Tolunay, A.- Alkan H.-Korkmaz M. , 2003. Akşehir Orman Kaynaklarının Durumu ve Ormancılık Etkinlikleri . 1. Akşehir Sempozyumu, 16-18 Ekim 2003, Akşehir/Konya.
AKŞEHİR ORMAN KAYNAKLARININ DURUMU VE
ORMANCILIK ETKİNLİKLERİ
Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOLUNAY Arş. Gör. Dr. Hasan ALKAN Arş. Gör. Mehmet KORKMAZ
Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Doğu Kampüsü, 32260, ISPARTA
Özet
Bu bildiride, Akşehir İlçesi orman kaynaklarının durumu ortaya konularak, ormancılık etkinlikleri incelenmiştir. Orman kaynaklarının ilçeye sağladığı katkılar değişik açılardan değerlendirilmiş, bu katkıların daha iyiye götürülmesi için alınması gerekli önlemler tespit edilmiştir.
1. GİRİŞ
Ülkemizde, insan-orman ilişkilerindeki gelişmeler, dünyanın diğer ülkelerdeki gelişmeler ile benzer nitelikler taşımaktadır. Bilindiği gibi uygarlık tarihi bakımından dünyanın en eski ülkelerinden biri olan Türkiye’de, topraklar daha tarih öncesinde insan ve uğraşılarına açılmıştır. Sosyal bir düzeye ulaşmış etnik grupların Anadolu 'da yaşamış olduğunu kanıtlayacak dokümanlar, ülke coğrafyası üzerinde yaşamış insanların yaşam uğraşıları hakkında da yeterince bilgi vermektedir. Bütün tarih boyunca insan topluluklarının bazen tok ve mutlu bazen de aç ve mutsuzluğa düşmüş ve hatta zaman zaman da bulundukları yaşam ortamını terk ettikleri görülmüştür. Bununla birlikte Anadolu, dünyanın daha başka bölgelerinde çok az görüldüğü üzere potansiyelini daima korumuştur (Tunçdilek, 1978). Anadolu toprakları üzerinde kurulan çeşitli uygarlıklar, ülke ormanlarını da uzun yıllar çeşitli amaçlar için kullanmıştır. Bu kullanımlar, genellikle serbest ve gelişigüzel yararlanmalar şeklinde olmuştur. Serbest ve düzensiz yararlanmalar sonucunda Türkiye bugün, 20.7 milyon hektar orman varlığına sahip bir ülke konumuna gelmiştir. Bu orman varlığı, ülkenin çeşitli bölgelerine farklı miktar ve oranlarda dağılmış durumdadır. Bu dağılımdan bazı bölgeler daha fazla pay alırken, bazı bölgeler ise, diğerlerine göre daha az miktarlarda orman varlığına sahip olmuşlardır.
Orman kaynaklarının yöresel düzeyde sağladıkları yararlar sadece sahip olunan orman alanının oran ve miktarlarına değil; aynı zamanda bu orman kaynağının verimli olup olmadığına da bağlıdır. Zira, geniş orman alanına sahip olunsa bile, bu orman alanının verimsiz olması durumunda gerek ülkeye ve gerekse ülkenin herhangi bir yöresine fayda sağlayamayacağı açıktır. Maalesef ülkemizdeki orman kaynaklarının verimlilik açısından durumu bu şekilde olup; genel orman varlığımızın yalnızca % 48’i verimli ve geriye kalan
% 52’si verimsiz durumdadır (Konukçu, 1999).
Ülke orman kaynaklarının yarıdan fazlasının verimsiz durumda olması, ormanlardan elde edilecek faydaları azaltmaktadır. Ormanlardan elde edilen odun ürünlerinin az olması ya da hiç odun ürünü elde edilememesi durumunda bile günümüz teknolojisi odun hammaddesinin çeşitli endüstriyel ürünlerle ikame edilmesine olanak sağlamaktadır. Fakat, orman kaynaklarının sağladıkları bazı hizmetler (örneğin; toprak ve toprak verimliliğinin korunması, iklim ve sağlık üzerinde olumlu etkileri, su üretimi ve su varlıklarının korunması ve düzenlenmesi, ulusal savunmaya katkıları, vb gibi) bir başka kaynak tarafından sağlanamadığı gibi, odunun yerine ikame edilen endüstriyel ürünler gibi yerine ikame edilebilecek başka bir hizmet şekli de bulunmamaktadır. Bu nedenle orman kaynaklarının sağladığı bazı hizmetlerin bir başka kaynak tarafından yerine getirilebilme olanağı yoktur. Günümüzde, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere birçok ülkede orman kaynakları, öncelikli fonksiyonu hizmet üretmek olan bir kaynak olarak kullanılmaktadır.
Orman kaynaklarının sağladığı katkıları, bölgesel olarak ya da yerleşim birimleri bağlamında (il, ilçe, köy, vb gibi) incelemek ve analiz etmek mümkündür. Bu bildiride, Akşehir İlçesi orman kaynaklarının durumu ortaya konulmuş ve orman kaynaklarında yapılan ormancılık etkinlikleri incelenmiştir. Ayrıca, orman kaynaklarının ilçeye sağladığı katkılar belirlenmeye çalışılmıştır.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Akşehir İlçesi orman kaynaklarının durumunu ve ilçedeki ormancılık etkinlerini belirlemek amacıyla ele alınan bu çalışma, büro ve arazi çalışmaları olarak iki aşamada yürütülmüştür. Arazi çalışmasına başlamadan önce büro çalışması yapılmış, ilçenin; sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel özellikleri çeşitli istatistiki kayıtlar ve ilçe hakkında bilgi veren dokümanlar incelenerek ön bilgi edinilmiştir1. Ayrıca, gerek İç Anadolu Bölgesi ve gerekse Akşehir İlçesi orman varlığı ve durumları hakkındaki bilgilerde, Orman Genel Müdürlüğü orman envanteri verileri ve kayıtlarından temin edilmiştir2.
Büro çalışmasından sonra, arazi çalışmalarına geçilmiş ve bu çalışma Akşehir İlçesi’nde yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında ilk önce ilçe gezilmiş ve genel bir gözleme tabi tutulmuştur. Gözlem yapılan alanlar özellikle ilçe merkezindeki park ve yeşil alanlar olmaktadır. Bu gözlem esnasında Hıdırlık Mevkii’ ndeki mesire alanı, Nasreddin Hoca Türbesi ve Gülmece Parkı gibi bazı noktalarda detaylı incelemeler de yapılmıştır.
Akşehir İlçesi’nin adını da taşıyan gölün, sulak alan ve yaban yaşamı için ayrı bir öneminin bulunması nedeniyle, gezi ve gözlem faaliyetleri Akşehir Gölü ‘ne kaydırılmış ve göl çeşitli noktalardan incelenmiştir.
Orman kaynaklarının durumu ve ormancılık etkinlikleri hakkındaki bilgiler Akşehir Orman İşletme Şefliği’ den alınmıştır. Bu amaçla Akşehir Orman İşletme Şefliği Orman
1 Söz konusu bilgiler www.aksehir.4t.com/aksehir/aksehir_index.htm, www.aksehir-bld.gov.tr,
www.aksehirim.com/adi.php ve www.konya.gov.tr/ilceler/ilce.htm gibi web sitelerinden elde edilmiştir.
2 Bilgiler www.ogm.gov.tr/kuruluş adresinden alınmıştır.
Amenajman Planı verileri incelenmiş ve büro çalışmaları esnasında toplanamayan ve eksik kalan bilgiler tamamlanmıştır.
İlçedeki orman kaynaklarının incelenmesine yönelik arazi çalışmalarına ise, Sultan Dağları eteklerinden başlanılmış ve yukarı havza orman arazilerinde devam edilmiştir. Bu çalışmalar, gerek ağaçlandırma yapmak suretiyle yetişmiş ve gerekse doğal olarak var olan orman kaynaklarında yapılmıştır. Orman kaynaklarının incelenmesinde; mevcut ağaç türleri, karışım oranları, gelişim şekilleri, vb. gibi konular dikkate alınmıştır. Arazi çalışmaları esnasında; Alanyurt, Sorkun, Yeniköy, Tekke, Savaş, Engilli, Ilıcak, Çamlı, Yaylabelen, Çakıllar ve Cankurtaran gibi yerleşim birimleri de gezilmiş ve görülmüştür.
Arazi çalışmalarında gözlemlenen ve incelenen yerler hakkında notlar alınmış, ayrıca çalışma alanı fotoğraf ve slayt filmleri ile görüntülenmiştir. Arazi çalışmaları bitirildikten sonra, tekrar büro çalışmalarına dönülmüş ve toplanan bilgilerin dökümü yapılarak çalışma sonuçlandırılmıştır.
3. ARAŞTIRMA ALANININ TANITIMI
Akşehir İlçesi, İç Anadolu Bölgesi’nin Güneybatısı’nda, Sultan Dağları’nın kuzey eteklerinde kurulmuş ve yerleşim tarihi eski olan bir ilçemizdir. İlçenin Türkiye ve Konya İli içindeki konumu Harita (1) ve Harita (2)’de verilmiştir. İlçenin genel alanı 853 km2 olup; denizden yüksekliği 995 metredir3. 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçe genel nüfusu 114 918, ilçe merkezi nüfusu ise 60 226’ dır.
Harita (1) Konya İli’nin Türkiye İçindeki Konumu
3 www.konya.gov.tr/ilceler/ilce.htm
Harita (2) Akşehir İlçesi’ nin Türkiye ve Konya İli İçindeki Konumu
İlçenin 8 km. kuzeyinde, Sultan Dağları ile Emir Dağı arasındaki çöküntü alanın içerisinde Akşehir Gölü yer almaktadır. Gölün yaban yaşamı açısından önemli bir fonksiyonu vardır.
İlçe, İç Anadolu geçiş zonunda bulunmaktadır. Bu nedenle ilçede karasal iklim hakim olmakla birlikte, Batı Anadolu’ nun iklim izlerine de rastlanmaktadır.
4. BULGULAR
4.1. İç Anadolu Bölgesi ve Konya İli Orman Kaynaklarının Durumu
Ülke orman alanlarının bölgeler itibariyle dağılımı Tablo (1)’de verilmiştir. Buna göre, Akşehir İlçesi’nin de yer aldığı İç Anadolu Bölgesi’nin 2 353 178 ha.’lık orman varlığı ile, ülke genel orman alanının ancak % 11.4’üne sahip olduğu görülmektedir. Yani, İç Anadolu Bölgesi Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra en az orman varlığına sahip olan bölgemizdir.
Tablo (1) Bölgeler İtibariyle Orman Varlığı (ha)
Koru Ormanı Baltalık Orman Genel Toplam
Bölge Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam % Marmara 1370843 716660 2087503 564843 359823 924666 1935686 1076483 3012169 14,5 Ege 1627135 1229175 2856310 63159 766120 829279 1690294 1995295 3685589 17,8 Karadeniz 2523818 1269812 3793630 340102 791083 1131185 2863920 2060895 4924815 23,8 Akdeniz 1824451 1799456 3623907 33079 433288 466367 1857530 2232744 4090274 19,7 İç Anadolu 674863 948612 1623475 201054 528649 729703 875917 1477261 2353178 11,4 Doğu Anad. 138637 146744 285381 406113 1001756 1407869 544750 1148500 1693250 8,2 G.Doğu Anad 1429 11419 12848 184336 756186 940522 185765 767605 953370 4,6 TOPLAM 8161180 6122131 1428331 1792682 4636901 6429583 9953862 1075902 20712894 100
Kaynak: M. Konukçu, 1999, Ormancılığımız, DPT, Ankara.
Konya İli’nin genel alanı 3 825 700 ha. olup; sahip olduğu orman alanı 542 768 ha.’dır. Bu rakam Konya İli’nin Türkiye genel orman varlığının % 2,6’sına sahip olduğunu göstermektedir. Tablo (2)’de İç Anadolu Bölgesi ‘ndeki illerin sahip oldukları orman alanı miktarları, normal kuruluşta ve bozuk yapıda olmak üzere koru ve baltalık orman ayrımı yapılarak verilmiştir. Tablo (2)’ den de görüleceği üzere ilde 390 142 ha. koru ormanı, 152 626 ha. da baltalık ormanı bulunmaktadır. Konya İli bu orman varlığı ile, İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan iller arasında en çok orman varlığına sahip il olmaktadır. Fakat, Türkiye’nin diğer yörelerindeki orman kaynaklarının durumuna benzer şekilde ilin ormanlarının büyük kısmı da bozuk yapıda ve verimsizdir.
Tablo (2) İç Anadolu Bölgesi’ndeki İller İtibariyle Orman Varlığı (ha) Koru Ormanı Baltalık Orman Genel Toplam
İL Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam Normal Bozuk Toplam % Ankara 161871 133148 295019 3387 61471 64858 165258 194619 359887 1,7 Çankırı 102171 89866 192037 344 8553 8897 102515 98419 200934 1,0 Eskişehir 121665 127653 249318 19112 76362 95474 140777 204015 344792 1,7 Kırıkkale 5816 10739 16555 1624 31351 32975 7440 42090 49530 0,2 Kırşehir 2068 2259 4327 1299 18911 20210 3367 21170 24537 0,1 Konya 94920 295222 390142 48126 104500 152626 143046 399722 542768 2,6 Karaman 53255 105022 158277 1188 17405 18593 54443 122427 176870 0,9 Niğde 14132 12217 26349 1079 12820 13899 15211 25037 40248 0,2 Aksaray 593 201 794 0 10353 10353 593 10554 11147 0,1 Kayseri 19836 51865 71701 1845 33566 35411 21681 85431 107112 0,5 Nevşehir 43 4968 5011 582 3240 3822 625 8208 8833 0,0 Sivas 56289 88416 144705 21224 106199 127423 77513 194615 272128 1,3 Yozgat 42204 27036 69240 101244 43918 145162 143448 70954 214402 1,0 TOPLAM 674863 948612 1623475 201054 528649 729703 875917 147721 2353178 11,4 Kaynak: M. Konukçu, 1999, Ormancılığımız, DPT, Ankara.
Konya İli, orman varlığı yanında, orman köyü miktarı ve nüfusları açısından da incelendiğinde, orman kaynaklarının durumu ortaya çıkmaktadır. Tablo (3)’de İlin orman köyü sayıları ve nüfus durumları verilmiştir. Buna göre, Konya İli bünyesindeki toplam köy sayısı 786 olup; bunun 252’si orman köyüdür. Yani, Konya İli’ndeki köy yerleşimlerinin % 32’si orman köyü niteliğindedir. Nüfus durumu açısından değerlendirilecek olursa kırsal nüfus olarak köy nüfusu 897 344’ dür. Bunun 98 510’u orman köylüsü nüfusu olmaktadır.
Konya İli kırsal yöresinde orman kaynakları ile ilişki içinde olan orman köylüsü nüfusu oranı % 11’dir.
Tablo (3). Konya İli Orman Köyleri Sayıları ve Nüfusları
Orman İçi Köy Orman Bitişiği Köy Orman Köyü Toplamı
Adet Nüfus Adet Nüfus Adet Nüfus
52 17 617 202 80 893 254 98 510
Kaynak: ORKÖY, 2000 İllere Göre Orman Köyü Sayıları ve Nüfusları, ORKÖY Genel Müdürlüğü
Orman Köy ilişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY) tarafından orman ile ilişkisi olan 510 ilçe ele alınarak 1976 yılında yapılan “ORKÖY Hizmetlerinde Öncelik Sıralaması”
adlı çalışmada Konya İli 32’nci sırada yer almıştır. Bu çalışmada illerin önceliklendirilmesinde çeşitli ölçütler kullanılmıştır. Ölçütler incelendiğinde ilin ormanlarının değerliliği açısından birçok ilden geri kaldığı görülmektedir. Çalışmada halk- orman ilişkileri, orman serveti (m3), orman köyü nüfusuna bölünerek ölçüt haline getirilmiştir. Dolayısıyla, ilin orman alanı miktarının az olması, var olan orman alanı miktarının bozuk nitelikte olması ve bozuk nitelikteki orman alanları üzerindeki ağaç servetinin düşük olması nedeniyle Konya İli bu ölçütten düşük puan almıştır (ORKÖY,1976).
4.2. Akşehir İlçesi Orman Kaynaklarının Durumu
Akşehir İlçesi orman kaynakları incelendiğinde, ilçenin 13 466 ha. orman alanına sahip olduğu görülmektedir. Tablo (4)’de ilçenin sahip olduğu orman alanı miktarları verilmiştir. Buna göre, il genelinde olduğu gibi, ilçe genelinde de mevcut orman alanının yarıdan fazlası (7 388 ha.) bozuk karakterde ve verimsiz orman alanı niteliğindedir.
Akşehir İlçesi’nin sahip olduğu orman alanlarının koru ve baltalık ormanı olarak ayırımı yapıldığında;ilçede 7 212 ha. koru ormanı ve 6 254 ha. da balalık ormanın var olduğu ortaya çıkmaktadır.
Tablo (4) Akşehir İlçesi Orman Kaynaklarının Durumu (Rakamsal Olarak)
Koru Ormanı Baltalık Ormanı GENEL TOPLAM
Normal
(Ha.) Bozuk
(Ha.) Toplam
(Ha.) Normal
(Ha.) Bozuk
(Ha.) Toplam
(Ha.) Normal
(Ha.) Bozuk
(Ha.) Toplam (Ha.)
3 933 3 279 7 212 2 145 4 109 6 254 6 078 7 388 13 466
Kaynak: Akşehir Orman İletme Şefliği Orman Amanejman Planı
Bu alanlar oransal olarak incelendiğinde, Akşehir İlçesi orman kaynaklarının verimlilik bakımından gerçek durumu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle ilçenin sahip olduğu orman alanları oransal olarak da incelenmiş ve elde edilen bulgular Tablo (5)’de verilmiştir.
Tablo (5) Akşehir İlçesi Orman Kaynaklarının Durumu (Oransal Olarak)
Koru Ormanı Baltalık Ormanı GENEL TOPLAM
Normal (Ha.)
Bozuk (Ha.)
Toplam (Ha.)
Normal (Ha.)
Bozuk (Ha.)
Toplam (Ha.)
Normal (Ha.)
Bozuk (Ha.)
Toplam (Ha.)
% 55 % 45 % 100 % 34 % 66 % 100 % 45 % 55 % 100
Tablo (5)’de görüldüğü gibi, Akşehir İlçesi’nin sahip olduğu koru ormanlarının % 55’i (3 933 ha.) normal kuruluşta, % 45’i ise, (3 279 ha.) bozuk vasıflıdır. Bu rakamlar normal kuruluştaki koru ormanlarının yarıdan fazlasının iyi nitelikte sağlıklı ormanlar olduğunu göstermektedir. Öte yandan Akşehir İlçesi’nin sahip olduğu baltalık ormanlar nitelikleri açısından incelendiğinde; % 34’ünün normal kuruluşta, % 66’sının ise bozuk ve verimsiz olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum baltalık ormanlarının büyük çoğunluğunda ormancılık üretiminin yapılamadığını ve üretim faktörlerinin atıl kapasitede olduğunu göstermektedir. Yine Tablo (5)‘ den görüleceği üzere Akşehir İlçesi genel orman alanının
% 45’i normal kuruluşta, % 55’i ise bozuk vasıftadır.
İlçenin orman alanları karaçam, sedir, meşe ve dişbudak gibi ağaç türlerinin saf ya da karışık meşçerelerinden oluşturmaktadır. İlçenin orman kaynaklarının yaklaşık 4 000 ha.’lık bir kısmı 1962 yılından beri yapılan ağaçlandırma çalışmaları ile tesis edilmiştir. Bu yıllardan itibaren ilçede yapılan ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları, ilçenin ekolojik ve çevresel dengesinin kurulmasında büyük katkılar sağlamıştır.
İlçe orman kaynaklarının yarıdan fazlasının bozuk nitelikte orman olması, ormanların verim gücünü etkilemekte ve elde edilecek odun ürünü miktarlarının düşük miktarlarda kalmasına neden olmaktadır. Zira, orman amenajman planlarına göre ormanlardan alınabilecek yıllık odun ürünü miktarı (eta) 218 m3 ve 1 500 ster ile sınırlı kalmaktadır.
4.3. Akşehir İlçesi Ormancılık Etkinlikleri
Akşehir İlçesi bir çok açıdan gelişmiş bir ilçemizdir. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından yapılan 858 ilçenin gelişmişlik sıralamasına ilişkin çalışmaya göre, Akşehir İlçesi genel ilçeler arasında 129’ ncu, Konya İli’ndeki ilçeler arasında 3’üncü sıradadır.
(DPT, 1996). Orman Köy ilişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY) tarafından yapılan
“ORKÖY Hizmetlerinde Öncelik Sıralaması” adlı çalışmada Akşehir İlçesi’ nin Türkiye genelindeki öncelik sıralaması 473, Konya İli bazındaki öncelik sıralaması ise 11 olmaktadır (ORKÖY, 1976).
İlçedeki orman kaynakları Konya Orman İşletme Müdürlüğü’ne bağlı Akşehir Orman İşletme Şefliği tarafından yönetilmektedir. Ormanların gözetim ve denetimi, yine bu birim tarafından yapılmaktadır. İlçede var olan diğer ormancılık birimi, Akşehir Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Mühendisliği olmaktadır. Bu birimin çeşitli projeler bazında uygulamakta olduğu ağaçlandırma, erozyon kontrolu ve mera ıslah çalışmaları bulunmaktadır.
Orman köylerinin kalkındırılması, milli parklar, doğa koruma, yaban hayatı ve avcılık vb gibi ormancılık etkinlikleri Konya Çevre ve Orman İl Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Konya İli ve Akşehir İlçesi’nde ormancılık etkinliklerini yürütmekle görevli birimler Tablo (6)’da verilmiştir.
Tablo (6) Konya İli Çevre ve Orman Bakanlığı Taşra Birimleri
Konya Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Mühendisliği Akşehir Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Mühendisliği Beyşehir Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Mühendisliği AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON
KONTROLU ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Konya Fidanlık Mühendisliği Ereğli Fidanlık Mühendisliği Seydişehir Fidanlık Mühendisliği ORKÖY ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Konya ORKÖY Mühendisliği
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ.
Konya Doğa Koruma Ve Milli Parklar Mühendisliği Beyşehir Doğa Koruma Ve Milli Parklar Mühendisliği Ereğli Doğa Koruma Ve Milli Parklar Mühendisliği Cihanbeyli Doğa Koruma Ve Milli Parklar Mühendisliği ETÜD PROJE ŞUBE
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇEVRE YÖNETİMİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
ÇED ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ KONYA
ÇEVRE VE ORMAN İL MÜDÜRLÜĞÜ
İDARİ VE MALİ İŞLER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
Yukarıda anılan birimler bir taraftan yöre ormanlarının korunması ve geliştirilmesine hizmet ederken; diğer taraftan da yöre halkının orman ve orman ürünlerine olan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kapsamlı faaliyetlerde bulunmaktadır.
Ormanların korunmasına yönelik etkinlikler biyotik ve abiyotik zararlılara karşı koruma şeklinde olmaktadır. Bu bağlamda ilçede ön plana çıkan ormancılık etkinlikleri yangınlara karşı koruma, yasadışı yararlanmalara karşı koruma,vb. şekildir. İlçede hayvancılık ağırlıklı olarak salma hayvancılık şeklinde yapılmaktadır. Halk ısınma amacıyla odun ve kömürden yararlanmaktadır. Son yıllarda odunun kömürle ikame edilmeye başlaması nedeniyle ormanlar üzerindeki baskı da azalmıştır. Halkın ormanları korumacı yaklaşımı nedeniyle orman idaresi koruma etkinliklerinin yürütülmesi bakımından çok fazla zorlanmamaktadır. Örneğin; ilçede 2003 yılında küçük çaplı 5 adet orman yangını vakası görülmüştür. Bu etkinlikler bakımından orman idaresinin en çok zorlandığı iş şüphesiz orman sınırlarının korunmasıdır. Çünkü, ilçede orman kadastrosu çalışmaları henüz yapılmamıştır. Bu nedenle de zaman zaman mülkiyet problemleri yaşanabilmektedir.
Ormanların geliştirilmesine yönelik etkinlikler mevcut orman alanlarının rutin bakımı ve yeni ormanların tesisi şeklinde ortaya çıkmaktadır. İlçe ormanlarının yaklaşık
%30’u 1962 yılından beri yapılagelmekte olan ağaçlandırma çalışmalarıyla tesis edilmiştir.
Yöre halkının ihtiyaçlarını gidermeye yönelik etkinlikler hizmet ve odun hammaddesi üretimi şeklinde olmaktadır. Özellikle hizmet üretimi etkinlikleri bakımından yöre ormanları ilçe halkına büyük faydalar sağlamaktadır. Bu faydalar iklimin düzenlenmesi, ilçe topraklarının sel ve erozyona karşı korunması, su rejiminin düzenlenmesi, açıkhava rekreasyon olanaklarının sağlanması, vb, şekilde ortaya çıkmaktadır. Örneğin; resmi kayıtlara göre her ne kadar ilçede orman idaresine ait orman
içi dinlenme yerleri yoksa da orman dokusunun en önemli öğesini oluşturan ağaçların kullanıldığı açıkhava rekreasyon alanları Akşehir Belediyesi tarafından halkın kullanımına sunulmuştur.
İlçede ORKÖY tarafından kurulmuş olan ve halen faal olan 1 adet soğuk hava deposu bulunmaktadır. Bu tesis elde edilen ürünlerin değerlendirilmesi ve uygun koşullarda pazarlanmasında ilçe insanına büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Nitekim, İlçede kiraz üretimi başta olmak üzere meyveciliğe verilen önem giderek artmaktadır. Üretimi yapılan kirazlar, başta İngiltere olmak üzere çeşitli ülkelere de ihraç edilmektedir.
İlçede orman idaresine ait orman deposu bulunmamaktadır. Bu nedenle tomruk işleyen işletmeler hammaddeyi başta Antalya olmak üzere değişik illerden temin etmektedir. Sunta gibi diğer ahşap malzemeler ise Afyon, vb. illerden getirilmektedir.
İlçede odun hammaddesini kendi imkanlarıyla temin etmeye yönelik bireysel faaliyetlere de rastlanmaktadır. Örneğin; ilçenin çeşitli yerlerinde tetar işletmeciliği yapılmaktadır.
Ayrıca, ilçenin Pınar Gözü Mevkii, Göl Kıyısı Mevkii, vb. yerleri kavakçılık potansiyeli bakımından önem arz etmektedir. Özellikle köylerde ağaçlardan yararlanmaya yönelik olarak geleneksel sosyal ormancılık uygulamalarına da rastlanmaktadır.
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Orman kaynakları yenilenebilir bir kaynaktır ve insanların gereksinimi olan çeşitli mal ve hizmetleri üretmektedir. Ormanlar, öncelikle odun ve diğer orman ürünlerinin kaynağıdır. Su üretimi ile su varlığını korurlar ve düzenlerler. Toprak erozyonunu önlerler ve iklim üzerinde olumlu etki yaparlar. Ulusal savunma ve güvenlik yönünden ülkenin korunmasına hizmet ederler. Ayrıca, insanlara iş olanağı sağlayarak, geçimlerine katkıda bulunurlar. Ormanı olan yörelerin iklimi elverişli ve havası temizdir. Tüm bu açıklamalar bölge il, ilçe gözetmeksizin genel olarak orman kaynaklarının insanlar için önemini ortaya koymaktadır.
Öte yandan yöresel bazda orman kaynaklarının insanlara sağladığı faydaları incelemek ve bu faydaların düzeyini belirlemek mümkündür. Bu bildiri bu gerekçe ile ele alınmış olup, Akşehir İlçesi orman kaynaklarının durumunu, ilçedeki ormancılık etkinliklerini ve orman kaynaklarının ilçeye sağladığı faydaları belirlenmesini amaçlamıştır. Araştırma kapsamında ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlar ışığında şekillenen önerilerimiz aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir:
¾ Nüfus başına düşen ortalama orman alanı dünya genelinde bakıldığında 1.2 ha, ülkemizde ise yaklaşık 0.33 ha civarındadır. Bu oran Akşehir ilçesinde 0.1’dir.
Değerlendirmede sadece verimli orman alanları dikkate alındığında bu oran daha da aşağı seviyelere inmektedir. İlçe orman kaynaklarının yarıdan fazlasının bozuk nitelikte olması ormanların verim gücünü etkilemekte; elde edilecek odun ürünü miktarını ve hizmet üretimini azaltmaktadır. Bu nedenle ilçedeki orman kaynakları imkanlar ölçüsünde kalite ve kandite yönünden daha iyi bir duruma getirilmelidir.
¾ İlçede gerek ormanların korunması ve geliştirilmesi gerekse yöre halkının ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla bir çok orman etkinliği yapılmaktadır. Önde gelen etkinliklerden birisi olan koruma etkinliğinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için bir an önce orman kadastro çalışmalarının yapılması gerekmektedir.
¾ İlçede orman ürünleri işleyen tesislerin büyük bölümü ilçedeki orman kaynaklarının yetersizliği nedeniyle hammaddesinin başka şehirlerden karşılamaktadır. Bu uygulama maliyetlerin artmasına neden olmaktadır. Sorunun çözülebilmesi için orman alanlarının kalite ve kandite bakımından iyileştirilmesinin yanında sosyal ormancılık kapsamında da bazı çalışmalar yürütülebilir. Nitekim, İlçede önemli bir kavakçılık ve tetar işletmeciliği potansiyeli mevcuttur. Bu nedenle halkın özellikle sosyal ormancılık bakımından bilgilendirilmesi gerekmektedir.
¾ İlçe ormanlarının üstlendiği önemli fonksiyonlardan biri de halkın rekreasyon ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. İlçe halkının açıkhava rekreasyonu gereksinimlerinin karşılanmasında “Hıdırlık Mesire Yeri”nin önemli bir rolü vardır. Bu alana çeşitli ağaç ve ağaççık türleri dikilmiş ve bu uygulama başarılı bir gelişme göstermiştir. Ayrıca mesire alanında, anıt ağacı niteliğinde ağaç türleri de bulunmaktadır. Bu alanda yetişmiş olan yaşlı çınar ağacı ve koca kavak üzerinde önemle durulması gereken anıt ağaçlardır. Bu ağaçlar koruma altına alınmalı ve anıt ağaç özellikleri ile ilgili bilgilerin yer aldığı tanıtım levhaları konulmalıdır.
¾ Nasreddin Hoca Türbesi’nin yanında bulunan çitlenbik ağacı da anıt ağacı niteliğindedir. Fakat bu ağaç toprak yakın gövde kısmından yaralanmış olup, tedaviye ihtiyacı bulunmaktadır. Aynı şekilde bu ağaç da koruma altına alınmalı ve ağaç hakkında bilgilerin yer aldığı tanıtım levhası konulmalıdır.
¾ Akşehir İlçesi civarındaki ormanlar, halk tarafından piknik yapmak amacıyla kullanılmaktadır. Fakat, piknik yapıldıktan sonra piknik artıkları toplanmamakta ve geride bırakılan artıklar çevre kirliliği yaratmaktadır. Bu konuda Pınar Gözü olarak bilinen piknik alanı örnek olarak gösterilebilir. Bu nedenle, uygun yerlere piknik yapan halkın daha duyarlı davranması sağlayacak uyarı levhaları konulmalıdır.
¾ Sultan Dağları, doğa sporları açısından çok elverişli bir konumda olup, bu konuda geniş potansiyeli bulunmaktadır. Yöreye turistik ziyaretçi çekmek açısından bu potansiyel iyi kullanılmalı ve ilçenin bu yönde de tanıtımı yapılmalıdır.
KAYNAKÇA
DİE, 2001. İllerin Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri, .Devlet İstatistik Enstitüsü, www.die.gov.tr.
DPT, 1996. İlçelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Devlet Planlama Teşkilatı, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum genel Müdürlüğü, Ankara.
KONUKÇU, M., 1999., Ormancılığımız, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Yayın ve Tanıtım Dairsi Başkanlığı, Yayım ve Basım Şube Müdürlüğü, Ankara.
ORKÖY, 1976. ORKÖY Hizmetlerinde Öncelik Sıralaması, Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü, Envanter ve İstatistik Şube Müdürlüğü, Yayın No: 3, Ankara.
ORKÖY, 2000. İllere Göre Orman Köyü Sayıları ve Nüfusları, Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü, Ankara.
ÖZDÖNMEZ, M. ve Arkadaşları, 1996., Ormancılık Politikası Ders Kitabı, s.7., İ. Ü.
Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 3968, O.F. Yayın No: 435, İ. Ü.
Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul.
TUNÇDİLEK, N., 1978. Türkiye'nin Kır Potansiyeli ve Sorunları, İ.Ü. Yayın No: 2364, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 96, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, Türkiye.
www.aksehir.4t.com/aksehir/aksehir_index.htm www.aksehir-bld.gov.tr
www.aksehirim.com/adi.php www.konya.gov.tr/ilceler/ilce.htm www.ogm.gov.tr/kuruluş
