Beyoğlu İlçesi, Cihangir semtinde yer alan İlyas Çelebi Camii, meşrutası ve çeşmesiyle

B

eyoğlu İlçesi,

Cihangir semtinde yer alan

İlyas

Çelebi Camii,

meşrutası

ve

çeşme­

siyle birlikte

konumlanmıştır.

Kaynaklarda "Akarca Mescidi-Tekkesi" olarak da ge- çen

yapı,

1582 tarihli vakfiyesine göre zaviye olarak

yapılmıştır.

Geç dönemde camiye çevrilen

yapıya işlevsel amaçlı

olarak

kadınlar

mahfili, son cemaat mahalli ve minare

eklenmiştir.

Cami ve

meşrutası

dik bir yamaç üzerinde yükselmektedir. üst kottaki küçük avludan

girişin sağlandığı

cami, dikdörtgen

planlıdır

ve

kısmi

bodrum kat ve harim

katından oluşmaktadır.

Son cemaat mahalli ile harimin üzeri tek bir

çatıyla örtülmüştür.

Caminin

güneybatı

yönüne

bitişen meşruta

ise

kısmi

bodrum

katı dışında

iki

katlıdır. İlyas

Çelebi Sokak üzerinde, caminin istinat

duvarının sokağa

bakan cephesinde

çeşmesi

bulun-

maktadır.

istinat

duvarı

ile caminin mihrap cephesi önünde toprak alan içinde ise 18.

ve 19.

yüzyıla

ait mezar

taşları

bulunan küçük bir hazire

alanı vardır.

Restorasyon öncesi

yapılarda,

niteliksiz ekler ve

yapısal

malzeme

yorulmaları

nede- niyle

oluşan

hasarlar dikkat çekmekteydi. Plan düzleminde

bakıldığrnda

ise

yapıların,

genel olarak özgün plan

şemasını koruduğu

görülmekteydi.

Ayrıca

cami avlusunda

yakın

dönemde

yapılan

betonarme tuvalet ve abdestlik

mekanları bulunmaktaydı.

Restorasyon

esnasında;

muhdeslerin ve çimentolu müdahalelerin

yapıdan uzaklaş­

tırılması

neticesinde elde edilen veriler,

yapılacak

yeni müdahaleleri beraberinde ge-

tirmiştir.

Caminin l<ôgir

duvarları

paslanmaz çelik plakalarla

güçlendirilmiştir. Yapılan

güçlendirmeler

çağdaş

malzemeyle ve

istenildiği

takdirde

yapıdan kolaylıkla uzaklaş­

tırılabilecek şekilde yapılmıştır. Ahşap

elemanlar mümkün

olduğunca sağlamlaştırma tekniğiyle onarılmıştır. Sağlamlaştırmanın

yeterli

olmadığı

durumlarda bütünleme ve yenilemeye

gidilmiştir.

Avluda, cami ile

meşrutanın

parselini

ayıran

duvar

kaldırılıp,

cami avlusu

genişletilmiştir.

Bu kapsamda caminin

giriş kısmı

oturma

bandı

eklenerek

yeşillendirilmiş,

tuvaletler ve

şadırvan

ise

meşruta

parseline

yerleştirilmiştir.

İlyas

Çelebi Camii ve

meşrutası,

özgün karakteriyle korunarak,

çağdaş yaşam

stan-

dartlarına

uygun olarak

onarılmıştır.

Cami ve

meşrutasırıın

restorasyonu

uluslararası

ko- ruma kriterleri

doğrultusunda İstanbul Vakıflar

1. Bölge

Müdürlüğü

kontrol/Ok

teşkilatı,

ilgili kurumlar ve yüklenici

firmanın

ortak

çalışması

ile

yürütülmüştür.

Anahtar Kelimeler: //yas Çelebi Camii ve Meşrutası, Akarca Mescidi, restorasyon, güçlendirme, sağlamlaştırma.

İLYAS ÇELEBİ CAMİİ

ve MEŞRUTASININ

2015-2018 YILI RESTORASYONU

RESTORATION OF THE İLYAS ÇELEBİ MOSQUE AND ITS FOUNDATION RESIDENCE BETWEEN 2015-2018

Derya Yıldız Kaya 1 Y. Mimar, İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü

Ttıe İlyas

Çelebi Mosque, which is loated in Cihangir Quarter of

Beyoğlu,

was designed

I with a residence anda fountain. The building is also mentioned as Akarca Masjid-Der- vish Lounge in the sources. According to the foundation record dated to 1582, the building was first designed asa dervish /ounge. Later on, the building was converted into a mosque and asa need of function; women's lounge, late comers' portico and minaret were built.

Both the mosque and the residential house are located on a high-pitched s/ope. The en- trance is enabled through a small courtyard from a high /eve/ while the plan scheme of the mosque is in rectangular shape and consists ofa partici basement f/oor and the main hali.

/ate comers' portico and the main hali have common roof. The residence has two f/oors ex- cept for the partici basement f/oor. The foundation is located on the supporting wall facing towards the //yas Çelebi Street. There is a small hazire (private cemetery) with greve stones belonging to 18

¹¹¹

and 19

¹¹¹

centuries in front of the mihrab of the mosque and supporting wall.

Before the restorations works, the damages because of the poor qualified additional materials and worn-out materials were obviously observed through the buildings. How- ever regarding the plan schemes, the buildings stil/ have the original plan schemes.

Morepver, a concrete rest room and lavatory belonging to recent years were taking place in the courtyard of the mosque.

After removing the additional materials and cement-based coverings from the building the data got from the original surtaces leaded for the new restoration im- plemmentations. The masonry walls of the mosque were reinforced with stainless steel plates. These contemporary reinforcement elements have been able to be removed if needed in the future. Besides, the timber elements were repaired by strengthening as much as possible. in case strengthening could not be carried out, completion and renovation have been the alternative solutions. The wall seperating the mosque and residence were removed and the courtyard of the mosque was widened. Moreover, the entrance area of the mosque was f urnished by placing seats and green landscape elements and the rest rooms with the /avatory were located on residence land.

As the result the

İlyas

Çelebi Mosque and its residence were restored in terms of con- temporary principles by conserving the original characteristics. The entire works were continued depending on international conservation principles in coordination with

İstanbul

1. Regional Directorate of Foundations, related companies and the contractor.

Key Words: The İlyas Çelebi Mosque ond its residence, Akarca Masjid, restorotion, reinforcement, strengthening.

//yas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2015·2018 Yılı Restorasyonu

Resıoroıion of The //yas Çelebi Mosque and lts Faundaıion Residenu BeıweM 2015·2018

GİRİŞ

16. yüzyıldan itibaren çeşitli aşamalardan geçerek gü- nümüze ulaşan İlyas Çelebi Camii, İstanbul'da yer alan çok

sayıdaki tekkeden camiye dönüştürülen ibadet yapıların­

dan biridir. Beyoğlu ilçesi, Kılıçalipaşa Mahallesi, 56 ada 8 parselde yer alan cami; 9 parselde bulunan Uyas Çelebi

Çeşmesi ve 10 parselde yer alan meşrutasıyla birlikte ko-

numlan.maktadır. Eğimli bir parsele oturmuş ve birbirine

bitişik durumda yer alan cami ve meşrutasınııı güneyinde Uyas Çelebi Sokağı, doğusunda tlyas Çelebi Camii Sokağı, kuzeyinde ve batısında ise komşu yapılara ait parseller bu- lunmaktadJr (Fotoğraf 1).

Tarihçe

Yapının kitabesi olmadığından yapun tarihi kesin ola- rak bilinmemektedir. Kaynaklara göre caminin banisi Kal- yoncular Defterdarı İlyas Çelebidir (Tanınan 1993). Kay- naklarda "Akarca Mescidi-Tekkesi" olarak da geçen yapı,

H. 989/1582 tarihli vakfiyesine göre zaviye olarak yapılmış

olup, ilk şeyhi Veliyüddin EfendiCiir (Vefatı 1109/1698) (işli 1998). Tekke, ilk olarak Celvetiliğe bağlı tesis edilmiş, 18.

yüzyılın birinci yarısında Kadirilere intikal etmiş, devamın­

da tekrardan Celveti olarak gösterilmiştir. Ancak tekkelerin

kapatılmasından önceki yıllarda Rıfai ayinlerinin de burada icra edildiği söylenmektedir (Tanınıın 1993).

İlyas Çelebi Camii, ilk yapıldJğı dönemde tevhidhane olarak kullanılan mescit bölümü ile basık tavanlı bodrum katında selamlık birimleri veya derviş hücreleri olarak kul-

lanıldığı anlaşılan mekaniardan oluşmaktadır (Ta11m1111 ı 993).

Caminin güneybatı yönüne bitişen, bugün imam lojmanı olarak kullanılan yapıdan Tanman harem yapısı olarak; İşli ise meşruta olarak bahsetmektedir (T11nm1111 1993; işli 1998).

Sokak arasında mahalle mescidi olarak yer alan llyas Çelebi Camii hakklnda yapılan kaynak araştırmalarında de- taylı bir veriye ulaşılamamıştır. Ancak, Mi'raH İstanbul'da yer alan ve yapının kapısı üzerinde bulunduğu ifade edilen kitabede, H. 1306/l 888'de, harap durumdaki yapının balkın yardımlarıyla yeniden yaptırıldığı belirtilmektedir (Ta11ma11 1993). Ancak bu kitabe günümüzde mevcut değildir.

Geç dönemde, tekkeden camiye çevrilen yapıya işlevsel amaçlı olarak kadınlar mahfili, son cemaat mahalli ve mina- re eklenmiştir. Ancak bu eklentilerin yapıya ne zaman ko- nulduğuyla ilgili elimizde kesin bir tarih bulunmamaktadır.

Alman Mavileri haritalarında yapının sokak sınırları belir- tilmiş ve sokağın adı İlyas Çelebi olarak yazılmıştır. Pervi- titch Haritası'nda ise cami olarak görülen yapının minaresi ve son cemaat mahallinin bugünkü şeklinde mevcut olduğu görülmektedir (Fotoğraf 2). Ancak can'li ile meşrutaıım ko- numlanmasında günümüzle farkliliklar vardır. Bu harita- dan tekkenin, 20. yüzyıl başında cami olarak kullanıldığı,

Fotoğraf 1. llyııs Çelebi Camii ve Meşrutası'nrrı 2020 tıırilıli lıava fotoğrafı.

•••D• restorasy•n

eklenen birimlerin 19. yüzyıl sonundaki kapsamlı onarım suasında veya 20. yüzyıl başında eklendiği anlaşılmaktadır.

Caminin batısında yer alan ıneşrutasının ise yapım tekni-

ği ve cephe kurgusu göz önüne alınarak yapının tekkeden camiye dönüştürüldüğü zamana yakın bir tarihte yapılruğı düşünülmektedir.

2008 yıbnda yapılan proje çalışmaları esnasında hazır­

lanan proje raporunda, 1960'lı yıllara ait caminin ve yakın

çevresinin fotoğrafları kullanılmıştır (Dor lrışaat Proje Raponı;

İstanbul Vakıflar ı. Bölge Müdürlüğü Arşivi). Fotoğraflardan an- laşıldığı üzere o yıllarda İlyas Çelebi Sokağı büyül< ölçüde geleneksel ahşap dokusunu korumaktadır. Aynca caminin merdivenlerinin mevcut durumda olduğu ve caminin kom-

şu parselinde bulunan okul binasının henüz yapılrnaruğı,

yerinde yarı yıl<ık başka bir yapının bulunduğu görülmek- tedir. Caminin batı bitişiğinde yer alan meşrutasmın ise 2015 yılında restorasyon öncesinde yerinde olmayan ahşap

kafesli pencereleri görülmektedir (Fotoğraf 3).

İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü Arşivinde yapılan araştırmalarda 1963 ve 1965 yılı onarım keşif dosyaları ile 1955-88 yıllarına ait yazışma dosyası bulunmaktadır. 1963

yılı keşif dosyasının, cami duvarlarındaki rutubetin gideril- mesi ve temellerin onarılması; 1965 yılı keşif dosyasının ise

.,...-

De o Yıldız Ka o

pencere ve kapıların yağlı boyalarının yenilenmesi, bozuk olan ahşap kaplamaların değiştirilmesi, boya badana yapıl­

ması ve yağmur oluklarının değiştirilmesi amacıyla hazır­

lanruğı görülmüştür. 23.10.1975 tarihli teknik raporda; Fın­

dıklı-Kabataş Caddesi üZerinde yapılan büyük inşaatların hafriyatı esnasında makine sarsıntısı ve duvarın su çekmesi nedeniyle meşruta zemininde oturmalar meydana gelerek basar aldığı belirtilmiştir. Ayrıca 20.05.1987 tarihli teknik raporda ise yan parselde yapılan hafriyat sırasında meşruta­

nın sağır olan güneybatı duvarının çöktüğü ve tüm taşıyıcı elemanlarının taşıyıcılık özelliğini yitirdiği belirtilmiştir.

Caminin geçirdiği onarımlara ilişkin bir diğer bilgi ise 1993 yılında yapılan kapsamlı onarımdır. Vakıflar İstan­

bul ı. Bölge Müdürlüğü Arşivinde bu onamnla ilgili keşif dosyası, proje. fotoğraf vb. verilere rastlanılmamıştır. An- cak; 2008 yılında yapılan proje çalışmaları esnasında cami imamı Ömer Ayka'nın 1993 yılında caminin onarım öncesi ve esnasında çekilmiş fotoğraflarına ulaşılmıştır. Elimizdeki

fotoğraflardan bu onarımda yapımn özgün kırma çatısına

müdahale edildiği ve bu durumun caminin mihrap cephe- sindeki üçgen alınlığında farklılaşmaya sebep olduğu gö- rülmüştür (Fotoğraf 4). Ayrıca iç mekana ait fotoğraflarda da

Fotoğraf 3. ilyas Çelebi Camii Sokak'taıı İlyas Çelebi Camii ve ynkırı çevresi (Dor inşaat Proje Raporu; lstanbu/ Vakıflar I. Bölge Müdürlüğii Arşivi).

restorasyctn Dm

//yas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2015-2018 Yılı Restorasyonu

Rımoraıian af The //yas Çelebi Masque and irs Faundatian Resıdence Between 2015-2018

Fotoğraf 4. Caminin güneydoğıı ceplıesi11i11 1993 yılı onarım (solda) öncesi ve (sağda) sonrasına ait görünümü (Dar inşaat Proje Raporu;

Vakıflar lstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Arşivi).

Fotoğrnf 5. Caminin 1993 yılı (solda) onarım öncesi ve (sağda) onarım esnasına ait görünümü (Dar İnşaat Proje Raporu;

Vakıflar lstanbul l. Bölge Müdürliiğü Arşivi).

harimde yer alan beşik kemerli pencerelerin net olarak al- gılandığı, dışlık işleviyle yapılan pencerelerin yapıdan gelen izler doğrultusunda sonradan açıldığı ve tavan pasa detay- lannın değiştirildiği görülmektedir (Fotoğraf 5).

Yapıların

Mimari Özellikleri

Dik bir yamaç üzerine yükselmekte olan camiye. basa- maklı İlyas Çelebi Cami Sokak üzerinden ulaşılmaktadır.

Caminin ana girişi, komşu parselin istinat duvarı ile sınırla­

nan küçük avludan, ikincil girişi ise aynı sokak üzerinde yer alan bodrum kata açılan kapıdan sağlanmaktadır.

Camjnin boyutları yaklaşık 9.40 m x 14.20 m ölçüle- rinde olup, dikdörtgen planlıdır. Eğimli bir arazi üzerine konumlanan cami, kısmi bodrum kat ve harim katından oluşmaktadır. Bodrum kat, kuzeyde yer alan küçük odası

haricinde harlın sınırlarında yapılmış olup, kat yüksekliği

harimin yarısı kadardır. Yapının kagir bodrum kat ve harim

duvarlarının kuzeybatısına geç dönem eki olan son cemaat mahalli eklenmiştir. Son cemaat mahalli ile harimin üzeri tek bir çatıyla örtülmüştür (Çizim 1).

Son cemaat ınahalliı1den ulaşılan harim dikdörtgen plan- lıdır. Harimin üç duvarı yaklaşık 60 cm kalınlığında moloz

taşla örülmüş, kuzeybatı cephesi ise ahşap konstrüksiyonlu son cemaat mahalliyle sınırlandınlmıştır. Bu duvarın ortasın­

da harime giriş sağlayan çift kanatlı ahşap kapı, kapLnın sağın­

da ve solunda siınetrik çift kanatlı ahşap doğramalı pencereler bulunrnaktadrr. Pençere doğramalannın son cemaat kısmı

yönünde olan demir parmaklıkları bir dönemin üslubu olan pirinçten pul şeklindeki metal elemanlarla birbirine tutturul-

muştur. Harimin kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerinde ahşap

korkuluklarla çevrelenmiş mahfiller ve bunlann üzerinde ka- dmlar mahfılinin ahşap dikmeyle taşıtılan çıkmaları bulun-

maktadır. Harimin giriş aksında mihrap nişi ve nişin olduğu güneydoğu duvarı boyunca bir seki uzanmaktadır. Mihrap

nişinin doğusunda nitelikli geç dönem eki olan vaaz kür- süsü, batısında ise minber bulunmaktadır. Kagir harim

duvarlarının alt kotunda dikdörtgen formlu, düz atkılı, çift

kanatlı ve demir parmakhklı 6 adet penceresi, bu pencerelerin

Çizim 1. lıyas Çelebi Camii'nin (solda) restorasyoıı projesinde vaziyet planı ve (sağda) kesiti (Dor inşaat).

De a Yıldız Kaya

o

-(Ul,~llMllA,1.U kADl!ılLAKMAllrlLI 6ıM2

... u ...

--- -- ^_..,._ -

:.;~;?~

.... ....

^_.,..,

...

"'""

--- - _·--- -

^...

^·-

==.:::-

^,_...,_

-.

1

llAll.N ı-c.ııu,.JO.ııııw:

o..,_,..ı.-...-..., ..

r"".::~....,,11

~

L

1,ıftlln . . . .ı,,_

o.- ... ~ ..

TM-.-..~

...

Q ııı

H.AIUM

,.,... __

n.ı.r-.ın·~

faua.llufıjUSlll

ı:::_:! $t.U.,

--=

[_

Çizim 2. İlyas Çelebi Camii'nin restorasyon projesinde (solda) bodrunı, (ortada) harim ve (sağdıı) kadınlar malıfi/i kat planı (Dor inşaat).

üst kotlarında ise duvarın iç ve dış mekan yüzeyine sabitlenmiş Son cemaat mahallinin güneybatı duvarına bitişik ko- tepe pencereleri vardır. Harimin döşemesi ve tavanlan ahşaptır.

Son cemaat mahalline girilen ana giriş kapısının aksın­

da harime girilen kapı bulunmaktadır. Bu aksın doğu kısmı

geç dönemde ahşap doğramayla kapatılarak oda oluşturul­

muştur. Son cemaat mahallinde yer alan pencerelerin ta- mamt geleneksel giyotin penceredir. Ana giriş kapısının bir metreye kadar olan döşemesi taş, diğer döşeme ve tavanla- rı ahşaptır. Son cemaat mahallinde, kadınlar mahfiline ve bodrum kata tılaşılan merdivenler bulunmaktadır (Çizim 2).

Bodrum kata, İlyas Çelebi Camii Sokak'tan geç dö- nemde açılmış bir kapıyla ulaşılmaktadır. Giriş mahalli, mihrap cephesi yönünde 2 odaya ve son cemaat mahalli- nin alt hizasında kalan küçük bir odaya açılmaktadır. Ay- rıca bu mahalden merdivenle son cemaat mahalline geçiş sağlanmaktadır (Çizim 2).

Son cemaat mahallinin üst katı kadınlar mahfili olarak

düzenlenmiştir. Kadınlar mahfiline, kuzeybatı köşesinde

yer alan ahşap merdivenle ulaşılmaktadır. Ayrıca merdi- venin üzerinde d~ avluya açılan ikinci bir kapı bulunmak- tadtr. Merdivenle harim duvarı arasında minare kaidesi yer almakta olup, minareye giriş buradan sağlanmaktadır.

Mekanın tavan ve döşeme kaplaması ahşap olup mekanda 5 adet özgün giyotin pencere bulunmaktadır (Çizim 3) .

.

__.,___

numlanan minarenin, kaide ve pabuç kısmı kesme taştan,

gövdesi ise tuğladan yapılarak sıvanmıştır. Şerefe; kesme taş

konsollarla desteklenmekte olup, basit demir korkulukJara sahiptir. Şerefenin üzerinde taştan boğumlu bir külah ve üzerinde bakır alem bulunmaktadır.

Caminin güneydoğu ve kuzeydoğu cepheleri sokaktan,

kuzeybatı cephesi avludan algılanabilmektedir. Ancak gü-

neybatı cephesi, meşruta ve minare kaidesinin oluşturdu­

ğu boşluğa bakmakta olup. dışarıdan algılanamamaktadır.

Cami cephelerinin kagir duvarlw sıvalı olup, moloz duvar örgüsü cephelerde yer yer algılanmaktadır. Caminin gü-

neydoğu cephesinde yarım daire planlı mihrap nişi dışa taşmakta ve üst kotta üçgen alınlık yer almaktadır. Kagir cephelerin tamamı iç bükey bir saçakla sonlanmaktadtr.

Son cemaat mahallinin cepheleri ise ahşap kaplama üzeri

boyalıdır (Fotoğraf 6).

Caminin güneybatı yönüne bitişen meşruta, kagir kısmi

bodrum ve zemin kat ile sokağa çıkma yapan ahşap kons- trüksiyonlu birinci kattan meydana gelmektedir. Yapının

ana girişi İlyas Çelebi Sokak'tan sağlanmakta olup. üst kot- taki avlusundan da ikincil girişi bulunmaktadır. Yapı. sokak cephesinde camiye bitişik olup, arka tarafta cami ile arasın­

da yaklaşık 1 metre mesafeyle ayrılmaktadır. Yapı, zamanla

Fotoğraf 6. İlyas Çelebi Camii ve meşrııtasmııı restorasyon (solda) öncesi ve (sağda) sonrasına ait görünüm.

restorasyon

liı,..e-•

f/yos Çelebi Camii ve Meşrurosının 2015-2018 Yılı Restorasyonu

Resrororlon ofThe //yas Çelebi Mosque ond iıs Foundarion Reslde"'n""ce:....:Bo.:e"'"ıw"""e~en;.;...-o.ıo~ı..::.S""'-2-=-0'-'18'---

I

J

L

--··~-

....

~-­

,_-~

- -- -- --- ^...

--- --- ^{. ...}

...

M•WO. ....

___

.,.,.

.. _

^.

^.,..

·--.~

....

Çizim 3. flyas Çelebi Camii meşrutasının restorasyon projesinde (solda) bodrum, (ortada) zemin ve (sağda) birınci kat plnııı (Dor /nµıat).

geçirdiği onarımlarla birçok özgün elemanını kaybetmiş, komşu parselde yapılan hafriyat strasında sağır olan güney-

batı duvarı zarar görerek betonarmeyle güçlendirilmiştir.

Sokaktan basamaklarla ulaşılan zemin katta, kademe- li bir koridor üzerinden ulaşılan oturma odası, mutfak ve merdiven altındaki wc mekanları bulunmaktadır. Bodrum kata, mutfaktaki kapıdan çıkışın sağlandığı, cami ile meşru­

ta arasındaki merdivenden inilerek ulaşılmaktadır. Birinci kata ulaşım ise zemin kat koridorundaki merdivenle sağ­

lanmaktadır. Birinci katta salon, oda, banyo ve yatak odası bulunmaktadır. Yatak odasının oluşturduğu hacim, minare

taş kaidesini kapatmakta olup, yakın tarihte yapıya eklen-

miştir. Restorasyon sonrasında kaldırılmıştır (Çizim 3).

ilyas Çelebi Sokak üzerinde, caminin istinat duvarının sokağa bakan cephesinde, 9 parselde yer alan çeşmesi bulun-

maktadır. Mermer çeşmenin sivri kemerli nişi, nişin üzerinde dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış kitabe yüzeyi ve bunun

arasında kalan üçgen alanlarda birer kabartma rozet yer al- maktadır. İstinat duvarı ile caminin mihrap cephesi önünde toprak alan içinde küçük bir hazire alanı vardır. Hazirede 18.

ve 19. Yüzyıla ait mezar taşları bulunmaktadır.

2015-2018 YILI

RESTORASYON

ÇALIŞMALARI

llyas Çelebi Camii ve Meşrutasının rölöve, restitüs- yon ve restorasyon projeleri; İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü tarafından ihale edilerek, "llyas Çelebi Camii ve Çevre Düzenlemesi 2008 Yılı Hizmet Alımı İşi" adı altında Dor İnşaat Taah. Mimarlık İhr. San. Ve Tic. Ltd.

Şti. tarafından hazırlanmış ve İstanbul II Numaralı Kül- tür Varlıklarım Koruma Bölge KuruJu'nun 30.03.2011 ta-

rih ve 4364 sayılı kararıyla onaylanmışttr. Onaylı projeler

doğrultusunda cami ve meşrutasının restorasyonuna,

"İlyas Çelebi Camii ve İmam Evi 2015-2016 Yılı Uygu·

lama (Restorasyon-Esaslı Onarım) İşi" adı altında Burç Teknik Restorasyon Mühendislik Ltd. Şti (Kadıoğlu Grup Restorasyon Müh. lnş. Oto. San. ve Tic. Ltd. Şti.) ile İda­

remiz arasında 05.08.2015 tarihinde sözleşme yapılarak başlanmıştır. İlyas Çelebi Camii ve Meşrutasının resto- rasyon kararları, onaylı rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ve raporları eşliğinde, İstanbul Vakıflar l. Böl- ge Müdürlüğü kontrolleri', danışmanlar ve Kadıoğlu

Grup yetkililerinin bir arada olduğu toplantılarda tar-

tışılmıştır. Uygulama esnasında yeni bulgulara ulaşılmış

ve bu sebeple KURAM Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvan'ndan "Malzeme Analiz ve Konservasyon Raporu", İTÜ Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü'nden "Teknik Değerlendirme" raporu alınmış­

tır. Raporlar doğrultusunda revize edilen restorasyon projesi, !stanbul 1 Numaralı Yenileme Alanları Kültür

Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun 18.l 1.2016 tarih ve 2234 sayılı kararıyla uygun bulunmuştur. Onanm, 27.06.2018 tarihinde 1.682.841,30 TL bedelle tamam·

lanmıştır.

Restorasyon öncesi yapılan gözlemlerde yapılarda, ni- teliksiz ekler ve yapısal malzeme yorulmaları nedeniyle

oluşan hasarlar dikkat çekmekteydi. Plan düzleminde ba-

kıldığında ise yapıların, cami bodrum katına eklenen ıslak

hacim ile meşrutadaki minare kaidesini kapatan muhdes

odanın haricinde özgün plan şemasını koruduğu görül- mekteydi. Aynca cami avlusunda yakın dönemde yapılan

betonarme tuvalet ve abdestlik mekanları bulunmaktaydı.

t Uygulama süresince lsıanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü adına kontrolör olarak Y. Mimar Derya YILDIZ KAYA. lnş. Müh. Okıny ÖZEL.

Mak. Müh. Hasan YALIN, Elk. Tckn. Sabri SEZEN görev ynpmışıır.

Yakın tarihli yapılan onarımlarda yapıların tama-

mında harç malzemesi olarak çimento kullanılmış, cami cephelerinde ve minarede eksik olan taş kısımlar çimen- to harç ile tamamlanmıştır. Kullanılan çimento malzeme,

sıva üzerinde tuzlanmayı beraberinde getirerek yapLlarda

çeşitli hasarlara neden olmuştur.

Yapılara ilişkin restorasyon projesinde genel müdaha- leler belirlenmiştir. Ancak muhdeslerin yapıdan uzaklaştı­

rılması ve raspa neticesinde elde edilen veriler, yapılacak

yeni müdahaleleri beraberinde getirmiştir. Bu nedenle restorasyon esnasında yapılan araştırma ve analiz çalış­

maları, yapılara doğru müdahale edebilmek ve yapLların özgünlüğünü korumak adına çok önemlidir.

Cami

Kagir Strüktürlü Beden

Duvarlarında

Görülen

Bozulmalar ve Onarımları

Cami ana beden duvarlarında yapılan raspa neticesin- de duvarların yapım sistemi hak.kında detaylı bilgi edinil-

miştir. Kagir beden duvarlarında bodrum katın 1 ın alt kotuna kadar devam eden düşey ahşaplar bulunmakta ve

düşey ahşaplar, yatayda 6 sıra 12x8 cm ölçülerindeki ha-

tıllarla birbirine bağlanmaktadır. Yapılan kısmi açmalarda yatay hatılların duvarlarda çift taraflı olarak bulunduğu

Der o Yıldız Ka o

ve ortalama 60 cm aralıkla birbirine piştuvarılarla bağ­

landığı görülmektedir. Yapılan gözlemlerde taşıyıcı duvar derzlerinde boşalmaların olduğu ve beden duvarlarında

yer alan ahşaplann birçoğunun çürüdüğü ve çürüyen ah-

şap boşluklarının çimentolu harç ile doldurulduğu tespit

edilmiştir. Aynca beden duvarlarınm üzerinde, 1993 yılı onarımında yapıldığı tahmin edilen ve çatıyı taşıyan beton

hatıl görülmektedir (Fotoğraf 7). Sabit bir ölçüsü olmayan düzensiz beton hatıl, dış cepheden bakılınca saçak arka-

sında kalmakta, sadece iç mekandan algılanabilmektedir.

Proje aşamasında alınan statik rapor gözlemlere da- yanmaktadu. (Çılı vd. 2009)'da belirtildiği üzere; gerekli müdal1alenin gerçekleştirilebilmesi için yapı genelinde

sıva raspası yapılarak, yapısal sorunların dalıa detaylı tes- pit edilebilmesi gerekınekteydi. YapıJan raspa sonucunda elde edilen yeni verilere göre caminin statik durumu için yeniden teknik rapor alınmıştır. Bu raporda caminin bod- rum ve harim katı sonlu elemanlar modelleme yöntemi

kullanılarak bilgisayarda modellenmiş ve aşağıda yer alan öneriler gerçekleştirilmiştir (Bal vd. 2016);

Moloz taş duvarlarda boşalan derzler horasan har-

cıyla doldurularak derzlenmiş ve duvar boşlukları

dolu duvar hacminin %5'i oranında enjeksiyon He

doldurulmuştur.

Fotoğraf 7. flyas Çelebi Camii (iistte) beden duvarlarındaki derzlerin boşalması, (alt solda) harim duvarlarında yer alaıı ahşapların çürümesi ve (alt sağda) çürüyen kısımların betonla doldurulması.

restorasy~n •ı~p-•

//yas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2015·2018 Yılı Restorasyonu

Resıorotion of The //yas Çelebf Mosque ond fıs Foundotlon Resfdrn=ce"-B""e""tw"-e""e'"'"n""ıo"-ı""S-=·2"'0"'"'18'---

Fotoğraf 8. (Solda) Çürüyen ahşap lıatıllar ve (ortada) çiirüyen ahşapların uzaklaştmlınası sonucu duvar içlerinde kalan lıatıl boşlukları ve

(Sağda) lıarim duvarlarında açılan boşluklardan sürme ve ekleme yöntemiyle hatılların yerleştirilmesi.

r - '4

Fotoğraf 9. Paslanmaz çelik plakalarla tılışapltırı11 birbiri11e bağlanması.

Görünür yüzeylerdeki çimentolu harçla doldu- rulan ve çürüyen ahşap yuvaları boşaltılıp yerine emprenyeli ^l. sınıf çamdan ahşaplar kullanılmış· lır. Duvar içerisinde kalan boşalmış hatıl yuvala-

rına ise hatıl boşlukları hizasında açılan yaklaşık

60 cm'Jik yarıklardan parça parça sürme ve ek- leme yöntemi ile hatıllar yerleştirilmiştir (Fotoğ·

raf 8). Duvar eksenine dik giren ve yatay hatılları

birbirine bağlayan ahşap piştuvanların yerine ise paslanmaz çelik lamalar konulmuştur. Piştuvan·

!arın kalan boşlukları horasan harcı ile doldurul-

muştur (Fotoğraf 9).

Beton hatıl, zayıf beden duvarlarına oturtulmuş ve yerinde korunmak istenen çatı, bu hatıllara mesnetlenmiştir, Bu sebeple beton hatılın sökü- lerek alınmasr sakıncalı ve uygulama anlamında zor bulunduğundan yerinde korunmasma karar

verilmiştir.

Yapının dinamik analizlerinde U plana sahip kagir duvarların serbest uçlarında düzelme dışı hareketler tespit edilmiş, bu durum duvarların mahfil tarafındaki serbest uçlarının bağlanma­

sı gerektiğini ortaya koymuştur. Yapının, yapım

sistemi ve geometrisi düşünüldüğünde yapının kararlığını sağlamak adına köşe birleşimlerini güçlendirmek amacıyla harimin moloz taş du-

varlarına iç ve dıştan +2.45 kotunda Al$[ 316

mm restorasy•n

kalitesinde paslanmaz çelik kullanılarak sürekli bir hatıl sistemi oluşturulmuş, hatılın sığmad1- ğı +3.85 kotunda ise çelik gergi sistemi uygu-

lanmıştır. +3.85 kotunda yer alan çelik gergiler

kadınlar mahfili kısmındaki ahşap kirişe paralel olarak devam etmiştir. +2.45 kotundaki çelik ha-

tıl sistemi ise mihraba denk gelen yerlerde ke-

silmiştir. Çelik hatıl uygulaması için öncelikle tesviye harcı ve bazalt uygulaması yapılmıştır.

+2.45 kotu için genişliği 50 cm olan sürekli bir bant uygulanmış, +3.85 m kotu çelik gergi için ise, ankraj plakalarının altına 65x65 cm genişli­

ğinde bazalt çelik içerikli tesviye harcı yapılmış­

tır. Bu sayede iki kotta çelik hatıl ve gergi sistemi

yapılarak duvarların birbirine olan bağının artı­

rılması hedeflenmiştir (Fotoğraf 10).

Güçlendirme, standartları gereği yapının güvenlik seviyesinin yükseltilmesi için takviye olarak yapılan mü- dahaleleri içermektedir (ICOMOS 2013). Harim beden

duvarlarında yapılan güçlendirmeler, (ICOMOS 2013)'de

beürtildiği üzere özgün strüktürel yapıyı değiştirmeden

ve geri dönüşebilir olarak yapılmıştır. Güçlendirme ima-

latları sonucunda beden duvarları malzeme raporunda önerilen uygun harç ile sıvanarak boyanmıştır. Resto- rasyon sonrasında paslanmaz çelik plakalar sıvanın üze- rinde bırak1larak yapılan müdahalenin fark edilebilmesi

sağlanmıştır.

Derya Yıldız Kaya

Fotoğraf 10. (Üst solda) Harim duvarlarına bazalt çelik içerikli tesviye Jıarcı yapılması, (iJst sağda) +2.45 kotunda ııygıılanaıı /ıatıl sistemi ile +3.85 katımdaki ankraj plakaları ve (altta) +3.85 katımda uygulanan gergi sistemi.

Ahşap Strüktürlü Taşıyıcı Sistem Elemanlarında Korunabilecek durumda, sağlam yapıda ve işlevini sür- Görülen Strüktürel Bozulmalar ve Onarımları dürebilecek olan tüın karkaslara basit temizlik yapılarak,

Camide yer alan ahşap strüktürlü taşıyıcı sistem ele-

manları; ahşap karkas sistemli duvarlar, çatı konstrüksiyonu ve döşeme kirişleridir. Onarımda koruma açısından en uy- gun yöntem özgün elemanların devamının sağlancLğı sağ­

Jamlaştırmadır (Alıunbay 2017). Bu sebeple ahşap elemanların onarımında sağlamlaştırma yöntemi temel yaklaşım kabul

edilmiştir. Sağlaml~tırmanın mümkün olmadığı durumda ise bütünleme, son olarak da yeniden üretime gidilmiştir.

Yapılan tespitlerde ahşap taşıyıcı sistem elemanlarında

zamana bağlı etkiler ve bakımsızlıktan dolayı ahşapların bir kısmında çürüme, mantarlanma, yarılma, yumuşama vb.

gibi bünyesel deformasyonlar görülmüştür.

bunlar yerlerinde korunmuştur. Kısmen bozulan veya çü- rüyen ahşaplarda ise tahribata uğrayan bölümleri kesilerek

uzaklaştırılmış, yerine ayn1 cins ve boyutta yeni ahşaplarla bütünlenmiştir. Yapılan eski ve yeni ahşap parça biçimleri geçmeli birleşim şeklinde yapılmış, gerekli görülen kısımlar

paslanmaz çelikle bağlanmıştır (Fotoğrafı 1).

Onarılarak kurtarılamayacak ve işlevini devam ettire- meyecek olan ahşaplar ise aynı cins ve boyutta yenileriyle

değiştirilmiştir. Sağlam durumda olan ancak yeterli kesite sahip olmayan karkasların yanına takviye ahşaplar konul-

muştur. Bütünleme ve yeniden üretim işleminde kullarnla- cak yeni ahşap malzemenin uygun kurulukta olmasına ve

Fotoğraf 11. //yas Çelebi Camii son cemaat mahalli karkas/arında uygulanan biJtiinleme tekniği.

restorasy n El>illl•I

İlyas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2015-2018 Yılı Restorasyonu

Rescoracion of The //yas Çelebi Mosque and irs Foundacion Residence Becween 2015·2018

Fotoğraf 12. Son cemaat mahallindeki (solda) ahşap konstriiksiyonlu duvarların onarımı ve (sağda) duvarlara bağdadi çıta üzerine sıva yapılması.

iki parçanın, lifleri aynı yönde birbirini takip edecek şekil­

de birleştirilmesine dikkat edilmiştir. Devamında taşıyıcı ahşapların hepsine yangın geciktirici sürülmüş, duvarlara ısı yalıtımı için taş yünü yerleştirilmiştir. Ahşap konstrük- siyon onarıldıktan sonra iç mekanlar, bağdadi çıtası üze- rine sıva yapılarak boyanmıştır (Fotoğraf 12). Dış cephede ise; mevcut durumdaki ahşap kaplama ve pencere söveleri üzerindeki boya raspalanmıştır. Zarar görmüş ahşaplarda

parça tamirleri yapılmış, niteliksiz kaplamalar özgün deta-

yında yenilenmiştir.

Restorasyon esnasında yapılan tespitlerde harim ve kadmlar mahfilindeki döşeme kirişlerinin, yanlarına daha ince kesitli takviyeler yapılmak suretiyle, korundukları gö-

rülmüştür .. Kirişlere yapılan takviyeler alınmış ve kirişlerin sağlamlık durumu kontrol edilmiştir. Özelliğini kaybeden

ahşaplar yenileriyle değiştirilmiş, eski ve yeni ahşap parça- lar birbirine geçmeli şekilde bağlanmıştır. Gerekli noktalar- da kirişlerin her iki yanı paslanmaz çelik ile bağlanmıştır.

Kirişlerin üzerine projede belirtilen ölçülerde ahşap döşe­

me kaplaması çakılmıştır (Fotoğraf 13).

Bodrum kat giriş holü ve son cemaatin altında kalan küçük odada ise ahşap döşeme kaplamaları kaldırıldığında ahşap kirişler ve kirişlerin altında çimento şap tespit edil-

miştir. Mekanların çok rutubetli bir alan olması ve ahşap kirişlere yönelik özgün bir veri bulunmaması nedeniyle mekanlar taş döşeme yapılmıştır. Son cemaat mahalline ve

sokağa ulaşılan dölane mozaik merdiven basamakları küfe- ki taşı malzeme ile yen ilenmiş tir. Mihrap tarafında yer alan iki odada ise zemin izolasyonu yapılarak, bulunan özgürı detayında yükseltilmiş ahşap döşeme yapılmıştır.

Fotoğraf 13. Harimde yer alan döşeme kirişlerinin onarım öncesi ve sonrası durumu.

Fotoğraf 14. İlyas Çelebi Camii çatısının onarım esnasındaki durumu.

1993 yılı onarınnnda, çatının formu ve konstrüksiyonu

yenilenmiştir. Yapılan tespitlerde sağlam durumda olduğu

görülen çatı konstrüksiyonunun formu değiştirilmemiş, ah-

şaplara basit temizlik yapılarak, emprenye ve yangın gecik- tirici sürülmüştür. Harimin tavan kirişleri arasına yalıtım amaçlı taş yünü serilmiştir. Mertekler ve kaplama tahtaları

tamamen yenilenmiş, üzerine su yalıtımı yapılarak, çatı ala- turka kiremitle kaplanmıştır (Fotoğraf 14).

Ahşap Elemanlarda görülen Bozulmalar ve

Onarımları

Cami içerisinde yer alan ~ap elemanlar; kapı-pencere doğramaları, kadınlar mahfili önünde yer alan separatörler, mlbrap çerçevesi, minber, vaaz kürsüsü, ahşap pasalı tavan- lar ve mahfıllerde ve merdivenlerde yer alan korkuluk ve

küpeştelerdir. Bu ahşap elemanlara, "Af1şap Strüktürlü Ta-

şıyıcı Sistem Elemanlarının Onarımı" oda belirtilen 3 ana yöntemle müdahale edilmiştir.

Restorasyon esnasında yapılan raspa sonucunda ahşap

elemanlarda 5 ile 8 kat arasında yağlı boya katmanı tes- pit edilmiştir (Güleç, 2016). Ahşapların üzerindeki muhdes

yağlı boyalar alındıktan sonra iyi durwndaki ahşaplar ön

De a Yıldız Ka o

koruma uygulanarak korunmuştur. Niteliğini yitiren kı­

sımlar yüzeyden alınarak aynı cins ve boyuttaki ahşaplarla tümlenmiş, yüzeylerdeki böcek delikJeri macunla kapatıl­

mıştır (Fotoğraf 15).

Nitelikli dönem eki olan minber ve vaaz kürsüsünün ba-

kım onarımı yapılarak korunmuştur. Mihrapta ise kaleınişl araştırma raspası sonucunda 2 ayn döneme rastlanılmış, alt katmandaki dönem kaybedilmeyerek, iki yandan kordonlar- la tutturulmuş, perdelerin ortasında kandil motifinin yer al-

dığı 19. yüzyıla ait kalemişinin ihyası yapılmıştır (Fotoğraf 16).

Restorasyon esnasında harim kagir duvarlarının alt kotunda yer alan pencere boşluklarının özgününde beşik kemerli olduğu, daha sonraki dönemlerde düz atkılı forma

dönüştürüldüğü tespit edilmiştir. Beşik kemerler tuğla ile örülerek kapatılmış, pencere doğramaları 1993 yılı onarım

öncesi fotoğraflarındaki detayında yeniden yapılmıştır. Bu

doğramaların önünde yer alan demir korkuluklar ise öz- gün detayında üretilmiştir (Fotoğraf 17). Harimde, üst kottaki sabit pencere doğramaları ve kapı doğram.larırun tamamı

atölye ortamında; son cemaat mahallinde yer alan giyotin pencere doğramaları ise yerinde onarılmıştır.

Fotoğraf 15. Ahşap elemanlarda yapılan tiimlemeler.

Fotoğraf 16. llyas Çelebi Camii milırnbınm (solda) raspa öncesi, (ortada) raspa sonrası ve (sağda) restorasyon sonrası durumu.

restorasyon ia*;,..-

//yas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2015·2018 Yılı Restorasyonu

Resıoraıion of The //yas Çelebi Mosque and irs Foundoılon Residence B!!lw""ee""n'-'2:.;:.0.;.:1 S;...;·2;;;:0'"'"1=-8----- - - -- - - - -- -

Fotoğraf 17. (Solda) Beşik kemerli peııcereler. (ortada) özgün demir parmaklık birleşimi ve

(sağda) özgün detayında yapıları demir parmaklıklarm yerine takılması.

Fotoğraf 18. Harim tavatı göbeğitıin (solda) 011arım ö11cesi ve (ortada) boya raspası sonrası durumu, (sağda) tavan göbeğinin alhtı varakla kaplanması.

Fotoğraf 19. İlyas Çelebi Camii (solda) bodrum kat giriş holünde bıılııııan özgüıı posalı tavan ve (sağda) harim tavanında ahşap onarımı.

Harimde yer alan ahşap pasalı tavan, 1993 yılı onartmında

yenilenerek, detayları değiştirilmiştir. Onaylı projesinde mev- cut halinde korunmasına karar verilen tavanın pasaları sökü- lerek, kaplama tahtaları yerinde onarılmıştır. Harlın tavanında oluşan sehim giderilmesi için, kirişler kriko ile kaldırılarak

düzleme alınmıştır. Kakma yöntemiyle yapılan ahşap tavan gö·

beğinin bakım ve onarımı yapıldıktan sonra altın varakla kap·

lanmıştır (Fotoğraf 18). Bodrum kat giriş mekanında bir dönem

ıslak hacim yapılan alanda özgün ahşap pasalı tavan bulunmuş

ve mekanın tavam özgün detayında değiştirilmiştir (Fotoğmf 19). Diğer mahallerdeki tavan kaplamaları yerinde korunarak,

bunların basit bakım ve onarımı yapılmıştır.

Minarede Görülen Bozulmalar ve Onarımları

Restorasyon öncesinde minarenin kaide, pabuç ve bile- zik kısımlarındaki taş malzemede ciddi kayıplar bulunmak-

tadır. Minarenin tuğla kısımları ile minare kapısının olduğu taş yüzeyler çimentolu harçla sıvanmıştır. Minare yüzeyle- rinde çatıdan gelen suyun kontrol edilememesi sebebiyle neme bağlı yosunlaşmalar ve renk değişimi görülmektedir.

Ayrıca minarenin şerefe korkulukları ve şerefe konsol ke- netleri paslanmıştır (Fotoğraf 20).

Minarenin iç ve dış yüzeylerindeki bütün çimentolu müdahaleler yüzeyden uzaklaştırılmış, cephedeki renk

değişimleri ve yosunlaşmalar atomize su ve AB 57 kağıt

hamuru-jel kimyasal yöntemle taşın patinasına zarar ver- meden temizlenmiştir. Minareyi kapatan meşruta eklenti- si alındıktan sonra minarenin kaide ve pabuç kısmındaki

kesme taşların içerisindeki kenetlerin paslandığı, bu se- beple kaidedeki hemen her taşın patladığı görülmüştür.

Bu durum özellikle minarenin kadınlar mahfilinden giri- len giriş kapısında ileri derecede gözlenmiştir. Bunun ha- ricinde minare şerefesine açılan kapı etrafında da radyal ve eğimli çatlaklar oluşmuştur.

Minarede kapak atan ve kırılmış taşlar miniınum 15 cm çürütülerek benzer özellikli küfeki taşıyla değiştirilmiştir.

Yeni taşın ayırt edilebilmesi amacıyla yeni taş yüzeyin dokusu farklılaştırılmıştır. Malzeme kayıpları 0-5 cm arasında olan

yapısal zayıflatıcı etkisi olmayan yüzey kayıpları ise konsolide edilerek aynı şekilde bırakılmıştır (Fotoğraf21). Minarenin tuğ­

la yüzeyli gövde kısmı horasan harcı ile sıvanmıştır.

Minare kaidesindeki paslanmış kenetlerde, demir şerefe korkuluğunda, şerefe konsolunu taşıyan demir kenetlerde

Der a Yıldız Ka a

Fotoğraf 20. flyas Çelebi Camii minaresinin (solda) restorasyon öncesi ve (ortada ve sağda) raspa sonrası durumu.

Fotoğra/21. (Solda) llyas Çelebi Camii minaresinde taş çürütmeleri ve (sağda) minarenin restorasyon sonrası durumu.

ve bakır alem başlığında antipas uygulaması yapılarak, ko-

rozyondan korunmaları sağlanmıştır. Bakır alemdekJ form

kaybı düzeltilerek, altın varakla kaplanmıştır.

Meşruta

Restorasyon öncesinde meşruta zamanla geçirdiği ona-

rımlarla birçok özgün elemanını kaybetmiş ve 1987 ytlında komşu parselde yapılan hafriyat sırasında meşrutanın sağır

olan güneybatı duvarı zarar gördüğü için betonarmeyle

güçlendirilmiştir. Yapılan betonarme takviyesinin alınması

yapıya statik olarak zarar vereceği için alınmamıştu. Meşru­

taya, camide uygulanan temel müdahale teknikleriyle yak-

laşılmış ve aşağıdaki müdahalelerde bulunulmuştur;

-Yapının iç ve dış yüzeylerinde yaklaşık 10 cm kalın­

lığa varan bütün çimento harçlı sıvalar yapıdan uzal<laştı­

rılmıştır. Harman tuğlastyla yaptlan kagir duvarlarda çatlak benzeri statik deformasyonlara rastlanılmamış ve mutfak- ta yer alan pencere kapı boşlııklarının özgün açıklıklarına ulaşılmıştır. Özgün açıklıklar korunmuş, yüzeyler horasan

harcıyla sıvanarak boyanınıştu (Fotoğraf 22).

Fotoğraf 22. (Solda) Meşrutada çimento raspası yapılması ve (sağda) raspa sonrası mutfakta bulunan özgün kapı pencere açıklığı.

//yas Çelebi Camii ve Meşrutasının 2075-2078 Yılı Restorasyonu

Restorotion ofThe //yas Çelebi Mosque and lts Foundarion Residence Between 2015-2018

Fotoğraf 23. Birinci katta sokağa çıkma yapan odanın afışap karkas sisteminin onarımı.

-Birinci katta sokağa çıkma yapan odanın duvarların­

daki ahşap taşıyıcılar kontrol edilmiştir. Sağlam dmumda

ve işlevini sürdürebilecek ahşaplar yerinde korunmuş, çü-

rüyen kısımlar kesilerek uzaklaştırılmış ve yerine aynı cins ve boyutta yeni ahşaplarla bütünlenmiştir. Devamında

duvarlar, bağdadi çıta üzerine sıva yapılarak boyanmıştır (Fotoğraf 23). Odanın döşeme kirişlerine de aynı şekilde mü- dahale edilmiştir. Ancak zemin kat sokağa bakan odanın döşeme kirişleri bodrum katın çok rutubet almasından dolayı ön korumalı ahşaplarla yeniden yapılmıştır.

-Meşruta çatısının formu aynı şekilde bırakılmış, sa- dece avluya bakan muhdes odanın kaldırıldığı kısımda

mahya düzenlemesi yapılmıştır. Çatı karkasında işlevini

kaybeden ahşaplar yenilenmiş, zayıf bağlantı noktalarına

paslanmaz ile takviye yapılmıştır (Fotoğraf 24). Kiremit altı tahtalarının üzerine su yalıtımı için membran konulmuş

ve çatı örtüsü alaturka kiremitle kaplanmıştır. Muhdes pvc oluk ve yağmur iniş boruları çinko boruyla değiş­

tirilmiştir.

-Restorasyon öncesinde meşrutanın sokağa bakan oda-

larında özgün pencere boşluklarının durduğu ancak eski

fotoğraflarda da görüldüğü üzere doğramalarının değişti­

rildiği görülmektedir. Yapının sadece sokağa çıkma yapan odasındaki pencere denizlikleri özgün halde günümüze ka- dar ulaşmıştır. Yapıdaki bütün pencere doğramaları yapının

eski fotoğrafları referans alınarak özgün detayında ahşap

kafesli ve giyotin pencere olarak yenilenmiştir. Bodrum kat- ta ise sonradan kapıya dönüştürülen pencere açıklığı özgün

detayında yenilenmiştir (Fotoğraf 25).

-Meşrutada özgün mutfak ve oda kapısında yağlı boya

raspası yapılıp, niteliğini yitiren kısımlar alınarak aynı cins ve boyuttaki ahşaplarla tümlenmiştir. Ahşap yüzeylerdeki böcek delikleri macunla kapatılmıştır. Muhdes olan kapılar

ise özgün kapıların detayında yenilenmiştir.

- Restorasyon öncesinde meşrutadaki mekanların tavan

kaplamalarının strafor, duvar kaplaması vb. muhdeslerle

kapatıldığı görülmekteydi. Yapılan sökümler sonucunda zemin kat sokağa bakan oda ile bodrum kat tavan kaplama-

Fotoğraf 24. (Sol,da) Meşrutada yer alan muhdes adarım yıkılması ve (sağda) meşruta çat1 konstrüksiyonun onarılması.

1111 1 ·· - -

' ~I ı ı ı ' ımu r

'"\'!

-- ---~

~-

... --- ^{· -}

Fotoğraf 25. Meşrutaııırı birinci katta sokağa çıkma yapan odasındaki pencere doğramalarının (solda) restorasyon öncesi ve (sağda) sonrası görünümü.

~

restorasyen

Der a Yıldız Ka a

Fotoğraf 26. Meşrııta11111 (solda) bodrum ve (solda) zemin katrrıda yer alan özgün tavan kaplamaları.

sının özgün olduğu tespit edilmiştir (Fotoğraf 26). Zemin kat- taki özgün tavanm basit onanmı yapılıp, aynen korunmuş­

tur. Ancak bodrum kat tavan kaplamalan aşırı neme maruz kalarak çürüdüğü için aynı detayında yeniden yapılımştır.

Diğer mekanlardaki tavanlar ise zemin kattaki özgün tavan

detayında yenilenmiştir.

-Yapıda özgün döşemeye rastlanılmamıştır. Restoras- yon öncesinde bodrum kat ve bu mekana ulaşılan mer- divenler çimento şap, zemin kal koridor ve merdivenleri mozaik, ıslak hacim mekaıılan seramik, odalar ise ahşap

lambri kaplıydı. Yapının döşemesinde yer alan bütün muh-

des çimento harçlı müdahaleler kaldırılmıştır. Bodrum kat ve bu mekana tılaşılan merdivenler ile zemin kat giriş holü

doğal taş, ıslak hacimler ise seramikle kaplanmıştır (Fotoğ·

raf 27). Bu mekanlar dışında yer alan bütün mahallere ahşap döşeme yapılmıştır.

- Cephelerde ise birinci kat sokağa bakan odanın ahşap cephe kaplamaları, basit onarım yapılarak korun- muştur. Çürümüş ve özelliğini yitirmiş ahşaplarda parça

değişimleri yapılarak, yenilenmiştir (Fotoğraf 28). Yapının

avluya bakan cephesi isel10rasan harçla sıvanarak boyan-

mıştır.

Fotoğraf 27. Meşrutamrı (solda) zemin kat koridorundaki şapııı kırılması ve (solda) restorasyon sonrasında bodrum kata ulaşılan merdiven/er.

Fotoğraf 28. (solda) Çiiriiıniiş saçak kaplaması ve (sağda) cephede alı şap kaplamaların onarımı.

restorasy•n &m