Hukuk Başlangıcı

Hukuk Başlangıcı

Hukukun Kaynakları - IV

Hukukun Kaynakları

 Hukukun yazılı ve yazılı olmayan kaynaklarının yanında, bir de yardımcı kaynakları vardır.

 Yardımcı kaynaklar mahkeme içtihatları ile bilimsel görüşlerdir.

 Bu husus TMK m. 1/3’te şu şekilde düzenlenmiştir: “Hâkim, karar verirken bilimsel

görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır”.

Hukukun Kaynakları

 Mahkeme içtihatları:

 Mahkeme içtihatları, mahkemelerin önlerine gelen uyuşmazlıkların çözümü için, sadece tarafları bağlayacak şekilde verdikleri hukuki gerekçesi olan kararlardır.

 Bu kararlardan hukukta hem yorum faaliyeti açısından hem de hükmün kapsamının anlaşılması açısından yararlanılması mümkündür.

 İlk derece mahkemeleri, davanın çoğunlukla ilk olarak açıldığı ve sonuçlandırıldığı mahkemelerdir.

Hukukun Kaynakları

 Yüksek mahkemeler ise kural olarak ilk derece mahkemelerinin verdikleri kararların tekrar incelenmesinde rol oynarlar. Ayrıca bazı hallerde de ilk derece mahkemesi sıfatıyla

yargılama yaparlar.

 Yüksek mahkemelerde daireler arasındaki aynı konuya ilişkin farklı kararların istikrarlı

şekilde verilmesi halinde, içtihadı birleştirme kararı verilir. Bu kararlar, diğer mahkeme

kararlarının aksine bütün herkes için hüküm ifade ederler, kanun gücündedirler.

Hukukun Kaynakları

 Bilimsel görüşler:

 Bunlar, hukuk bilim insanlarınca hazırlanmış olan metinlerdir. Hukukun gelişmesinde bilimsel eserlerin büyük önemi vardır. Pratikte uygulanan kuralların teorik altyapılarının kurulması ve tartışılması açısından bu çalışmalar hem teoriye hem de pratiğe ışık tutarlar.

 Bilimsel görüşler mahkemelerin kuralları uygulamalarının yanında, kanun yapılması sırasında da Kanun koyucuya destek olmaları açısından önem taşırlar.

Hukukun Kaynakları

 Kanunların Anayasa’ya uygunluk denetimi:

 Kanunların Anayasa’ya uygunluğunu Anayasa Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi kendiliğinden bu konuda harekete geçmez, onun önüne kanunun Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla başvuru yapılması gerekir.

 Bu çerçevede Anayasa mahkemesi kanunların yerindeliği denetimi yapamaz. O sadece kanunun Anayasa’ya uygunluğunu denetleyecektir.

Hukukun Kaynakları

 Anayasa Mahkemesi esas ve şekil bakımından Anayasa’ya aykırılık denetimi yapar.

 Esas bakımından denetim, kanunların içeriğinin Anayasa’ya aykırılığının denetlenmesidir.

Esas bakımından denetim sebep, amaç ve konu unsurları dikkate alınarak yapılacaktır.

Sebep unsuru, kanun koyucuyu kanunun çıkarılmasına sevk eden maddi sebep ve etkenleri

ifade eder. Amaç unsuru ise kanunların kamu yararını gerçekleştirmek için yapılmalarını

ifade etmektedir. Konu unsuru ise, kanunun içerik olarak kapsamını ifade eder.

Hukukun Kaynakları

 Şekil bakımından yapılan denetim ise Anayasa ve TBMM içtüzüğünde düzenlenmiş olan kanun yapma usulüne uygunluğun denetlenmesidir. Toplantı ve karar yeter sayıları,

komisyon incelemesi gibi usuller burada incelenir.

Hukukun Kaynakları

 Kanunların Anayasa’ya aykırılığı incelemesi soyut norm denetimi ve somut norma denetimi olarak ikiye ayrılık.

 Soyut norma denetiminde Anayasa Mahkemesi nezdinde bir iptal davası açılır ve mahkeme bu davayı neticeye bağlar.

 Somut norm denetiminde ise normu uygulamakta olan hakim tarafından normun

Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne norm gönderilir ve davanın

çözümü, bu norm denetiminin sonuçlandırılmasına kadar bekletilir.