Ahşap konservasyonu
Ankara, 2020
6.4.5. Pastalarla İşlemler
Pastalar bir insektisit ya da fungisit veya bunların her ikisini birlikte içeren su esaslı ya da yoğun mayonez kıvamındaki emprenye maddeleridir.
Tipik olarak tavsiye edilen uygulama miktarı 600-800 ml/m2 dır.
Esas karakteristikleri, ahşabın yüzeylerine “yapışmak” ve böcekleri “kaçırmak” olduğundan, sıvı koruyuculara göre daha fazla miktarda aktif madde içermektedirler.
Ahşabın yüzeylerine fazla miktarda sürüldüklerinde, hem aktif madde hem de solvent daha derine nüfuz etme potansiyeline sahiptir. Bıçak şeklindeki bir spatulayla ergin böceklerin uçma deliklerinin içine veya herhangi bir nedenle açığa çıkan larvaların açtığı tünellere sürülebilir ya da kalafat tabancasıyla sıkılabilirler. Bu emprenye maddeleri ile sıvılara göre daha yüksek bir yüzey kuvveti ve daha derin bir penetrasyon sağlamak mümkündür. Konstrüksiyon kerestelerinde ve büyük boyutlu kerestelerde kullanımları sınırlı kalabilmektedir.
6.4.6. Dumanlama İşlemleri
Bir insektisit ve ateşleme formülasyonu içeren ve misketler halinde pazarlanan emprenye maddeleridir. Ürün ateşlendiği zaman, ahşabın tüm yüzeyleri üzerine çöken insektisit parçacıkları bulutu oluşmaktadır.
Ergin böcekler için temas zehiri olarak kullanıldıklarından, işlemden sonra ahşabın
yüzeylerinde bir miktar koruyucu madde kalıntısının kalması gerekmektedir. Bu gruba giren
kimyasal maddelerin kalıntısı sadece ergin böcekleri, yumurtaları ve yüzeydeki yumurtadan
yeni çıkan larvaları öldürmekte, ahşabın içerisindeki larvaları ise etkileyememektedir.
Bir insektisit ve ateşleme formülasyonu içeren ve misketler halinde pazarlanan emprenye maddeleridir. Ürün ateşlendiği zaman, ahşabın tüm yüzeyleri üzerine çöken insektisit parçacıkları bulutu oluşmaktadır.
Ergin böcekler için temas zehiri olarak kullanıldıklarından, işlemden sonra
ahşabın yüzeylerinde bir miktar koruyucu madde kalıntısının kalması
gerekmektedir. Bu gruba giren kimyasal maddelerin kalıntısı sadece ergin
böcekleri, yumurtaları ve yüzeydeki yumurtadan yeni çıkan larvaları
öldürmekte, ahşabın içerisindeki larvaları ise etkileyememektedir.
Dumanlama işlemi uygulaması sadece aşağıda verilen şartlarla sınırlandırılmalıdır ;
Dumanlama işleminde yüzey kalıntıları birkaç haftalık bir etkiye sahip olduğundan, böceklerin uçma zamanı dikkatle takip edilmeli ve bir istilâyı söndürmek ya da azaltmak için bu maddelerle birkaç yıl üstüste, yılda bir kez emprenye işlemi tekrarlanmalıdır.
Böceklerin yok edilmeleri tamamlanıncaya kadar ahşabın içerisinde larva aktivitesi devam edeceğinden, bu sürede etkili yapısal hasarın görüldüğü yerde yüksek aktivitede saldırılar bir problem meydana getirecekse, dumanlama uygulanmamalıdır.
Dumanlama kalıntısı geniş bir sahaya dağıldığından, ortamda bulunan diğer malzemelerin
yüzeyleri de etkilenecektir. İşlemden sonra ahşabın dışında ulaşılabilen tüm yüzeylerden
kalıntılar temizlenmek zorundadır.
6.4.7. Diklorvos (DDVP) Çubuklarla İşlemler
Diklorvos (2,2-diklorovinil dimetil fosfat) (C4H7CI2O4P) buharlaşan bir organofosfor insektisittir. Böceklerle mücadele için hazırlanan çubukları polivinilklorür gibi bir yoğunlaştırıcı içerisinde aktif maddeyi taşımaktadır.
Havaya yavaş yavaş diklorvos buharı salan ve özellikle Anobium punctatıım’un ergin
böceklerinin uçma mevsiminden önce yerleştirilen çubuklar, uçma deliklerinden çıkacak
erginleri öldürmek için kullanılmaktadır. Ancak, istilâyı söndürmek ya da azaltmak için
yaklaşık 8 yıl süreyle çubukların her yıl yenilenmesi gerekmektedir. Diklorvos çubuklar,
genellikle evlerde sinek kontrolü için tasarlanan, “yavaş buhar bırakan” plâstik şeritler olarak
pazarlanmaktadır.
6.4.8. Yüzey Biyositleri ile İşlemler
Fungisitlerin su esaslı solüsyonlarıdır. Yüzeye püskürterek ya da enjekte edilerek tatbik edilmektedir. Kuru çürüklüğün (Serpula lacrymans’ın) yayılmasını engellemek için kullanılmaktadır.
6.4.9. Fungisidal Çubuklar, Tıpalar ve Tabletlerle İşlemler
Suda çözünen fungisitlerin katı, kalıplanmış şekli olup, duvar ya da pencere doğramalarına delik açılarak içerisine yerleştirilmektedir. Ahşapta ya da duvar malzemelerinde mevcut rutubet yardımıyla bir fungisidal zon kazanmak amacıyla kullanılmaktadır.
6.4.10. Fungisidal Sıvalarla İşlemler
Kum çürüklüğün yayılmasını engellemek için rutubetli duvar yüzeylerine tatbik
edilmektedir .
6.4.11. Fumigasyon Gazları
Fumigasyon işlemi, böcek istilası binanın tümünde ya da bazı odalarında görülüyorsa önerilmektedir. Daha az böcek zararlarında ise, organik çözücülü emprenye maddeleri kullanılabilmektedir. Günümüzde kullanılan böcek kontrol maddeleri esas olarak piretroidler, organofosfor bileşikleri, karbamatlar, bazen de organotin (organokalay) bileşiklerini içermektedir.
Bu emprenye maddeleri ile işlemden önce, ahşabın durumu dikkatle incelenmeli ve
gerekirse değiştirilmesine karar verilmelidir. Eski binalarda yaşam devam ediyor,
odalar sürekli olarak ısıtılıyor ve konmuyorsa böcek zararına karşı genellikle
profılâktik maddelerin kullanımı gereksizdir. Ancak, mutlaka zararlılarla mücadele
gerekiyorsa, insanlara ve ortama zararı olmayan bor bileşikleri kullanılabilmektedir.
Ancak, metil bromür uygulamalarına 2008 yılından sonra sınırlamalar getirilmiştir.
Fiziksel metotlar gibi tüm fumigasyon maddeleri de sadece hasara neden olan zararlıların kontrolünde etkili olup, profılâktik değildirler ve restorasyon için hem avantaja hem de dezavantajlara sahiptirler.
Taşınabilen değerli antika ya da eski ahşap objeler, fumigasyon gazları kullanan özel
emprenye işlemleriyle sterilize edilmektedir. Ayrıca, çoğunlukla metil bromür
gazının kullanıldığı fumigasyon işlemleri istila edilmiş ahşabı ya da keresteleri geçici
olarak bir gaz atmosferine manız bırakabilecek durumdaysa, ahşabı oyan böcekleri
yok etmede etkili bir metot olarak kullanılabilirler. Zarara uğrayan ahşap içerisinde
yayılan gazın doğrudan toksik etkisiyle böcekler öldürülürler. Ancak, fumigasyon
işlemleri daha sonra tekrarlanan istilâya karşı kalıcı koruma sağlamazlar.
Odun oyan böceklerle mücadelede fumigasyon işlemleri kullanılıyorsa, emprenye işlemi gaz sızdırmaz bir oda içerisinde yapılmalı, taşınabilen eşyalar söz konusu ise sızdırmaz plâstik büyük bir hurç içerisine yerleştirildikten sonra işlem gerçekleştirilmelidir.
Şekil 7: Fumigasyon işleminde binanın gaz sızdırmayan örtü ile kaplanması.
Bu işlemler için uygun olmayan binalarda fumigasyonun rutin kullanımı, genellikle seçilen fumigan gazla ilişkili olarak çevrede zehirlenme etkisi yaptığından, binalar çok iyi bir şekilde sızdırmaz hale getirilmelidir.
Güvenlik bakımından, metil bromür ve benzer gazların, sadece yetkili
uzmanlar tarafından tatbik edilmesi de zorunludur.
6.5. Özel Amaçlarla Kullanılan Kimyasallar
Ahşabın tutuşmasını güçleştiren yangın geciktirici kimyasallar ve yüzey işlemlerinde kullanılan koruyucular bu başlık altında incelenmektedir.
6.5.1. Yangın Geciktiriciler
Yangın geciktirici kimyasal maddeler; ahşap malzemenin tutuşmasını güçleştirip, yanma başladıktan sonra ateşin yayılmasını geciktirmektedirler.
Yangın geciktirici emprenye maddeleri; suda çözünen tuzlar ve köpük yapan organik bileşikler olmak
üzere iki türden oluşmaktadır. Suda çözünen tuzlardan amonyum sülfat ve alüminyum sülfat; etkilerini ya
alev söndürücü özellikteki karbondioksit, amonyak, sülfirik asit gazlarını ya da malzeme yüzeyini örten
ve oksijen temasını kesen fosfat, borat, asetat eriyiklerini oluşturarak göstermektedirler.
Köpük yapan organik bileşiklerin en önemlileri; borakslı diamonyum fosfat ve formeldehit emülsiyonu karışımları olup, malzeme yüzeyinde ısı etkisiyle köpük şeklinde kömür kabarcıkları oluşturarak çok yüksek ısı yalıtımı sağlarlar.
Ahşabın yanmaya karşı korunmasında ayrıca; silikat boya, vernik, pasta
veya macun, kil veya alçı sıva ve yanmaz levha uygulaması gibi yüzeysel
uygulamalar da kullanılabilmektedir.
6.5.2. Yüzey Koruyucular
Ahşap malzemenin yüzeyinin çeşitli şekillerde işlem görmesine yüzey işlemi denilmekte ve ahşap malzemenin yüzeyine koruma, estetik ve diğer amaçlarla çeşitli yüzey işlemleri uygulanmaktadır.
Boya, yüzey işlem maddeleri ve derine nüfuz eden koruyucu maddeler ahşabı uzun süreli korumakta ve dış mekanlarda uygun şartlarda dayanım sürelerini artırmaktadır.
Dış mekanda kullanılan ahşap malzemeyi korumak amacıyla uygulanan boyama ve
vernikleme gibi yüzey işlemlerinde kullanılan maddeler; film oluşturan ve derine nüfuz
eden yüzey koruyucu maddeler olmak üzere iki ana grupta incelenebilmektedir.
6.5.2.1. Film oluşturan yüzey koruyucu maddeler
Film oluşturan yüzey koruyucu maddeler ahşabın dış veya iç yüzeyini su geçirmez bir tabaka ile örterek boyut değişimini, iklimsel yıpranmayı denetlemekte;
mantarların girişini ve gelişimini engellemektedirler.
Açık hava koşullarının meydana getirdiği değişimleri önlemek amacıyla, genellikle yüzeyde film tabakası oluşturan boya ve vernik uygulamaları yapılmaktadır.
En iyi korumayı boyalar sağlarken, en az koruma ise transparan verniklerde görülmektedir.
Ancak, zamanla kabarıp çatlayarak dökülebilmekte; bu da mantar oluşumu için
uygun şartların oluşmasına neden olabilmektedir
6.5.2.2. Derine nüfuz eden koruyucu maddeler
Çeşitli yağlar (bezir yağı, tung yağı, oiticica yağı vb.) ve modifiye yağlar ile ahşaba nüfuz eden koruyucular uzun zamandır kullanılmaktadır. Bu tip koruyucular bir film tabakası oluşturmamakta ve ahşaba nüfuz edebilmektedirler. UV ışınına ve suya dayanıksız olduklarından kullanım süreleri kısadır. Bu nedenle, dış mekanlarda sınırlı bir kullanım alanına sahiptirler.
Su iticiler; genellikle reçine, çözücü, waks ve koruyucu içeren maddelerdir.
Ahşabın su alımını büyük ölçüde azalttıkları gibi zararlılara karşı da koruma
sağlarlar.
6.6. Emprenyeden Önce Ahşap Malzemenin Hazırlanması
Emprenye işleminin etkili olması ve emprenye maddesinin derine nüfuzunu sağlamak için ahşap malzeme daha önce bazı işlemlere tabi tutulmaktadır
Ahşap malzemenin emprenyeye hazırlanması işlemleri; malzemenin nem içeriği, işlenmesi ve kabuğunun soyulup soyulmayacağı gibi konuları kapsamaktadır.
6.6.1. Kabuk Soyma
Kabuk, sıvıların gövdenin iç kısımlarına geçmesine engel olduğu için birçok emprenye metodu öncesinde kabukların soyulması gerekmektedir.
Kabukların soyulması malzemenin belirli bir nem miktarına kadar kurutulması için gerekli
olup, emprenye maddelerinin derine nüfuzunu sağlamaktadır.
6.6.2. Ahşap Malzemenin Emprenye İşlemine Hazırlanması (İşlenmesi)
Malzemenin emprenyeden önce işlenmesi; emprenye maddesinin açılmış deliklere ve ek yerlerine derin bir şekilde nüfuz etmesini ve çürümeye karşı hassas kısımları korumayı da sağlamaktadır. Aksi takdirde, emprenye sonrası malzeme üzerinde yapılacak herhangi bir işlem, emprenye edilmemiş kısımları açığa çıkararak malzemeyi böcek ve mantar gibi zararlıların saldırılarına maruz bırakacaktır.
6.6.3. Ahşap Malzemenin Kurutulması
Kurutma; ağacın içerisinde bulunan ve kullanım amacına uygun olmayan suyun atılması işlemidir. Ahşap malzemenin nem miktarının, kullanım yeri koşullarına uygun olması son derecede önemlidir.
Hücre boşluklarında bulunan serbest su, emprenye maddesinin ahşap malzeme içerisine derin
bir şekilde nüfuz etmesine engel olmaktadır.
Açık havada kurutma; uygulanan en basit kurutma metodu olup, kurutma için çok uzun zaman gerekmekte ve büyük kesitli bir ahşabın kurutulmasında iyi sonuçlar alınamamaktadır.
Teknik (yapay) kurutma, her zaman doğal kurutmadan daha ekonomiktir ve kurutma kayıpları daha azdır. Teknik kurutmada; hava hareketi, bağıl nem ve sıcaklık gibi dış kurutma faktörleri kontrol altına alınabildiğinden, ahşap malzemenin istenilen rutubet derecesine kadar kurutulması sağlanabilmektedir.
6.6.4. Delme (Incising)
Kolay emprenye edilemeyen ahşapta daha derin ve homojen bir emprenye sağlanması için emprenye ileminden önce yapılan bir ön işlemdir.
Bu metotla, malzeme üzerinde küçük yarıklar açılarak sıvı haldeki emprenye maddesinin
liflere paralel ve yarıçap yönünde iyi bir şekilde nüfuz etmesi sağlanmaktadır.
6.6.5. Enine Yönde Dinamik Basınç Metodu
Ahşap malzemenin, hidrolik çelik silindirler arasından geçirilerek basınç etkisiyle malzemenin dış katmanlarında meydana gelen değişmeler sonucunda emprenye maddesinin daha kolay absorbe edilmesi sağlanabilmektedir. Bu metotla ahşap malzeme kalınlığında %15 oranında bir azalma görülmekte, hücre çeperindeki geçit zarlarının çatlamasıyla oluşan açıklıklar daha iyi bir sıvı akışı sağlamaktadırlar.
6.6.6. Su İçinde Bekletme ve Yağmurlama
Ahşap malzeme, su içerisinde bekletilerek veya yağmurlama yapılarak bakteriler
yardımıyla geçitlerin eritilmesi sağlanmaktadır. Bu sayede, su içindeki ahşap malzemenin
permeabilitesi artmakta ve fazla miktarda emprenye maddesi absorpsiyonu
sağlanmaktadır.
6.7. Emprenye Metotları
Emprenye metotları, uygulanma şekilleri bakımından altı grupta toplanmaktadır;
Basınç uygulamayan metotlar
Basınç uygulayan metotlar
Besi suyunu çıkarma (Boucherie) metodu
Difüzyon metotları
Yerinde bakım metotları
Fumigasyon ve dumanlama
6.7.1. Basınç Uygulamayan Metotlar
Fırça ile sürme, püskürtme, deluging (sulama), daldırma, batırma ve açık kazanda sıcak- soğuk emprenye metotları bu gruba girmektedir.
Basınç uygulamayan metotlarla emprenye edilen ahşap malzemede, çoğunlukla az miktarda emprenye maddesi absorpsiyonu ve nüfuz derinliği sağlanmaktadır.
6.7.2. Basınç Uygulayan Metotlar
Basınç uygulayan metotlar; emprenye maddesinin ahşaba kapalı bir kap veya silindir içinde basınçla uygulandığı emprenye işlemleri olup, ahşap malzemenin emprenyesinde en etkili ve başarılı metotlardır.
Ahşap malzeme emprenye edilirken basınç ve vakumdan, bazılarında ise sadece basınçtan
yararlanılmaktadır. Bu metotları uygulayan tesislerde ahşap malzeme çelik bir kazan içerisine
yerleştirilmekte, yüksek ve alçak basınç uygulamaları ile malzemenin içerisine gerektiği kadar
emprenye maddesi sevki sağlanmaktadır
Basınç uygulayan emprenye metotlarının faydaları şunlardır:
Yeterli miktarda emprenye maddesinin ahşap malzeme içerisine kısa zamanda daha derin ve tam bir şekilde nüfuzunun sağlanmasıyla daha etkili bir koruma elde edilmektedir.
Ahşap malzemenin kullanış amacına göre emprenye maddesi miktarı ve metodu belirlenebildiğinden, uygulama şeklinin daha iyi kontrol edilebilmesi mümkün olmaktadır.
Emprenyeden önce ahşap malzemeye aynı silindirik kazan içerisinde kurutma, buharlama gibi bazı ön işlemlerin uygulanması emprenye kalitesini artırmaktadır.
Büyük hacimde ve her boyuttaki ahşap malzeme emprenye edilebilmektedir.
6.7.3. Besi Suyunu Çıkarma (Boucherie) Metodu
Boucherie metodu olarak da bilinen bu metot; Fransız Dr. Auguste Boucherie tarafından 1838 yılında bulunmuş olup, yeni kesilmiş taze haldeki kabuğu soyulmamış ağaç gövdelerinde besi suyunun emprenye maddesi ile yer değiştirmesi esasına dayanmaktadır.
6.7.4. Difüzyon metotları
Difüzyon metotları, genel olarak suda çözünen emprenye maddelerinin pasta veya derişik
bir çözelti halinde taze ahşap yüzeyine uygulanması işlemlerini kapsamaktadır. Birbiri ile
temas halinde bulunan çeşitli maddelerin molekülleri birbiri içerisine karışıp yayılabilmekte
ve bu olay difüzyon olarak tanımlanmaktadır.
6.7.5. Yerinde Bakım Metotları
Su ya da neme maruz kalan ahşabın tehlikeli kısımlarının korunması amacıyla, bu kısımların etrafına veya içerisine konsantre halde emprenye tuzları uygulanarak tuzların zaman içerisinde difüzyon yolu ile malzemeye nüfuz etmesi sağlanmakta olup, difüzyon için yeterli miktarda neme ihtiyaç duyulmaktadır.
6.7.6. Fumigasyon ve Dumanlama
Dumanlama, ahşabın yüzeyinde çökelti oluşturan işlemlerdir. Geniş çatı alanları gibi büyük
hacimlerdeki ahşaplara uygulanabilmektedir. Sıvı ve macun şeklindeki koruyuculardan daha
hızlı ve kolay uygulanmalarına rağmen, dumanlama işlemleri ile uzun süreli koruma
sağlanamamaktadır.
6.7.6. Fumigasyon ve dumanlama
Dumanlama, ahşabın yüzeyinde çökelti oluşturan işlemlerdir. Geniş çatı
alanları gibi büyük hacimlerdeki ahşaplara uygulanabilmektedir. Sıvı ve
macun şeklindeki koruyuculardan daha hızlı ve kolay uygulanmalarına
rağmen, dumanlama işlemleri ile uzun süreli koruma sağlanamamaktadır.
6.8. Fiziksel Koruma Metotlar 6.8.1. Isıl İşlem
Ahşabı 52-55 °C sıcaklıkta 30-60 dakika bekletmek, odun oyan böceklerin birçoğu için öldürücü etki yapmaktadır. Bu şartlar, istilâ edilmiş ahşabın her yerinde muhafaza edilebilirse, tamamen sterilize olması sağlanabilmektedir (Şekil 5).
Isıl işlem birçok ülkede sadece depolama süresinde Lyctus'lar (powder post beetles)
ile istilâ edilmiş yapraklı ağaç kerestelerinin fırın sterilizasyonunda ticari olarak
kullanılmaktadır. Bu uygulamanın dışında sıcak hava işlemleri, Almanya başta
olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde Hylotrupes bajulus (ev teke böceği) istilâsı
kontrolü için, ahşapta rutubet miktarı düzenlemesi yapılmadan, binaların çatı
boşluklarında özellikle kullanılmaktadır.
■ Birkaç dakikada ölürler
■ Bir günde ölürler
■ Büyümeleri yavaşlar
■ Büyümeleri maksimum
■ Birkaç hafta ya da birkaç ayda ölürler
■ Birkaç günde ölürler, ya da birkaç ayda iklime alışırlar.
Isıl işlem, kuru odun termitlerinin arız olduğu binalarda tüm ahşap elemanların korunmasında da kullanılmaktadır.
İşlemin uygulanacağı yer sızdırmaz bir çadırla sarılıp, propan ısıtıcı ile 66°C de en az 4 saat sıcak hava verildiğinde, ahşabın iç sıcaklığı 49°C sıcaklığa ulaşmakta ve termitler 30 dakikada ölmektedir. Bu sıcaklıkta, termitlerin yaşamlarını sürdürmek için gerekli olan enzimlerin yapısı değişmekte ve hücre zarları bozulmaktadır.
Çevreye zararlı etkisi olmayan sıcak hava işlemleri tarihi binaların ahşaplarındaki oyucu böcek larvalarıyla mücadele için önemli metotlardır. Genel olarak önemli avantajlara sahip olmakla beraber, tarihi yapılarda uygulama sırasında dikkatli olunmalıdır. Çünkü yüksek sıcaklıklar ahşabın rutubet miktarını değiştirdiğinden malzemede boyut değişiklikleri, çatlak oluşumu ve çatlaklarda genişleme görülebilmektedir. Ayrıca, boyalı tavanlarda yüzey örtücünün altında rutubet kaybı ahşabın daralmasına, boya tabakalarının kalkmasına ve soyulmasına neden olabilmekte, ahşabın dokusunda reçine varsa yüksek sıcaklık uygulandığında reçine sızması ve renk bozulmaları ile karşılaşılabilmektedir.
Sıcak hava işlemiyle alçı tavanlardan suyun uzaklaşması mikro çatlakların oluşmasına yol açacağı gibi, eski duvar kâğıtları da soyulabilmekte ve renkleri değişmektedir.
6.8.2. Dondurma/Isıtma işlemi
Mobilya ya da benzeri objelere arız olan Anobium pımctatum böcekleri ile mücadelede -20°C (~30°C)’de dondurma işlemi uygulanmaktadır. Böcek faaliyetinin aktif olduğu objelerin fazla rutubetini absorbe etmek için, objeler silika jel içeren polietilen bir torbaya etraflarında hava sirküle edebilecek şekilde yerleştirilerek işleme başlanmaktadır.
Objelerin sıcaklıkları kontrol edilerek - 20°C ‘de ya da daha düşük derecelerde 48 saat bekletilmekte, ulaşılan sıcaklığın doğruluğunu garanti etmek için işlem proplarla sürekli kontrol edilmektedir. 48 saat sonra objeler polietilen torbadan çıkarılmadan sıcaklık yavaş yavaş (8 saat ya da daha uzun sürede) yükseltilmektedir.
Yumurtalar ve larvalar düşük sıcaklıklara karşı doğal olarak yüksek dayanıklılığa sahip olduğundan, bazı durumlarda dondurma-erime döngüsünün hemen tekrarlanması önerilmektedir. Ancak, ısıtılan ahşapta çatlakların oluşmasını önlemek için, sıcaklığın yavaşça 55 °C’ye kadar yükseltildikten sonra düşürülmesi ve rutubet sabit tutulurken tekrar yükseltilmesi ile devam eden 18 saatlik bir döngünün uygulanmasının mobilya ve benzeri eşyalar için uygun olacağı RIDOUT (2000) tarafından önerilmektedir.
6.9. Eski Binalarda Ahşap Konstrüksiyonların Sağlamlaştırılması
Eski binalarda gerekli konservasyon önlemleri arasında sağlamlaştırma işlemlerinin, koruma işlemlerinden daha küçük bir oranda gerçekleştirildiği görülmektedir. Sağlamlaştırma işlemleri biyolojik, mekanik ve kimyasal etkiler nedeniyle zarar gören ahşabın yeniden bir araya getirilmesi ve stabilizasyonunu sağlamak için gerekli tüm işlemleri içermektedir. Bazı durumlarda ahşabın orijinal özellikleri geri kazanılabilmekte ve sağlamlaştırma işlemleri hem küçük hem de geniş ahşap yapı elemanlarında uygulanabilmektedir
Son yıllarda ahşap üzerindeki küçük bölgesel tahribatın sağlamlaştırılmasında ya da küçük boşlukların
doldurulmasında kullanılan konsolidasyon maddelerden biri de akrilik reçinelerdir (Şekil 7.3). Bunların sulu
akrilik dispersiyonları masif ahşabın sağlamlaştırılmasında uygun olmakla beraber, yapıştırılmış ahşap için
uygun olmayabilmekte, daldırma işlemi ile tatbik edilen sulu akrilik dispersiyonlar yapıştırma hattını tahrip
edebilmektedir. Bu gibi durumlarda akrilik polimerleri organik solventler içerisinde çözerek kullanmak
sorunu çözmektedir.
Şekil . Ahşap üzerindeki ince çatlakların akrilik reçine ile doldurulması
Ahşap büyük ölçüde zayıflamışsa, epoksi reçineler ile güvenli onarmalar yapılabilmektedir. Ahşap
içerisinde katılaşan epoksi reçineler sıvı halde tatbik edilerek, hasar görmüş ahşap restore edilmekte ve
direnç kazandırılmaktadır. Ancak, epoksi reçinelerin avantajlarının yanı sıra dezavantajları da
bulunmaktadır.
Eski yapılarda ahşabın sağlamlaştırma işlemlerinde konstrüksiyonların bağlantı noktaları ve kırılmış kirişler sentetik reçine harcıyla bağlanmakta, çürümüş kiriş başları ya da ahşabın çürümüş ve kaybolmuş kısımları, bu harçla tamamlanarak büyük ölçüde koruma sağlanmaktadır. Mantar arız olmuş ahşabın yüzeylerinden kaybolan parçalar, örneğine göre tekrar yapıldıktan sonra sadece epoksi reçine harcıyla orijinal parçaya monte edilmektedir.
Ahşabın epoksi ile onarılmasında genellikle iki metot kullanılmaktadır ;
Çürüklüğün konsolidasyonu
Çürüklük çıkarılıp uzaklaştırıldıktan sonra konsolidasyonun yapılması.
Çürümüş ahşap yumuşamakta, zayıflamakta ve etrafındaki sağlam ahşaptan çok daha geçirgen hale gelmektedir. Sıvı bir sağlamlaştırıcı ile doygun hale getirilen çürümüş ahşap içerisindeki sağlamlaştırıcı bir süre sonra sertleşir.
Ancak, çürümüş ahşabın tamamının doyurulduğunun ve konsolidasyon maddesinin sağlam ahşabın içerisine girdiğinin garanti edilmesi önemlidir. Çünkü çürümüş ve sağlam odun arasındaki yüzey görülemediğinden böyle bir garantiyi vermek güçtür. Diğer metotta ahşabın çürümüş bölgesi tamamen kaldırılmakta ve açığa çıkarılan sağlam odun yüzeyi bir epoksi ile astarlanmakta, sonra açılan boşluk epoksi pasta ile doldurulmaktadır. Sağlam ahşabın yeni açılan yüzeyi, çürümüş ve sağlam ahşap arasındaki sınırı net olarak gösterdiğinden, bu konsolidasyon metodu ile etkili sonuçlar almak daha kolaydır.