24 Haziran 1994 tarihinde Sanayi Bakanl›¤›’na ba¤l› bir kurum olarak kurulan Türk Patent Enstitüsü (TPE), genel olarak patent, marka ve endüs-triyel tasar›m tescili ifllemlerini yürütü-yor. Ayr›ca, 4 Nisan 2004 tarihinde ya-y›mlanan kanun ile entegre devre to-pografyalar›n›n tescili ifllemleri de Ens-titümüzde gerçeklefltiriliyor.
“Patent”, bulufllar› ve bir ürünün üretilmesiyle ilgili yöntemleri; “mar-ka”, iflletmelerin mal ve hizmetleri için kifli adlar› dahil, ay›rt edici özelli¤i olan sözcükler, flekiller, logolar, vb. her türlü iflaretleri, “endüstriyel tasa-r›m” tescili de ürünlerin d›fl görünüflle-ri, estetik özellikleri ve ürünler üzerin-deki desenleri korur. “Entegre devre topografyas›” tesciliyse, entegre devre-yi oluflturan tabakalar›n üç boyutlu di-zilimini ve yüzeyin görünümünü ko-rur.
Bulufllar, “incelemeli patent”, “ince-lemesiz patent” ve “faydal› model” ol-mak üzere üç sistemle korunur. ‹ncele-meli patent sistemi, araflt›rma ve ince-leme ifllemlerinden geçti¤i için sa¤lam, ama maliyetli bir sistem. Faydal› model baflvurusuyla, k›sa sürede daha az ma-liyetle bulufllar için bir koruma elde et-mek mümkün. Bu sistemler ulusal bafl-vurular için geçerli. Ulusal baflvurudan sonra 12 ayl›k süreyi kaç›rmamak ko-fluluyla, uluslararas› baflvuru sistemle-rine de geçifl yap›labilir.
Uluslararas› baflvuru için iki sistem var. PCT olarak adland›r›lan sistemle, 120’nin üzerinde ülkeye tek araflt›rma raporu ve baflvuru tarihinden itibaren 30 ayl›k bir süreyle ile girifl olana¤› sa¤lan›yor. EPC sistemiyle de, Avrupa Patent Sözleflmesi’ne üye 30 ülkede Avrupa Patent Ofisinin (EPO) verdi¤i, geçerli bir patent elde etmek mümkün. Ak›lda tutulmas› gereken önemli bir konu da “Dünya Patenti” denilen bir kavram›n olmamas›. Patent korumas› sadece baflvuruda bulunulan ülkeler için söz konusu.Bir baflka deyiflle pa-tentler ulusal nitelikte. Bu nedenle bu-luflçular, hangi ülkelerde patent koru-mas› talep edecekleri üzerinde karar
verirken, o ülkelerin ürünleri için pa-zar olup olmad›¤›, yeterli yasal koru-ma sa¤lay›p sa¤layakoru-mayacaklar›, üreti-lebilecek ürünle ilgili geliflmifl bir sana-yinin olup olmad›¤› vb. konulara dik-kat etmeliler.
Araflt›rmac›lara,
Sanayicilere ve
Buluflçulara Tavsiyeler
Buluflunuzu, patent baflvurusu yap-madan önce herhangi bir yerde yaz›l› veya sözlü olarak aç›klamay›n. Çünkü bir buluflun patent alabilmesi için yeni olmas› gerekir. Patent alabilmek için önemli iki ölçüt daha var. Bunlar›, bu-lufl basama¤› ve sanayiye uygulanabi-lirlik olarak adland›r›yoruz. Bir bulufl-ta bulufl basama¤›n›n olup olmad›¤›na flu flekilde karar verilir. Bulufla iliflkin en yak›n teknik bilgiler gözönünde bu-lunduruldu¤unda, konusunda uzman
olan bir kifli bulufl konusunu aç›k bir flekilde ortaya ç›kartam›yorsa, bu bu-lufl için bubu-lufl basama¤› oldu¤u karar› verilir.
TPE’ye baflvuruda bulunmadan ön-ce, bulufl konusu hakk›nda mutlaka bir ön araflt›rma yap›n ya da yapt›r›n. Ön araflt›rma için patent baflvurular›-n›n yay›nland›¤› ücretsiz ‹nternet site-lerinden faydalanabilirsiniz. Bunlar-dan en önemlileri afla¤›daki tabloda yer al›yor:
Bu sitelerden en kolay kullan›ma sahip olan›, bizim de s›kça kulland›¤›-m›z EPO’nun sitesi (esp@cenet). Bu si-teden ücretsiz olarak 50 milyonun üzerinde patent belgesine eriflmek mümkün. Araflt›rma yaparken, özet ve bafll›k üzerinden anahtar sözcükler kullan›larak tarama yap›labiliyor. Ayr›-ca, bulufl ve baflvuru sahipleri, patent yay›n numaralar› vb. gibi alanlar üze-rinden de araflt›rma yap›labiliyor.
TPE’de ön araflt›rma yapt›rmak da mümkün. Ön araflt›rma için iki
seçene-Türk Patent Enstitüsü ve
Hizmet Alanlar›
72 A¤ustos 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
¤imiz var. Birincisi Türk patent verita-ban› üzerinden (15 YTL), di¤eri EPO-QUE veritabanlar› sistemiyle, dünya çap›nda patent belgeleri üzerinden ya-p›labilen ön araflt›rma (140 YTL).
Ön araflt›rma sayesinde, buluflunuz-la ilgli son teknik geliflmelerden haber-dar olman›n yan›s›ra, önceden bulun-mufl oldu¤unu farketmeniz durumun-da patent ifllemleri için harcayaca¤›n›z zaman ve maliyetlerden de tasarruf et-mifl olursunuz. EPO’nun tespitlerine göre, daha önceden bulunmufl bir ürü-nü tekrar bulmak için y›lda 12 milyar Euro harcanmakta. Yukar›da bahsetti-¤imiz ‹nternet siteleri araflt›rmac›lar ve sektörlerindeki son geliflmeleri takip etmek isteyen kifliler için bulunmaz bilgi hazineleri. (Patent belgeleri, bu-lufl konusu ürünü ya da yöntemi ayr›n-t›lar›yla aç›klayan belgeler.)
Patent Baflvurusu
Nas›l Haz›rlan›r?
Ön araflt›rma aflamas›n› geçtikten sonra baflvuru haz›rlanmas› sürecine geçebiliriz. Bunun için öncelikle ‹nter-net sitemizden de eriflebilece¤iniz “Pa-tent / Faydal› Model Baflvuru K›lavu-zu”nu ayr›nt›l› bir flekilde incelemeniz gerekir. Bu k›lavuzda baflvurunun na-s›l haz›rlanaca¤›, ücretler, maliyetler, ilgili yasa ve yönetmeliklerden al›nt›-lar, baflvuru sahiplerinin ifline yaraya-cak bilgiler vb. bulunuyor. Baflvuru di-lekçesini ‹nternet sitemizden indirip
bilgisayarda doldurduktan sonra, bafl-vuruyu ayr›nt›lar›yla aç›klayan tarifna-me, istemler, ve varsa teknik resimler ve baflvuru ücreti (49 YTL) dekontuyla birlikte Enstitümüze postayla ileterek
ya da elden teslim ederek baflvuruda bulunabilirsiniz. Tüm bu ifllemlerle u¤-raflmak istemiyorsan›z, Enstitümüz si-ciline kay›tl› özel patent vekilleri, bafl-vuru haz›rlama ve ifllemlerinizi takip aflamalar›nda sizlere yard›mc› olabilir. Ancak vekil tutmak zorunlu de¤ildir. Baflvuruyu herkes yapabilir. Baflvuru-dan sonra Enstitümüz, baflvurunun al›nd›¤›n› ve baflvuru numaras›n› bildi-ren bir yaz›y› baflvuru sahibine gönde-rir. Daha sonraki ifllemler karfl›l›kl› ya-z›flmayla yürütülür. Baflvuru sahipleri “incelemeli patent” için 20 y›l, “faydal› model” için 10 y›l olan koruma sürele-ri boyunca her y›l, y›ll›k ücret ödemek zorundad›rlar. Aksi taktirde, baflvuru-ya iliflkin haklar›n› kaybedebilirler. Afla¤›daki tablodan, maliyetler, süreler ve sistemlerle ilgili genel bir fikir elde edebilirsiniz.
Bulufl niteli¤inde olmad›klar› için patent verilemeyecek durumlar da var. Bunlar;
a) Keflifler, bilimsel kuramlar, mate-matik yöntemleri;
73
A¤ustos 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
b) Zihni, ticari ve oyun faaliyetleri-ne iliflkin plan, yöntem ve kurallar;
c) Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteli¤i olan yaratma-lar, bilgisayar yaz›l›mlar›;
d) Bilginin derlenmesi, düzenlenme-si, sunulmas› ve iletilmesiyle ilgili tek-nik yönü bulunmayan yöntemler.
e) ‹nsan veya hayvan vücuduna uy-gulanacak cerrahi yöntemler ve tedavi yöntemleri ile insan, hayvan vücuduy-la ilgili tan› yöntemleri. e) bendindeki hüküm, bu yöntemlerin herhangi bi-rinde kullan›lan terkip ve maddelerle bunlar›n üretim yöntemlerine uygulan-maz.
Bulufl niteli¤inde olmas›na ra¤men patentle korunamayacak bulufllar:
a) Konusu kamu düzenine veya ge-nel ahlaka ayk›r› olan bulufllar.
b) Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara daya-nan bitki veya hayvan yetifltirilmesi yöntemleri.
Bunlar 551 say›l› Patent Haklar›n›n Korunmas› Hakk›nda KHK’n›n 6. mad-desinde aç›k bir flekilde ifade edilmifl-tir.
Bu konulardan bilgisayar program-lar›n›n patentle korunmas›yla ilgili ola-rak bize çok say›da soru gelmekte. Bil-gisayar programlar› patentle korunmu-yor. ABD ve Japonya’n›n yasalar›na gö-re bilgisayar programlar›na patent
ve-riliyor. Ancak Avrupa’da ve ülkemizde bilgisayar programlar››n korunmas› ifl-lemi “Telif Haklar› (Copyright)” tesci-liyle sa¤lan›yor. Ülkemizde de bu ifl-lemleri Kültür Bakanl›¤›’na ba¤l› Sine-ma ve Telif Haklar› Genel Müdürlü¤ü yürütmekte.
Avrupa’da bilgisayar programlar›-n›n patentlenmesine iliflkin yo¤un tar-t›flmalar yaflan›yor. Bu konudaki son geliflme, 6 Temmuz 2005 tarihinde Av-rupa Parlamentosu’nun “Yaz›l›m Pa-tentleri Direktifi” olarak bilinen direk-tife red karar› vermesi. Avrupa, yaz›l›m devlerinin bask›lar›na ra¤men, yaz›l›m-lar› patentlenebilir konuyaz›l›m-lar›n d›fl›nda b›rakma konusunda ka-rarl› görünüyor.
Patent
‹statistikleri
Türkiye’de son y›llar-da yap›lan patent baflvu-rusu say›s› h›zla art-makta. Bu da son y›llar-da tan›t›m ve bilgilen-dirme faaliyetlerine özel önem gösterilmesinin sonuçlar›ndan biri. Yine de Japonya’da y›lda 370 bin, ABD’de y›lda 180 bin, ve Almanya’da y›lda 80 bin patent baflvurusu yap›ld›¤› düflü-nülürse, ülkemizde bu say›n›n 600’ler civar›nda olmas›, teknolojik aç›dan al-mam›z gereken mesafenin ne kadar büyük oldu¤u gerçe¤ini ortaya koyu-yor.
Art›k Araflt›rma ve ‹nceleme Rapor-lar› TPE Bünyesinde Düzenleniyor: 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren TPE, patent araflt›rma ve inceleme raporlar›-n› düzenleyebilmekte. Daha önce, bu raporlar, yurt d›fl›nda bulunan ve an-laflmal› oldu¤umuz dört patent ofisine yapt›r›lmaktayd›. fiimdi, bu dört ofisin yan›nda, TPE’de de baz› alanlarda araflt›rma ve inceleme yapt›rmak müm-kün. Bu sayede bu ifllemler için yurtd›-fl›na giden döviz, yurtiçinde kalm›fl ola-cak, gönderme ve posta ifllemlerinden do¤an gecikmeler yaflanmayacak, bafl-vuru sahipleri daha uygun maliyetlerle daha k›sa zamanda patent belgesi ala-bilecekler. A y s u n A l t u n k a y n a k Patent Uzman› 74 A¤ustos 2005 B‹L‹MveTEKN‹K Project4 7/20/05 10:15 AM Page 74
