Uzun Süreli Bellek II

Uzun Süreli Bellek

II

BİLGİDE İÇ DÜZENLEME (ÖRGÜTLEME)

• İnsanların aldıkları bilgileri düzenleme ve birleştirme konusunda doğal bir yetenekleri vardır

• Bilginin organize edilmiş olarak ya da (iç) düzenleme ile sunulması öğrenmesini kolaylaştırır.

Bower, Clark, Lesgold ve Winzenz (1969);

Üniversite öğrencilerinden dört kategoriye ayrılan (mineraller, bitkiler vs) 112 kelimelik bir liste vererek öğrenmeleri istenmiştir.

Kelimeler bir grup öğrenciye rasgele verilmiş, diğer gruba 4 hiyerarşide düzenlenmiş kelimeler verilmiştir^.

• Sonuçta, düzenlenmiş kelimelerle çalışan

öğrenciler, rasgele kelimelerle çalışan gruba göre 3 katı daha fazla kelime hatırlamışlardır.

4 çalışma sonunda düzenli grup öğrencileri kelimelerin tümünü öğrenmiş, diğer grup ise ortalama 70 kelime hatırlayabilmiştir.

DETAYLANDIRMA:

Eda uyandığında yine kendini kötü hissediyordu ve gerçekten hamile olup olmadığını merak etti. Profesöre daha önce

görüldüğünü nasıl söyleyebilirdi? Ve para da ayrı bir sorundu Eda doktora gitti. Muayenehaneye geldi ve danışmada kaydını yaptırdı. Genel işlemleri yapan hemşirenin yanına gitti. Daha

sonra Eda tartıya çıktı ve hemşire kilosunu kaydetti. Doktor odaya girdi ve sonuçları inceledi. Eda’ya bakarak gülümsedi ve

“Görünüşe göre beklentilerimde haklıymışım” dedi. Muayene bittiğinde Eda odadan çıktı.

Detaylandırma…

• Eski bilgilerin yeni bilgileri süslemesi üzere kullanılması ve süslenen versiyonun depolanmasını içerir. Yani kişi detaylandırma ile sunulan materyalden daha fazlası depolanır. İnsanlar yeni bilgi aldıklarında genelde

varsayımlarda bulunarak, çıkarımlar yaparak ve benzeri şekillerde kendi yorumları katarlar ve yeni bilgi ile birlikte bu yorumları da öğrenirler.

• Örneğin yukarıdaki hikayeyi okuyan öğrencilerden bir gün sonra hatırlamaları istendiğinde büyük çoğunluğu

okuduklarından fazlasını hatırladılar (Karakter hamile olarak hatırlandı). Hatırladıkları detaylar karakterin şüphelendiği durum ile ilgili idi. Metnin sadece ikinci paragrafını okuyan öğrenciler ise (yani hamilelik

şüphesinden haberdar olmayanlar) diğer öğrencilere göre daha az detay eklediler.

• Detaylandırma bazen bozulmalara ve öğrenilen şeyde hatalar olmasına yol açar (“sesini kaybetmek”)

• Bir bilgi detaylandırıldıktan sonra, bilginin

detaylandırılmış hali ve gerçek hali arasında ayrım yapmak güçleşir.

•

birbirine bağlamaya yardımcı olduğunda etkilidir. Bu, bilginin içsel olarak

düzenlenmesini de kolaylaştırır.

Şişman adam tabelayı okudu

Aç adam arabaya bindi

Şişman adam ince buz tabelası hakkındaki uyarı tabelasını okudu

Aç adam restorana gitmek için

arabaya bindi

Şişman adam yaklaşık 60 cm yüksekliğindeki tabelayı okudu

Aç adam arabaya bindi ve uzaklaştı

Üretim Etkisi

• Kişiler yeni edinilen bilgilerden yepyeni bir fikre yepyeni bir kavrama, bambaşka bir sorgulamaya ulaştıklarında yeni bilgiyi daha fazla detaylandırır ve bütünleştirirler.

Buna üretim etkisi adı verilir. Kendi kendine oluşan bilgi – doğru ise- temel olarak öğrenen kişilerin yeni

bilgileri daha kapsamlı hale getirmek istediklerinde daha yararlıdır

Detaylandırma/ayrıntılandırma bilginin uzun süreli bellekte tutulmasını neden kolaylaştırır?

• Detaylandırılmış bilginin bellekteki benzer diğer bilgilerle karışma olasılığı daha düşüktür

• Detaylandırma bilginin geri çağırılması için ek bir yol sağlar

• Detaylandırma, bilgi doğru hatırlanmadığında (karışma gerçekleştiğinde) bilgiye ne olduğuna ilişkin bir takım çıkarımlar yapmayı kolaylaştırır.

GÖRSEL CANLANDIRMA:

• BİR TELEFON KLÜBESİNDE TRAMPON ÇALAN BİR CÜCE

• ERKEN KALKAN BİR KUŞ ÇOK GÜÇLÜ BİR SOLUCAN YAKALAMIŞ

Görsel canlandırma;

zihinsel resim

oluşturmadır.

• Görsel imgelerin oluşturulması, bilgilerin uzun süreli bellekte saklanmasını kolaylaştırır.

• Görsel bellek tanımada oldukça güçlüdür. Yani kişi önceden gördüğü resimleri yeni resimler arasından kolayca tanıyabilmektedir (5,5 saatte gösterilen 3000 manzara resminin daha sonra tanınma oranı %80

civarındadır)

• Yeni bilgi somut olduğunda ve kolaylıkla

görselleşebildiğinde öğrenen, kendi kendine görsel imge oluşturabilir.

• Çocukların görsel imge oluşturma ve bu imgeleri kullanma becerileri yaş ile birlikte artar. Bununla beraber tüm yaş grupları için görsel canlandırma becerisinde bireysel

farklılıklar vardır.

• Görsel imgeler, kesin, değişmez temsiller değildir. İmgeler öğrenen kişinin genel bilgisi tarafından değiştirilebilir.

(Gözlük-Barbunya, Halter-Kano)

UZUN SÜRELİ BELLEKTE YER ALAN BİLGİ TÜRLERİ

• Bildirimsel bilgi, bir şeylerin geçmişte nasıl olduğuna ya da ileride nasıl olacağına ilişkin sahip olduğumuz bilgidir. Bu bilgi gördüğümüz ya da duyduğumuz şeyleri yorumlamamızı, hayatımızdaki önemli

kişileri ve yerleri fark etmemizi sağlar. Anısal ve anlamsal olarak iki formu vardır.

• Yöntemsel bilgi, bir şeylerin nasıl yapılacağına ilişkin bilgiyi kapsar.

Bu bilgi, farklı koşullarda nasıl tepki vereceğimiz bilgisini de içerir.

Açık ve Örtük bilgi

• Bildirimsel bilgi de işlemsel bilgi de açık ya da örtük olabilir. Çok kolay hatırlayabildiğimiz ve

açıklayabildiğimiz bilgidir. İngilizce bir cümle kurarken neden was ya da were eklediğinizi açıklayabilirsiniz.

• Bilinçli olarak hatırlayamadığımız ya da açıklayamadığımız ancak davranışımızı da etkileyen bilgi ise örtük bilgidir.

• Az önceki cümlenin dizilişi

doğru muydu?

UZUN SÜRELİ BELLEKTE YÖNTEMSEL BİLGİ

• Basitten karmaşığa (Kalemi doğru tutmaktan basketbolda rakibin savunmasını atlatmaya)

• Fiziksel ağırlıklı işlemden zihinsel ağırlıklı işleme doğru farklı nitelikler etrafında toplanabilir.

•  

• Yöntemsel bilgi basit becerilerden karmaşık işlemlere kadar geniş bir dağılım gösterir. Bazı yöntemsel bilgiler temelde davranışlardan (not yazma, bulaşık makinesi yerleştirme, kitaplığı düzenleme) oluşurken bazıları temelde zihinsel olan davranışların fiziksel olan

davranışlar (makale yazmak, denklemde x’i bulmak) ile koordinasyonunu içerir

Yöntemsel bilgiyi kodlarken

• Ağırlıklı olarak zihinsel öğe içeren karmaşık işlemlerin

pratiğe ek olarak bildirimsel bilgiye de yani bir şeyin nasıl yapılacağına ilişkin ansiklopedik bilgiye de ihtiyaçları

vardır.

• Bazı kuramcılara göre önce bildirimsel bilgi elde edilir ve daha sonra alıştırma ile aşamalı olarak yöntemsel bilgiye dönüşür.

• Başka kuramcılar ise ( Willingham ve Goedert-Eschmann, 1999) yeni bir işleme sahip olma aşamasında insanların bilgi ve davranışı eş zamanlı olarak öğrendiklerini öne sürmüşlerdir.

• Bildirimsel bilginin depolanmasını kolaylaştıran süreçler yöntemsel bilginin depolanmasını da kolaylaştırır, sözlü tekrar, görsel canlandırmayı güçlendirecek bir

örneklendirme ya da canlı gösterim, imgelem

• Bir işlem hem o işleme ilişkin zihinsel parçalar ve fiziksel parçalar ile birlikte kaydedildiğinde hem de yapılan

işlemin neden etkili olduğuna ilişkin bildirimsel bilgi ile birlikte depolandığında daha güçlü kazanılmakta ve daha kolay geri çağrılmaktadır.

UZUN SÜRELİ BELLEKTE DEPOLAMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Uzun süreli bellekte depolamayı etkileyen çeşitli bilişsel ve davranışsal faktörler vardır. Uzun süreli bellekte

depolamayı etkileyen bilişsel faktörler işleyen bellek, önceki bilgiler, önceki yanlış kanılar ile beklentilerdir.

Sözle ifade etme, kanunileştirme, tekrarlama ve inceleme ise davranışsal faktörlerdir.

•  

• Çalışan/işleyen bellek:

• Yeni bilgi ve mevcut bilgi arasında bağ kurmak demek her iki bilginin de ksb’te yer alması demektir.

• Önceki bilgiler:

• Yeni bilgiden yararlanıp yararlanamayacağımızı belirler (Bilgi bilgiyi çeker)

• Ön bilgiler algılarımızı etkiler:

• Kongo yağmur ormanlarının sık olduğu bölümde yaşayan Bambitu kabilesinin etrafında hiçbir açık alan bulunmamaktadır. Bu nedenle kabile üyelerinin kendilerinden birkaç kilometre uzaktaki nesneleri görme şansları hiç olmamıştır. Kabile üyelerinden Kenge ilk kez bir mera alanına gittiğinde uzakta otlayan bufalo sürüsünü görmüş ve

“o böcekler de ne?” diye sormuştur ve araştırmacının onların aslında çok uzakta otlayan bir bufalo sürüsü olduğu yanıtını reddetmiştir.

Kısa bir süre sonra arabayla bufalo sürüsünün yanlarına gittiklerinde Kenge bufaloların boyut olarak “büyüdüklerini” gördüğünde korkmuş ve kendisine büyü yapıldığını düşünmüştür.

• Yaş büyüdükçe mi yoksa ön bilgiler arttıkça mı daha kolay öğreniriz?

• Önbilgiler, aynı bilginin farklı şekillerde değerlendirilmesine yol açar (Ya da

değerlendirilememesine)

• “ VİKİNGLER YUNUSLARA KREM SÜRÜYOR.

Bu başlığa ilişkin yapacağınız yorum ???

Önceki Yanlış Kanılar (Ya da özümseme ısrarı):

• İnsanlar dünya hakkında inandıkları şey ile örtüşmeyen yeni bir bilgi ile karşılaştıklarında yeni bilginin yanlış olduğunu düşünüyorlarsa onu tamamen görmezden

gelebilirler. Ya da bilgiyi kendi bildikleri ile uyumlu hale getirmek için bilgiyi değiştirebilirler ve okuduğu/duyduğu ile öğrendiği arasında büyük bir fark ortaya çıkabilir.

Aşağıdaki cümleyi okuyunuz

• Egitim Bilimleri Fakütlesi Psikoljik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü Ikinci Sınıf öğrencilerinin aldığı

«Öğrenme Psiklojisi Dersi» Çarsamba günü saat 13:30’da başlamaktadır.

Beklentiler:

• Önceki bilgiler ve yanlık kanılar eski bilgi yeni bilgi arasında – doğru ya da yanlış- bağ kurma ile ilgili iken beklentiler yeni bilgiden hızlıca sonuç çıkarma ile ilgilidir. Çünkü insanlar görecekleri ve duyacakları ile ilgili beklentilere sahiptirler.

• Elde edeceği bilgi hakkında önceden bir fikre sahiplerse algılama ve öğrenme çok hızlı gerçekleşir. Çünkü beklentiler uzun süreli belleğin ilgili bölümlerinin etkinleşmesine yol açar. Kişi tekrar USB’den bilgi çağırmak için uğraşmaz.

• Belirsiz uyarıcıların beklentilere uygun olarak kodlanma ihtimalleri daha yüksektir

• İnsanlar diğer insanların davranışlarını beklentilere uygun kodlama eğilimindedirler.

Hale etkisi (Zengin Hanna) ve Boynuz etkisi (Yoksul Hanna)

Sözlü İfade etme (ya da Yeniden Üretme):

• Daha önce olmuş ya da devam eden bir olay hakkında konuşmak ya da yazmak yani bu bilgiyi/deneyimi tekrar üretmek bilginin/deneyimin USB’te depolanmasını

kolaylaştırır.

• Kendi kendine konuşma ile yeniden üretim: öğrenciler bir şeye çalışırken kendi kendilerine yüksek sesle açıklama yapmaları istendiğinde konuyu daha fazla

detaylandırmakta ve içeriğini daha iyi anlamaktadırlar

Kanunileştirme (ya da Uygulamaya Dönüştürme ve Geri Bildirim):

• Öğrenilen bilginin psiko-motor davranışa dönüştürülmesidir.

• Küçük çocukların okudukları hikayeyi dramatize etmeleri ya da oyuncakları ile canlandırmaları, fizik öğrencileri

çeşitli makara sistemlerinin diyagramlarına bakmaktansa gerçek makaralar ile bir deney yaptıklarında bilgiyi daha iyi kodlamakta ve geri çağırmaktadırlar.

• Uygulamaya dönüştürmenin- özellikle bir beceri ile pratik yaparken- daha da etkili olmasını sağlayan şey geri

bildirimdir. Geri bildirim kişilere “performanslarını

iyileştirmeleri için ne yapmaları gerektiği bilgisini” sunar.

Geri bildirimin, psikomotor davranış uzun süreli belleğe yerleştirilirken gelmesi bu iki bilginin daha kolay

bütünleşmesini sağlar.

Tekrar etme ve gözden geçirme:

• Sık tekrar mı aralıklı tekrar mı?

• Toplu uygulama mı

dağılmış uygulama mı?

Aralıklı tekrar neden daha kalıcı olur?

• Araya zaman girmiş her tekrar yeni bir detaylandırma sürecidir

• Bilgiyi farklı bağlamlarda tekrar gözden geçirmek daha güçlü ilişkilendirmelere yol açar

Otomatikliğin Gelişmesi:

• Kontrollü işlemenin tekrar ve alıştırma ile gittikçe artan bir şekilde otomatikleşmesi /düşüncesizleşmesidir.

• Otomatikliğin getirdiği olumsuzluklardan bir tanesi düşünmeksizin yapılan eylemin hatırlanmamasıdır.

• Bir diğeri ise bireyin belirli durumlar karşısında önce otomatikleşmiş düşünce ve fikirlerini dile getirme eğiliminde olmasıdır. Bu durum daha yararlı olabilecek ancak daha az otomatik fikir ve işlemlerin

kullanılmamasına yol açar. İnsanlar otomatik olarak belirli cevaba

kilitlenmediklerinde daha esnektirler ve böylece daha orijinal yaklaşımlar ve çözümler sergileyebilirler.

• Okuma ve yazma otomatikleşmezse ne olur?

Depolama ve Kodlamanın Sınıfta Kullanımı

1. Öğretim, öğrencinin ön bilgilerini harekete geçirdiğinde ve onlara katkı sağladığında daha etkilidir

2. Öğrencileri anlamlı öğrenme için teşvik eden uygulamalar öğrenci üzerinde etkilidir.

3. Öğrencilere neyin önemli olduğu konusunda rehberlik yapmak

4. Yeni materyalleri organize eden bir öğretim planlamak ve ön düzenleyiciler kullanmak

Açıklayıcı düzenleyici: sunulacak genel konuları ve materyallerin birbiri ile olan ilişkilerini tanımlayarak materyale genel bir bakış açısı sağlar.

Karşılaştırmalı düzenleyici: yeni materyallerin önceki bilgilerle ilişkilendiren düzenleyiciler

Genel görünümler, ana hatlar, benzerlikler, kavram haritaları, örnekler, düşünceyi harekete geçiren sorular birer ön

düzenleyicidir.

5. Öğretim öğrenciyi öğrendikleri şeyleri detaylandırmaya teşvik etmelidir.

6. Görsel araçlar bilginin USB’e depolanmasını kolaylaştırır:

sözlü materyale görsel araçlar eklemek KSB’te aşırı yük oluşturur gibi görünse de görseller KSB’in yükünü

azaltmaktadır. Ancak görsel araçların tümü öğrencilerin çalıştığı materyal ile ilgili olmalıdır.

7. Yöntemsel bilginin öğretilmesinde görsel canlandırma, sözlü tekrar, geri bildirim ve kendini izleme etkilidir.

8. Öğrencilere yeni bilgileri işlemden geçirmeleri için zaman verilmelidir.

9. Ders sonunda özetleme yapmak öğrenme ve akılda tutmayı artırır.

10.Aralıklı tekrar bilgilerin kalıcılığını artırır.

11.Öğrenmede hız değil derinlik önemlidir.