ALEVÎ DİN DERSLERİ

ALEVÎ DİN

DERSLERİ

Almanya’da Alevî

Din Derslerinin

Tarihsel Gelişimi

 1988 - Hamburg Alevi Kültür Grubu (HAKG)

 1992 – Almanya Alevi Cemaatleri Federasyonu

 1992 – Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu

 1993 – Avrupa Alevi Birlikleri

Federasyonu

1980’li yıllar Alman okullarında okuyan Türk çocuklarına Din Dersi Talepleri

1988’den itibaren Kuzey Ren Westfalya Eyaleti örneğinde Aleviliğin İslam derslerinde öğretime konu edilmesi istekleri

1999 yılında ilk Alevi Din Dersi program geliştirilmesi

Mart 2000 Berlin Anadolu Alevileri Birliği’nin Alevi din dersi başvurusu (2001 Kuzey Ren Westfalya, Hessen, Baden Württemberg, Bavyera başvuruları…

2002 yılı Berlin’de okutulan ilk Alevi Din Dersi (2008

Kuzey Ren Westfalya, Hessen, Bavyera, 2009-2010 Aşağı Saksonya)

Alevilerin ayrı bir din dersi istemelerinin nedenleri:

 Alevi – İdeolojik,

 Toplumsal – Kültürel,

 Ekonomik,

 Alevi kimliğinin tanınması vb.

Almanya Alevi Din Dersi;

• Devlet tarafından / Devletin gözetim ve denetiminde,

• Alevi cemaatinin temel ilkeleriyle uyumlu olarak,

• 8 – 12 istekli Alevi öğrencinin bulunduğu okullarda verilebilen,

• Amaç ve muhtevayı cemaatin belirlediği,

• Program ve kitapları Alevi cemaati tarafından veya devlet işbirliğiyle hazırlanan,

• Din/ mezhep merkezli/ doktriner nitelikli, konfessionel,

• Öğretmenlerin eğitim ve atamasında cemaatin yetkili olduğu bir derstir.

Alevi Din Dersi Programlarının Yapısal Özellikleri

Kuzey Ren Westfalya, Hessen, Bavyera, Baden Württemberg programları 28’er üniteden oluşmaktadır.

Üniteler şu alanların ağırlığında oluşturulmuştur:

 Öğrencilerin günlük yaşam tecrübeleriyle ilişkilendirilen ve oradan Aleviliğin esaslarına yönlendirilen üniteler: İnsanlar Kategorisi

 Aleviliğin dini içeriğiyle bağlantılı olan ve oradan öğrencinin yaşam gerçekliğine giden üniteler: Yol Kategorisi

 Gündelik yaşam ve Aleviliğin temel sorularıyla özdeş olan üniteler: Ev ve Düzen Kategorisi

Ünite içerikleri şu dört soruya cevap aramaktadır:

•

İnsanın tabiat, teknik ve tarihle ilişkisine yönelik sorular

•

İnsanın diğer insanlarla ilişkisine yönelik sorular

•

İnsanın kendisiyle ilişkisine yönelik sorular

•

İnsanın Tanrıyla ilişkisine yönelik sorular

Alevilik derslerinin genel görev ve hedefleri:

• Bilgi kazandırma

• İnancı koruma

• Kimlik gelişimi

• Yaşamı düzenlemeye destek

• Değer kazandırma

• İlişki becerisini destekleme

• Eşitlik

• Dinlerarası diyalog

• Topluma katkı

• Dil gelişimi

• Sorumluluk kazandırma

• Şahsiyet Gelişimi

• Kendini ve yabancıyı anlama

• Mezhebi yönlendirme

Dersin Bilişsel, Becerisel ve Tutum ve Davranışsal olarak

hedeflerinden örnekler:

• Alevi Allah anlayışını bilme,

• Hak- Muhammed- Ali ilişkisini bilme

• Alevi kültürü ve onların dini ayinlerle özellikle ilahi, saz ve semahla bağlantısını öğrenme

• Cem kurbanını bilme

• Kutsal metinleri açıklama

• İnancında kararlı olma ve baskılara direniş gösterme

• Her inanıra toleranslı davranma vs.

Alevilik Din Dersi Programlarının Temel Yaklaşımları

• Eğitimsel Yaklaşımları

•Davranışçı Yaklaşım

•Öğrenci merkezli ve Yapılandırmacı

•İşbirlikçi ve İlişkisel Öğrenme

•Din Eğitimsel Yaklaşımları

•Doktrin Merkezli

•Dini Öğrenme Yaklaşımı

•Mezhepler ve Dinlerarası açılımlı

• Din Bilimsel Yaklaşımları

•Teolojik

•Diğer dinlerle ilişkiler açısından «Dışlayıcı»

İLKOKUL ve ORTAOKUL DERS

KİTAPLARINDA ALEVİLİK KONUSU

İlkokul;

• 4. sınıf: ''Din ve Ahlak Hakkında Neler Biliyorum'' ünitesinde, ''Güzel Söz Söyleyelim, Güzel Davranışlarda Bulunalım'' konuları, Hz. Ali'nin ''Allah'ın yarattığı en güzel ve en çirkin şey sözdür. Söz var ki söyleyenin yüzünü ak eder; söz var ki söyleyenin yüzünü kara eder'' ifadeleri örnek verilerek işleniyor.

• ''Temiz Olalım'' ünitesinin ''Sözünde Durmak, Dürüst, Güvenilir Olmak ve Temizlik'' konusu işlenirken, Hacı Bektaş Veli'nin temizlik ile ilgili ''Bir şişenin içine pis bir şey konulup ağzı kapatılsa, dışı ne kadar temizlenirse temizlensin içi kirli kalmış olur'' sözünün öğrenciler tarafından manevi ve maddi temizlik açısından değerlendirilmesi isteniyor.

• Kitapta Kevser Suresi'nin anlamına da yer veriliyor.

''Kevser''in bolluk ve bereket anlamına geldiği belirtilerek, ''Allah, Hz. Peygamber'e vahiy ve peygamberlik gibi pek çok nimet vermiştir. Bu nimetlerden biri de Hz.

Peygamber'in neslinin devam etmesidir. Nitekim Hz.

Fatıma'nın Hz. Ali'yle evliliğinden olan Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile Peygamberimiz'in nesli devam etmiştir.

Sure bu nimetlerden bahsettiği için 'Kevser' adını almıştır'' ifadesi yer alıyor.

• Kitapta ''... başta Kur'an'ı en iyi bilenlerden biri olan Hz.

Ali olmak üzere sahabelerin de katkılarıyla Kur'an-ı Kerim tek bir nüsha olarak kitap haline getirildi'' ifadeleri kullanılarak, Hz. Ali'nin Kur'an'a hizmetlerine ve katkılarına yer veriliyor.

• Ayrıca bu ders kitabında, ''Aile ve Din'' ünitesinin ''Ailemizde Birbirimize Saygı Gösterir, Yardım Ederiz'' konusu işlenirken ise Hz. Ali ve Cafer-i Sadık'ın sözleri kullanılıyor.

• 5. sınıf : ''İbadet Konusunda Bilgilenelim'' ünitesinde yer alan ''Dua İbadetin Özüdür'' ve ''Niçin ve Nasıl Dua

Edilir'' konuları anlatılırken Cafer-i Sadık'ın ''Belaya uğramaktan korkan kişi Allah'a dua etsin'' sözüne yer verilerek ve öğrencilerden bu sözü, duanın önemi

açısından yorumlamaları isteniyor.

• ''Kültürümüzden Dua Örnekleri'' konusunda ise Alevi ve Bektaşilik'teki dua örnekleri sıralanıyor. Kitapta, ''Hz.

Muhammed ve Aile Hayatı'' ünitesi anlatıldıktan sonra, öğrencilerin okuması için ''Hz. Peygamber'in Hz.

Hasan ve Hz. Hüseyin Sevgisi'' adlı okuma metninde, Hz. Muhammed'in torunlarına duyduğu sevgiye

değiniliyor.

• ''Sevinç ve Üzüntülerimizi Paylaşalım'' ünitesine ''Nevruz ve Hıdırellez'' konusu eklenerek, şu ifadeler kullanılıyor:

• ''Halk inanışlarına göre nevruz, çeşitli tarihi

şahsiyetler ve olaylarla

ilişkilendirilmektedir. Alevilere göre Hz.

Ali, 21 Mart günü doğmuş ve bu günde Hz.

Fatıma ile evlenmiştir. Bu nedenle 21 Mart nevruz şenlikleri gerek Asya Türk boylarında gerekse Selçuklu ve Osmanlı Türklerinde çoğu zaman kutlanmıştır.''

Ortaokul;

• 6. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabında, ''Namaza Çağrı: Ezan ve Kamet'' konusu işlenirken ezanın okunuşundaki

''Eşhedü enne Muhammeden Resulallah''

ifadesinden sonra Caferilik'te ''Eşhedü

Enne Alliyen Veliyullah'' ifadesinin de

yer aldığına dikkat çekiliyor.

• ''Son Peygamber Hz. Muhammed'' ünitesinde ''hicret'' konusu anlatılırken, Hz. Ali'nin Hz. Muhammed'in hicretinde gösterdiği cesaret, kahramanlık ve hicretteki rolüne dikkat çekilerek, ''...Hz. Ali, müşrikleri oyalamak ve Peygamberimizin hicretini mümkün kılmak amacıyla bütün tehlikeleri göze alarak onun yatağına yatmıştı. Müşrikler Peygamberimizi öldürmek üzere eve girdiklerinde Hz. Ali'yi onun yatağında yatarken buldular. Hz. Ali, Peygamberimizin bıraktığı emanetleri sahiplerine teslim ettikten sonra yola çıkarak Kuba köyünde Hz.

Peygambere yetişti'' bilgileri veriliyor.

• ''Hz. Muhammed'in Vefatı'' konusu işlenirken cenaze ve defin işlemlerinde Hz. Ali'nin yaptığı hizmetlere yer verilerek, ''Resulullah'ın cenazesi Hz. Ali tarafından yıkandı ve kefenlendi''

ifadesi yer alıyor.

• ''İslam'ın Sakınılmasını İstediği Bazı Davranışlar'' ünitesinde Hz. Ali'nin ''Söz ağızda senin esirindir, ağızdan çıkınca sen onun esirisin'', ''İyi insanla kötü insan senin yanında aynı seviyede olmamalıdır.

Çünkü bu, iyileri iyilik yapmaktan soğutur, kötüleri de kötülük yapmaya alıştırır'', Hz. Hüseyin'in ''Bir Müslüman kardeşin senden ayrıldığında, arkandan söylemesini sevmediğin şeyi sen de onun

arkasından söyleme'' ve Cafer-i Sadık'ın ''Suçsuz birine iftira atmanın vebali en köklü dağlardan daha ağırdır'' sözleri hatırlatılıyor. Bu ünitenin sonunda öğrencilerin okuması için ''Hz. Ali'nin Hz.

Hasan'a Öğüdü''nü içeren okuma metni bulunuyor.

• ''İslamiyet ve Türkler'' ünitesinin ''Türkler Arasında İslam'ın Yayılmasında Etkili Olan Bazı Şahsiyetler'' konusunda ''Ali er-Rıza'', ''Ahmet Yesevi'' ve ''Hacı Bektaş Veli''nin hayatına ilişkin bazı bilgiler de yer alıyor.

Aynı ünitede ayrıca ''Türklerde Peygamber ve Ehl-i Beyt Sevgisi''ne yer verilerek, Türklerin Peygamber'e ve onun ehl-i beytine duyduğu derin sevgi örneklerle anlatılıyor^.

• 7. sınıf: ''Oruç İbadeti'' ünitesine Alevi, Bektaşi geleneğinde önemli bir yer tutan ''Muharrem Orucu'' konusu eklendi. Alevi, Bektaşilerin muharrem ayının ilk on iki gününü oruçlu olarak geçirdikleri, bu günlerde Kerbela'da Hz.

Hüseyin'in ve evladının susuz bırakılmış olmasından dolayı su içmedikleri, eğlence yapmadıkları ve kurban kesmedikleri kaydediliyor.

• Oruçlar tutulduktan sonra on üçüncü gün, Kerbela Olayı'ndan sağ kurtulan Hz. Hüseyin'in oğlu Zeynü'l-Abidin için şükran kurbanı kesildiği ve aşure kaynatıldığı ifade ediliyor.

• ''İslam Düşüncesinde Yorumlar'' ünitesine, ''Alevilik, Bektaşilik'' konusu eklendi. Hz. Ali'yi seven, sayan ve ona taraftar olan kişiye Alevi dendiği belirtilerek, Alevilerin Allah'ın birliğine inandığı, Hz. Muhammed'i son peygamber olarak kabul ettiği, kutsal kitaplarının Kur'an-ı Kerim olduğu, Hz. Muhammed'i ve onun ehl-i beytini seven Müslümanlar oldukları bilgisine yer veriliyor. Bektaşiliğin ise Hacı Bektaş Veli'ye bağlı olan ve onun yolundan gidenlerin adı olduğu ifade edilerek, Hacı Bektaş Veli'nin kendisinden sonra gelen birçok kimseye rehberlik yaptığı, Alevi, Bektaşiliğin gelişiminde çok önemli rol oynamış bir şahsiyet olduğu aktarılıyor.

• ''Alevilik ve Bektaşilik'' konusunun alt başlığında ''Cem ve Cemevi'' konusuna da değinilerek, her zaman yapılabilen cemin yanı sıra yılın belli zamanlarında ''düşkünlükten kaldırma cemi'', ''dardan indirme cemi'' ve ''Abdal Musa cemi'' gerçekleştirildiği de anlatılıyor.

• ''Razılık ve Kul Hakkının Sorulması'' başlığında ise bu konuya ilişkin bilgi verilerek, öğrencilerden ''Alevilik, Bektaşilik'te kul hakkı konusunda hassas olunmasını toplumsal dayanışma açısından'' değerlendirmeleri isteniyor.

• Cem esnasında on iki kişi tarafından belirli bir düzen ve kurallar çerçevesinde yapılan ''On İki Hizmet''

konusunun da ele alındığı ders kitabında, on iki hizmetin dede, rehber, gözcü, çerağcı, zakir, ferraş, sakka, sofracı, pervane, peyikçi, iznikçi ve bekçi adı verilen kişiler tarafından yerine getirildiği bilgisi aktarılıyor.

• ''Semah'' konusuna ilişkin de bilgi verilen kitapta, semahın Alevi, Bektaşi cemlerinde ceme katılanların manevi coşku halinde kendilerinden geçerek ilahi bir aşkla ayakta dönmeleri olduğu ifade ediliyor.

• Aynı ders kitabında ayrıca Alevilik ve Bektaşilikte önemli olan

''Musahiplik (yol kardeşliği)'', dua olarak isimlendirilen ''Gülbenk'' ve genellikle şubat ayının 13, 14 ve 15. günlerinde tutulan ''Hızır Orucu'' konuları da yer alıyor.

• ''Hz. Ali'nin Cesaret ve Kahramanlığı'' başlıklı okuma metnine de yer verilerek, ''Din ve Güzel Ahlak'' ünitesinde Mevlana, Abdal Musa ve Kaygusuz Abdal'ın sözlerine değiniliyor.

• ''Musikimizde Dini Motifler'' konuları işlenirken Alevilik ve Bektaşilik'te önem verilen ''deyiş, nefes, tevhit, düvaz imam'' gibi kavramlar aktarılıyor.

• 8. Sınıf: ders kitabında ise ''Zekat, Hac ve Kurban İbadeti'' ünitesinde Hz. Ali'nin sözüne yer veriliyor. ''Kurban Tığlama (Kesme) Duası'' başlıklı okuma metninin de yer aldığı kitapta, ''Bilgi Taassubu Önler'' konusu içinde ''Büyüklerden Sözler'' başlığı ile Hz. Ali ve Hacı Bektaş Veli'nin taassubun zararlarını belirten

sözleri yer alıyor.

Lise;

• 9. sınıf : ''Kur'an-ı Kerim'in Tarihi'' konusu işlenirken, farklı materyallere yazılmış Kur'an ayetlerinin bir araya getirilerek toplanmasında ve kitap haline getirilmesinde Hz. Ali'nin katkısına yer veriliyor. Kültürümüzde Kur'an'a verilen değerle ilgili konu işlenirken, Yunus Emre, Mevlana, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Mehmet Akif Ersoy, Hasan Basri Çantay, Hoca Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli'in sözlerine işaret ediliyor.

• ''İslamiyet ve Türkler'' ünitesinin ''Türklerin Müslüman Oluşu'' konusu ele alınırken, Türklerin Müslüman olma süreçlerinde ehl-i beytin rolüne ve özellikle Ali er-Rıza'nın bu süreçteki çalışmalarına vurgu yapılıyor. Aynı ünitenin ''Türklerde İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler'' konu başlığı altında ise Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli'nin hayatı, görüşleri ve Türklerin Müslümanlaşma sürecindeki hizmetlerine yer veriliyor.

• 10. sınıf : Muharrem orucu konusuna değiniliyor. ''Allah İnancı'' ünitesinin sonunda içerikle ilgili olarak ''Hacı Bektaş Veli'nin Eserlerinde Tevhit ve İnanç'' ile ''Hz.

Ali'nin Örnek Şahsiyeti ve İbadetin Önemine Dair Sözleri''nin yer aldığı okuma metinleri de yer alıyor.

• 11. sınıf ders kitabında ise ''İslam Düşüncesinde Yorumlar'' ünitesinin ''İslam Düşüncesinde Siyasi-İtikadi Yorumlar'' konusunda ''Şia''ya, ''İslam Düşüncesinde Ameli-Fıkhi Yorumlar'' konusunda ise Caferilik'e değiniliyor.

• ''Aile ve Din'' ünitesinde ''Hz. Fatıma ve Onun Aile Fertleriyle İlişkileri''ni konu edinen bir okuma metni bulunuyor.

• 12. sınıf: ''Hz. Muhammed'i Anlama'' ünitesinde, ''Başlıca Hadis Kaynakları'' konusu anlatılırken diğer kaynakların yanında Alevilik, Bektaşilik, Nusayrilik ve Caferilik'te temel hadis kaynağı olan Kütüb-i Erbaa'ya de yer veriliyor.

• Bu ders kitabında da ''Cem ve Cemevi'', ''Cemin Yapılışı'', ''Semah'', ''Musahiplik'', ''Dua ve Gülbenkler'' ve ''Muharrem Ayı ve Aşure'' konuları işleniyor.

• ''Kültürümüzde Etkin Olan Tasavvufi Yorumlar'' konu başlığı altında ayrıca ''Nusayrilik'' başlığı da yer alıyor.

Nusayriliğin temel inançları ve hareket noktalarının Kur'an olduğu vurgulanarak, Gadir-i Hum gibi önemli gün ve bayramlar da anlatılıyor.

• ''Alevilik, Bektaşilik düşüncesinin oluşumunda önemli bir yere sahip olan ''Dört Kapı Kırk Makam'' adlı bir okuma metninin de yer aldığı ders kitabında, ''İslam Barışa ve Birlikte Yaşamaya Önem Verir'' konusu, Hoca Ahmet Yesevi, Yunus Emre,

Mevlana, Hacı Bektaş Veli, Cabbar Kulu gibi isimlerin barışla ilgili mesajlarından ve yaşantılarından örnekler verilerek

işleniyor. Kitapta ayrıca Alevilik, Bektaşilik düşüncesinin

önemli klasiklerinden olan ''Kitab-ı Cabbar Kulu''ndan ''Barış ve Kardeşlik'' başlıklı bir okuma metni de bulunuyor.

• İmam hatip liselerinde okutulan kelam ders kitabında da

Alevilik ve Bektaşilik kavramları, tarihsel gelişim, Hacı Bektaş Veli ve Dört Kapı Kırk Makam, Alevilik, Bektaşilik

Düşüncesinde Temel Unsurlar, Allah Sevgisi, Peygamber Sevgisi, Ehl-i Beyt Sevgisi, Tevella, Teberra, On İki İmam, Musahiplik, Ayin-i Cem, Üç Sünnet Yedi Farz gibi konu başlıkları bulunuyor.