Ders no 2-Bilgiyi işleme kuramı:
Bilişsel süreçler, özellikleri, öğrenmedeki rolleri
Not: Bu ders notu aşağıdaki kaynaktan hazırlanmıştır. Bu kaynak öğrencilere ders materyali olarak sunulmuştur.
Kaynak: Senemoğlu, N. (2018). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık. (s.267-342 arası okunmalıdır.)
• Bilgiyi İşleme Kuramı öğrenmeyi bilişsel açıdan ince leyen kuramlardan biridir.
• Bilişsel kuramcılar, gözlenebilen davranışlara ek olarak öğrenenin kafa sının içinde olup bitenlerle, yani içsel yapılarla, süreçlerle
ilgilenmektedirler.
• Bilişsel açıdan öğrenme, bireyin zihinsel yapılarındaki değişme olarak ta nımlanmaktadır. Bu zihinsel yapılardaki değişme, bireyin
davranışlarında de ğişmeyi ya da yeni davranışlar kazanmasını sağlamaktadır .
• Bilgiyi işleme kuramı temel olarak şu dört soruyu cevaplamaya çalış maktadır: 1- Yeni bilgi dışarıdan nasıl alınmaktadır?
• 2- Alman yeni bil gi nasıl işlenmektedir?
• 3- Bilgi uzun süreli olarak nasıl depolanmaktadır?
• 4- Depolanan bilgi nasıl geriye getirilip hatırlanmaktadır?
• Şema’da görülen yapılar ve öğrenmeyi sağlayan süreçler aşağıda mad deler halinde özetlenmiştir:
1. Çevredeki uyarıcıların alıcılar (duyu organları) yoluyla alınması 2. Duyusal kayıt yoluyla bilginin kaydedilmesi (Duyusal kayıt)
3. Dikkat ve seçici algı süreçleri harekete geçirilerek, duyusal kayıta gelen bilginin seçilerek kısa süreli belleğe geçirilmesi
4. Bilginin bir müddet kısa süreli bellekte kalabilmesi için zihinsel tekrarı nın yapılması (Kısa süreli bellek)
5. Bilginin uzun süreli bellekte depolanabilmesi için işleyen bellekte (Kısa süreli bellek) anlamlı kodlamanın yapılması
6. Kodlanan bilginin uzun süreli bellekte depolanması
7. Bilginin uzun süreli bellekten işleyen belleğe geri getirilmesi
8. Bilginin işleyen bellekten yani kısa süreli bellekten tepki üreticiye gönde rilmesi 9. Tepki üreticinin bilgiyi vericilere (kaslara) göndermesi
10. Öğrenenin çevresinde performansını göstermesi
11. Yürütücü kontrol tarafından tüm bu süreçlerin kontrol edilmesi, düzen lenmesi
Süreçlerin öğrenmeye etkisi ve öğretimsel öneriler
Kısa Süreli Bellek
• Kısa süreli belleğin gerek süre bakımından gerekse alabildiği bilgi biri mi bakımından kapasitesi sınırlıdır.
• Kısa süreli belleğin işlem hacminin sınırlı olması nedeniyle öğrenci, hızlı bir biçimde art arda gelen fikirleri anlam landırıp uzun süreli belleğe
gönderemeden unutmaktadır.
• Tekrarlar, gözden geçirmeler, öğrenciye işlem yapması için zaman
verilmesi, özetlemeler, kısa süreli belleğin yükünü azaltacak materyallerin ve araçların kullanılması (şemalar, görsel materyaller vb.), öğrencinin
kendini izlemesine yardım edilmesi, gruplandırmanın öğretilmesi vb.
Uzun Süreli Bellek
• Bilginin sürekli depolandığı yer.
• Kapasitesi sınırsız
• Bilgiler birbiriyle ilişkili ve organize biçimde saklanır.
• Ön bilgilerin aktive edilerek uzun dönemli bellekte oluşturulmuş olan şemalarla ilişkilendirilmesi öğrenme için çok önemlidir.
BİLGİNİN DUYUSAL KAYITTAN KISA SÜRELİ
BELLEĞE AKTARILMASINI SAĞLAYAN SÜREÇLER
•Dikkat
•Algı
KISA SÜRELİ BELLEKTE BİLGİYİ SAKLAMA SÜREÇLERİ
• Sürekli Tekrar
• Gruplama
BİLGİNİN UZUN SÜRELİ BELLEĞE AKTARILMASINDA KULLANILAN SÜREÇLER
• Örtük ve Açık Tekrar
• Kodlama / Anlamlandırma
• Bilgiyi anlamlı hale getirerek kodlama sürecini zenginleştirmede dört temel öge etkilidir. Bunlar;
• 1- Etkinlik,
• 2- Örgütleme,
• 3- Eklemleme/Ge nişletme,
• 4- Bellek destekleyici ipuçları kullanma.
