May›s 2002
(Yay›n No. TÜS‹AD-T/2002-05/321)
T Ü R K S A N A Y ‹ C ‹ L E R ‹ V E ‹ fi A D A M L A R I D E R N E ⁄ ‹
© 2002, TÜS‹AD
Tüm haklar› sakl›d›r. Bu eserin tamam› ya da bir bölümü, 4110 say›l› Yasa ile de¤iflik 5846 say›l› FSEK. uyar›nca, kullan›lmazdan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun yaz›l› izin al›nmad›kça, hiçbir flekil ve yöntemle ifllenmek,
ço¤alt›lmak, ço¤alt›lm›fl nüshalar› yay›lmak, sat›lmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da baflka teknik, say›sal ve/veya elektronik
yöntemlerle iletilmek suretiyle kullan›lamaz.
ISBN : 975-8458-33-7
L ebib Ya lk ›n Yay›mlar› ve Bas›m ‹flleri A.fi .
Ö NSÖZ
TÜS‹AD, özel sektörü temsil eden sanayici ve ifladamlar› ta - raf›ndan 1971 y›l›nda, Anayasam›z›n ve Dernekler Kanu - nu’nun ilgili hükümlerine uygun olarak kurulmufl, kamu ya - rar›na çal›flan bir dernek olup gönüllü bir sivil toplum örgütü - dür.
TÜS‹AD, demokrasi ve insan haklar› evrensel ilkelerine ba¤l›, giriflim, inanç ve düflünce özgürlüklerine sayg›l›, yaln›z - ca asli görevlerine odaklanm›fl etkin bir devletin varoldu¤u Türkiye’de, Atatürk’ün ça¤dafl uygarl›k hedefine ve ilkelerine sad›k toplumsal yap›n›n geliflmesine ve demokratik sivil toplum ve laik hukuk devleti anlay›fl›n›n yerleflmesine yard›mc› olur.
TÜS‹AD, piyasa ekonomisinin hukuksal ve kurumsal altyap›s› - n›n yerleflmesine ve ifl dünyas›n›n evrensel ifl ahlak› ilkelerine uygun bir biçimde faaliyette bulunmas›na çal›fl›r. TÜS‹AD, uluslararas› entegrasyon hedefi do¤rultusunda Türk sanayi ve hizmet kesiminin rekabet gücünün art›r›larak, uluslararas›
ekonomik sistemde belirgin ve kal›c› bir yer edinmesi gerekti¤i- ne inan›r ve bu yönde çal›fl›r. TÜS‹AD, Türkiye’de liberal eko- nomi kurallar›n›n yerleflmesinin yan›s›ra, ülkenin insan ve do -
¤al kaynaklar›n›n teknolojik yeniliklerle desteklenerek en etkin biçimde kullan›m›n›; verimlilik ve kalite yükseliflini sürekli k› - lacak ortam›n yarat›lmas› yoluyla rekabet gücünün art›r›lma - s›n› hedef alan politikalar› destekler.
TÜS‹AD, misyonu do¤rultusunda ve faaliyetleri çerçevesin - de, ülke gündeminde bulunan konularla ilgili görüfllerini bi - limsel çal›flmalarla destekleyerek kamuoyuna duyurur ve bu
TÜS‹AD Parlamento ‹flleri Komisyonu bünyesinde faaliyet gösteren, baflkanl›¤›n› Komisyon Üyesi Can Paker’in yürüttü¤ü Siyasi Kriterler Çal›flma Grubu’nun koordinatörlü¤ünde haz›r - lanan “Türkiye’de Demokratikleflme Perspektifleri ve AB Kopen- hag Siyasal Kriterleri - Görüfller ve Öncelikler - No. 3-4: Ölüm Ce- zas› / Kültürel Yaflam ve Bireysel Özgürlükler” bafll›kl› çal›flma Bahçeflehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan› Prof. Dr. Süheyl Batum taraf›ndan kaleme al›nm›flt›r .
May›s 2002
Ö ZGEÇM‹fi
Prof. Dr. Süheyl Batum
1955 y›l›nda ‹stanbul’da do¤du. Orta ve lise ö¤renimini Galatasaray Lisesi’nde ta- mamlad›. Paris I (Pantheon Sorbonne) Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yüksek ö¤- renimini bitirdi. 1980 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku kürsüsüne asistan olarak girdi. 1985 y›l›nda "Siyasal Kat›lma Arac› Olarak Referan- dum" konulu tezi ile doktor, 1990 y›l›nda "Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri" bafll›kl› teziyle doçentlik ünvan›n› ald›. 1996 y›l›nda Ga- latasaray Üniversitesi’nde profesörlük ünvan›n› ald›. Galatasaray Üniversitesi’nde
‹Ç‹NDEK‹LER
1. G‹R‹fi ... 9 A. Ölüm Cezas› ...10 B. Kültürel Yaflam ve Bireysel Özgürlükler...11
2. TÜRK CEZA KANUNU’NDA VE BAZI KANUNLARDA
DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA DA‹R KANUN TASARISI...15
GENEL GEREKÇE ...20
MADDE GEREKÇELER‹ ...22
1. G‹R‹fi
10 – 11 Aral›k 1999’ da Helsinki’de toplanan AB Konseyi, "Komisyon’un ‹lerle- me raporunda belirtildi¤i üzere, Türkiye’de ... kaydedilen olumlu geliflmeleri ve Ko- penhag ölçütlerine uyum sa¤lama do¤rultusundaki reformlar› devam ettirme" niye- tini memnuniyetle karfl›lad›¤›n› aç›klad› ve "Türkiye’yi, di¤er aday Devletlerin tabi oldu¤u ölçütlerin ayn›s›na tabi olarak Birli¤e kat›lma do¤rultusunda ilerleyen bir aday Devlet" olarak niteledi.
Helsinki’de al›nan bu karar, AB – Türkiye iliflkilerinde önemli bir dönüm nok- tas› oldu ve o zamandan bu yana, baz› siyasal ve hukuki reformlar›n yap›lmas› yö- nündeki istemlere, bir tak›m Anayasal ve yasal alandaki de¤iflikliklere, hukuki ve siyasal bir taban ve "meflruluk anlay›fl›" kazand›rd›.
Bu çerçevede, di¤er aday ülkeler gibi, Türkiye de, Avrupa Birli¤i’ne üyelik stra- tejisi temelinde söz konusu reformlar› gerçeklefltirmek durumundad›r ve bu nokta- da, bu reformlar›n yap›lmas› için gerekli "ön kat›l›m süreci" içinde bulunulmaktad›r.
Avrupa Birli¤i’ne üyelik yolunda, bu ön kat›l›m stratejisinin önemli halkalar›ndan biri Türkiye ile ilgili olarak haz›rlanan ve 4 Aral›k 2000 tarihinde onaylanan "Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi”nin ard›ndan, Türkiye de, "Avrupa Birli¤i Müktesebat›n›n Üstlenil- mesine ‹liflkin Türkiye Ulusal Program›"n› haz›rlam›flt›r. 19 Mart 2001 tarih ve 2001/
2129 say›l› Bakanlar Kurulu karar›yla kabul edilen "Ulusal Program", 24 Mart 2001 ta- rih ve 24352 mükerrer say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
Bu çerçevede, "Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi"nde yer alan ve "Ulusal Program"da da düzenlenen konular içinde, "siyasal kriterler" olarak adland›r›lan alan en önemlisi- ni oluflturmaktad›r. Nitekim, Türkiye’nin tam üyeli¤i yönünde müzakerelere baflla- yabilmesi için bir ön koflul oluflturan ve Kopenhag kriterlerine uygunlu¤u hedefle- yen bir dizi hukuki reform her iki belgede de yer almaktad›r.
Bu alanda yap›lmas› gerekli hukuki reformlar, Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi’nde "k›- sa vadeli siyasal kriterler" ve "orta vadeli siyasal kriterler" bafll›klar› alt›nda yer al- m›fl ve Türkiye’nin haz›rlad›¤› Ulusal Program’da da düzenlenmifltir. Bu hukuki re- formlar içinde, "ölüm cezas›n›n ilk önce k›sa vadeli dönemde fiilen ask›ya al›nma- s›", daha sonra da "hukuken kald›r›lmas›"; "Türkçe d›fl›nda TV- Radyo yay›n yasa¤›n›n kald›r›lmas›" ve ayr›ca, Ulusal Program’da aç›k bir karfl›l›k bulmam›fl olmakla birlikte, "kültürel ço¤ulculu¤un ve kültürel haklar›n, e¤itim alan› da - hil, güvence alt›na al›nmas›" en fazla önem tafl›yan ve tart›fl›lan düzenlemelerin bafl›nda gelmektedir.
10
A. Ölüm Cezas›
Türkiye’de Türk Ceza Kanunu’nda ve di¤er baz› kanunlarda varolan "ölüm ce- zas›n›n" kald›r›lmas› için bir tak›m formüller üretilebilir.
a) Bu formüllerin bafl›nda, 2001 Anayasa de¤ifliklikleri ile Anayasa’n›n 38. mad- desine getirilen de¤ifliklikle uyumlu olarak ilgili yasalar›n de¤ifltirilmesi yolu gel- mektedir. Di¤er bir söyleyiflle, ölüm cezas›n›, "sadece savafl, yak›n savafl tehlikesi ve terör suçlar›" ile s›n›rl› olarak mevzuatta b›rakmak, bunun d›fl›ndaki durumlarda getirilen ölüm cezas› müeyyidesini de¤ifltirmek formülü benimsenebilir.
Ancak, bu formül, gerek Avrupa Birli¤i anlay›fl›na, gerek Kopenhag Kriterleri- ne, gerekse Avrupa Konseyi uygulamas› ve anlay›fl›na (6. Ek Protokol’de terör suç- lar› bulunmad›¤› için) uygun düflmemektedir.
b) Türk Ceza Kanunu ve ilgili kanunlar de¤ifltirilirken, savafl ve yak›n savafl du- rumlar› d›fl›nda, ölüm cezas›n›n kald›r›lmas› formülü benimsenebilecek formüller- den bir di¤eridir.
Bu durumda, Kanunlarda yer alan "ölüm cezas›" müeyyidesi kald›r›l›rken, bu ceza, sadece, Türk Ceza Kanunu’nun 126 – 127 – 129 – 131 – 133 ve 137’nci mad- deleri gibi, savafl ve yak›n savafl tehlikesi durumlar›na iliflkin maddelerde devam edecektir.
Ancak, bu formül de yeterli de¤ildir. Çünkü, ölüm cezas› konusunda, Avrupa çok kesin bir tav›r alm›fl durumdad›r. Nitekim, bugüne kadar, Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler aras›nda, Türkiye d›fl›nda, 6. Ek Protokol’ü imzalamayan ülke kalmad›-
¤› gibi, en son olarak, Avrupa’n›n, "ölüm cezas›n›n tamamen ortadan kald›r›ld›¤› bir alan olmas›n›" hedefleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 13. Ek Protokol’ü haz›rlam›flt›r. "Ölüm cezas›n›n, tamam› ile, savafl ve yak›n savafl tehdidi durumlar›n- da dahi kald›r›lmas›n›" öngören bu Protokol, 3 May›s 2002 tarihinde tüm üye ülke- lerin onay›na aç›lm›flt›r.
Dolay›s›yla, Türk Ceza Kanunu’nda de¤ifliklik yap›l›rken, tüm Avrupa mekan›n- da oldu¤u gibi, "ölüm cezas›n›n" tamamen ve bütün durumlar için kald›r›lmas›, Tür- kiye’ de 1984 y›l›ndan beri süregelen uygulama ve fiili duruma da uygun düflecektir.
c) Türk Ceza Kanunu’nda ve di¤er kanunlarda "ölüm cezas›" kald›r›l›rken, bu cezan›n yerine ne tür bir ceza getirilebilece¤i, tart›fl›lmas› gerekli bir husustur. Bu
noktada, iki formül söz konusu olabilir; Türk Ceza Kanunu’nda ve ölüm cezas›n›n yer ald›¤› di¤er kanunlarda, "ölüm cezas›" müeyyidesi, "müebbet hapis" cezas› ile de¤ifltirilebilir. Hatta Türk Ceza Kanunu’nun di¤er hükümleri ve ilgili müeyyideler ile uyum sa¤layabilmek aç›s›ndan, daha önce Kanunda "müebbet hapis cezas›" ola- rak düzenlenen di¤er cezalar›n da "muvakkat a¤›r hapis cezas›" ile de¤ifltirilmesi sa¤lanabilir.
Bunun yan›nda uygulanabilecek ikinci formül, her ne kadar di¤er Avrupa ülke- lerinde rastlanmasa da, ölüm cezas›n›n "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" cezas› ile de-
¤ifltirilmesidir.
Bu suretle, hem di¤er müebbet hapis cezas›n›n infaz ve uygulama koflullar›n- dan farkl› bir düzenleme getirilmifl olunacak, hem de k›sa dönem içinde, kamu vic- dan›n›n rahat etmesi sa¤lanabilecektir. Bu çerçevede, söz konusu "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›", TBMM’de bekleyen Türk Ceza Kanunu Tasar›s›nda da yer almakta olup, sadece tabi oldu¤u rejim, çektirilme devreleri ve flartla sal›veril- me süreleri aç›s›ndan, "müebbet hapis cezas›ndan" farkl›d›r.
B. Kültürel Yaflam ve Bireysel Özgürlükler
Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi’nde yer alan "k›sa vadeli siyasal kriterlerin" içinde yer alan "anadilde TV – Radyo yay›n yasa¤›n›n kald›r›lmas›" hususunda "Ulusal Prog- ram"da aç›k bir düzenleme yer almamakla birlikte, bu alanda yap›lmas› gereken, 13.4.1994 tarih ve 3984 say›l› "Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›nlar› Hak- k›nda Kanun"u de¤ifltirmektir.
Bu noktada, Kanunda, Türkçe d›fl›nda yay›n yap›labilmesi serbestli¤ini getire- cek bir de¤ifliklik yap›lmal›, bunun yan› s›ra "bu serbestli¤in, Anayasa’n›n 3’ncü maddesinde ve Ulusal Program’da yer alan s›n›rlar içinde kullan›lmas›n›" sa¤laya- cak düzenlemeler ve denetim esaslar› yine Kanun içine yerlefltirilmelidir.
4 Aral›k 2000 tarihinde onaylanan "Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi"nde, orta vadeli si- yasal kriterler aras›nda "kültürel ço¤ulculu¤un ve kültürel haklar›n, e¤itim alan› da- hil, güvence alt›na al›nmas›" yer almaktad›r. Türkiye’nin haz›rlad›¤›, "Avrupa Birli¤i Müktesebat›n›n Üstlenilmesine ‹liflkin Türkiye Ulusal Program›"nda da "Türkiye Cumhuriyetinin resmi ve e¤itim dili Türkçe’dir. Ancak bu, vatandafllar›n›n günlük yaflamlar›nda farkl› dil, lehçe ve a¤›zlar›n serbest kullan›lmas›na engel teflkil etmez.
Bu serbestlik, ayr›l›kç› veya bölücü amaçlarla kullan›lamaz." biçiminde bir ifade yer almaktad›r.
Kopenhag Kriterleri olarak adland›r›lan ve Avrupa Birli¤i’ne üyelik sürecinin bafllayabilmesi için ön koflul olarak kabul edilen siyasal kriterler, "demokrasinin, hukukun üstünlü¤ünün ve insan haklar›n›n korunmas›n› teminat alt›na alan kurum- lar›n varl›¤›"n›n yan›s›ra "az›nl›klar›n korunmas› ve sayg› görmesinin teminat alt›na al›nmas›n›" zorunlu k›lmaktad›r.
Nitekim, "ulusal az›nl›klar›n korunmas› ve güvence alt›na al›nmas›" uluslararas›
hukukun da temel u¤rafl› alanlar›ndan birisi haline gelmifltir. Bu çerçevede, Birlefl- mifl Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesinin 27. maddesini takip eden iki temel belge olan; (1.2.1995’de imzaya aç›l›p 1.2.1998’de yürürlü¤e giren) Ulusal Az›nl›klar›n Korunmas›na Dair Çerçeve Sözleflme ile (5.11.1992’de imzaya aç›l›p 1.3.1998’de yürürlü¤e giren) Bölgesel ve Az›nl›k Dillerine ‹liflkin Avrupa fiart›, bu alan› düzenleyen iki hukuksal düzenleme niteli¤indedir.
Bu iki uluslararas› belgede, bir ülke içinde bulunan az›nl›klar›n de¤iflik haklar›
yer almakta olup, bu az›nl›klar›n söz konusu haklar›n›n korunmas› ve güvence al- t›na al›nmas›na yönelik hükümler bulunmaktad›r.
Ancak her iki belgede de, ülke içinde yaflayan "az›nl›klar›n" kimler, hangi grup- lar oldu¤unu belirleyen bir hüküm ya da hükümler varolmay›p, her Devlet "kendi ülkesindeki az›nl›klar›n hangi gruplardan ibaret oldu¤unu" belirlemeye ve söz ko- nusu hükümlerin uygulama alan›n› bu gruplarla s›n›rl› tutmaya yetkilidir. Nitekim,
"Ulusal Az›nl›klar›n Korunmas›na Dair Çerçeve Sözleflme"yi imzalayan Devletlerin büyük ço¤unlu¤u, bildirimlerinde bu hususa dikkat çekmekte, "Çerçeve Sözlefl - menin ulusal az›nl›k tan›m› yapmam›fl oldu¤unu ve her Devletin hangi gru - bu az›nl›k olarak belirleyece¤i hususunda yetkili oldu¤unu" belirtmekte ve bu yönde "kendi az›nl›klar›n›" belirlemektedirler.
Bu yönde, Türkiye Cumhuriyeti de, Lozan Bar›fl Antlaflmas›’nda oluflturulan ve günümüze kadar de¤iflmeyen siyasal hukuksal statüye göre, ülke içinde az›nl›k ola- rak kabul etti¤i gruplar› belirlemifl ve bunlar› "dinsel aç›dan az›nl›klar" olarak ta- n›mlam›flt›r.
Bu durumda, Türkiye için geçerli olabilecek "az›nl›k haklar›" kavram›, sadece
"dinsel az›nl›klar" için geçerli olup, bunlar›n d›fl›ndaki etnik köken, dil ya da mez- hep farkl›l›klar› için geçerli de¤ildir. Nitekim, 4 Aral›k 2000 tarihli "Kat›l›m Ortakl›-
12
¤› Belgesinde" de "kültürel ço¤ulculu¤un ve kültürel haklar›n, e¤itim alan› da - hil, güvence alt›na al›nmas›ndan" söz edilmektedir.
Bu do¤rultuda, Türkiye Cumhuriyetinin, tam üyelik müzakerelerinin bafllamas›
için öngörülen bu süreçte yapmas› gereken, "az›nl›k haklar›n›" de¤il, "bireysel özgürlükler" olarak "kültürel haklar›" tan›mas›d›r.
Hangi kültürel haklar›n tan›nmas›?
Kültürel haklar›n tan›nmas›, "Kopenhag Kriterleri" çerçevesinde, Kat›l›m Ortak- l›¤› Belgesi’nde yer ald›¤› biçimi ile, sadece Türkiye için geçerli olmas› istenen bir olgu de¤ildir. Nitekim uluslararas› belgelerde (ve son olarak Avrupa Birli¤i Temel Haklar fiart›’nda) oldu¤u kadar, ulusal anayasalarda ve yasal mevzuatlarda da kül- türel haklar konusu, günümüzde Avrupa ülkelerinin "ortak hukuksal malvarl›¤›" içi- ne girmifltir.
Nitekim bu alanda, ‹spanya, Belçika gibi ülkelerin yan›s›ra Fransa gibi "az›nl›k"
ve "az›nl›k haklar›" kavram›n› benimsemeyen (ve Anayasa Konseyi’nin 9 May›s 1991 tarihli karar›ndan sonra, ayn› e¤ilimi devam ettirdi¤i 17 Ocak 2002 tarihli Korsika karar›nda da aç›kl›kla görülen) ülkelerde dahi, "farkl› kültürlerin", "farkl› dillerin"
ö¤retilebilmesine, "resmi dil", "e¤itim sisteminde resmi dilin kullan›lmas›" ve "kamu hizmetinin gerekleri" anlay›fl›na zarar vermeyecek biçimde imkan tan›nmaktad›r.
Kültürel haklar›n tan›nmas› aç›s›ndan, Türkiye için söz konusu olan da, "e¤itim hakk› çerçevesinde, geleneksel olarak Türkiye’de konuflulan dillerin ö¤renilmesi hakk›d›r".
Bu nas›l ve hangi usullerle yap›labilir?
1) Anayasa’n›n 3’ncü maddesi, kültürel haklar›n tan›nmas›na engel de¤ildir.
Çünkü bu maddedeki "dili Türkçedir" ibaresinin, resmi dili ifade etti¤i, hem madde bafll›¤›ndan, hem de 1961 Anayasas›nda yer alan ayn› yöndeki düzenlemeden aç›k- ça anlafl›lmaktad›r. Kültürel haklar›n ve özellikle dilin ö¤retilmesi hakk›n›n ise, res- mi dil kavram›n› ortadan kald›rmayaca¤›, uluslararas› mevzuatlar (Fransa, Yerel Yö- netimler Kanunu - Bulgaristan Anayasas›, madde 3 – Romanya Anayasas›, madde 13 – Slovakya Anayasas›, madde 6 gibi) ve uygulamalar karfl›s›nda belirgindir.
2) Kültürel haklar›n korunmas› çerçevesinde, "geleneksel olarak Türkiye’de ko- nuflulan dillerin ö¤renilmesi" hakk›na 14.6.1973 tarihli ve 1739 say›l› "Milli E¤itim Kanunu da" bir engel oluflturmamaktad›r.
3) Geleneksel olarak Türkiye’de konuflulan dillerin ö¤renilmesi "ana dil" ve
"ana dilin ö¤retilmesi" kapsam›nda ele al›nd›¤› takdirde ise, Anayasan›n 42. madde- sinin de¤ifltirilmesi zorunludur. Çünkü, bu madde, "Türkçe’den baflka hiçbir dil, e¤i- tim ve ö¤retim kurumlar›nda Türk vatandafllar›na ana dilleri olarak okutulamaz ve ö¤retilemez" hükmüne yer vermek suretiyle, Türkçe d›fl›ndaki dillerin ana dil ola- rak de¤erlendirilmesini engellemektedir. Buna karfl›n, "geleneksel olarak Türkiye’de konuflulan dillerin ö¤renilmesi" biçiminde ele al›n›rsa, Anayasa’n›n 42’nci madde- sinin de¤iflmesi de gerekli ve zorunlu de¤ildir.
4) Son olarak, geleneksel olarak Türkiye’de konuflulan dillerin ö¤renilmesi hak- k›n›n nas›l uygulanabilece¤i hususu ise, iki boyutlu olarak gerçeklefltirilebilir. Bu hakk›n kullan›labilmesi için gerekli koflullar› haz›rlama görevi ya Devlete verilebilir ya da sadece "özel teflebbüsün kiflisel giriflimlerine" terkedilebilir.
Bu yükümlülük Devlete verildi¤i takdirde, Devletin iki yönlü bir yükümlülü¤ü söz konusu olmaktad›r. Herfleyden önce Devlet, her türlü engelleyici ve k›s›tlay›c›
hukuksal düzenlemeyi kald›rmak zorundad›r. Ancak, bunun yan› s›ra, "e¤itim hak- k›" kapsam›nda, bir de Devletin, talebe göre, "geleneksel olarak Türkiye’de ko - nuflulan dillerin ö¤renilmesi" destek olmas› ve bizzat pozitif edimlerde bu - lunmas› gereklidir. K›saca, Devlet, baz› "pozitif yükümlülüklerini" yerine getirmek durumundad›r. Bu yükümlülük, genel e¤itim program› içinde (ve bu program›
aksatmamak kayd›yla), seçimlik derslere yer verilmesi ya da gözetim ve de - netim alt›nda baz› kurs ve programlar›n düzenlenmesi biçiminde gerçekle- flebilir.
Bunun d›fl›ndaki çözüm ise, bu yükümlülü¤ün, talep oldu¤u takdirde, tamamen ve sadece "özel teflebbüse" devredilmesidir. Bu durumda ise, özel teflebbüs, "ders - haneler" ya da "kurslar" açmak suretiyle, bu hakk›n kullan›lmas› koflullar›n› sa¤- layacakt›r. Devletin, bu alandaki görevi ise, her türlü engelleyici ve k›s›tlay›c› hu- kuksal düzenlemeyi kald›rmak d›fl›nda, ilgili kanunlar›n, benzer durumlarda kendisine verdi¤i denetim ve gözetim görevini yerine getirmek ile s›n›rl› ka- lacakt›r.
14
2. TÜRK CEZA KANUNU, CEZALARIN ‹NF A Z I HAKKINDA KANUN, ASKER‹ CEZA KANUNU, TERÖRLE MÜCADELE KANUNU, RADYO VE TELEV‹ZYONLARIN KURULUfi VE YAYINLARI HAKKINDA KANUN VE ORMAN KANUNU’NUN BAZI MADDELER‹NDE DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA DA‹R KANUN TASARISI
(TÜRK CEZA KANUNU’NDA VE BAZI KANUNLARDA DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA DA‹R KANUN TASARISI)
MADDE 1.– 1.3.1926 tarih ve 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 11’inci madde- si afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"Cürümlere mahsus cezalar flunlard›r:
1- A¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis, 2- Müebbet a¤›r hapis,
3- Muvakkat a¤›r hapis,
4- Hapis, 5- A¤›r cezay› nakdi,
6- Hidemat› ammeden memnuiyet.
Kabahatler için mevzu cezalar flunlard›r:
1- Hafif hapis, 2- Hafif cezay› nakdi, 3- Muayyen bir meslek ve sanat›n tatili icras›.
Bu kanunda flahsi hürriyeti tahdit eden cezalar tabirinden a¤›r hapis, hapis ve hafif hapis cezalar› murad olunur."
MADDE 2.– 1.3.1926 tarih ve 765 say›l› Türk Ceza Kanununun 12 nci madde- si afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"A¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›, buna mahkum olan kifli, ölünceye kadar devam eder.
A¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›, gerek tabi oldu¤u rejim, gerek çektirilme devreleri ve flartla sal›verilme süreleri aç›s›ndan, müebbet hapis cezas›ndan farkl›
olarak infaz edilir.
A¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na mahkum olanlar, cezalar›n›n ...(30) y›- l›n› çekmeden flartla sal›verilme hükümlerinden yararlanamazlar "
MADDE 3.– 1.3.1926 tarih ve 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 17’nci madde- sinin ikinci f›kras› afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"Birinci f›kra hükmüne göre aynen çektirilecek süre; a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet ha- pis cezas›na çarpt›r›lanlar için 40 y›l, müebbet a¤›r hapis cezas›na çarpt›r›lanlar için 36 y›l üzerinden hesap edilir."
MADDE 4.– 1.3.1926 tarih ve 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 296’nc› madde- sinin birinci f›kras› afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"Her kim hapis cezas›ndan afla¤› olmayan cezay› müstelzim bir cürüm iflledik- ten sonra bu cürmün icras›nda faillerle evvelce ittifak etmifl ve cürmü neticelendir- mekte yard›m› dokunmufl olmaks›z›n, bir kimsenin o cürümden istifadesini temine veya Hükümetçe icra olunacak tahkikat› yanl›fl yola sevk etmeye yahut Hükümetin araflt›rmalar›na veya hükmün icras›na karfl› faili gizlemeye yard›m eder yahut hak- k›nda yakalama veya tevkif müzekkeresi ç›kar›lm›fl olan bir kimsenin sakl› bulun- du¤u yeri bildi¤i halde yetkili mercilere derhal haber vermezse veya her kim bu ce- zalar› istilzam eden bir cürmün eser ve delillerini yok eder yahut bunlar› bir suret- le de¤ifltirir veya bozarsa, hapis cezas›n› gerektiren suçlarda alt› aydan iki y›la ka- dar, muvakkat a¤›r hapis cezas›n› gerektiren suçlarda iki seneden dört seneye, a¤›r - laflt›r›lm›fl müebbet veya müebbet hapis cezas›n› gerektiren suçlarda da üç sene- den befl seneye kadar hapis cezas›na mahkum olur. fiu kadar ki, bu ceza müddeti as›l cürüm için kanunda tayin edilen cezan›n üçte birini geçemez. Sair fiillerden do- lay› tertip olunacak ceza befl yüz liradan bin liraya kadar a¤›r para cezas›d›r."
MADDE 5.– 1.3.1926 tarih ve 765 say›l› Türk Ceza Kanunu’nun 47’nci madde- sinin 1’inci bendinde, 55’inci maddesinin 1’inci bendinde, 59’uncu maddesinin bi- rinci f›kras›nda, 66’nc› maddesinde, 112’nci maddesinin 1’inci bendinde, 146’nc›
maddesinin birinci ve ikinci f›kralar›nda, 147’nci maddesinde, 156’nc› maddesinde, 302’nci maddesinin üçüncü f›kras›nda, 305’inci maddesinin ikinci f›kras›nda, 450’nci maddesinde ve 451’inci maddesinde yer alan "idam cezas›" ibaresi, "a¤›rlaflt›r›l - m›fl müebbet hapis cezas›" olarak;
50’nci maddesinde, 51’inci maddesinin birinci ve ikinci f›kralar›nda, 54’üncü maddesinin ikinci f›kras›n›n 1’inci bendinde, 61’inci maddesinin birinci f›kras›nda,
16
62’nci maddesinde, 64’üncü maddesinin ikinci f›kras›nda, 65’inci maddesinin üçün- cü bendinde, 102’nci maddesinin 1’inci bendinde, 125’inci maddesinde, 126’nc›
maddesinde, 127’nci maddesinin ikinci f›kras›nda, 129’uncu maddesinin birinci f›k- ras›nda, 131’inci maddesinin ikinci f›kras›nda, 133’üncü maddesinin ikinci f›kras›n- da, 137’nci maddesinin dördüncü f›kras›nda, 149’uncu maddesinin ikinci f›kras›nda ve 463’üncü maddesinde yer alan "ölüm cezas›" ibaresi, "a¤›rlaflt›r›lm›fl müeb - bet hapis cezas›" olarak de¤ifltirilmifltir .
MADDE 6.– 22.5.1930 tarih ve 1632 say›l› Askeri Ceza Kanunu’nun 1’nci mad- desinde, 30’uncu maddesinde, 55’inci maddesinin birinci f›kras›nda, 56’nc› madde- sinin A bendinde, 56’nc› maddesinin B bendinin ikinci cümlesinde, 56’nc› madde- sinin E bendinin ikinci cümlesinde, 59’uncu maddesinin üçüncü bendinde, 60’›nc›
maddesinde, 63’üncü maddesinin 2’nci bendinde, 69’uncu maddesinin 1’inci ben- dinde, 69’uncu maddesinin 2’nci bendinde, 75’inci maddesinin 2’nci bendinde, 79’uncu maddesinin 3’üncü bendinde, 89’uncu maddesinin 2’nci bendinde, 91’inci maddesinin 4’üncü bendinde, 94’üncü maddesinin 3’üncü bendinde, 97’nci madde- sinin 1’inci bendinde, 101’inci maddesinin 1’inci bendinde, 102’nci maddesinde, 126’nc› maddesinin 1’inci bendinde, 126’nc› maddesinin 2’nci bendinde, 31.8.1956 tarih ve 6831 say›l› Orman Kanunu’nun 110’ncu maddesinin (c) bendinin beflinci f›kras›nda yer alan "ölüm cezas›" ibaresi, "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis ceza - s›" olarak de¤ifltirilmifltir .
MADDE 7.– 19.7.1965 tarih ve 647 say›l› Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanun’un 1’nci maddesi afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"1- ‹nfaz yönünden cezalar flunlard›r:
1. Uzun veya k›sa süreli hürriyeti ba¤lay›c› cezalar.
2. Para cezas›"
MADDE 8.– 19.7.1965 tarih ve 647 say›l› Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanun’un 2’nci maddesi yürürlükten kald›r›lm›flt›r.
MADDE 9.– 22.5.1930 tarih ve 1632 say›l› Askeri Ceza Kanunu’nun 20’nci mad- desi yürürlükten kald›r›lm›flt›r.
MADDE 10.– 19.7.1965 tarih ve 647 say›l› Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanunun 19 ncu maddesinin birinci ve ikinci f›kralar› afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
" A¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na hükümlüler ...(30) y›llar›n›; müeb- bet a¤›r hapis cezas›na hükümlüler 20 y›llar›n›; di¤er flahsi hürriyeti ba¤lay›c› ceza- lara mahkum edilmifl olanlar hükümlülük süresinin 1/2’sini; çekmifl olup da Tüzü-
¤e göre iyi halli hükümlü niteli¤inde bulunduklar› takdirde, talepleri olmasa dahi flartla sal›verilirler.
Tutuklu veya hükümlü iken firar edenler, firara teflebbüs suçundan veya ceza- evi idaresine karfl› ayaklanma suçundan mahkum edilmifl olanlar ile disiplin cezas›
olarak dört defa hücre hapsi cezas› alm›fl olanlar›n yukar›daki f›kra hükmünden ya- rarlanabilmeleri için, bunlardan; a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na mahkum olanlar›n 33 y›llar›n›, müebbet a¤›r hapse mahkum olanlar›n 25 y›llar›n›, di¤er flah- sî hürriyeti ba¤lay›c› cezalara mahkum olanlar›n ise hükümlülük sürelerinin 2/3'ünü çekmifl olmalar› flartt›r. Tutuklu veya hükümlü iken iki defa firar edenler, iki defa fi- rara teflebbüs suçundan veya iki defa cezaevi idaresine karfl› ayaklanma suçundan mahkum edilmifl olanlar›n yukar›daki f›kra hükmünden yararlanabilmeleri için, bunlardan; a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na mahkum olanlar›n 36 y›llar›n›, müebbet a¤›r hapse mahkum olanlar›n 28 y›llar›n›, di¤er flahsî hürriyeti ba¤lay›c›
cezalara mahkumolanlar›n ise hükümlülük sürelerinin 3/4'ünü çekmifl olmalar› flart- t›r.
MADDE 11.– 12.4.1991 tarih ve 3713 say›l› Terörle Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesinin birinci f›kras› afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"Bu Kanun kapsam›na giren suçlardan mahkum olanlardan, a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na hükümlüler ...(36) y›llar›n›; müebbet a¤›r hapis cezas›- na hükümlüler 30 y›llar›n›; di¤er flahsi hürriyeti ba¤lay›c› cezalara mahkum edilmifl olanlar hükümlülük süresinin 3/4 nü çekmifl olup da iyi halli hükümlü niteli¤inde bulunduklar› takdirde, talepleri olmaks›z›n flartla sal›verilirler.
Tutuklu veya hükümlü iken firar veya firara teflebbüs etmifl olanlar ile haklar›n- da Türk Ceza Kanunu’nun 304’üncü maddesi hükmü uygulananlar›n yukar›daki f›k- ra hükmünden yararlanabilmeleri için, a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas› du- rumunda .... (40) y›llar›n›; müebbet a¤›r hapiste 26 y›llar›n›; di¤er flahsi hürriyeti ba¤lay›c› cezalarda ise hükümlülük süresinin 2/3’ünü çekmifl olmalar› flartt›r.
MADDE 12.– 15.5.2002 tarih ve 4756 say›l› Kanunla de¤iflik 3984 say›l› Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›nlar› Hakk›nda Kanun’un 4’ncü maddesinin bi- rinci f›kras› afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
18
"Radyo ve televizyon yay›nlar›, hukukun üstünlü¤üne, Anayasan›n genel ilke- lerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenli¤e ve genel ahlaka uygun olarak ka- mu hizmeti anlay›fl› çerçevesinde yap›l›r. Yay›nlar›n Türkçe yap›lmas› esast›r. Ancak, Türkiye’de geleneksel olarak konuflulan dillerin veya evrensel kültür ve bilim eserlerinin oluflmas›nda katk›s› olan yabanc› dillerin ö¤retilmesi veya bu dillerde müzik veya haber iletilmesi amac›yla da yay›n yap›labilir."
MADDE 13.– 13.4.1994 tarih ve 3984 say›l› Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›nlar› hakk›nda Kanunun 8. maddesinin (h) ve (›) bendleri afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir.
"h) Radyo-televizyon yay›nlar›n› izleme sistemleri kurarak, yay›nlar›n Anaya- sa’n›n 3’ncü maddesinde belirtilen esaslara, bu Kanunun 4’üncü maddesine ve bu alanda Türkiye'nin taraf oldu¤u milletleraras› andlaflmalara uygunlu¤u aç›lar›ndan denetlenmesini yapmak,
›) Yay›n kurulufllar›n›n, Anayasa’da belirtilen esaslara ve bu Kanun hükümleri- ne ayk›r› yay›n yapmas› veya tahsis flartlar›na uymamas› halinde, gerekli müeyyi- deleri uygulamaya karar vermek,"
MADDE 14.– Bu Kanun yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer.
MADDE 15.– Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
Avrupa Birli¤i’ne üyelik hedefi, Türkiye’nin uzun y›llardan beri sürdürdü¤ü de- mokratikleflme çabalar› ile birbirini tamamlayan, ayn› amaca yönelik iki ayr› süreç olarak ortaya ç›km›flt›r.
Nitekim, bu do¤rultuda, 10–11 Aral›k 1999 tarihinde Helsinki’de yap›lan Avrupa Birli¤i Konseyi toplant›s›nda tam üyelik için ülkemizin aday olarak kabul edilmesiy- le yeni bir boyut kazanan Türkiye–Avrupa Birli¤i iliflkileri, Türkiye’nin "demokrasi- nin tüm kurum ve kurallar› ile iflledi¤i, en ileri ülkelerden biri olma" hedefini daha da h›zland›rm›flt›r. Tam üyeli¤e giden yolda, hem Türkiye’nin, hem de Avrupa Birli-
¤i’nin karfl›l›kl› bir tak›m yükümlülükleri bulunmaktad›r. Nitekim, Avrupa Birli¤i’nin, Türkiye ile ilgili olarak haz›rlad›¤› ve 4 Aral›k 2000 tarihinde onaylanan "Kat›l›m Or- takl›¤› Belgesi"nin ard›ndan, Türkiye "Avrupa Birli¤i Müktesebat›n›n Üstlenilmesine
‹liflkin Türkiye Ulusal Program›"n› haz›rlam›flt›r. 19 Mart 2001 tarih ve 2001/ 2129 sa- y›l› Bakanlar Kurulu karar›yla kabul edilen "Ulusal Program", 24 Mart 2001 tarih ve 24352 mükerrer say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
Bu çerçevede, "Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi"nde yer alan ve "Ulusal Program"da da düzenlenen konular içinde, "siyasal kriterler" olarak adland›r›lan alan en önemlisi- ni oluflturmaktad›r. Nitekim, Türkiye’nin tam üyeli¤i yönünde müzakerelere baflla- yabilmesi için bir ön koflul oluflturan ve Kopenhag kriterlerine uygunlu¤u hedefle- yen bir dizi hukuki reform her iki belgede de yer almaktad›r.
Bu alanda yap›lmas› gerekli hukuki reformlar, Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi’nde "k›- sa vadeli siyasal kriterler" ve "orta vadeli siyasal kriterler" bafll›klar› alt›nda yer alm›fl ve Türkiye’nin haz›rlad›¤› Ulusal Program’da da düzenlenmifltir. Bu hukuki reform- lar içinde, "ölüm cezas›n›n ilk önce, k›sa vadeli dönemde fiilen ask›ya al›nmas›", da- ha sonra da "hukuken kald›r›lmas›" ve ayr›ca "Türkçe d›fl›nda TV- Radyo yay›n ya- sa¤›n›n kald›r›lmas›" en fazla önem tafl›yan düzenlemelerin bafl›nda gelmektedir.
Bu alandaki düzenlemeler, herfleyden önce temel hak ve özgürlükler alan›na iliflkin olduklar› için, Anayasam›zda yer alan "temel hak ve özgürlükler" bölümü ile de do¤rudan iliflkilidir. Bu nedenle, 3.10.2001 tarihinde yap›lan Anayasa de¤iflikli¤i ile, ilk önce Anayasan›n 26–28 ve 38. maddelerinde de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Bu de-
¤iflikliklerle, Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi’nde ve Ulusal Program’da yer alan hususlara iliflkin olarak, "dil yasa¤›" ve "savafl, yak›n savafl tehdidi ve terör suçlar› d›fl›nda ölüm cezas›" kald›r›lm›flt›r.
20
Bu iki önemli alanda, Türkiye’nin hedefleri ve yükümlülükleri de¤erlendirilir- ken, unutulmamas› gereken bir husus daha vard›r. Ça¤›m›zda insan haklar› ve te- mel özgürlüklerin tan›nmas› evrensel bir ilgi konusu olmakla kalmam›fl, bunlar›n güvence alt›na al›narak ayk›r› uygulamalardan korunmas› ve daha ileri düzeyde ger- çeklefltirilmesi amac›yla çeflitli uluslararas› belgeler kabul edilmifltir. Bu belgelerden en önemlilerinden biri, Avrupa Konseyi bünyesinde imzalanan "Avrupa ‹nsan Hak- lar› Sözleflmesi" olarak an›lan "‹nsan Haklar›n› ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleflme" ve onun Ek Protokolleridir.
Bu Sözleflmeye Ek Protokoller içinde yer alan ve "6. Ek Protokol" olarak an›lan belge, "savafl ve aç›k savafl tehlikesi istisna durumlar› d›fl›nda ölüm cezas›n› tama- men kald›rm›fl" ve Avrupa ülkeleri aras›nda, ölüm cezas›n›n kald›r›lmas› ve bu bel- gede düzenlenen istisnalar d›fl›nda yer verilmemesi, ortak uygulama haline gelmifl- tir. Bu güne kadar, Avrupa Konseyine üye ülkeler aras›nda, Türkiye d›fl›nda, 6. Ek Protokol’ü imzalamayan ülke kalmam›flt›r.
Bu do¤rultuda, son olarak, Avrupa’n›n "ölüm cezas›n›n tamamen ortadan kal- d›r›ld›¤› bir alan olmas›n›" hedefleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 13. Ek Protokol’ü haz›rlam›flt›r. "Ölüm cezas›n›n, tamam› ile, savafl ve yak›n savafl tehdidi durumlar›nda dahi kald›r›lmas›n›" öngören bu Protokol, 3 May›s 2002 tarihinde tüm üye ülkelerin onay›na aç›lm›flt›r.
Di¤er yandan, "Avrupa Birli¤i Müktesebat›n›n Üstlenilmesine ‹liflkin Türkiye Ulusal Program›"nda bu hususta bir aç›kl›k olmamakla birlikte, "TV–Radyo yay›nla- r› alan›nda dil yasa¤›n›n kald›r›lmas›" konusu ve Türkiye’nin bu alanda baz› de¤i- fliklikler yapmas› gereklili¤i, Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi’nde yer ald›¤› gibi, Avrupa Birli¤i’ne üyelik konusunda en temel kilometre tafllar›ndan birini oluflturmaktad›r.
Bu yönde, Devletin tek yükümlülü¤ü, halk›n belirli bir ço¤unlu¤unun, geleneksel olarak konuflabildikleri dillerde yay›n yapabilmeleri özgürlüklerini engelleyen hu- kuki düzenlemelerin ortadan kald›r›lmas›d›r. Bunun d›fl›nda, Devletin "pozitif bir yükümlülük" alt›na girmesi, bu yönde düzenlemelerin getirilmesine gerek yoktur.
Tasar›, bir yandan Anayasa’da yap›lan de¤ifliklikleri tamamlamak, di¤er yandan
"Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi" ve "Avrupa Birli¤i Müktesebat›n›n Üstlenilmesine ‹liflkin Türkiye Ulusal Program›" çerçevesinde k›sa ve orta vadede yap›lmas› gerekli huku- ki reformlar aras›nda yer alan; "ölüm cezas›" ve "TV ve Radyoda Türkçe d›fl›nda ya- y›n yasa¤›" ile ilgili olarak, Türk Ceza Kanunu, Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanun, Askeri Ceza Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu, Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›nlar› Hakk›nda Kanun ve Orman Kanunu’nda de¤ifliklik yap›lmas› amac›yla haz›rlanm›flt›r.
MADDE GEREKÇELER‹
MADDE 1.– Türk Ceza Kanunu’nun 11’nci maddesinde yap›lan de¤ifliklikle, cü- rümlere uygulanan cezalar aras›nda yer alan "idam cezas›" kald›r›lm›fl ve yerine ye- ni bir ceza türü olarak, "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" cezas› getirilmifltir. Bu su- retle, ceza türleri yeniden s›ralanmaya tabi tutularak, en üstte a¤›rlaflt›r›lm›fl müeb- bet hapis olmak üzere, müebbet a¤›r hapis, muvakkat a¤›r hapis, hapis, a¤›r ceza- y› nakdi ve kamu hizmetlerinden yasakl›l›k olarak belirlenmifltir.
Böylece, Türk ceza hukukundaki ölüm cezas›n›n tamamen hukuk alan› d›fl›na ç›kart›lmas› söz konusu olmaktad›r.
MADDE 2.– Türk Ceza Kanununun 12’nci maddesinde yap›lan de¤ifliklikle, idam cezas› kald›r›ld›¤› için, idam cezas›n›n uygulanma koflullar› yerine, a¤›rlaflt›r›l- m›fl müebbet hapis cezas› ad› verilen yeni müeyyidenin uygulanma ve infaz koflul- lar›, bu maddede aç›klanm›flt›r. Bu yeni ceza türünün, müebbet a¤›r hapisten fark- l› noktalar› belirlenmifl ve bu çerçevede, müebbet hapis cezas›na mahkum olanlar 20 y›l sonra flartla sal›verilme koflullar›ndan yararland›klar› halde, bu süre, a¤›rlaflt›- r›lm›fl müebbet hapis için, ... (30) y›l olarak düzenlenmifltir.
MADDE 3.– Türk Ceza Kanunu’nun 17’nci maddesinde yap›lan de¤ifliklikle, flartla sal›verilme hükümlerinden yararlanan bir kiflinin, daha sonra baflka bir suç ifl- leyerek, eski cezadan arta kalan süreyi aynen çekmesi gereken süreye iliflkin dü- zenleme yeniden düzenlenmifltir. Eski düzenlemede, idam cezas›na çarpt›r›lm›fl ve cezalar› TBMM taraf›ndan uygulanmamas›na karar verilmifl kiflilere iliflkin olarak yer verilen süre, "idam cezas›n›n kald›r›lm›fl" olmas› nedeniyle, yeni getirilen "a¤›rlaflt›- r›lm›fl müebbet hapis cezas›" göz önüne al›narak yeniden düzenlenmifltir.
Yeni getirilen "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na" çarpt›r›lanlar için, aynen çektirilecek süre 40 y›l, buna karfl›n eskiden beri varolan müebbet a¤›r hapis ceza- s› mahkumlar› için, bu süre 36 y›l olarak düzenlenmifltir.
MADDE 4.– Türk Ceza Kanunu’nun 296’nc› maddesinde yap›lan de¤ifliklikle, bir cürüm ifllenmesinde, faillerle ittifak eden ve herhangi bir kiflinin o cürümden yararlanmas›n› sa¤lamaya veya Hükümet taraf›ndan yap›lacak soruflturmay› yanl›fl yola sevk etmeye yahut Hükümetin araflt›rmalar›na veya kararlar›n›n uygulanmas›- na karfl› faili gizlemeye yahut hakk›nda yakalama veya tevkif müzekkeresi ç›kar›l-
22
m›fl olan bir kimsenin sakl› bulundu¤u yeri bildi¤i halde saklamaya veya bu yönde ifllenen bir cürmün sonuç ve delillerini yok etmeye yard›m eden bir kifliye getirile- cek cezalar yeniden düzenlenmektedir.
Maddede yer alan söz konusu eylemler, hapis cezas›n› gerektiren bir suçun giz- lenmesi amac›yla yap›lm›flsa, alt› aydan iki y›la kadar, muvakkat a¤›r hapis cezas›- n› gerektiren suçlarda iki seneden dört seneye, a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet veya mü- ebbet hapis cezas›n› gerektiren suçlarda da üç seneden befl seneye kadar, yapan ki- flinin hapis cezas›n› gerektirecek biçimde yeniden düzenlenmektedir. Bu arada, idam cezas›n›n kald›r›lm›fl olmas› ve yerine a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›n›n getirilmifl olmas› nedeniyle, maddede bu suçlar› iflleyen kiflilere getirilen cezalar ye- niden ele al›nm›flt›r.
MADDE 5.– Türk Ceza Kanunu’nda yap›lan de¤ifliklikle "idam cezas›" kald›r›l- d›¤› ve yerine bu cezay› gerektiren suçlar için "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis ceza- s›" getirildi¤i için, ilgili kanunlarda de¤iflik suçlar›n müeyyidesi olarak yer alan tüm
"idam cezalar›n›n" kald›r›lmas› gereklili¤i ortaya ç›km›flt›r.
Bu yönde, Türk Ceza Kanunu’nun belirli maddelerinde yer alan "ölüm cezas›"
veya "idam cezas›" ibareleri kald›r›larak, "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" ibaresinin getirilmesi sa¤lanm›flt›r.
MADDE 6.– Türk Ceza Kanunu’nda yap›lan de¤ifliklikle "idam cezas›" kald›r›l- d›¤› ve yerine bu cezay› gerektiren suçlar için "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis ceza- s›" getirildi¤i için, ilgili kanunlarda de¤iflik suçlar›n müeyyidesi olarak yer alan tüm
"idam cezalar›n›n" kald›r›lmas› gereklili¤i ortaya ç›km›flt›r.
Bu yönde, Askeri Ceza Kanunu’nun belirli maddelerinde ve ayr›ca Orman Ka- nunu’nda yer alan "ölüm cezas›" ibaresinin kald›r›larak, yerine "a¤›rlaflt›r›lm›fl mü- ebbet hapis" ibaresinin getirilmesi sa¤lanm›flt›r.
MADDE 7.– Türk Ceza Kanunu’nun 11’inci maddesindeki cezalar aras›nda yer alan idam cezas› kald›r›l›nca, bu de¤iflikli¤e paralel olarak, 647 say›l› Cezalar›n ‹n- faz› Hakk›nda Kanun’un 1’inci maddesi de de¤ifltirilmifl ve "ölüm cezas›"na iliflkin bent madde metninden ç›kar›lm›flt›r.
MADDE 8.– Türk Ceza Kanunu’nun 11 ve 12’nci maddelerinde yap›lan de¤i- flikli¤e paralel olarak, Cezalar›n ‹nfaz› Hakk›nda Kanun’un 2’nci maddesi de de¤ifl-
tirilmifl ve eski düzenlemede yer alan "ölüm cezas›n›n nas›l infaz edilece¤ine" ilifl- kin düzenleme, idam cezas› ile birlikte yürürlükten kald›r›lm›flt›r.
MADDE 9.– Türk Ceza Kanunu’nun 11 ve 12’nci maddelerinde yap›lan de¤i- flikli¤e paralel olarak, Askeri Ceza Kanunu’nun 20’nci maddesi de de¤ifltirilmifl ve eski düzenlemede yer alan "ölüm cezas›n›n nas›l infaz edilece¤ine" iliflkin düzenle- me, idam cezas› ile birlikte yürürlükten kald›r›lm›flt›r.
MADDE 10.– 647 say›l› Cezalar›n ‹nfaz› hakk›nda Kanun’un 19’uncu maddesin- de yap›lan de¤ifliklikle, idam cezas›n›n Ceza Hukuku sisteminden ç›kar›lmas›na pa- ralel olarak, yerine getirilen "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›n›n" infaz flekline iliflkin yeni bir düzenleme getirilmifltir.
‹nfaz hukukunun önemli kurumlar›ndan birini oluflturan "flartla sal›verilmenin"
uygulanmas› için, Kanun, cezan›n belli bir süre için çekilmifl olmas› zorunlulu¤unu getiriyordu. Eski düzenlemede, ölüm cezas›na çarpt›r›lan ancak TBMM’ce cezas›n›n yerine getirilmemesine karar verilen hükümlüler için 30 y›ll›k; müebbet a¤›r hapis cezas›na çarpt›r›lan hükümlüler için ise 20 y›ll›k bir sürenin geçirilmifl olmas› zorun- lulu¤u yer al›yordu. Türk ceza hukuku sisteminden "idam cezas›" kald›r›lm›fl oldu-
¤u için, bu maddenin de¤ifltirilmesi, ve benzer bir sürenin idam cezas› yerine geti- rilen "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" için de getirilmesi zorunlu idi.
Bunun yan› s›ra, bu süre düzenlenirken, idam cezas›n›n kald›r›lmas›n›n, belirli suçlar› iflleyen hükümlülerin, daha sonra k›sa süreler sonucunda serbest kalabile- cekleri yönündeki kuflkular› giderebilecek ve kamu vicdan›n› rahatlatacak bir bi- çimde düzenlenmesi gereklidir.
Bu nedenle, flartla sal›verilmenin uygulanabilmesi için geçirilmesi gereken as- gari süre düzenlenirken, madde metninde, aralar›ndaki de¤iflikli¤i ifade edecek bi- çimde "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" için yine 30 y›l, "müebbet hapis" için ise, es- kiden oldu¤u gibi 20 y›ll›k bir farkl› süre öngörülmektedir.
Bunun yan› s›ra, maddenin ikinci f›kras›nda yer alan ve "tutuklu veya hüküm- lü iken firar edenler, firara teflebbüs suçundan veya cezaevi idaresine karfl› ayaklan- ma suçundan mahkum edilmifl olanlar ile disiplin cezas› alm›fl olanlar›n" durumlar›
için ise, bu süreler daha uzun olarak düzenlenmifl iken, "idam cezas›n›n" kald›r›l- m›fl olmas›na paralel olarak, "TBMM taraf›ndan ölüm cezalar›n›n yerine getirilme-
24
mesine karar verilenler" ibaresi yerine a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›na mah- kum olanlar›n" ibaresi getirilmifl ve süreler aynen muhafaza edilmifltir.
MADDE 11.– 3713 say›l› Terörle Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesinde ya- p›lan de¤ifliklikle, idam cezas›n›n Ceza Hukuku sisteminden ç›kar›lmas›na paralel olarak, yerine getirilen "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas›n›n" infaz flekline iliflkin yeni bir düzenleme getirilmifltir.
‹nfaz Hukukunun önemli kurumlar›ndan birini oluflturan "flartla sal›verilmenin"
uygulanmas› için Kanun, cezan›n belli bir süre için çekilmifl olmas› zorunlulu¤unu getiriyordu. Eski düzenlemede, ölüm cezas›na çarpt›r›lan ancak TBMM nce cezas›- n›n yerine getirilmemesine karar verilen hükümlüler için 36 y›ll›k; müebbet a¤›r ha- pis cezas›na çarpt›r›lan hükümlüler için ise 30 y›ll›k bir sürenin geçirilmifl olmas› zo- runlulu¤u yer al›yordu. Türk Ceza Hukuku sisteminden "idam cezas›" kald›r›lm›fl ol- du¤u için bu maddenin de¤ifltirilmesi ve benzer bir sürenin idam cezas› yerine ge- tirilen "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" için de getirilmesi zorunlu idi.
Bu nedenle, flartla sal›verilmenin uygulanabilmesi için geçirilmesi gereken as- gari süre düzenlenirken, madde metninde, aralar›ndaki de¤iflikli¤i ifade edecek bi- çimde "a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis" için 36 y›ll›k, "müebbet hapis" için ise 30 y›l- l›k bir farkl› süre öngörülmektedir.
MADDE 12.– Anayasan›n 26 ve 28’inci maddelerinde yap›lan de¤iflikli¤e para- lel olarak, 4756 say›l› kanunla de¤iflik "Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›n- lar› Hakk›nda Kanun"un yay›n esaslar›na iliflkin 4’üncü maddesinin birinci f›kras›
de¤ifltirilmifltir.
Bu de¤ifliklik ile, Radyo-Televizyon yay›nlar›n›n Türkçe yap›lmas› esas iken, Türkiye’de geleneksel olarak halk›n belli bir ço¤unlu¤unun kullanabildi¤i dillerde de yap›labilmesinin yolu aç›lm›fl, eski hali ile bu olana¤› ortadan kald›ran hukuki engel olarak kabul edilen düzenleme "serbestlik ilkesi çerçevesinde" yeniden dü- zenlenmifltir.
MADDE 13.– Bu de¤ifliklikle, Radyo ve Televizyonlar›n Kurulufl ve Yay›nlar›
Hakk›nda Kanun’un yay›n esaslar›na iliflkin 4’üncü maddesinin de¤ifltirilmesine pa- ralel olarak, Türkçe d›fl›nda geleneksel olarak konuflulan dillerin kullan›labilmesine iliflkin getirilen "yay›n serbestli¤inin", Anayasa’da belirtilen genel ilkelere ve esasla- ra uygun biçimde kullan›lmas›n› sa¤lamak için gözetim ve denetim görevi ve yü- kümlülü¤ü Radyo-Televizyon Üst Kurulu’na verilmektedir.
Bu do¤rultuda Kurul, yay›nlar› izleme ve gözetim yükümlülü¤ünü yerine geti- recektir. Yay›nlar›n ve özellikle "geleneksel olarak konuflulan dillerin serbestli¤i il- kesinin", Anayasa’n›n genel esaslar›na, 3’üncü maddesi ve di¤er ilgili maddeleri hü- kümlerine ayk›r› biçimde kullan›lmamas›n› sa¤layacak ve bunun aksinin ortaya ç›- kabilece¤i durumlarda, Kanunda yaz›l› müeyyideleri uygulayacakt›r.
MADDE 14.– Yürürlü¤e iliflkindir.
MADDE 15.– Yürütmeye iliflkindir.
26
