MEMLEKETIMIZDE GENÇLER IçIN KURULAN
ILK DERNEKLER, GAZETE
VEDERGILER
(1913-1920)
FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
Gençlerimiz için, veya onlar tarafindan kurulan ilk dernekler hakk~ nda henüz esasl~~ incelemeler yap~lmam~~ t~ r; Türk milliyetcili~ine dâir yaz~-lanlarda da, böyle derneklerin üzerinde durulmas~~ bir yana, varl~~~ ndan, ad~ ndan bile bahsedilmedi~i görülür. Bu makâlemizde, ma'nen ve ahlak bak~ m~ ndan yüksek, vud~d ve sihhatce de kuvvetli, sa~lam Türk gençli~inin yeti~tirilmesi dü~üncesiyle 19 ~~ 3-192o aras~ nda kurulan ilk derneklerimizle, gençlerle ilgili gazeteler, dergiler üzerinde duraca~~z.
I. GENÇLER ~ÇIN KURULAN ILK DERNEKLER A —TCRK Gücü
Gençlerimiz için kurulan derneklerden ilki Türk Gücü Derne~i'dir;
Tüzük metninin Birinci Maddesi'nden anla~~ld~~~~ üzre, ~~ Mart, 1329/14
Mart, 1913'de kurulmu~tur.
8 Ekim, 1912'de Kara-da~~ Pirensli~i'nin Osmanl~~ imparatorlu~u'na sava~~ ilan~~ üzerine ba~layan Balkan Harbi'ne, Bulgaristan ve Yunanistân, S~rbistan da dahil dört küçük devlete kar~~~ giri~mi~tik. Bu y~l~n Ekim'inin 2o'sinde Bozca-ada'y~, 2 ~~ 'inde Limni'yi, 26's~ nda üsküb ve i~tib'i; Kas~ m'~ n 2'sinde Yakova'y~, 8'inde Selanik'i kaybetmi~tik. Balkanlar'da böyle yer kay~ blar~m~z sürüp gitmi~, 30 May~s, 1913'de, aleyhimize hükümleri içine alan Londra Andla~mas~~ ile Balkan Harbi'nin bu birinci devresi sona ermi~~ bulunuyordu. Türk Gücü Derne~i, memleketimizin böyle buhranl~~ zama-n~nda, Londra Andla~mas~'n~n imzalanmas~ndan ikibuçuk ay önce kurul-mu~~ bulunuyordu.
Türk urdu dergisinin 20 Mart, 1913'de yay~mlanan say~s~ndaki Türk
Gücü ba~l~kl~, epeyi uzun yaz~, bu derne~in beyân-nâmesi say~lmaktad~r. Gençler taraf~ndan yaz~lm~~~ gibi tertib edilen beyân-nâmenin birinci bölümünde, medeniyyetin, insanlar~, insânl~k denilen hale yükseltemedi~i, hak sesini kuvvetin bo~du~u, v.b. fikirlerden sonra, Türk'ün eski gücünü kaybetti~i, bunun sebebleri üzerinde durulmu~tur: "Milleti bu kadar ezip h~ rpalayan, memleketi kas~p kavuran, devleti y~kan bu kara bela Türk'ün
282 FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
güçsüzlü~üdür„ ; "Biz gençlerde bu gün bir dilek, bir istek uyand~. Biz gençlere gökten bir k~~~lc~ m indi. Ba~r~m~zdaki ate~e çarpt~: Eski Türk çera~~ n~~ yeniden yakt~. I~te, gözlerimizde o çera~~n ~~~~~~ parl~yor; gö~-sümüzde hep bir duygu çarp~yor: Dile~imiz, iste~imiz, yine güçlü, kuvvetli bir millet görmektir„ deniliyor. Bizi yükseltecek olan, bir Hadis'te de bildirildi~i üzre vud~dce de kuvvetli olmakt~r. Atalar~m~z~n beden kuvveti dolay~s~yle Firengistan'da, "Türk gibi kuvvetli ! „ sözünün dillere destan oldu~u, kuvvetin ötedenberi kazand~~~~ ehemmiyyeti gösterir. Sava~larda yenilgiye u~rad~~~m~z o s~ ralarda, milletimizi kuvvetten dü~üren ~eylerin ba~~ nda zevk ve sefahatin geldi~i, nas~l bir gençli~in özlenildi~i anlat~lm~~t~r: O ülkeler fetheden asker millet, kuvvetini kaybedip at s~rt~ndan inmi~, kahvelere dü~mü~, kendi dö~dü~ü altun kakmal~~ yatagan~n~~ b~ rak~p eline bilardo sopas~ n~~ alm~~, "kahvede, zarda, oyunda ~an~ n~, unvân~n~, gücünü, koca erkekli~ini„ Garb'e âid zevklerle, Firenk serahatiyle de~i~tirmi~tir. Içki ve nitokin, milletimizi yak~ p y~ km~~, "Tütünden eller sararm~~, bet-beniz uçuk; içkiden öz sönük, göz donuk, eller titrek..,, ; Türk Gücü Derne~i'nin istedi~i böyle gençler de~il, elleri k~l~ctan, ciridden, kürekten, yelkenden nas~ rla~m~~; yüzleri günden, güne~ten, temiz havadan, keskin rüzgârdan k~zarm~~, benli~ine güvenir, kartal bak~~l~~ delikanl~lard~r. Gücümüzü kaybetmemize, gençlerin hayal gücünü art~r~p bir hasta haline gelmelerine yol açan sebeblerden biri de, edebiyat~m~zda yurdumuzla, Türk'lükle ilgili ~eylerin ele al~ nmay~~~d~ r; "içimizde mariz, miskin kalmas~ n! Murad~ m~za ermek için gidilecek yol, eskiden gidilmi~, güdülmü~, sonra b~ rak~l~ p sap~lm~~, unutulmu~~ izlerdir. Yine o eski izleri bulup ç~karal~m ! „ deniliyordu.
Bu beyân-nâme'nin ikinci bölümünde, milletimizi yine, milli müdâfaa için silahlanm~~~ bir millet haline getirmemiz gerekli bulundu~undan, "askerli~i, binicili~i, topculu~u, gemicili~i bizden dayak yiyerek ö~renen, bizim her usiilümüzü, k~yafetimizi Yeniçeri Mehter-hâneleri'ne, migferlere, ~alvar ve binek tak~ mlar~ na, tu~lar~ m~ za, hattâ, hattâ Ay-Y~ld~z'~ m~za kadar her ~eyimizi taklid etmi~~ olan Avrupa, bil-hassa askerlikte ba~~ olan Almanya'n~ n„ bütün ma'nâmyle milli savunma için uygulad~~~~ usi~llerden, memleketimizde de bunlar~n tatbik~~ gerekli oldu~undan, bunun önceleri bizde var oldu~u için taklid say~lamayaca~~ndan, böyle bir usC~lü uygulama ve ad~ n~ n belirtilmesi Harbiyye ve Maârif Nezâreti'ne âid oldu~undan bahsedilmi~tir. Bu yüzden, Prusyal~lar'~ n, F~ rans~z, Ingiliz ve Almanlarl'~n
rahn (Tan), .&laireur (Ke~~4), Boy Scouts (Keisidf Çocuklar), Pfad Finder (iz Bulucu) adl~~ gençlik dernekleri, ne yolda çal~~t~klar~~ hakk~nda epeyi bilgi verilmi~tir.
GENÇLER IÇIN ~LK DERNEK VE GAZETELER 283
~ çindekileri oldukca k~ saltarak ayd~ nlatma~a çal~~ t~~~ m~ z bu uzun makalenin sonuna, yarmland~~~~ Türk Yurdu dergisi ad~na yaz~lan ilâvede, bütün bu fikirlere kat~ld~klar~, gençlerin Türk Gücü Derne~i'ne kayde-dilmeri tavsiye edilmi~tir; Türk Gücü Derne~i'nin beyan-nâmesi say~la-bilece~i öne sürülen bu makalenin, derne~i kurma~a çal~~an biri tarafindan yaz~ld~~~~ kaydedilmi~, ad~~ gizli tutulmu~tur.
Kaz~m Nami Duru'nun, Türk Oca~~~ Hât~ralanmdan ba~l~~~yle, 1955'de ne~retti~i yaz~s~ndan, gizli tutulan bu ad~n kime âid oldu~unu ö~renmi~~ oluyoruz: "Türk Oca~~'nda, Türk Gücü diye bir Beden Terbiyesi k~sm~~ kurulmu~tu. Bunu kuran, Tahsin ad~nda bir gençti„ ; "Tahsin, Harb Okulu'nda iken bize Almanca ö~retmenli~i eden Hamdi Bey ad~nda bir subay~n karde~i idi„ bilgisini vermi~tir.
Türk Gücü adl~, Tahsin Bey taraf~ndan yaz~ld~~~~ anla~~lan makaleden, buna Türk Yurdu ad~na ilave edilen yaz~dan sonra yay~mlanan, bu derne~in ondört maddeyi içine alan, Tüzük tasla~~~ metni, kurulu~~ maksad~n~, ne yolda çal~~~laca~~n~~ daha iyi anlatacakt~r:
Ad~m~z: Türk Gücü. ~iânm~z: "Türk'ün gücü her~ey'e yeter! „. Maksad~m~z: Soyumuzu, huyumuzu düzelterek ütiye tüm ma'nâmyle bir er yeti~tirmek, muhtâc-~~ muâvenet olanlara ve bil-hâssa hem-cinsimize yard~m etmektir.
Birinci Madde—Kurulu~: 1329 y~l~~ Mart ay~n~n birinde Türk Gücü Derne~i kurulmu~tur.
~kinci Madde—Yerimiz Istanbul'da, DIvân-yolu'nda Türk Oca~~'nda claire-i
mahsii~sad~r.
Oçüncü Madde — Derne~imizin kap~s~, milletine candan ba~l~~ her gence aç~kt~r. Dördüncü Madde—Onbe~~ ya~~ndan a~a~~~ olmamak ~art~yle, yirmi ya~~na kadar olanlar müteallim s~fat~yle kabül edilecek ve bunlar için ayr~~ bir s~n~f te~kil olunacakt~r.
Be~inci Madde—Girme paras~~ bir Mecidiyye, ayl~k be~~ guru~tur.
Alt~nc~~ Madde—Girecek genç, oturdu~u yeri ve anas~n~n babas~n~n iste~iyle geldi~ini bir kâgadla bildirecek, Nufüs Tezkiresi'ni gösterecek ve Dernek'in hekimine muüyene olunacakt~r.
Yedinci Madde— ~lk y~l, Dernek'i kuranlar i~~ görür.
Sekizinci Madde — Cem'iyyet efrâcl~~ kü'ül ve mükeyyirat~n terkine te~vik olunur ve terkedenlere mükârat verilir.
Dokuzuncu Madde—Girecek genç, söz birli~iyle kabül olunur ve yemin ettirilir. Onuncu Madde— ~düre Hey'eti, Dernek'i kuranlardan bir Re'is ve Murahhas-~~ Mes'ül, bir fotog~rafc~, bir tarihci ve bir Müdir-i Umü'r'dan ibâret olup be~~ ki~idir.
Onbirinci Madde— Yemin Usülü: Tanr~'m~za and içerek Hakan'~m~za,
bayra-~~m~za, nizamlar~m~za, âmirlerimize, ana ve babalar~m~za sâd~k kalaca~~m~za söz
veririz.
Onikinci Madde—Dernek, soyumuza sa~lam ve i~e yarar vud~dler yeti~tirme~e çal~~acak, Türk-o~lu'nu her zora gö~üs germe~e, her mâni'i a~ma~a al~~t~racakt~r. Bu
284 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL
maksada ermek için, mevcild olan Terbiye-i Bedeniyye ~u'belerinde hizmet edilecektir. Onüçüncü Madde— Dernek'in, Hey'et-i l~fire'ce kabül edilmi~~ bir k~yideti vard~ r. Bütün efr, i~~ ba~~ nda bu elbiseyi giyer; elbiselerin intiz ~n~~ mul~ffaza etmesi ~artt~ r. Ondürdüncü Madde -- ~ahsiyyeden tecerrüdle, maksad~ m~ z olan g.4eye varabilmek için kalbler bir olarak u~ra~mak en yüce emelimizdir.
Tahsin Bey'in makâlesinin, Tüzük tasla~~~ sayabilece~imiz metninin ne~rinden bir ay kadar sonra, 13 Nisan, 1913'de yine Türk Turdu'nda Türk Gücü taraf~ ndan yay~mlanan imzas~z, Türk Gücü'nün ne Oldu~unu Bildirmek
için ba~l~ kl~~ yaz~dan, bu derne~in, Avrupa'daki gençlik derneklerini taklid
etmekle suçland~ r~ld~~~~ anla~~l~r. Bu suçlamalara kar~~, taklidci olmad~ k-lar~ ndan, Avrupa'dakiler gibi orduya yard~mc~~ gençlik derneklerini benim-semediklerinden, bu i~i Harbiyye ve Maârif Nezâreti'nin milli terbiyemize, askerlik tarihimize uygun yolda tatbik edece~i dü~üncesinde olduklar~ ndan
Rehber, izci, Ke~~df, Ke~if Kolu, Kda~uz, Gözcü v.b. adlar sayd~klar~ndan, ad
vermenin Harbiyye Nezâreti'nin hak ve salâhiyyeti oldu~undan bahset-tikleri anlat~lm~~t~ r. Türk Gücü'nün ne maksadla kuruldu~unu, ne yolda çal~~aca~~n~~ ayd~ nlatmak için ~u fikirlere de yer verilmi~tir:
"Geçmi~~ zamânlar~m~z pek ~anl~, Tarih'imiz, hât~ralar~m~z mefâhirle dolu. Biz, yalanc~~ ve bozuk bir medeniyyetin zehrini içmi~tik. Temiz ve sâf bir kavmi böyle zehirler çabuk uyu~turur; fakat ma'neviyyât~n~~ nür-1 ~slam tenvir eden sa~lam bir unsurun evlâdlar~~ oldu~umuz için, i~te silkindik ve ay~ld~k„ ; "Biricik kaygum, co~kun dile~im, yüce emelim olanca varl~~~mla, gücümle çal~~~ p sava~~p, Türk'lü~ü yine yerine yükseltmektir. Bunun için yap~lacak birçok i~ler var, ilki dilimizi, yaz~m~z~~ düzeltmek; sonra, Türkliikte benlik uyand~ rmak; sonra yeniden güclü bir Türk soyu yeti~tirmek; Türk mal~~ yiyerek, Türk mal~~ giyerek san'atimizi ileriletmek ! Daha çok var, daha çok.. Fakat El-hamdü li'llâh, çok Türk de var; yaln~z Rusya'da otuz milyon ! Türk dili, dünyâda en çok söylenen dillerin üçüncüsüdür; ~ngilizce, Almanca, Türkçe, F~rans~zca dördüncüsüdür. ~~te her Türk kendine dü~en i~i görürse murâd~m~za çabuk ereriz. „
Gençler a~z~ndan yaz~lan bu makâlenin alt~nda, Türk Gücü Derne~i'ni kuranlar~ n, "yurdumuzdaki ihtiyâcât~~ ince-uzun dü~ünerek, terbiye-i bedeniyyeye ehemmiyyet vermek üzre Türk özü ad~yle ve ~u ad~n anlatt~~~~ bütün efkâra hizmet için evlâd yeti~tirecek bir mektebin temellerini haz~rlamakta„ olduklar~~ da ilave edilmi~tir.
Edirne'nin 26 Mart, 1913'de elimizden ç~ kt~~~~ s~ ralarda, Nisan'da yay~mlanan bu makâleden, Türk Gücü Derne~i'nin, yaln~z vud~dce i~lek, sa~lam de~il, ma'nen de kuvvetli, Türk'ü her bak~mdan temsil edip ya.~atacak gençler yeti~tirme~e çal~~aca~~~ anla~~l~r.
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 285
Türk Gücü'nün Unzarni Arizdn~~, 1913 (1329)'de Istanbul'da, Matbaa-i
Hayriyye ve Siirekas~'nda bas~lm~~t~r. Oniki sayfal~k bu .1V-iz4m-Ntime'nin d~~~ kapa~~nda, ~iarlann~~ temsil eden Türk'ün gücü her~ey'e yeter cümlesinin bulundu~u görülür. JV'izâm-JV'âme'nin ba~lang~c~nda Türk'lü~e eski kuv-vetini, eski rahunu kaybettiren siyasi, ictima'i sebebler üzerinde durulmu~, K~laguzluk Te~kilat~'m da içine alan Terbiye-i Bedeniyye ile H~fz~'s-Sihha adl~~ iki ~u'beyi içine alan Türk Gücü'nün verimli olabilmesi için neler yapma~~~ tasarlad~klar~, hedeflerine eri~mek için nas~l çal~~acaklan anla-t~lm~~t~r. Te~k'ilât, DuHl ~artlan olmak iizre iki bölüme ayr~lan, yirmidokuz maddeyi içine alan bu Nizâm-Nân~e'yi, ehemmiyyeti dolay~s~yle aynen yarml~yoruz:
TÜRK GÜCÜ'NÜN UMÜN4I NIZAM!
Türk ~rk~~ bu gün kemiyyet ve keyfiyyetce korkunç bir uçuruma do~ru sürüklenmektedir. Bizde muntazam istatistikler olsayd~~ bu ac~~ hakikati rakamlar~n kat'l lisâmyle ifâde ve ihâta edebilirdik; maca-mâ-gh askere da'vet olunan bin Kur'a neferinin ~imdi ancak yüzünün vucC~dleri sa~lam olup, dokuzyüzünün hasta ve illetli ç~kt~~~~ ac~~ tecrübelerle sabit olmu~tur. Bu hâl bir müddet daha böyle gidecek olur ise, bu güzel yurdumuzu dü~mana kar~~~ koruyacak de~il, hattâ üzerinde ya~ayacak bir adam bile bulunmayacakt~r. Neden böyle oluyor? Bu ~rk inhitât~n~n sel~eblerinden birk~sm~~ siyâsi, &geri ictimâ'Idir.
Siydsf Sebeb: Avrupa, Asya ve Afrika k~t'alanna yay~lm~~~ vâsic ülkenin muhafazas~n~~
Türk yaln~z kendi kollar~na yükletmi~~ ve bu mücâhadesi u~runda tabiatiyle mecâlsiz kalm~~t~r. Uzviyyet-i hayâtiyye gibi, uzviyyet-i ictimâ'iyyede her a'zâ kendi vazifesini görmek sâretiyle hayât ve muvâzene-i umâmiyyeyi idâme ederler. Bir veya birkaç uzvun vazifesi yorgunluktan mahv ve helâk olur. Türk âte~in çöllerde, buzlu da~larda yaln~z ba~~na vatan~n~n bekcisi, müdâfi'i oldu. Bu sürede varl~~~ndan dinç, kalabal~k bir nesil de~il, hattâ bir mezar bile kalmad~. O sa~ken can~yle, kamyle, ölünce de kemikleriyle vatan~na siper ve kal% oldu. Askerlik, vatan müdâfili~i ~imdi Türkler'le beraber diger vatanda~lara da te~mil edilmi~~ oldu~undan bu mahzfirun önü al~nm~~t~r.
Esbdb-z ictimâ'iyyeye gelince: Cehâlet, tarz-~~ mal~eti bilmemek, s~ tma, verem, firengi,
tütün, ispirto hayât~m~z~~ kemiren anâs~r-~~ muhribenin ba~l~calar~d~r. Anadolifmuzun ba~tan ba~a bir mezar, bir harâbezâr oldu~unu istemiyor isek, bu derdlerimizin bütün fecâ'atini anlayarak izâlesinin çâresine çal~~mal~y~z. Yoksa, bir zamanlar, "Türk gibi güclü„ darb-~~ meseliyle an~lan, mazhar-~~ tekrim olan bu Isavi ve asil millet, Allâh esirgesin pek yak~n bir zamanda sessiz, sadâs~z gâ'ib oluo gidecektir.
Bir yandan bu hastal~klar, sebebler, öte yandan hastal~klar~n en büyü~ü olan oturganl~k, gev~eklik, râhat~~ sevmeklik el-ele vermi~ler, bizi sürükleyip-duruyorlar. I~te ~ rk~m~za, varl~~~m~ za kasdeden bu marazIann, bu hâllerin deh~eti k~,r~~s~ nda yürekleri titreyen gençler bu millete tâze hayât ve kuvvet vermek içün bir Terbiye-i bedeniyye ve H~fz~'s-sihha cem'iyyeti te~kil etmi~lerdir. Terbiye-i bedeniyye'den ise maksad, sa~lam ve ayni za~nânda kahraman bir nesil vudide getirmek ve sa~lam vud~dler ile mukaddes vatan~~ ve mubârek, muazzez ulu milletimizin varl~~~n~~ müdâfa'a etmek ve dü~mana sald~rmak oldu~undan, Tebiye-i Bedeniyye ~u'bemiz gençleri askerli~e hâz~rlayacak, ictimâ'i hayata, mâ-fevka nâyete, ba~l~~ ba~~na ya~ama~a al~~t~racak olan ve Avrupa'da muvafrak~yyetle tatbik ve ta'mim edilen K~laguz Te~kilât~'n~~ ihtiva eder.
286 FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
Madde t— Merkezi Istanbul'da olmak üzre Türk Gücü ad~yle Ne Türk'ün gücü her~yseyeter ~Panyle bir Terbiye-i bedeniyye ve ~l~ fz~'s-sihha Cem'iyyeti kurulmu~tur. Terbiye-i bedeniyyeden maksad, Türkler'in ahval-i sihh~yyelerini islah ve te~ekkillat-~~ bedeniyyelerini takviye ve telcamill ettirerek, milleti mag~et-i haz~ran~n ickb etti~i her dünü mesasi ve mubilrezata mütehammil ve çevik ve çalak k~lmakt~r. Bunun içün mackül ve fenni cimnastik ile sporlar~n vasic mikyasda memlekette ne~r ve ta"mimine çal~placakt~r. K~lakuzluk usüliyle gençler askerli~e haz~ rlanacakt~r ve terbiye-i askeriyye ile de millet yine o silah~or ve o cündi millet haline getirilecektir.
H~fz~'s-sihha'ya gelince: ~.kvitm içün h~fz~'s-sihha kitablar~~ yazmak ve meccânen da~~tmak, s~tmaya kar~~~ ahaliye kinin tevzi` etmek ve sivrisineklerden muhafaza esaslarm~~ ö~retmek, vereme kar~~~ mtiteaddid yerlerde dispanscrler yapmak, firengi
hakk~ nda halka telkinatta bulunmak ve gezici doktorlar tedarikiyle bu derd mübtela-larm~n imdad~na ko~mak ve bu âfetin inti~arma mani' olmak ve ~ark'~n eski bir illeti olan çiçe~e kar~~~ a~~~ yurdlar~~ te'sis etmek, bula~~k hastal~ k zuhürunda derhal tahalTuz çarelcrine dair ne~riyyatta ve telkInatta bulunmak ve nevzad ve etralin himayesini dü~ünmek, (içten ziyade çocuk babas~~ olan muhtaclara yard~m etmek, memlekette meydanlar, bagçeler ihdas~~ z~mn~ nda laz~m gelen makamar nezdinde te~ebbüsâtta bulunmak, ormanlar yeti~tirmek içün a~aç bayramlar~~ yapmak, müskTrat ve tütün aleyhinde müessir propagandalar icra etmektir. Caddelerin güne~~ ve havan~ n cereyan~ na ma'rüz olacak sûrette tevslci içün hukümet ve belediyycler nezdinde te~ebbtisatta bulunmak ve belediyyelerin bu husüstaki mesa'isine muzahir olmak, maksad~ n~ n te'mini içün yapaca~~~ musâbakalarda muvaffak olanlara mtlkaratlar vermek, hulasa Türk'lü~ün mesail-i hayatiyyesine temas eden umür ile i~tikal ederek halen Türk'lü~ü mahv ve ink~razdan kurtarmak ve istikbalen ecdad~m~z gibi sa~lam ve kalabal~k, feyyaz bir nesil, vatan~n~, hukilkunu, namüsunu, melâhirini korumak içün ancak kendi kuvvetine istinad eder bir Türk nesli vud~de getirmektir. Ancak bu say~lan emeller bir ~ayedir ki Türkler'e mahsüs bir azm ve sebât ile çal~plarak elde edilecektir.
TE~KILAT
Madde 2 - Güeün te~kilat~~ Istanbul'da bir Merkez'le vilayet, fiyat ve kazalardaki
Tali Merkezler'den ibarettir. Her Tali Merkez do~rudan do~ruya ~stanbul Merkezi'ne merbüttur.
Madde 3 —Güc'ün bir Fahri, bir de Asil Re'is-i Umiimi'si vard~r.
Madde 4—Istanbul Merkezi, Asil Re'is-i Umümi'nin ta'yin edece~i bir Re'is Vekili ile bir doktor, bir mühendis, bir Itkib ve üç a'zaclan mürekkebdir ve Cem'iyyet'in Hukümet'e kar~~~ mes'ül bir Murahhas'~~ vard~r.
Madde 5 —Gerek Istanbul Merkezi, gerek Tali Merkezler bir sene müddetle i~~ görür.
Madde 6—Her merkez sene nihayetinde Guc'ün bil-urnürn fa'ala'zils~n~~ da'vetle kong~reyi ictimac ettirir. Merkezler, kor~g~reye kar~~~ bir senelik muamelat~ndan izahat ve masarifat~ndan da ale'l-infirad hisab verir. Kong~reler bu mu'amelat~~
Merkezler tarafindan sene-i atiyye içün tanzim edilen budcey~~ tedkik ve tasdik eder. ~stanbul Kong~resi, Güc'ün büyük kongrresi olub Fahri Re'is-i Umüml bu kong~renin birinci ve Asil Re'is-i Untürni de ikinci re'isidir. Istanbul Kong~resi, Istanbul'daki a'zay-~~ fa'ale ile, Tali Merkezleri'nin gönderecekleri veya tevkil edecekleri murahhaslardan tesekkül eder. Bu Kong~re, Istanbul Merkezi mu'amelat~m tedIcik ile beraber, Nizân~~
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 287
-.V~ime ahkam~n~~ da istedi~i sfirette tebdil ve ta~yire salahiyyetdard~r. Kong~re, re'y-i hafi ile idare hey'etlerini intihab ederek ictimaclanna nihayet verir.
Madde 7 — Istanbul Merkezi, Istanbul dahilinde NizIlm-Ndme ahkam~n~~ tatbik ile mükellef oldu~u gibi, bil-umûm Ttli Merkezler'in umür ve muâmelelerini teriis ve oralarda JVizilm-Ardm~~ ahkâm~n~n tamâmi-i merciyyetini te'min ve kendisine vukiic bulan murâca'atlara cevab verir ve bi'l-umfim Güc a'zas~~ miyan~ndaki mubadenet ve ut~uvveti istilgara ve âheng ve intizam-~~ umC~miyi te'mine çal~~~r.
Madde 8—Tali Merkezler bulunduklar~~ kasabalar dahilinde Gite .Ariztim-Mmesi ahkam~n~~ tatbils ile beraber bulunduklar~~ mahall'e merb~:it karyelerde (nahiye merkezleri karye hükmündedir) âtiyyü'z-zikr Sihh~yye ve Terbiye-i bedeniyye Te~kilat~'n~~ icra ile mükelleftir: Binicilik, ok, cirid, ni~an talimleri, güre~, k~l~c kalkan gibi milli oyunlar~~ ihyâ etmek, köyde yap~lacak yeni mahalleleri ve evleri Istanbul Merkezi'nden yap~lub gönderilecek haritalar ve pilanlar m~kibince in~a etmek, köy etraf~nda orman yeti~tirmek, içilecek sular~~ kapal~~ mecralardan geçirtmek, adi çiban ve hafif yaralar~~ sarmak ve a~~~ me'mfirunun bulunmad~~~~ mahallerde çiçek a~~s~~ yap~lmak gibi müdavat-~~ ibtielalyyeyi icra edecek her köyde bir köy hekimi bulundurmak. Güc, medrese ve mekâtib me'zfinlar~ndan olan a'zalar~na ibtida'i tababeti ö~redecek ve muallimi olmak üzre köylere gönderecektir. Bunlar mekteblerde çocuklar~n ahval-i sihh~yyelerinin islah~n~~ nazar-~~ ehemmiyyete alacaklar, mekteb zamanlar~~ haricinde köylüye hekimlik vazifesini yapacak ve köyün Sibhi Te~kilat~'na nezaret edecektir.
Madde 9 — Merkezler hey'etleri en a~a~~~ haftada iki def a ictimaca mecbfirdurlar. Madde ~~ o— Merkezler a'zalar~~ muntazaman ictimaclara gelme~e ve maczeret-i me~rficalan oldu~u takdirde ictimac gününden mulsaddem maczeretlerini tahriren bildirme~e mecbfirdurlar. Bir haftada bilâ-maczeret iki def`a gelmeyenler isticra etmi~~ addolunurlar.
Madde ii — üçyüz guru~a kadar olan paralar, Idare Hey'eti'nce ta'yin olunacak veznedâr nezdinde kal~r; üst taraf~~ Osmanl~~ Bankas~'na Hisab-~~ can sfiretinde yat~r~l~r. Madde 12 —Güc'ün ~imdilik Istanbul Merkezi terbiye-i bedeniyye ve h~fz~'s -sihhaya dair ayl~k resimli bir risâle ç~karacakt~r.
Madde 13— Güc, Osmanl~lar'~n taclim ve idman mahalli olan Ok Meydan~'n~~ Evls'af Nezaret-i celilesrnden isticar etmi~~ ve hât~rat-~~ tarihiyyeyi ihyâ eyleyecek sfirette milli bir spor mahalli yapma~a te~ebbüs eylemi~tir. icab~~ halinde Istanbul'un sa'ir yerlerinde de ayr~ca oyun yerleri yap~lacakt~r.
Madde 14.—Güc k~yafet içün eski Türk k~yafetleri ve ser-pfi~lan hakk~nda tedisildtta bulumakta oldu~undan bil-âhare talsarrur edecek sürette lsararla~t~nlmak üzre ~imdilik muvalsIsaten, merbfit numünesi vechile elbise ve ser-pis kabül edilmi~tir. Madde 15 Güc efrad~~ miyan~nda en büyük mertebe-i fazilet vud~d-i milletin huceyrat~~ olan köylere hayât verecek mekâtib-i ibticlalyye muallimli~idir. Güc'ün en büyük mesa'isi, a'zas~~ miyan~ndan malssad~n~~ te'min edecek mekteb hocas~~ yeti~tirmek ve bunlar vis~tas~yle köylünün vucfidüne ve rühuna nuffiz ederek httyumuzu oe s~~yumuzu
düzeltmektir.
Madde ~~ 6 — Güc, malssad~n~n ifas~~ içün vulsfic bulacak inat ve teberrucat~~ icabfil eder.
288 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL Madde ~~ 7 —Güc'ün bir bayra~~~ olacakt~r. Madde T 8 —Güc'ün ayr~ca bir iç Nizel~n'~~ vard~r.
DUHÜL ~ARTLARI
Madde 19— Güc'ün iki s~n~ f a'zas~~ vard~r; biri Fal, &geri Fahri..
Madde 20—Fahri a'zalar, ayda on guru~tan a~a~~~ olmamak üzre tacahhud ettikleri mikdarda ayl~k vermekle mükelleftir.
Madde 21—Fal a'zalar Niztl~n-Ndme'nin üzerine tahmil etti~i vazacif~~ Tra ile beraber yirmi guru~~ duhüliyye ve be~~ guru~tan a~a~~~ olmamak üzre tacahhud ettikleri mikdarda ayl~k verme~e mecbürdurlar. Bil-umüm mekatib-i icdadiyye ve an~n dünundaki mekâtib talebesi duhüliyyeden müstesnad~r; bunlar yaln~z iki guru~~ ayl~k verirler.
Madde 22— Facal a'za olmak içün Osmanl~~ olmak ve hüsn-i hal ve etvanyle müteballi bulunmak ve yirmi ya~~n~~ ikmal etmi~~ bulunmak, harekat-~~ bedeniyye icras~na mani' hastal~~~~ olmad~~~~ tablb raporuyle sabit bulunmak laz~md~r. Yirmi ya~~ndan dün olanlar, mütecallim s~fat~yle kabül olunurlar.
Madde 23 —Facal ve Fahri a'zalar Idare Hey'eti Icaranyle kabül olunurlar. Madde 24— Facal a'zalar jimnastik ve spor yapma~a mecbürdurlar. Jimnastik içün Muller'in mon systEnte'i kabül edilmi~~ oldu~undan her a'za bu harekat~~ tedricen ve muntazaman yapma~a ve muayyen zamanlarda imtihan verme~e meebürdur. Haftada bir gün uzun yürtlyü~lere ve bir gün de sporlara i~tirak ederler.
Madde 25 —Sporlar: Uzun yürüyü~ler, jimnastik ad~m~~ ve âdi ko~ma, s~çrama, atlamak, yüzgeçlik ve gemicilik (kürek, yelken), alaturka, alafranga güre~, boks, meç, k~l~c, kalkan, ok (keman-ke~lik, tir-endazl~k), cirid, de~nek, karg~, binicilik, ni~an d~sk, bisiklet, otomobil kullanmak, futbol, tenis, golf, hokey, polo, ilab... Madde 26—Yürüyü~ler, K~la~uzluk usiiluyle icra olunur. Gerek K~la~uzluk'un gerek oyunlar~n herbiri içün ayr~-ayr~~ talimat~~ vard~r; her a'za bunlara tabaciyyet etme~e mecbürdur.
Madde 27—Her a'za ya~~na ve iste~ine göre be~endi~i bir spora intisâb eder. Gençler herbirine ayr~-ayr~~ münavebeten i~tirak edecektir.
Madde 28— Güc'ün nizamlarma ve K~la~uzluk ve oyunlar hakk~ndaki talimat ve mukarreratina tabaciyyet etmeyen ve yapma~a mecbür oldu~u jimnastik hareket-lerini yapmayanlar hakk~nda Idare Hey'et'i Facal a'zalardan intihab edece~i be~~ ki~iden mürekkeb bir Hakem Hey'eti macrifetiyle mücazat teri% ettirecektir. Cezalar derecesine göre Tenbil~, Ihtar ve Tard'dan ibarettir. Hakem Hey'eti'nin mukarrerat~, Idare Hey'eti'nce kabil-i istinaft~r. Güc, terbiye-i bedeniyyesine ictina eden ve numüne-i imtisMolacak sürette mükemmel vucüd yeti~tirenleri de derecat-~~ muhtelifede takdir ve tabii' edecektir.
El-has~l Türk Gücü'nün nizam ve intizam~n~~ Türk terbiyesinin esas~~ olan s~ra, sayg~~ te'min edecektir.
Madde 29— Gtic'ün i~lerinin ç~~n~ndan ç~kmamas~~ ve temellerinin iyice sa~- lamla~t~r~lmas~~ içün müstesna olarak atideki Idare Hey'eti üç sene müddetle i~~ ba~~nda kalacakt~r:
Fahri Re'is
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 289 Re'Ts VekTli: At~f Bey, Mekteb-i Mülkiyye me'zûnlar~ndan, Fenar-yolu'uda mukim
Doktor: Tevfik Rü~di Bey, Meclis-i Umûr-~~ Baytariyye H~fz~'s-sihha MüdTr Mu'âvini
Mühendis: Salim Bey, EvitAf Nezâreti mi'mârlar~ ndan
Kâtib: Fâlih R~fki Bey, Darii'l-Funi'm talebesinden, Cibâti'de mukm
A'zâ: Edhem Nijâd Bey, sâb~k Manast~ r Dârül-Muallinfini Mücfiri, Üsküdar'da mukim
A'zâ: Basri Bey, Nancy Zirâ'at Mektebi'nden me'zûn, Be~ikta~'ta mukim Murahhas-~~ Mes'ül: Makine Mühendisi Kuzucu-o~lu Tahsin Bey, Cihângir'de m u kT~n
Yukar~da kaydetti~imiz üzre, Türk Gücü'nün kurucular~ ndan, Mes'û1
Murahhas'~~ da olan Tahsin Kuzucu-o~lu'nun, Türk Yurdu'nun 20 Mart,
1913 tarihli ~~ ~~ 'inci say~s~nda bas~lan, Türk Gücü ba~l~kl~~ makâlesinde gençle-rimizin rûh bak~m~ndan canlanmas~ nda, ma'nen zenginle~mesinde, dola-y~s~yle milletimizin dü~tü~ü seviyeden yükseltilmesinde ~âirlerimizin de te'siri olaca~~ndan bahsedilmi~ti; ayni derginin Nisan, 1913 tarihli 13'üncü say~s~ndaki Türk Gücü'nün ne Oldu~unu Bildirmek içün ba~l~kl~, Türk Gücü ad~na yay~ mlanan yaz~da ise, ...her Türk pay~ na dü~en i~i görürse, murâd~m~za çabuk ereriz ! „ deniliyordu. Bu yak~nma ve isteklerin de te'shiyle Ziyâ Gökalp ile Mehmed Emin Yurdakul'un Türk Gücü'ne yard~mc~~ olma~a çal~~t~ klar~~ görülür.
Gökalp, 30 May~s, 1913'de imzâlad~~~ m~z Londra Muâhadesi'nden sonra, 5 Haziran, 1913~de ne~retti~i Haydi rolu'nda adl~~ ~iirini Türk Gücü'ne sunmu~tur:
Yüce Tanr~'m, n'içün beni içli yaral~y~? rdl~iid neden kayg~s~zlar içine att~n? beytiyle ba~layan,
Cânân kim, o, bir gözlere görünmez peri, Bir Ay'd~r ki gönüllerde parlar izleri; Gökyüzünde arar iken ben o dilberi, Onu gökle de~il, yerde: Turan'da buldum!
dörtlü~üyle sona eren bu ~iirinde, kayg~s~z bir çevrede ya~ayan içli, gücünü yitirmi~, Allâh'~ n~~ vicdâmnda ve Kur'ân'da, güvenini Imânda bulan, kendisine öz varl~~~n~~ her yönü ile temsil eden Türk'lü~e, dolay~s~yle Turan Mekfkûresi'ne ba~l~~ bir gencin izt~rab~ n~, onu ferahl~~a kavu~turacak yolu anlatm~~ t~ r.
Balkan Harbi'nin ikinci devresi, 29/ 3o Haziran'da, Bulgar ordusunun S~rb ve Yunan ordular~na sald~ r~s~yle patlak vermi~ti. Temmuz'un oniki-
290 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL
sinde Osmanl~~ ordusunun Çatalca'dan ilerilemesi Bulgarlar'~~ tela~land~ r-m~~, bu ay~ n yirmiik~sinde Edirne'yi, K~rk-Kilise'yi geri alm~~ t~ k. Gökalp,
Yeni Attila ba~l~kl~, Türk Gücü Derne~i gençlerine Mar~~ olmak üzre yazd~~~~ ~iirini, Bulgarlar'~ n kendi s~ n~ rlar~ na çekildi~i s~rada, Edirne'nin geri al~nmas~ ndan be~~ gün önce, 17 Temmuz, 1913'de ne~ retmi~ tir; Balkan-lar'daki topraklar~ m~z~~ kaybetmemiz yüzünden duyulan ac~ y~, zafer sevinç ve ümidlerini anlatt~~~,
Ey Avrupa bu belddan Sen nereye kafacaks~n ? Bir ikinci Attila'dan Çok gözya~~~ dökeceksin ! Kap~~yor dü~man geri, Yürü ! Yürü ! Türk askeri !
k~ t'as~ n~~ da içine alan bu ~iirinde Turanc~l~k mefk~lresine yer vermi~tir. Sonralar~, Diyârbekir'den Ankara'ya dönü~ünde u~rad~~~~ Adana'da, Ocaklar'~ n gayeleri, vazifeleri hakk~nda Türk Oca~~'nda verdi~i konferan-s~nda, "Türk Oca~~~ birçok adlarda da te~ekkül etmi~ti: Türk Gücü, Türk Derne~i.. Birisi sporla, sihhatle, bedenle milli nokta-i nazardan u~ra~ma~~~ gaye edinmi~, digeri ilmi tedkiklerle u~ra~ma~~.. Ocak bunlar~~ tevhid ve mezc etmi~, ayr~ca Ictimaciyat'la da u~ra~m~~t~r„ demesi, bu derne~i mühim sayd~~~ n~~ gösterir.
Birinci Dünyâ Sava~~~ dolay~s~yle, 2 A~ustos, 1914'de, Rusya'ya kar~~~
Almanya ile ittifak~~ imzalam~~, seferberlik i'lân etmi~tik. Mehmed Emin Yurdakul'un, bu y~l~n Kas~ m'~ nda bas~lan Türk Sazfndaki, "Her kim benim Türk r~:~huma dokunursa: Ona ölüm !... „ m~srâ'~yle sona eren, ba~l~~~~ da
Ona Ölüm olan ~iiri de Türk Gücü'ne sunulmu~tur.
Birinci Dünyâ Harbi'nin ba~lamas~ ndan üç ay kadar önce, Türk
Yur-du'nun 14 May~s, 1914 tarihli say~s~ ndaki Turan Cem'iyyeti Re7si Kont Teleki
ba~l~ kl~~ yaz~da, Kont Teleki'nin Pe~te'den Istanbul'a geldi~i, Türk Oca~~~ ile
Türk Yurdu Idare-hanesi'ni ziyaret etti~i, "Büyük Turan ~ rk~n~ n Türk
gençli~inde, kaynayan ve ta~an bir hayât ve faâliyyet eseri„ gördü~ü, buna, Turanilik Emeli'ne yard~ mc~~ bir ~ rkda~~ s~fat~ yle sevindi~i, Ocakl~lar'~~ tebrik etti~i haberi verilmi~tir. Ayni mecmuan~ n, 28 May~s tarihli say~s~ndaki
Gücciilük ba~l~ kl~~ yaz~dan, Türk Oca~~'nda, Türk Gücü menfaatine verilen
müsâmere dolay~s~ yle bu derne~in Mes'ül NIurahhas~~ Kuzucu-o~lu Tahsin Bey'in konu~mas~ n~ n metni ne~redilmi~tir:
"Büyük Turan'~~ özleyen yeni, uyan~ k Türk dünyas~, Turan'~ n altun tac~ n~~ ta~~yacak saltanat binas~n~n dört dire~ini dikti: Türk Bilgi Derne~i,
GENÇLER ~Ç~N ILK DERNEK VE GAZETELER 291
Türk Yurdu, Türk Oca~~~ ve Türk Gücü.. „ cümleleriyle ba~layan bu
hitâbede, bu derneklerden ilk ikisi hakk~ nda k~saca bilgi verildikten sonra, Türk Gücü üzerinde durulmu~tur; "Türk Gücü: Tâ Karakurum'da fi~k~ r~ p ta~an, co~kun ak~nlanyle bütün dünyay~~ kaplayan, bükmedik bilek, k~ r-mad~k k~l~c, vurmad~ k kalca b~rakmayan, fakat bu gün dü~kün, da~~n~k Türk kuvvetini yeniden var edecek, ya~atacak, Türk'ün o aç~k aln~n~~ yeniden yükseltecek, o y~lmaz keskin gözünü yine parlatacak, o geni~~ gö~sünü yeniden kabartacak, Dernek'in meydânc~s~, Ocak'~ n bekcisi, yurdun ko-ruyucusu, Turan'~n ak~nc~s~~ olacak! „ ; "Gelelim maksada ermek, Turan'a varmak içün gidilecek yollara: Türk Gücü milli idmanlardan, milli kuvvet oyunlar~ ndan, k~l~çtan, kalkandan, oktan, yayd an, karg~dan, ciriden, kerbiç gibi balç~ ktan kuvvet almak istiyor. „ Tahsin Kuzucu-o~lu bu hitabesinde, derne~in ~u'beleri, çal~~malar~~ hakk~ nda da bilgi vermi~tir:
"Bu gün, Türk Gücü kurulal~~ tamam ondört ay oluyor ki Rumeli'de Edirne, Tekfur-da~~, Gelibolu; Anadolu'da, o yarad~c~, yoktan var edici Anadolu'da Bursa, Kütahya, Bal~kesir, Çanakkalca, Burdur, ~zmir, Mersin, Adana, Ankara, Konya, Samsun, Erzurum, Sivas, T~rabzon, Kastamonu, Zara, Tatay, Antalya, Kilis, Anteb, Urfa, Ceyhan olmak üzre tâm yirmialt~~ ~u'bemiz var. Konyal~ lar ikiyüz lira sarf~ yle mükemmel bir endaht yeri yapt~rd~lar; muntazam ate~~ ta'limleri yap~yorlar. Ankaral~lar at yar~~lar~~ yap~yor. Konya, Sivas, Erzurum cirid oynuyor. Ve'l-has~l Türk gücü, Anadolu'da tâm ma'nâmyle uyanm~~t~ r. Türk Gücü bu sene ilk büyük ictimac~m bütün kollar~n~n i~tirakiyle Sö~üd-yaylas~'nda yapacak„ bilgisi verilmi~tir.
Ayni hitâbeye, han~mlar için olan müsâmerede de yer verilmi~, onlarla ilgili bir ilâvede, Türk Gücü'nün Han~ mlar ~u'besi'nin aç~lmas~~ teklif edilmi~, ".... Han~mlar, milleti kurtar~n~z, bize yard~m ediniz; uzaktan yard~m ediniz. Türk Gücü'ne bir Kad~ nlar ~u'besi aç~ n~z ve memlekete güçlü, kuvvetli valideler, vatan müdaf~lerine gürbüz, kahraman arka-da~lar, Turan'~n ak~nc~lar~na y~lmaz, yorulmaz yolda~lar veriniz ! „ denilmi~tir.
Kuzucu-o~lu Tahsin Bey, daha önceleri ne~redilen makalelerinde oldu~u gibi, bu konu~mas~nda da, Türk Gücü'nün bir cemiyet, bir cimnastik kulübü, Alman cimnastikinin müdaffi, isvec, Muller metod-lar~n~, ~ ngiliz sporunu taklidden yana olmad~~~n~~ tekrarlam~~t~r; Türk Gücü Avrupadakiler gibi, milli savunma bak~m~ndan mühim te'siri olan gençlik te~kilat~~ da de~ildir. "Türk Gücü, bütün memleketi kavramak, memleketin bütün gençli~ini, dinçli~ini kucaklamak isteyen milli bir müessesedir. Cimnastik vas~ tad~r; maksad de~ildir„ ; maksad~m~z, Türk gücü her ~eye _yeter
292 FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
dü~üncesine, "bu kanâate, Kelime-i Tevhiel'e olan imân~ m~z kadar metin bir i'tilsad ile sar~larak, dilimizde Kelime-i Tedzid, kafam~zda ~Par~m~z, gücü, kuvveti, van, yo~u bir u~urda sarf etmek, güclüleri, silâh~orlan bir u~urda fedâ etmektir ki, o u~ur da büyük ve mukaddes Turan'd~r„ cümleleriyle konu~mas~na son vermi~tir.
Türk Gücü'nün, Türk'lü~ü maddi, ma'nevi her varl~~~yle canland~r~p ya~atacak nesiller yeti~tirmek, Türk birli~ini sa~lamak maksad~yle kurulan, Türklük-~slaml~k milliyet anlay~~~n~~ benimseyen spor kolu oldu~u anla~~l~r. Türk Oca~~'n~n çal~~malar~na bu bak~mdan yard~mc~~ olan, memleketimizin Balkan Harbi yenilgisinden sonraki en s~k~nt~l~~ günlerinde, Turan Mef-küresi'nin siyasi ve edebi bak~mdan kuvvetlendi~i s~ralarda kurulan bu gençlik derne~i, acabâ, varl~~~n~~ ne zamana kadar sürdürebilrni~tir? Bildi~imiz, Birinci Dünyâ Sava~~'na kat~lmak üzre oldu~umuz 1914 y~l~~ ortalar~nda, Rumeli ve Anadolu'daki yirmialt~~ ~u'besiyle, çal~~malar~n~~ ~evkle yürütmekte bulundu~udur. Sava~lar~n, siyasi buhranlar~n, F~rkalar aras~nda çeki~melerin sürüp gitti~i y~llarda, varl~~~n~~ ne zamana kadar koruyabildi~ini ayd~nlatabilecek malzemeyi henüz elde etmi~~ de~iliz 1.
B—~NEBOLU GENÇLER MAHFILI
Osmanl~~ Devleti ile, Birinci Dünyâ Sava~~'n~n galib devletleri ad~na ~ ngiltere ile, 30 Ekim, 1918'de Mondros Mütarekesi'nden sonra, May~s'~ n onbe~inde ~zmir, yirmibe~inde Manisa, yirmiyedisinde Ayd~n, Yunanl~lar tarafindan i~gal edilmi~ti. Dokuzuncu Ordu (sonradan Üçüncü Ordu) Müfetti~li~i'ne getirilen Mustafa Kemal Pa~a, 19 May~s'ta Samsun'a ayak Lasm~~, 21 / 22 Haziran'da, yurdumuzun tehlikede oldu~unu, istiklalimizi milletimizin azim ve karar~n~n kurtaraca~~n~~ Amasya Ta'~niazi ile ilan etmi~tir. 23 Temmuz-7 A~ustos, 1919 aras~nda toplanan Erzurum Kong~resi'nde, vatan~m~z~n kurtar~lmas~yle ilgili kararlar al~nm~~t~r. ~ ne-bolu Gençler Mahfili'nin kuruldu~u, bu kong~ renin ba~lad~~~~ günlerde,
Türk Gücü hakk~nda buraya kadar verdi~imiz—Türk Gücü'nün Unzünef Nizilm~~ ve metni d~~~nda kalan— bilgi, epeyi k~salt~larak, Türk Gücü Derne~i adl~~ makâlemizden al~nm~~t~r. (Aletürk üniversiksi—Edebiydt Fakültesi Ara~t~rma Dergin, Ahmed Caferoglu özel Say~s~, Fasikül- , Say~- lo, Ankara, 1979, Sevinç Matbaas~, s. I-18. Bu bas~mda, tertip yanl~~] olarak 29 Mart ~eklinde dizilen tarih'in (S. 5, not-3), do~rusu 20 Mart olacakt~r; düzeltiriz. O ara~t~rmam~zda,
Türk Gücü Dernegi taraf~ndan, Izci te~kilât~n~n Harbiyye ve MaârifNezâreti'nce yap~lmas~n~n öne sürüldügünden bahsetmi~, 1914 May~s'~nda, miltile~tirilerek memleketimizde de kurulmu~~ bulundu~u, yemin usf~lleri, Ba~bugu Enver Pa~a olan Izci Ocag~'na almma~a elveri~li vatan evlâd~~ yeti~tirmek bak~m~ndan Türk Gücü'nün yard~mc~~ olaca~~~ hakk~nda bilgi vermi~tik (S. 16 v. d.). Bu bilgi, televizyonumuzdaki konu~malarda Izcilik Te~kilât~'n~n Cumhuriyet devrinde kuruldu~una dâir öne sürülen mesnedsiz hükümleri çürütmektedir.
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 293 Kastamonu'da yay~mlanmakta olan Aç~k Söz gazetesinin 27 Temmuz, 1919 tarihli 7'nci say~s~nda bildirilmi~tir:
"Rehâ ve istihlâs~m~z için tecâti-i eflir eylemek ve vatan ve millete bir hizmet-i macârif-perverânede bulunmak emeliyyesiyle, inebolu'da Gençler
Mahfili nâm~yle bir mahfil kü~âd edildi~ini istihbâr ediyoruz.
Vilâye-timizde, vatan~n ~u elemnâk devresinde, ona rehâkâr ellerini en evvel uzatmak ~erefimi ihrâz eden genç karde~lerimize beyân-~~ tebrikât ile muvaffak~yyetlerini ez-dil u cân temenni ederiz„ denilmekte idi. Bu mahf~lin kurulmas~nda, Çanakkalca ve ~rak sava~lar~nda kahramanl~~lyle ün kazanan Yüzba~~~ Osman Nö~i Bey'in, ~nebolu'daki görü~me ve uyarma-lanyle gençlere, halka verdi~i cesâretin mühim te'siri olmu~tur. Bu derne~in mühim bir kurulu~~ oldu~unu, metnini aynen verdi~imiz inebolu Gençler
Mahfil'inin Nizâm-Nâme.i Esdsisi ayd~nlatmaktad~r: CEMUYETIN ISMI VE TESEKKULO
Gençler Mahfili nâm~~ alt~nda bir cem'iyyet te~ekkül etmi~tir. Cem'iyyetin merkezi
Inebolu'dur. Muhit ve mücavir kaza ve nevâhide de ~uâbât~~ olabilir. CEMIYYETIN MAKSADI
~~ —Seviyye-i muhiti nazar-~~ dikkatten uzak tutmayarak ve halk~ n sia ve kâbiliyyet-i irfân~n~~ göz önünde bulundurarak siyâsiyyâttan âri olmak ~art~yle memle-kette terbiye-i milliyye ve tarihiyye ve ictimâ'iyyeyi te'min etmek, kur â ve nevâhi ile s~k~~ temas etmek
2 — Cem'iyyeti bu maksad~n~~ te'mine suver-i âtiyye ile çal~~acakt~r. Risâle ve
gazete ne~retmek, konferanslar vermek, gece dersleri ve mektebleri açmak, kitâblar yazmak, fukarâya, zu'afâya itcâm ve evlâd-~~ ~uhedâyâ, san'atkârlara mucâvenet etmek, memlekete müstevli olan dilencili~i kald~rarak hakiki fukarây~~ ay~r~ p, bunlardan Icâbil-i istihdam olanlar~na i~~ bulmak
3 — Terbiye-i esâsiyyeden büyüklere hürmet, küçüklere mahabbet hissini yük-seltmek, ecdâd~m~za âid büyüklükleri numüne-i imtisâl olmak iizre halka anlatmak, unutulma~a yüz tutmu~~ milli san'atlar~~ canland~ rmak için te~ebbüsât-~~ lâz~mede bulunmak
4— Fakir çocuklar~~ okutturmak, mekteb talebesinin muhtâc olanlar~~ için kitâb, defter, kalem, kâ~ad, elbise, ayakkab~~ tedârik etmek
5—Halk~, eyyâm-~~ mubârekeye hürmet etme~e te~vik ve da'vet ve bu huseista mebâlâts~zl~~~~ görülen zevât~~ ir~âd veik4a gayret etmek, her~eye tercihen dini mevc~ze ve ictimâlara halk~~ al~~tirmak, câmic, mescid ve kabristân gibi mahallerin hüsn-i
muhâfazas~~ için te~vilsât-~~ Iânmede bulunmak
6— Ihtikâr, ihtirâs ve menfa'at-perestlik hislerini halktan giderme~e çal~~mak 7—Dü~ünlerde müstahsen âdeti muhafaza ve luzümsuz i'tiyâdât ve masârifât~~ kald~rma~a çal~~mak
8— Müskirât~n maddi ve ma'nevI zararlar~n~~ anlatarak halk~~ bundan vaz geçirme~e çal~~mak, Mahf~rin esas gâyesi bi'l-hâssa avâm kitlesine dâhil olan aksâm-~~ milletin seviyye-i f~kriyyesini esâsât-~~ diniyyeden hiçbir vechile ayr~lmayan asri
294 FEVZ1YE ABDULLAH TANSEL
kanâ'atlerle tenvTr etmek oldu~una nazaran icâbinda I~~ik~"in~ el-i n~.~ t~ .~llis (len muzâheret taleb eder.
SUVER-1 DUMA.
— Mahfire dâhil olmak isteyenlerin hüsn-i hâl ashâb~ndan olmas~~ me~râttur. A'zâ kaydolunurken 30 guru~~ duhüliyye vermek lâz~m oldu~u gibi, mâhiyye ta'ahhuclât~~ olan 20 guru~u da muntazaman te'diye etmek ~artt~r. A'zây-i fahriyye ta'ahhudiyyesi asgari 20 guru~tur.
2 -- Mahfirin vâridât~~ a'zây-i dâime ve fahriyyenin d~thâliyye ve mâhiyye ta'ahhudiyyeler, ashâb-~~ hayr~n teberru'ât~~ ve usülü dâiresinde terab edilerek müsâmere ve i'ânâttan mutahass~l meblagdan ibârettir.
TE~KILAT
~~ — Mahr~rin bir Hey'et-i Idâriyye'si vard~r. Bu da bir. Rels, Kâtib ve Murahhas, Muhâsib-i Mes'ül ve iki a'zâdan ibârettir. Ayda bir dara Hey'et-i Urnâmiyye ictimâ` eder. Bu ictimâcda Hey'et-i Umân~iyye tarafindan ekseriyyetle intihâb edilmi~~ üç zât hisâbâta bakabilir.
2 — Hey'et-i Idâre'yi Re'ls'in her zaman ictimâ'ca da'vet etmesi salâlnyyeti dâhilindedir. Hey'et-i Umümiyye, Hey'et-i Iclâre Isarârtyle ictimâca da'vet olunabilir. 3 — Hey'et-i 1dâre'yi, Hey'et-i Umâmiyye intihâb eder. Müddet-i hizmetleri, fahri olmak üzre üç ayd~r.
Hey'et-i Idare, gerek muâmelât-~~ câriyye ve husüsât-~~ sâirede, Icâb ederse Hey'et-i Umümiyye'nin mu'âvenetini taleb eder.
Hey'et-i Idare, haftada bir defa ictimâc eder ve bu ictimâccla Mahlire âid husâsât~~ müzâkere eder.
Ileride görülecek luzâm üzerine Hey'et-i Umümiyye'nin ekseriyyeti ile Ni4âm -Ntime ta'clil edilebilir.
Gençleler Mahfili mensüblar~, Cumhuriyet'in i'lân~ndan sonralar~, çal~~malar~n~~ yeniden sürdürme~e ba~layan Türk Oca~~~ çevresinde birle~-mi~lerdir. 1 928'de tertipledikleri piyango dolay~s~yle elde ettikleri epeyi para ile, oturduklar~~ Ocak binas~n~~ ta'mir ettirip dö~ettikleri gibi, âletlerini, hocalar~ n~~ da te'min ederek kurduklar~~ Müzik Kolu'nda, spor dal~nda da verimli çal~~malar~~ vard~r 2.
C—KASTOMONU GENÇLER KULÜBÜ
~stiklal Harbi'nde Milli Kuvvetler'e ba~l~~ olarak inebolu'da askeri te~kilat kurulmu~tur. Silah, cebhane, erzak, giyecek v.b. ~eyler, inebolu iskelesi'nden Çank~n'ya, oradan Ankara'ya, Cebhe'ye gönderiliyordu. T~ rabzon'dan vapurlarla nakliyye i~leri ba~lay~nca, inebolu yolu, dolay~-s~yle Kastamonu yolu, Ankara'n~n bir üssü haline gelmi~ti. Burada pencere demirlerinden süngü, kasatura, k~l~c yapan ustalar bulundu~u gibi,
2 Nüreddin Peker, IstüçMi Sava~~, Resim ve Vesikalarla inebolu-Kastamonu ve Havillfsi Deniz ve Kara Harekât~, ~ st., ~~ 955, Gün Basnnevi, s. 47,45 v.d. Çok faydaland~~~m~z bu eserden metinleri nakl ederken epeyi imlâ, tertip yanl~~lar~n~~ düzeltme~e çal~~t~k.
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 295
bunlardan da birk~sm~~ Ankara'ya gönderilmi~tir 3. Aç~ksöz'cü Hüsnü'nün kaydetti~i gibi, "I~~ görebilecek ya~takiler Cebhe'de idi. Köy ihtiyarlar~~ ve kad~nlar~~ ki nakil i~lerini onlar yap~yor; her gün, her saat, yüz, ikiyüz ka~n~l~k, iki-üçyüz hayvanl~k bir kafilenin Ankara'ya do~ru geçti~ini görüyorduk ve bu ka~n~lar', hayvanlar~~ sevk edenlerin ço~u kad~nlard~ . Cebhe'de harb eden erke~ine köylü kad~n~, erzak~n~~ ve cebhânesini, icâb~na göre s~rt~~ ile de götürüyordu 4. „
Kastamonu'da, Mondros Mütarekesi'nden sonra ~htiyat Zâbit Cem-iyyeti kurulmu~, Tüzük'lerine göre, geçimlerini yoluna koyma~a, Birinci Dünyâ Sava~~'ndan sonra bozulan maddi hayatlar~n~~ düzeltme~e çal~~~lacakt~~ 5. ~stiklal Harbi ba~lay~nca Kastamonu Milli Kuvvetler'le birle~mi~, Aç~k Söz ~darehanesi bu cem'iyyet mensüblann~n ve di~er gençlerin toplant~~ yeri halini alm~~t~r. Kastamonu Gençler Cem'iyyeti, ~htiyat Zâbit Cem'iyyeti ile ayni s~ralarda do~mu~tur. Kastamonu Havalisi Kumandan~~ Osman Bey, bütün gençleri içine alacak bir kulübün kurulmas~n~, kendilerine yard~mc~~ olaca~~n~~ söylemi~tir. Ilk toplant~lar~n~~ Daru'l-Kura Medresesi'nde yapm~~lard~r 6.
Nüreddin Peker'in verdi~i bilgiye göre bu toplant~~ 24 Ocak, 1920 Cumaertesi günü, ayni yerde, Mâhir Efendi medresesinde yap~lm~~t~r. Aç~k Söz'ün 25 Ocak tarihli, 3 ~~ 'inci say~s~ndan Gençler Kulübü'nün te~ekkül etti~i, o hafta içinde :~Nfizd~n-JUmesi'ni hükümete verdi~i anla~~l~r:
3 N. Peker, a.e., s. 205, 364.
4 Aç~k Söz'cü Hüsnü, 1siikl~l Sava~~'nda Kastamonu, 1933, Kastamonu Vilâyet Matbaas~, s.
130 v.d.
5 N. Peker, a.e., s. 127.
6 A. Hüsnü, a.e., s. 66 v.d. Kastamonu'daki Ihtiyât Zâbit Cem'iyyeti'nden önce,
Istanbul'da ayni maksadla kurulan Ihtiyât Zâbitleri Tecâvün Cem'iyyeti de vard~r. Hükumet me'mfirlu~uyle yetinmek imkâns~z oldu~unu dü~ünen gençlerin, 'ald~klar~~ ücretten art~rabildikleri ufak sermâyeleri bir araya toplayarak ticâri müesseseler kurmak, te~ebbüslerini verimli hâle getirmek, haklar~n~~ korumak maksad~yle, siyâsetle kesinlikle u~ra~mamak ~art~yle Türk Oca~~'nda, Ihtiyât Zâbitleri Te'âvün Cem'iyyeti te~kil edilmi~tir. Kendilerine Ocak tarafindan bu cemi'iyyetin Nizdm-Ndme'si gösterilmi~, fakat hiçbir de~i~iklik, ilâve yapma hakk~~ verilmemi~ti; bu yüzden ba'z~lart kendi aralar~nda birle~erek, Osmanl~~ Ihtiyât Zâbitân~~ Cem'iyyeti'ni kurmu~lar, Sultân himâyesini görmü~lerdir (Çil-o~lu, Osmanl~~
ihtiyelt Zdbitdn~~ Cem'ineti nas~l Te~ekkül Etti: Musavver Gençlik Vahdeti, nu. 1,8 May~s, 1335/1919).
Ad~~ geçen dergi bu kurulu~~ taraf~ndan yarmlanm~~t~r; onbe~~ günde-bir ne~redilen derginin idârehânesi Nfir-~~ Osmâniyye'de, derne~in bulundu~u dâirede, Ser-muharriri Necâti, Mes'fil Müdürü Râif Halil Beyler'di. Milli Kütübhâne'de (1962-SB. 238) yaln~z 1 'inci say~s~n~~ görebildik. Bu dergi ve Re'isi Mehmed Necâti, Ikinci Re'isi Çil-offlu Hilmi olan bu dernek gençli~in bütün mes'eleleriyle de~il, yaln~z Ihtiyât Zâbitleri'nin mes'eleleriyle ilgilidir.
296 FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
"Te~ekkül etmek üzre oldu~unu yazd~~~m~z Gençler Kulübü, bu hafta Arizâm-Arâme'sini hükümete takdim etmi~tir. Çok söylemek ve çok va'ad etmekten ziyâde, az söyleyip çok i~~ yapmak ~ayesine do~ru yürüyen müte~ebbislerin muvaffals olmalar~n~~ temenni ederiz. Halk~m~z~n vahdet ve tesânüdü, vatan~m~z~n cumran ve teralskisi husüsunda çal~~aca~~n~~ va'ad eden Kulüb'ün, ahalimizin mazhar-~~ ra~bet ve muâveneti olaca~~n~~ ümid ediyoruz; fil-halsika bidâyet-i Me~ditiyyet'tenberi yald~zl~~ cümlelerie, parlak va'adlerle meydâna getirilen cem`iyyetler, kulübler, derneklerin bir mevd~diyyeti kalmam~~t~r ve bu ekserimize cemciyyetlerin, kulüblerin, derneklerin menafic-i umiimiyyeye hâdim olmad~~~~ fikrini verdi; fakat s~rf ictimaci derdlerimizle u~ra~an ve yâhüd cumran ve tesânüd husüsunda birle~en ve yahild bikes ve mazlümlara mucavenet gibi bir ~aye istihdâf eden cerdiyyetler ya~am~~~ ve halka her halde faydas~~ dokunmu~tur. iddiam~z~n en beli~~ defilini Hilâl-i Ahmer cem`iyyet-i mü~fikas~~ te~kil edebilir. Balkan Herbi'nden evvel, ez-cümle Harb-i Umümi'de, milletin yaral~, bikes ve muhâcir evladlar~na etti~i ve el-an da edegelmekte olan ~efkat ve insâniyyete bütün islamlar'~ n, ez-cümle yaral~~ insanlar~n kalbinde en büyük, en mukaddes bir cem'iyyet olarak ya~~yor; binâ'en-aleyh muhitimizde te~ekkül etmekte olan Kulüb'ün de böyle insani ve ahlaki ~ayelere istihdâf etti~i görüldükten sonra onun ya~ayaca~~na ve muvaffals olaca~~na eminiz. Allah muvaffals eylesin ! „ . Kastamonu Gençler Kulubü'nün Nizâm-Nâme'si, dört maddeyi içini almakta idi:
1— Kastamonu'da Kanünnâni'nin 24.'üncü. Cumacaertesi gününden i'tibaren Gençler Kulübü nâm~~ ile bir mahf~l aç~lm~~t~r.
2 - Kulüb'ün maksad-~~ te~ekkül ve ~ yesi: Gençler aras~nda tesânüd ve uhuvveti te's~s ve teyid ile terbiye-i ictimaciyyec~in esasât-~~ dTniyye, ahlak~ yye, milliyye dairesinde teli ve tekemmülüne ve memleketin maddi, ma'nevi her türlü as~l ihtiyacat~n~~ te'mTne çal~~makt~r (Buradaki gençlerden maksad, ihtiyacat-1 medeniyyeyi müdrik ve idrake mustacid her ferdine ~âmildir).
3— Kulüb'ün hiçbir siyasi firka ve cem`iyyetle alâka ve irtibat] yoktur. 4 — Cinayetle mahküm, sü hal ile mü~tehir bulunmayanlar a'zâ olurlar'.
Aç~k Söz'cü Hüsni Bey'den edindi~imiz bilgiye göre, Gençler Kulübü,
Nizâm-JV'dme'sinin kabülü üzerinde, Daru'l-Kura Medresesi'nin üst kat~n-daki büyük odada, 7 ~ubat, ~~ 336 / ~~ 920'de resmen aç~lm~~t~r. Müdürü, Kara Hüseyin-zâde Abidin Bey, Fahri relsi 'Kastamonu Valisi Cemal Bey'dir; bunlar ve Osman Bey, haftada iki-üç defa Kulüb'e gelmekte idiler.
7 N. Peker, a.e., s. 13o v.d. Eserde, Gençler Kulübü'nün te~kilât~ndan, kuranlar ve a'zalar~n~n otuz alt~~ ki~i oldu~undan bahsedilmi~tir; verilen listede, bunlardan hepsinin ad~~ tesbit edilemedi~i görülür.
GENÇLER IÇIN ~LK DERNEK VE GAZETELER 297 Kulüb'ün bir Müs~ld ~u'besi de vard~r; 9 May~s, 192o'de Ferykiii Haf~z Ismail Hakk~~ Efendi ile Ali Dede'nin verdi~i konser, Kastamonulular'~ n hât~ ralar~ nda y~llar boyunca ya~am~~, Kulüb'ün mC~s~ ki tad~ n~~ yayma, ya-~atma bak~ m~ ndan mühim te'siri olmu~tur. Heyecanla çal~~~ yorlar, i'âne
topluyorlar, hali-valti yerinde olup da az i'âne verenleri Vali'ye haber vererek yard~m mikdarm~~ art~nyorlar, asker çad~ rlar~ mn iyi iple yap~l~ p yap~lmad~~~ n~~ gözden geçiriyorlar, askeri i~lerde de çal~~~ p yard~ mc~~ olu-yorlard~ . Birli~i temsil eden a'zalar~, filen de birer mücâhiddir 8.
Sivas Kongresi'nde seçilen Hey'et-i Temsiliyye ile bu kurulu~un Ba~kan'~~ Mustafa Kemal Pa~a'n~ n 29 Aral~ k, 1919'da Ankara'ya gelme-lerinden bir ay kadar sonra, 24 Ocak, 192o'de kurulan, Ariziim-Nâme'si resmen kabül edilip 7 ~ubat'ta aç~lm~~~ olan Kastamonu Gençler Kulü-bü'nün Gençlik adl~, biraz sonra üzerinde duraca~~m~ z mühim bir dergisi de yay~ mlanmakta idi.
II — GENÇLER IÇIN GAZETE VE DERGILER
Gençler için yay~ mlanm~~~ olan gazete ve dergiler hakk~ nda bilgi verirken, 191 ~~ 'de Selanik'te nesredilme~e ba~lan~lan Genç Kalemler, ayni y~lda Izmir'de ç~kar~ lan Gençlik, 1912-14'de Istanbul'da bas~lan Genç
Mühendis ve Genç Kimydger, yine Istanbul'da ~~ 9 ~~ 8'de ç~ kar~lan Genç San'alldir ile, 1919-20'de ç~ kar~lan Genç Yolcular gibi edebi, ilmi, fenni gazeteleri, dergileri ele alm~~~ de~iliz. Gençlerin olgunla~mas~~ için her sâhada yaz~ lara yer veren, sayfalar~~ onlar~n yazd~ klar~ na da aç~ k olanlar üzerinde duraca~~z. ~~ — Gençlik Duygusu ad~ vle, onbe~~ günde-bir ne~ r olunan edebi, ictima'i, fenni Türk gazetesinin ilk say~s~, 15 Mart, 1914'de yay~ mlanm~~t~ r; Mes'ül Müdürü, Kaym4am-zade Ahmed Necati, Idare yeri ise, Çar~~~ Kap~'da, 8 Aç~k Söz'cü Hüsnü, a.e., s. 66-74. N. Peker'in eserinde, Gençler Kulübü ilk Reis'inin
Sihh~ yye Müdürü Ferrüh Nyâzi Bey oldu~u, onun hât~ralarma dayan~larak kaydedilmi~tir. Beyo~lu eski Birinci Noter'i Abidin Binkaya'n~n verdi~i bilgiye göre, "Izmir'in i~gâlinden sonra Istanbul Müddel-i Umürni Muâvinli~i'nden istiT'a ederek gönüllü çal~~mak üzre, memleketi olan Kastamonu'ya geldi~i s~rada, evvelce Ittihâd ve Terakki zaman~nda Tü:k Gücü Resisi olarak, bir hukukcu s~ fat~ yle çal~~mas~ndaki tecrübe ve ihtisâsm~~ ö~renen Kumandan Mir-Alay Osman Bey'in da'vetiyle Gençler Kulübü Kurulmas~~ arzu edilmesi üzerine, Ihtiyât Zâbiti ve di~er arkada~lar~~ ile birle~erek bir Nizâm-Nâme hâz~ rlay~p Yönetim Kurulu'nu„ Abidin Bey'i de Kulüb Reisi seçmi~lerdir. Kara Hüseyin-zâde Abdin Bey, Kastamonu Müdâfaa-i Hukütt Cem'iyyeti Idâre Hey'eti'ndeki va~ifesi yüzünden Gençler Kulübü'nde esâsl~~ çal~~amayaca~~ndan Reislik'ten ayr~lm~~, tekrâr yap~lan seçimde Dr. Ferruh Niyâzi Reis seçilmi~tir. N. Peker, "Ilk Reislik hakk~ndaki bu de~i~ik bilgileri birle~tirecek ancak Gençler Birli~i Kulübü'nün o zamanki karar defteridir; bu defter hâlen bulunamam~~ t~r„ bilgisini de vermi~tir (S. ~~ 29). Bu belgeler, Gençler Kulübü ilk Reisi'nin, Kastamonu Türk Gücü ~u'besinin önceleri Reisi bulunan Kara Hüseyin-zâde Abidin Bey oldu~u fikrini kuvvetlendirmektedir.
298 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL
Aziziyye Apart~man~'n~ n 4 numaral~~ dâiresi idi. Ba~l~~~n~n alt~nda, "Sahifelerimiz gençli~in yaz~lar~na aç~kt~r„ cümlesi görülür. Ancak bu birinci say~s~ n~~ görebildi~imiz Gençlik Duygusu'nun, ne maksadla ne~redildi~i
Gençlik Ariiru adl~~ imzâs~z ba~-yaz~s~ nda anlat~lm~~t~ r:
"....Nür-1 istiklâlin sindesinde bir nür-~~ fal vard~r ki Türk ve Islâm gençli~in milli, dini, vatani, ictimâ`i, iktisâdi mücâhedât~~ ile mütevâzi cazm, sebât, irâdelerinin bilficl sâha-i tatbikat ve cameliyyâtta hem-âhenk olarak cereyân~, o mukaddes rühun ni~âne-i zi-~ân~, vâlid-i azamet-fe~ân~~ ol-mas~d~r.
"I~te o rûh ki gençlik duygusu, gençlik kay~usudur. Onun meikûresi ancak bu ni...1ra ko~mak, bu nûr ile ya~amakt~r; çünki istikbâlin hazineleri, saâdetleri, kâ~âneleri hep bizimdir.
"Son ac~~ hakikatlerin kar~~s~ nda dima~lar~m~z o~u~tu. Acz ve zillet içinde kald~k; fakat bu gün o müdhi~~ öldürücü hakikatlerin her birerleri bize bir ders, bir ders-i ibret verdi~ine emin oldu~umuz içün biz çal~~mak, anlatmak isteriz.
"Gazetemizin mesleki, gençlik duygusunun âmâli olan Türklük esâsât~na ve zavall~~ Türk gençli~inin terakki ve tecâli-i rühiyyesine hizmet etmek niyyet-i hâlisânesiyle matbû'âta at~larak bu bâbda tekmil Türk gençlerini bizim ile te~rik-i mesâ'iye da'vet eyleriz. „
Sayfa numaralar~~ kaydedilmemi~~ olan, yan~lm~yorsak orta sayfalar~~ kaybolmu~~ dört sayfadan ibâret Gençlik Duygusu'nun bu ilk say~s~nda Hasan Sabri imzâl~, Kara Cihan ba~l~kl~, Rumeli içün ithâfi bulunan bir ~iir ile, Cebbâr-zâde Halil Rü~drnin Genç Osman adl~, bu husiista k~saca tarih bilgisini içine alan bir yaz~s~~ vard~ r.
Gençlik Duygusu'ndaki i'lân dolay~s~yle, bu gazetenin yay~mland~~~~
günde, 15 Mart, 1914'de gündüz hammlara, gece beylere, Maârif-i Umt~miyye Nâz~r~~ ~ükrü Bey himâyesinde, Gençlik Duygusu menfaatine bir müsâmere verilece~ini de ö~renmi~~ oluyoruz. Genç Osman—Valc`a-i Dilsüz-z ~ehâdet adl~~ tarihi piyes temsil edilece~i, Emin Bey taraf~ ndan, bu gece dolay~s~yle yaz~lan ~iirin okunaca~~~ da bildirilmi~tir 9.
2 - Gençler Defteri, 29 May~s, 1330/11 Haziran, 1914-10 Temmuz, 1330/23 Temmuz, 1914 aras~ nda yay~mlanm~~t~ r; ba~l~~~n~n alt~nda, "Gençler içün çal~~~r, yar~m ayl~k mecmûa„ kaydi görülür; Müessis ve Müdürü: Muallim Ahmed Hâlid'dir. Idâre yeri Istabufda Ca~al-o~lu'n-dad~r.
9 Gençlik Duygusu'nun görebildi~imiz yaln~z bu 'Inci say~s~~ Milli Kütübhâne'de vard~r (Eski Harfi Türkçe Süreli rayznlar Toplu Kalalogu, Ankara, 1963, Milli Kütüphâne Cilt ve Bas~ m
GENÇLER ~Ç~N ~ LK DERNEK VE GAZETELER 299 Gençler Defteri mecmilas~n~n birinci say~s~nda Gençlerimize adl~, Ahmed Cevâd imzas~yle olan ba~-yaz~da, derginin ne~rine neden lüztim görüldü~ü ve maksad~~ anlat~lm~~t~r:
"Birkaç ay evvel, Talebe Defteri'nin açt~~~~ bir musâbalsaya gelen yaz~lar bizi hayrette b~rakm~~~ Hâlid .Bey, bu yaz~lar için bir Gençler Defteri ne~retmek tasavvurunda oldu~unu söyleyince, bu mu~ib fikri nas~l takdir edece~imi bilemiyordum. Cidden, Osmanl~~ gençli~i için böyle bir mec-müaya ~iddetle ihtiyâc vard~. öyle bir mecmüa ki, s~rf onlar~n eserleriyle, nesir ve naz~mlarlyle tezeyyün ederek inti~âr etsin ! „ ; F~ransa liselerinden birinde, istikbâle do~ru—Pervdz ismiyle bir dergi ne~redildi~inden, Gençler
Defter'inin de Osmanl~~ gençlerinin pervaz~~ olaca~~ndan bahsedilmi~tir.
Sözü edilen raz~~ Musdbakas~, Talebe Defteri'nin 29 Ocak, 1914 tarihli say~s~nda i'lân edildi~ini gördük; biri, fakir bir bal~kc~n~n hayat~n~~ bütün sefâletleriyle canland~ran, öteki ise darü'l-aceze bahçesinde güne~lenen hasta ve zay~f ihtiyarlar~~ gösteren ünlü tablolardan biri seçilerek edebi, hissi bir makale yaz~lmas~~ isteniliyordu. Kazananlardan birinciye Fikret'in
Rebâb-~~ ~ikste'si, ikinciye Halük'un Defteri verilecek, bu yaz~lar~n bütünü Talebe DefterPnde bas~lacak, ba~ar~l~~ görülen di~erlerinin adlar~,
yaz~la-r~ndan seçilen parçalar ne~redilecekti 1°
.
Talebe Deften'in 26 Mart, 1914 tarihli say~s~ndaki Türkce Kitdbet Dersi Mek'eblerimizde ne Hdldedir—Musâbakamtz vesilesiyle ba~l~kl~~ yaz~ya göre,
gençler tarafindan ancak sekiz yaz~~ gönderilmi~, bunlar~n hepsi bal~kc~y~~ tasvir eden tablo dolay~s~yle yaz~lm~~t~r. Gönderilen sekiz müsvedde yaz~~ kaideleri, mü~ahede, kelime, gramer ve sintaks bak~m~ndan yanl~~larla dolu oldu~u, örnekler de verilerek tenkid edilmi~, bal~kc~mn ac~kl~~ hayaliyle ilgili tablo tekrâr yarmlanm~~t~r 11
.
Gençler Defteri'nin ilk say~s~~ ii Haziran, 1914'de ç~ kt~~~na göre, bu
malsalenin ne~rinden yakla~~k ikibucuk ay sonra, epeyi yaz~~ gönderildi~i anla~~l~r. Ahmed Cevad'~n, Gençler Defteri'nin ba~-yaz~s~ndaki, "Birkaç ay evvel Talebe Defteri'nin açt~~~~ bir musâbakaya gelen yaz~lar bizi hayrette b~rakm~~~ idi„ cümlesi, bunlar aras~nda çok ba~ar~l~lar~n bulundu~unu,
Gençler Defter'inin böyle yaz~lar~~ ne~retmek ihtiyac~ndan do~du~unu ortaya
koyar.
Gençler Defteri'nin birinci say~s~, Fethi ile Sad~k'~n, ~ehid ~ayyârecilerin rahlartna ithdf edilmi~tir „ ; Talebe Defteri'nin 23 Nisan, 1914 tarihli say~s~nda
bildirilen yaz~~ musabakas~n~n konusunu, vazife u~runda ~ehid dü~en üç i° No. 18,16 Kânün~sâni, 1329, s. 303.
300 FEVZIYE ABDULLAH TANSEL
tayyarecimiz hakk~ndaki duygular~n~n, dü~üncelerinin manzüm, veya mensür olarak yaz~lmas~~ te~kil ediyordu '2. Gençler Defteri'nin birinci say~s~nda, M. Necat'~n rismân Fdlihleri'ne ba~l~kl~, birincili~i kazanan ~iirine de yer verilmi~tir. Her say~s~~ sekiz sayfay~~ içine alan Gençler Defter'inde tan~nm~~~ ~ahsiyetlerin yaz~lar~~ da vard~r. Bunlara örnek olarak, ~~ 'inci say~s~ndaki 'A (CO) Seyfeddin (Ömer Seyfeddin) imzal~, Fen Sayfalar~ndan—
Mâyileri Sogutmak içün ba~l~kl~~ nesri; 2'nei say~daki, Suad Fahir (Ismail
Hikmet Ertaylan)'in Sadef adl~~ ~iirini, ~o~üdcü ~nahlas~yle Ardhid'in Keman~~ ba~l~kl~~ nesri, 4'üncü say~da yine Suad Fahir'in Gençlik-in Sesi ~iirini, Toplu i~ne (Hamdullah Subhl)'nin lintil~tin ba~l~kl~, bu husf~staki heyecanlar~, dü~ünceleri anlatan mensür yaz~s~n~~ verebiliriz. Gençler Defteri'nin bu 4'üncü son say~s~nda, gençlerin ayni dergide yay~mlanan yaz~lar~~ dolay~s~yle, yine gençler taraf~ndan yaz~lacak tenisidler de istenilmekte idi 13.
3-Ilk say~s~~ 4 Kanün~sa~~i, 1335 (4 Ocak, ~~ g2o)'de yay~mlanma'~a ba~layan Genç Kad~n, "~imdilik onbe~~ günde-bir ç~kar ahlaki, içtimaci, edebi mecmüad~r. „ Imtiyaz Sahibi Kara-Hisarl~~ Fuad ~ükrü, Müdiresi Fatma Fuad, Mes'ül Müdir'i Süleyman Tevfik oldu~u kaydedilmi~tir; idare-hanesi Istanbul'da Kütübl~âne-i Südi üstündeki husüsi dairedir. Mahmüd Bey Matbaas~'nda bas~lmak ta idi. Yaln~z ~~ ve 8'inci say~lar~n~~ görebildi~imiz bu derginin, ilk say~s~ndaki Müdiriyyet imzal~, Meslekimiz adl~~ ba~~ yaz~da ne maksadla ne~redildi~i k~saca anlat~lm~~, bu arada, "Bir milletin teralslci ve te'âlisi içün en emin ve en kestirme yolu kad~nlar~m~z~~ yekseltmektir„ ; "Bir Islam ve bi'l-hâssa bir Türk kad~n~, bir Frans~z, bir Ingiliz, bir Alman, hele hiç de bir Amerika kad~n~~ de~ildir; çünki her kavim ve milletin kendine mahst~s irsi, ictimaci, dini, siyasi, 15ânüni birtak~ m Icuyü' du, ancanan vard~r ki bunlar~~ ihmal etmek pek büyük bir hatâchr„ denilmi~, bunlar bir yana b~ rak~larak yaln~z talAidle i~~ görrne~e çal~~man~n kad~nl~kla ilgili mes'ele-
12 Nu. 24, ~~ o Nisan, I330, s. 400.
13 Gençler Deflerfnin l'inci say~s~, 1332-29 May~s, 1330 (11 Haziran, i914) ; 2'ncisi, 12
Haziran, 1330 (25 Haziran, 1914) ; 3'üncüsü, 26 Haziran, 1330 (9 Temmuz, 1914); 4'üncasii ise 10 Temmuz, 1330 (23 Temmuz, 19 14)'da yarmlanm~~ t~ r; dördünün de yay~ m tarihi Per~enbe gününe rastlar.
Milli Kütübhane katalogunda, Istanbul'da, Hakk~~ Tar~k Us Kütübl~anesi'nde birer say~s~~ bulunan gazete ve dergiyi görmek mümkün olamad~; Sivas'ta ne~redilen, ba~-yaz~c~s~~ Mustafa Nusret olan Gençlik Derne~i, "Fenni, edebt, ictima'i, ahlakf, gençlerin faidesine çal~~~ r„ ayl~ k Türk gazetesidir; mevc~ad ilk say~s~, 1330 /vlart'~nda (1914) yay~mianm~~t~r (Nu. 458). Öteki, Istanbul'da, onbe~~ günde-bir yay~mlanan, "Edebi, ilmi, ictimâ'i, fenn?„ Gençlik kemi'dir; Imtiyaz Sahibi, Mes'ül Müdürü Mehmed Halet, Idare Müdürü Mehmed Kamil Bey oldu~u, mevcüd 6'nc~~ say~s~ n~ n 1329 (1913)'da ne~redildi~i kaydedilmi~tir (Nu. 461).
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 301
lerde ilerileme~e de~il gerileme~e yol açaca~~~ belirtilmi~tir. Derginin bir formal~k bu birinci say~s~nda Kad~n ve Kad~nl~k ba~l~kl~~ imzam, Fuad ~ükrü'nün Dü~üncelerim, ayr~ca Mekteblerde Ehemmiyyet Verilecek Ahl4t~r musâhabelerine, Halide Nusret Kaz~mi (Zorlutuna)'nin Zavall~~ Gençlerimiz ba~l~kl~, Üsküdar Adliyye Dairesi'nde çal~~an genç, cahil bir me'milrun Türk kad~nlar~m hor gördü~ünü, H~ristiyan kad~nlar~~ zeki kabül etti~ini anlatt~~~~ hikâyesi ile, Serviler—rine Babam ifün ba~l~kl~~ hissi yaz~s~na,
Tabib'in Cindyeti ad~yle dilimize çevrilen bir tefrikaya yer verilmi~tir. Genç kad~nlar~n seviyece yükseltilmesi için ç~kar~lan bu tek kad~n dergisinin sekizinci say~s~nda yay~mlananlann da —Halide Nusret imzal~, Ahldkf:
Tes~ttür adl~~ musâhabe d~~~nda— ço~unu hikâye, mensür ~iir, ~iirler te~kil etti~inden, hedefine pek ula~t~~~~ söylenilemez 14.
4—Gençlik için yay~mlanan, çevresinde gençleri toplayan dergilerden önde geleni, Kastamonu Gençler Kulübü taraf~ndan ç~kar~lan Gençlik mecmuas~d~r.
"Kastamonu Gençler Kulübü tarafindan onbe~~ günde-bir ne~rolunur ilmi ve edebi mecmû' a„ Gençlik, 3 Safer, I 339 / 7 Te~rinievvel, 1336 ( ~~ g2o)-23 ~evval, 1339 /3o Haziran, ~~ 337 ( 92 ) tarihleri aras~nda onsekiz say~~ ne~redilmi~tir. Imtiyaz Sâhibi, Mes'ül Müdürü Fazli-zade Ahmed Hulû- srdir 15.
Derginin ilk say~s~ndaki Yolum:4z ve Dile~imiz ba~l~kl~, Kastamonu Gençler Kulübü imzal~~ ba~-yaz~da, ilim, san'at, ilerileme ve medeniyyetin gösterdi~i yolda, gençleri ma'nen yükseltip olgunla~t~rma~a çal~~~lacak', onlar~n dü~ünce, duygu, kanâat ve ihtiyâclanm anlatabilmelerine sayfalann~n aç~k bulunaca~~~ kaydedilmi~tir. Gençler Kulübü'nün, "dinini, milliyyetini tan~r, din ve milleti u~runda çal~~~r a'zâlanyle„ , bunlar~n yard~m~yle er-geç bu mecmüada ta'kib etti~i ve edece~i gâyede ba~ar~ya ula~acaklanna inan-d~klar~n~~ bildirmi~lerdir 16
14 Milli Kütüphane'de görebildi~imiz bu derginin (1962-3B, 1 8o: ~~ 335/ 1919), ['inci
say~s~n~n ay'~~ göz -önüne al~mnca, bas~m y~l~n~n 1919 de~il, 1920 oldu~u anla~~l~r.
Gençler Defterfnin ~-3'üncü say~lar~n~n Istanbul'da Belediye Kütüphanesi'nde bulundu~u kaydi Milli Kütübhane Katalo~u'nda vard~r (Yk. bk., not-9, Nu. 457). Ayni katalogun ek k~sm~nda, bu derginin 1-4'üncü say~lar~n~n Milli Kütüpl~âne'de bulundu~u kaydedilmi~tir (Nu. 457, 1962--SA/ 112). Katalogun ikinci bask~s~nda, bu iki bibliyografya künyesinin tek madde halinde birle~tirilece~i anla~~l~r.
15 Ahmed Hulf~st Bey'in hayat çizgisi hakk~nda, Aziz Demircio~lu'nun too Y~ll~k Kastamonu
Bas~ n~nda Kim Kimdir adl~~ eserinde bilgi verilmi~tir (Kastamonu, 1980, Dogru Söz Matbaas~, Ahmed K~ral mad., s. 6 v.d.).
16 Aziz Demircio~lu'nun bir önceki notta ad~~ geçen eserinin sonunda, 1872-1972 Y~llar:
Aras~nda Kastamonu'da rem~danan Gazetelerin Bulundu~u Yerler ba~l~kl~~ bahsin Dergiler bölümünde Gençlik dergisinin tam kolleksiyonu Kastamonu Müzesi'nde bulundu~u kaydedilmi~tir (S. 77).
302 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL
Kastamonu Matbaas~'nda yay~ mlanan Gençlik dergisindeki Neden Geri
Kalm~~~z, islâmiyyd te Sa'y ve Servet, Yeni Türkiya, Ben Bir Türk'üm, Memleket Sular~, Ma'ârif Siyâseti, Firengi hakk~nda, Anadolu Darü'l-Funtinu, izdivâç, Milli Uyan~kl~k, San'tkârlar~m~z v.b. makâle, musâllabe ba~l~klar~, gençleri de
ilgilendiren muhtelif mes'ele ve konular~ n ele al~ nd~~~n~~ gösterir. Dergide, o s~ralarda Kastamonu Sultânisi Müdürü olan Mehmed Behçet (Yazar)'in ~iirleri, nesir ~eklinde muhtelif nevi'deki yaz~ lar~, o çevrenin tan~ nm~~~ sant'atkârlar~~ kalemiyle hemen her nevi'deki edebi yaz~lar görülür. Gençlerden Rodoslu Bahri Vedâd ile, 1:1 ( ). ~âik, Vehbi ~âik (Orhan ~âik) imzâl~, dikkati çeken ~iirlere hemen her say~s~ nda rastlar~z.
Gençlik dergisindeki yaz~lardan ba'z~lar~nda, kimlere âid oldu~unu
henüz tesbit edemedi~imiz i~reti adlar kullan~lm~~t~r; ~~ go8'den sonra Istanbul'da ne~redilen Davul, E~~V., ~ehbâl mecmûalar~ndaki gibi F~kralar,
Latâyifba~l~~lyle, Handân i~reti ad~yle, Gençlik dergisinde de epeyi yer ald~~~~
görülür.
Dergi taraf~ndan, gençler için, konu bak~ m~ ndan çok iyi, yerinde seçilmi~~ yaz~~ musâbakas~~ aç~lm~~t~r: Memleketimizin teraPci ve tecillisi içün neler
dü~ünüyorsunuz? Edebi bir hey'etce incelenecek yaz~lardan derece alanlar
dergide yay~mlanacak, di~erleri hakk~ ndaki dü~ünceler kendilerine bildirilecekti 17. Gençlerin bu konuda manz~lm, mensûr, edebi muhtelif nevi'lerde çok ba~ar~l~~ yaz~lar~~ da, bu derginin ilgi çekmesini sa~lam~~t~r. Ilk say~s~~ oniki, ötekileri sekiz sayfal~k olan Gençlik dergisinin, Mes'ill Müdürü Ahmed Hulûsi Bey'in Ta~köprü'ye, Yaz~~ Hey'eti Müdürü Enver Kemal'in izinli olarak Istanbul'a gitmeleri dolay~s~yle, derginin, bu haberin verildi~i 30 Haziran, 1921 tarihli say~s~ ndan ba~layarak ne~rine son vermek zorunda kald~~~~ bildirilmi~tir 18.
Tahsin Nâhid Uygur Beyefendi'ye bu derginin kendilerinde bulunup-bulunmad~~~ n~~ sormam~z üzerine, Aziz Demircio~lu'na gönderdi~i mektupta bunun te'minini recâ etmi~lerdi. Aziz Demircio~lu, ~~ Nisan, 1985 tarihli mektubunda, "Gençlik dergisinin bende fotokopisi vard~ . Onu gönderiyorum. Orijinal say~lar~~ Ahmed K~ ral taraf~ ndan Müze'ye hediye edilmi~, ba~ka bir yerde de kolleksiyonu yok„ bilgisini vermi~tir. Kendi kütübhânemizdeki, bu kolleksiyondan al~ nan fotokopidir. Bu fotokopiyi getirtmek, geri göndermek zahmetine katlanan, bundan, lutfen fotokopisini ald~rd~~~~ kolleksiyonu da bize hediye eden aziz ve de~erli dostum Tahsin Nâ' hid Beyefendi'ye tertrâr minnet ve te~ekkürlerimizi sunuyoruz.
17 Nu. 2, 3 Te~rinisâni, 1336 (1920), s. 8: ~u'ün—Gençlerimiz Aras~nda Musâbaka. Bu
musâbaka dolay~s~yle derece alan gençlerin yaz~lar~n~ n, 3'üncü say~dan ba~layarak ne~redildi~i görülür.
18 Mecmûa~ntzm Ta'til-i JVe~riyyütt (Nu. 18, 30 Haziran, 1337/
1921, s. 8). Gençlik ad~ yle
Izmir'de, Köylü Matbaas~'nda yay~ mlanan, Mes'~C~l Müdiri Als~l Koyuncu, Imtiyâz Sâhibi Mehmed Rif at olan, haftal~ k, ilmi, edebi bir risâle de vard~ r; Milli Kütüphâne'de yaln~z, ~~ 7
GENÇLER IÇIN ILK DERNEK VE GAZETELER 303 Gençlik dergisinin 17 Ekim, 1920 tarihli birinci say~s~ nda gençlerin okuma zevkini art~rmak, ara~t~rma ihtiyaclarm~~ kar~~lamak için kulübte eski, yeni eserleri içine alacak kütübhâne te'sisine karar verildi~i bildirilmi~ti (S. ) Son say~s~nda, Gençler Kulübü'nde herkes için olmak üzre aç~lan Istihbarat Salonu'nda Istanbul, Ankara ve Kastamonu'da yay~mlanan gazetelerin bulundurulmakta, kütübhânesi de mevcüd ve gençlerimize aç~k oldu~u haber verilmi~tir (S. 8). MecmC~alar~ndan yoksun kalan gençlerin, okuma, ara~t~rma, haber alma ihtiyaclar~~ bu kurulu~larla sa~lanma~a çal~~~lmakta idi.
Yurdumuzda gençler için kurulan ilk derneklerle, onlar için yay~m-lanan dergiler hakk~nda verdi~imiz bilgiyi ana hatlanyle, çok k~saltarak göz önüne al~nca, ~u sonuca varm~~~ oluruz:
Gençlik derneklerimizin ilki sayabilece~imiz Türk Gücü, Balkan Harbi'nin ilk devresinde, Rumeli'de birçok mühim vilâyetlerimizin elden ç~ kt~~~, 30 May~s, 1913'de imzalan~p aleyhimize hükümleri içine alacak Londra Muâhadesi'nden birbuçuk ay kadar önce, Türk Oca~~'mn bir kolu olarak, 14 Mart, 1913'de, mühendislerimizden Kuzucu-o~lu Tahsin Bey'in öncülü~üyle, deste~iyle kurulmu~tur.
Inebölu Gençler Mahfili'nin aç~ld~~~, Anadolu'da ba'z~~ vilayetle-rimizin Yunanl~lar'ca i~gal edildi~i, vatan~m~z~n kurtar~lmas~yle ilgili kararlar al~nmak üzre 23 Temmuz, 1919'da çal~~malar~na ba~layan Erzurum Kongresi'nin ilk günlerinde, 27 Temmuz, ~~ ~~ g'da bildirilmi~tir. Kastamonu Gençler Kulübü'nün resmen kurulu~u, F~rans~zlar tara-findan da güneydeki illerimizin, Mar'a~'~n i~gali s~ ralar~nda, 7 ~ubat, 192o'dedir; Çanakkalca, ~rak sava~lar~nda kahramanl~~lyle ün salan Yüzba~~~ Osman Nürf Bey'in uyar~lar~n~n, bu derne~in kurulmas~nda mühim te'siri olmu~tur.
Gençler için ne~redilen gazetelere, dergilere gelince, bunlardan Gençlik
Duygusu, 15 Ocak, 1914'de, Gençler Defteri bu y~l~n ii Haziran'~nda
Istanbul'da yay~mlanma~a ba~lan~lm~~t~r. Bunlar~n ne~ri, Balkan Har-bi'nde u~rad~~~= bozgundan sonras~na, Birinci Dünyâ Harbi'ne kat~lmak üzre bulundu~umuz zamândan az önceki aylara, dolay~s~yle, Büyük Duygu, Büyük Emel ad~~ da verilen Turan Meficüresi'nin bütün kuvvetiyle ya~a- Temmuz, 1327/30 Temmuz, 1911 tarihli üçüncü say~s~n~~ (1967—SB.135) görebildi~imiz bu dçrginin gençlikle ne bak~mdan ilgili bulundu~unu bu tek say~s~na dayanarak tesbit edebilmi~~ de~iliz.
304 FEVZ~YE ABDULLAH TANSEL
makta oldu~u devreye rastlar. 4 Ocak, ~~ 92o'de ne~redilme~e ba~layan Genç Kad~n, hedefine pek ula~amam~~ t~ r. Kastamonu'da Gençler Kulubü tara-f~ ndan (17 Ekim, 1920-30 Haziran, 1921) yay~ mlanan Gençlik adl~~ dergi, bunlar~ n en ötnürlüsüdür.
Memleketimizin en buhrânl~~ y~ llar~ nda, 1913-1920 aras~ nda gençler için kurulan derneklerimizin gâye, maksad yönünden esâs i'fibârlyle pek de farkl~~ olmad~~~, biribirini tamamlad~~~~ da görülür: Ma'nen ve ahlak bak~ m~ ndan yüksek, vucüdce, sihhatce kuvvetli ve sa~lam, Türk'lü~ü her varl~~lyle canland~ r~ p ya~atacak, Türk'lü~ü yine eski yerine oturtacak, Türklük-islâml~ k Mefld~ resi'ni benimseyen gençler yeti~tirmek zorunda oldu~umuz dayand~ klar~~ ba~l~ca esâslard~ r. Dernekler, dini ve ahlâki, milli esaslara ba~l~~ kalmak ~artlyle, maddi ve ma'nevi ihtiyâclar~~ te'rnine çal~~ mak için, bunlar~~ idrâk eden ve edecek gençleri çevresinde toplamak, yeti~tirmek dü~üncesiyle kurulmu~tu. Yaln~z gençler de~il, halk aras~ nda da birli~i, karde~li~i sa~lama~a, kuvvetlendirme~e u~ra~makta idi. Türk'lü~ü her yönüyle güçlendirip ya~atma~a, yükseltme~e çal~~an bu dernekler, yurdumuzun her bak~ mdan buhranl~~ o y~llar~ nda maddi, ma'nevi birer
kuvvet kayna~~~ olmu~tur 19.
Ankara-23 May~s, 1985
19 Bu ara~t~rmam~z, F~ rat eniversitesi'nce tertiplenen Milletler Aras~~ Terörizmin Hedefi
