyetik alan çizgilerinin birbirine geçmesinden kaynaklanm›fl olabilece¤i düflünülüyor.
‹ngiliz Kraliyet Astronomi Derne¤i Bas›n Bülteni, 17 fiubat 2005
16 Mart 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
Nötron Y›ld›z›n›n Oluflumu
1. Büyük kütleli y›ld›z; yo¤un, s›cak merkez 2. Süpernova patlamas›, d›fl katmanlar› uzaya püskürtüyor, merkez çöküyor.
3. Süpernova kal›nt›s›, sürekli geniflliyor; nötron y›ld›z›ysa patlama noktas›nda kal›yor.
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
Yo¤un s›v› iç bölüm, neredeyse tümüyle nötronlardan, bir miktar da baflka parçac›klardan olufluyor. Kat› kabuk 1,6 km kal›nl›¤›nda Nötron Y›ld›z›
Kütle: Günefl’in 1,5 kat› Çap: 20 km
