SEMBOL PEKİŞTİRME
Sembol pekiştirme, pekiştireç olma özelliği taşımayan sembollerin (marka, yıldız vb.) istenilen davranışın hemen arkasından kazanılarak, daha önceden belirlenen sayılara ulaşıldığında, istenilen pekiştireçlerle
değiştirilmesi sürecidir.
Devam ediyor
Özellikle farklı yaştaki öğrenme özürlü öğrenciler, psikiyatrik hastalar, hiperaktif öğrenciler, davranış bozukluğu olan öğrenciler ve normal sınıflarda sınıf kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılabilir.
Tipik bir sembol pekiştirme sistemi, hedef davranışları, onların
karşılıkları olan sembolleri ve pekiştireç bedellerini gösteren bir menüyü içerir. Öğrenciler uygun davranış göstererek sembol kazanırlar ve
menüden pekiştireç satın alırlar
Sembol pekiştirme sisteminde, kendi başına anlamı olmayan, ancak başka bir pekiştireçle değiş tokuş edilebilen jeton, yıldız, marka gibi anında verilebilen semboller kullanılabilir. Öğretmenler öğrencilerin uygun davranışlarını daha sonra somut bazı ödüller veya etkinliklerle değiştirilebilen sembollerle ödüllendirilirler.
Sembol pekiştireçleri kullanmaya başlamadan önce öğretmen, her çocuk için çekici olabilecek farklı pekiştireçler ve sembol olarak kullanılarak bir araç (örneğin, marka) ya da şekil (örneğin, yıldız) belirlemelidir.
Öğrencilerin sembollerini nasıl kazanacağını, kaydedeceğini,
dönüştürme oranını ve zamanını kararlaştırmalıdır. Ayrıca öğretmen, sembollerin yanlışlıkla el değiştirmemesini de sağlamalıdır
Sembollerin ederleri belirlenirken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;
Yiyecek ve oyuncak gibi pekiştireçlerin değerlerini belirlemek için,
kantin ya da bakan ilan edilen fiyatlar dikkate alınmalıdır.
Etkinliklerin değerleri okul içinde ve dışında yapılmalarına göre
farklı olmalıdır.
Sembollerin ederi sınıf özelliklerine, etkinlik türlerine, derslere göre belirlenmelidir.
Semboller pekiştireçlerin niteliğine ve sayısına göre ayarlanmalıdır
(Örn; Çok tercih edilen, az tercih edilen pekiştireçler).
Çocuğun ders süresince ne kadar sembol kazanabileceği
ayarlanmalıdır.
Semboller çocuğun/bireyin günlük hayatta kolay ulaşabileceği cinsten olmamalıdır.
Neler Sembol Pekiştireç Olabilir?
Sembol pekiştireçler, kendi başlarına anlamı olmayan, ancak başka
pekiştireçlerle değiş tokuş edilebilen yıldız, marka, jeton, puan, para gibi dönüştürülebilir araçlardır. Bu semboller diğer pekiştireçlerle eşlenerek ve dönüştürülerek pekiştireç işlevi kazanırlar.
Sembol Kullanımının Avantajları
Sembol pekiştireç kullanımının bazı avantajları vardır. Bu avantajları şu şekilde sıralayabiliriz.
Semboller kolay kullanılabilme özelliğine sahiptir ve birey
sembolü kazandığı durumdan çok farklı bir durumdayken dahi sembolünü elinde tutabilir.
Semboller dayanıklıdır ve dönüştürme sırasında bu dayanıklılığını sürdürürler.
Semboller çok çeşitli nesnelerle desteklendiklerinden dolayı
doyum gibi sorun oluşmaz.
Birçok kişi üzerinde farklı farklı pekiştireçlerle kullanılabilir.
Semboller davranışlarda büyük değişiklikler yapılmasını sağlayan
etkili pekiştireçlerdendir.
Sembol pekiştirme sistemi sayesinde bireyin gelişimini izlemek kolaylaşır.
Sembol Pekiştirme Sistemi Ne zaman Uygulanmalı?
Olağan öğretim yöntemlerinin ve diğer etkili öğretim stratejilerinin
etkili olmadığı anlaşıldığında;
Öğretim program ve planlarıyla kişilerin ilgileri eşleştirilmek
istenildiğinde;
Grup düzenlemeleri, ilginç etkinlikler ve diğer izlerliklerin sonuç
vermediği durumlarda ve
Güçlü itici uyaranlara ya da ceza süreçlerine yer vermek düşünüldüğünde sembol pekiştirme sistemi uygulanabilir.
11
Sembol Pekiştirme Sistemini Uygulamanın Aşamaları
İlk olarak değiştirilecek olan hedef davranışın belirlenmesi
gereklidir.
Öğrenci için pekiştireç niteliği taşıyan pekiştireçler belirlenmeli ve
sıralanmalıdır.
Sembol için gerekli olan destek pekiştireçleri belirlemek için
sevdikleri ve sık sık kullandıkları etkinlik, yiyecek vb. pekiştireçler belirlenmelidir.
12
Sembollerin ederleri belirlenmeli ve öğrencilere uygun davranışlar sergilediklerinde sembol kazanacakları hakkındabilgi verilmelidir.
Sembollerin nasıl kazanılacağı ve nasıl harcanabileceğine ilişkinkurallar anlatıldıktan sonra sembol pekiştirme sistemi uygulanmaya başlanmalıdır
13
Sembol Pekiştirme Sistemine Son Verme
Sembolle pekiştirme sistemi gibi özel pekiştirme sisteminden yararlanarak öğrenci için konulan çalışma, sosyal ve akademik
davranışlarla ilgili özel amaçlar kazandırıldığında, bu davranışların olağan sınıf ortamında var olan pekiştireçlerle sürmesini sağlayacak şekilde planlama yapılmalıdır.
14
Bu planlama:
Her gün kazanılan puanların sayısını yavaş yavaş azaltmayı ve birkaç günde %5 düzeyine indirmeyi gerektirir. Ayrıca, herbir çalışmanın sonucunda puanların verilmesi yerine, günün
sonunda, daha sonra hafta sonunda ve daha da sürenin uzatılması yoluna gidilerek, doğal pekiştireç sistemine benzetilir.
15
Sembol pekiştireçler yavaş yavaş azaltılırken, etkinlik ve sosyal pekiştireçlerle davranışlar sürdürülür.
Diğer yandan, sosyal pekiştireçlerle davranışların sürdürülmesisağlanırken, aralıklı pekiştirilme tarifesine geçilir. Nihayet, öğrenci davranışları değişken aralıklı pekiştirme ve öğretmen tarafından düzenlenen etkinliklerle sürdürülür.
