PROBLEMİ TANIMLAMA
Doç. Dr. Ender DURUALP
BİLİMSEL BİR
ARAŞTIRMAYA NASIL
BAŞLANIR???
BİLİMSEL ARAŞTIRMA
Problem
Araştırma problemi
Literatür taranması
Değişkenler
Hipotez
Amaç
Önem
Sayıltı
Sınırlılıklar
Tanımlar
PROBLEM: Bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok çözüm olasılığı görülen her durum bir problemdir. Herhangi bir durumun problem olabilmesi için kararsızlık durumunun ve
birden çok olası çözüm yolunun olması gerekir.
Araştırma, problem çözmeye yönelik bir süreçtir.
Araştırabilecek pek çok problem vardır.
Seçilebilmesi için durumun önemli ölçüde hissedilmesi gerekir.
Araştırmacı; her şeyin nedenlerini soran, eleştirerek okuyan, dinleyen, tartışan ve
hoşnutsuzluk alanlarını saptamaya çalışandır.
Problem seçerken doğa ve toplum gibi ana kaynakların yanında, diğer araştırmacıların hazırladıkları raporlar, ansiklopediler, tezler, danışman öğretim üyeleri, gazete ve
dergilerden yararlanılabilir.
Problem olarak seçilmeye aday olan
konularda literatür (alanyazın) taraması mutlaka yapılmalıdır.
Araştırmanın en önemli ve güç aşamalarından biri «uygun bir problem» seçimidir.
Sonrasında daraltılarak problem dilimi belirlenir, araştırmaya ad verilmiş olur.
Genel ölçütler: Çözülebilirlik, önemlilik, yenilik, etik kurallara uygun olarak
araştırabilirlik
Özel ölçütler: Alanda yeterlik, yöntem ve
tekniklerde yeterlik, veri toplama izni, zaman ve olanak yeterliği, ilgi yeterliği
Problemi etkilediği düşünülen önemli
(bağımlı, bağımsız) değişkenler tanımlanır.
Değişken: Değişebilen, en az iki değer alabilen her şey değişkendir. Gözlemden
gözleme değişik değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara denir. Örneğin;
cinsiyet, yaş, öğrenim düzeyi, aile tipi, okul türü, vb.
Aldığı değerlere göre;
Süreksiz değişken: Bir değişken alt ve üst sınırları içinde, belli değerlerden, belli
seçeneklerden başkasını alamıyor ise, yalnızca tam sayılarla ifade edilebiliyorsa buna süreksiz değişken adı verilir. Örneğin, cinsiyet değişkeni için Kız ve Erkek olmak üzere iki değer
verilebilir. Bu tür değişkenlere nitel değişkenler de denir.
Sürekli değişken: Alt ve üst sınırları arasında herhangi bir değer alabilme olasılığına sahip değişkenlerdir. Örneğin, ağırlık değişkeni vb.
Bu tür değişkenlere nicel değişkenler de denir.
Kontrol şekillerine göre,
Bağımlı değişken: Araştırmacıyı rahatsız eden ve açıklanması istenen durumdur. Araştırmacı tarafından seçilir ve problemin çözümüne ışık tutması beklenir. Örneğin, öğrenci başarısını
etkileyen faktörler üzerinde duruluyor ve çeşitli faktörlerden etkilenmesi beklenen «öğrenci
başarısı» bağımlı değişkendir.
Bağımsız değişken: Bağımlı değişkenin üzerindeki etkisinin öğrenilmek istendiği
uyarıcı değişkendir. Örneğin, öğrenci başarısı bağımlı değişken ise, zeka ve çalışma
alışkanlıkları bağımsız değişkenlerdir. Değişik zeka düzeyleri ve değişik çalışma alışkanlıkları olan öğrencilerin başarıları karşılaştırılır.
Problem alanının bütünleştirilmesi,
sınırlandırılması ve tanımlanmasında ilgili kaynakların (alanyazın-literatür) taranması önemli bir yer tutar. Genellikle kitaplar ve araştırma raporlarıdır.
Genel bir çerçeve oluşturmalı
Amaçlardan önce taranmalı
İlgili kaynaklar yer almalı
Hipotez (denence, varsayım); bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir.
Bilimsel bir öneri, bir önermedir.
Sıfır hipotez (null); değişkenler arasında farkın veya ilişkinin olmadığını belirtir. H₀
Örnek: Ergenlerin internet kullanım süresi akademik başarılarını etkilemez.
Alternatif hipotez (araştırma); değişkenler arasında farkın veya ilişkinin olduğunu gösterir. H₁
Örnek: Ergenlerin internet kullanım süresi arttıkça akademik başarıları düşer.
AMAÇ: İyi tanımlanmış bir problem ifadesinde saklı olmakla birlikte, yanlış anlamayı önleyecek açıklıkta ve ayrı bir alt bölümde yer almalıdır. İyi hazırlanmış araştırma başlığının açılımıdır. Genel bir cümle ile belirtilir. Ne? Nasıl? Niçin? Gibi
sorularla ilgilidir. Örneğin, çocukların sosyal beceri düzeylerini belirlemek (genel amaç), sosyal becerilerin yaş, cinsiyet, anne-baba
öğrenim düzeyi, anne-babanın çalışma durumuna göre belirlemek (alt amaçlar)
Üç şekilde ifade edilir:
Soru cümlesi
Düz cümle
Denence (hipotezler)
Çocukların sosyal beceri düzeyleri nedir?
(betimsel)
Çocukların sosyal beceri düzeyi anne-baba öğrenim düzeyine göre değişmekte midir?
(karşılaştırmalı)
Çocukların zeka düzeyleri ile beslenme arasında ilişki var mıdır? (korelasyonel)
Çocuklar okul öncesi kuruma devam ederse sosyal beceri düzeyleri yüksek olur.
İnternet kullanan ergenlerin okuma alışkanlıkları düşük olur.
ÖNEM: Araştırma amaçlarında belirlenip
toplanan verilerin hangi kuramsal ya da pratik sorunun çözümünde ve nasıl
kullanılabileceğinin açıklanmasıdır.
Araştırmanın önemi problemle iç içedir. Ayrı bir bölümde ele almakta fayda vardır.
Örneğin, ….. Çocuğun kendi kendini ve sosyal ilişkilerini yöneten, sosyal açıdan yetkin bir birey olması ona sağlanan fırsatlar ve anne
babanın çocuklarına karşı sergiledikleri çocuk yetiştirme tutumlarına bağlı olup anne-
babaların çocuklarının tüm gelişim alanlarında olduğu gibi sosyal gelişimlerinde de etkili
olduğu bilinmektedir.
Yapılan araştırmalar altı yaşına kadar çocukların belirli düzeyde sosyal becerileri edinemedikleri takdirde, hayatları boyunca risk altında olma
olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir . Sağlıklı nesillerin yetişmesi açısından anne baba tutumlarının belirlenmesi, gerekli önlemlerin erken yıllarda
alınması ve sosyal yönden gelişmiş bireylerin
yetişmesi açısından önemli görülmektedir. Bu nedenle aile ve okul öncesi eğitim kurumlarında çocuğun
bedensel, duygusal ve zihinsel gelişimine olduğu
kadar sosyal gelişimine de gereken önemin verilmesi gerekmektedir . Bu noktadan hareketle çocuğun
sosyal becerileri edinmesinde önemli bir yere sahip olan anne tutumlarının anaokuluna devam eden dört- beş yaş arasındaki çocukların sosyal becerilerinde farklılaşma meydana getirip getirmeyeceğinin
incelenmesi amaçlanmıştır.
VARSAYIMLAR (SAYILTILAR):
Araştırmada, bazı başlangıç noktalarının, ayrıca kanıtlanmasına gerek görmeden,
«doğru» olarak kabul edilmesi gerekebilir.
Varsayım denenmeyen bir yargıdır. Örneğin, belli bir yeterliliğin saptanmasında hangi
kaynak grubunun görüşlerinin önemli
olduğuna karar verebilir. Örneğin, belli bir kontrol değişkenin deney ve kontrol
gruplarını farklılaştırmadığı kabul edilmesi
gibi. Örneğin, kullanılan ölçme aracının yeteri kadar geçerli ve güvenilir olduğunun kabul
edilmesi gibi. Örneğin, seçilen örneklemin
evreni temsil ettiği varsayımında bulunulması gibi. Örneğin, ölçme araçlarına samimi ve
doğru olarak yanıtlandığı gibi
SINIRLILIKLAR: Araştırmacının kendi bilgi, beceri ve olanaklarından kaynaklanabilir.
Ayrıca problem alanı, araştırmanın amacı ve yöntemden kaynaklanabilir. Araştırmanın
bulguları verilen sınırlılıklar içinde geçerlidir.
Bu nedenle sınırlılıkların belirlenmesi gerekir.
Örneğin, ergenlerdeki yalnızlık düzeylerinin yalnızca liseye devam eden ergenlerde
belirlenmesi, belli tarihler arasında verilerin toplanması gibi
TANIMLAR: Araştırmada kullanılan
terimlerin açıklanmasıdır. Kullanılan her
terimin açıklanmasına gerek yoktur. Örneğin, zeka ve başarı arasında ilişkinin incelendiği araştırmada zeka ve başarı tanımlanabilir.
Stanford-Binet testine göre 125 puanın üzerinde puan alan öğrenciler zeki
öğrencilerdir. Başarı akademik başarısı
3.00’ün üzerinde olan öğrenciler başarılıdır.
Kaynaklar
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 16 baskı.
Ankara: Pegem Akademi.
Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik.
