13576, 13580 ve 13586 numaralı Gürün temettüât defterlerinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

(1)

SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü

İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

13576, 13580 VE 13586 NUMARALI GÜRÜN TEMETTÜÂT DEFTERLERİNİN TRANSKRİPSİYON VE

DEĞERLENDİRİLMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Senem KUZUCU

Sivas Aralık 2019

(2)

SİVAS CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü

İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

13576, 13580 VE 13586 NUMARALI GÜRÜN TEMETTÜÂT DEFTERLERİNİN TRANSKRİPSİYON VE

DEĞERLENDİRİLMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Senem KUZUCU

Tez Danışmanı:

Doç. Dr. Ebubekir Sıddık YÜCEL

Sivas Aralık 2019

(3)

(4)

(5)

ÖN SÖZ

Sivas ili Gürün kazasını tarihi süreç içerisinde değerlendirirken Anadolu'da Gürün’ün tarihi ve coğrafi konumu hakkında bilgi sahibi olmalıyız. Gürün, milattan öncesine dayanan geçmişiyle ve jeopolitik konumun ile ticaret ve geçiş yollarını üzerinde bulundurmaktadır. Milattan önce ve sonra Kuzey-Güney, Doğu-Batı yollarının kesiştiği bölgede birçok medeniyet ve uygarlık muhtelif zamanlarda Gürün ve çevresine hâkim olmuşlardır. Hititler, Asurlar, Bizans, Selçuklu, Osmanlı İmparatorluğu gibi devletleri verebiliriz.

Bu çalışmanın konusunu Sivas iline bağlı Gürün ilçesindeki Ehl-i Zimmî (Ermeniler) oluşturmaktadır. Çalışmamızın ana kaynağı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Maliye Varidat kalemi içerisinde yer alan 1844-1845 yıllarına ait ML. VRD. TMT. d.13576, ML.VRD.TMT.d.13580, ML.VRD.TMT.d.13586 numaralı 3 defterden oluşmaktadır. ML. VRD. TM. d.13576 numaralı defter Beypınar köyünde Ehl-i Zimmî ve Ehl-i İslam beraber yaşamaktadır, 47 hâneden oluşan bu köyde tarım hayvancılık, meslekleri, vergi gelirleri, aile isimleri ve etnik yapısı hakkında bilgi sahibi olmaktayız. ML. VRD. TMT. d. 13580 numaralı defterde Ermeni Katolik Mahallesi 60 hâneden oluşan bu mahallenin tarım ve hayvancılık, meslekleri, vergi gelirleri, aile isimleri ve etnik yapısı hakkında bilgi sahibi olmaktayız. ML. VRD. TMT. d.13586 numaralı defterde Ermeni Mahallesi 166 hâneden oluşan bu mahallenin tarım hayvancılık meslekleri, vergi gelirleri, aile isimleri ve etnik yapısı hakkında bilgi sahibi olmaktayız. Söz konusu bu çalışmanın XIX.

yüzyıldaki Gürün tarihi ve ekonomisi ile ilgili çalışmalara katkı sağlayacağını temenni ediyoruz.

Bu çalışmayı bana tevdi eden ve bu çalışmanın ortaya çıkmasında bana yardımcı olan hocam Doç. Dr. Ebubekir Sıddık YÜCEL Bey’e ve bu çalışma sürecinde beni destekleyen eşim Hamza KUZUCU’ya ve çocuklarım; Tevfik. Kürşat ile Berat Kaan’a teşekkür ederim.

Senem KUZUCU

(6)

i

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ... i

KISALTMALAR ... v

TABLO LİSTESİ ... vii

ÖZET ... ix

ABSTRACT ... xi

GİRİŞ ... 1

Sivas Temettüât Defterleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar ... 3

Temettüât Defterlerinin Kayıt Biçimleri ... 4

Çalışmanın Amacı ... 6

Önemi ... 6

Kaynaklar ve Sınırlılık ... 6

Metnin Tesisinde Takip Edilen Metod ... 9

BİRİNCİ BÖLÜM ... 11

1.TEMETTÜÂT DEFTERLERİNİN TRANSKRİPSİYONLU METİNLERİ .. 11

1.1. ML. VRD. TMT. d. 13576’nolu Temettüât Defteri, Transkripsiyonu, Beypınarı Köyü ... 11

1.2. ML. VRD. TMT. d. 13580’nolu Temettüât Defteri, Transkripsiyonu Katolik Mahallesi ... 36

1.3. ML. VRD. TMT. d. 13586’nolu Temettüât Defteri, Transkripsiyonu Ermeni Mahallesi ... 56

İKİNCİ BÖLÜM ... 119

2. GÜRÜN ... 119

2.1. Gürün İlçesi - Karahisar ve Beypınar Köylerinin Coğrafi Konumları ... 120

2.1.1. Adı ve Tarihi ... 122

2.1.2. Dini Hayat ... 127

2.1.3. XIX. Yüzyılda Sivas ve Gürün’nün İktisadi Durumu ... 129

2.2. Temettüât Defterine Göre Gürün Beypınarı Köyü ... 136

2.2.1. Nüfus... 138

2.2.2. Aile İsimleri ... 139

2.2.3. Meslekler ve Geçim Kaynakları ... 142

(7)

ii

2.2.4. Hayvancılık ve Hayvan Dağılımı ... 143

2.2.5. Büyükbaş Hayvanlar ... 143

2.2.6. Binek – Yük Hayvanları ... 145

2.2.7. Küçükbaş Hayvancılık ... 147

2.3. Arazi Dağılımı ve Toprak Kullanımı ... 148

2.3.1. Arazi Dağılımı ... 148

2.4. Beypınarı Vergi Gelirleri ... 150

2.5. Temettüât Defterine Göre Gürün Katolik Mahallesi ... 153

2.5.1. Nüfus ... 154

2.6. Hayvancılık ve Hayvan Dağılımı ... 159

2.6.1. Büyükbaş Hayvanları ... 160

2.6.2. Binek-Yük Hayvanları ... 161

2.6.3. Küçükbaş Hayvancılık ve Arıcılık ... 161

2.7. Arazi Dağılımı ve Toprak Kullanımı... 162

2.8. Katolik Mahallesinin Vergi Gelirleri ... 163

2.9. Temettüât Defterine Göre Gürün Ermeni Mahallesi ... 165

2.9.1. Nüfus ... 166

2.10. Hayvancılık ve Hayvan Dağılımı ... 173

2.10.1. Büyükbaş Hayvanlar ... 173

2.10.2. Binek-Yük Hayvanları ... 174

2.10.3. Küçükbaş Hayvancılık ve Arıcılık ... 177

2.11. Arazi Dağılımı ve Toprak Kullanımı... 180

2.12. Ermeni Mahallesinin Vergi Gelirleri ... 181

SONUÇ ... 187

KAYNAKÇA ... 191

EKLER ... 195

(8)

iii

Ek: 1 Resimler ... 195 Ek: 2 Arşiv Belgeleri ... 196 ÖZ GEÇMİŞ ... 241

(9)

iv

(10)

v

KISALTMALAR

A : Âlâ

age. : adı geçen eser agm. : adı geçen makale ags. : adı geçen sözlük agt. : adı geçen tez Bkz. : bakınız

BOA : Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi

C. : Cilt

Çev. : Çeviren

H. : Hicri

Haz. : Hazırlayan

İA : İslam Ansiklopedisi

İÜEF : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

M. : Miladi

ML. VRD. TMT. : Maliye Varidât Muhasebesi Temettüât Defterleri MÖ. : Milattan Önce

MS. : Milattan Sonra

N : Ednâ

S. : Sayı

s. : sayfa

ss. : sayfalar

T : Evsat

TDV : Türkiye Diyanet Vakfı

(11)

vi

TMT : Temettüât

TTK : Türk Tarih Kurumu Yay. : Yayınlayan

(12)

vii

TABLO LİSTESİ

Tablo 1. Sivas Gürün Nüfusu Detayı ... 121

Tablo 2. Köylere Göre Sivas Gürün Nüfusu ... 121

Tablo 3. Sivas’ın bazı kaza ve nahiyelerinden tahsil edilen öşür vergisi hâsılatı (1850’li yıllar) ... 133

Tablo 4. Gürün’de Mevcut Olan Esnaf Grupları ve Yıllık Ortalama Kazançları (1845) ... 135

Tablo 5. Beypınarı Köyü Tahmini Nüfusu ... 138

Tablo 6. Beypınarı Karyesi Ehli-Zimmȋ Hâne Reisleri İsimlerinin Kullanılma Sıklığı ... 140

Tablo 7. Beypınarı Ehl-i Zimmȋ Aile İsimleri ... 140

Tablo 8. Beypınarı Ehl-i İslam Aile İsimleri ... 141

Tablo 9. Beypınarı Karyesi Ehli-İslam Hâne Reisleri İsimlerinin Kullanılma Sıklığı ... 141

Tablo 10. Beypınarı Zimmȋ’nin Hâne Numaraları, Reisleri ve Reislerin Meslekleri ... 142

Tablo 11. Beypınarı Ehl-i İslam’ın Hâne Numaraları, Reisleri ve Reislerin Meslekleri ... 143

Tablo 12. Beypınarı Büyükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri (Ehl-i Zimmî) ... 144

Tablo 13. Beypınarı Büyükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri (Ehl-i İslam) ... 145

Tablo 14. Beypınarı Binek-Yük Hayvan Dağılımı ve Geliri (Ehl-i Zimmî) ... 146

Tablo 15. Beypınarı Binek-Yük Hayvan Dağılımı ve Geliri (Ehl-i İslam) ... 146

Tablo 16. Beypınarı Küçükbaş Hayvan Dağılımı Ve Geliri (Ehl-i Zımmi) ... 147

Tablo 17. Beypınarı Küçükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri (Ehl-i İslam) ... 148

Tablo 18. Beypınarı Arazi Dağılımı ve Geliri (Ehl-i Zimmî) ... 149

Tablo 19. Beypınarı Arazi Dağılımı ve Geliri (Ehl-i İslam) ... 150

Tablo 20. Beypınarı Vergi Geliri (Ehl-i İslam) ... 151

Tablo 21. Beypınarı Vergi Geliri (Ehl-i Zimmî) ... 152

Tablo 22. Katolik Mahallesinin Tahmini Nüfusu ... 155

Tablo 23. Katolik Ehl-i Zımmȋ Aile İsimleri... 156

Tablo 24. Katolik Mahallesinde Hâne Reisleri İsimlerinin Kullanılma sıklığı. ... 157

(13)

viii

Tablo 25. Katolik Mahallesi’nin Hâne Numaraları, Reisleri ve Reislerin

Meslekleri ... 158

Tablo 26. Katolik Mahallesi Büyükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 160

Tablo 27. Katolik Mahallesi Binek-Yük Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 161

Tablo 28. Katolik Mahallesi Küçükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 162

Tablo 29. Katolik Mahallesi Arı Kovanı ve Geliri ... 162

Tablo 30. Katolik Mahallesi Arazi Dağılımı ve Geliri ... 163

Tablo 31. Katolik Mahallesi Vergi Geliri ... 164

Tablo 32. Ermeni Mahallesinin Tahmini Nüfusu ... 166

Tablo 33. Ermeni Mahallesi Hâne Reisleri İsimlerinin Kullanılma Sıklığı. ... 167

Tablo 34. Ermeni Mahallesi’nin Hâne Numaraları, Reisleri ve Reislerin Meslekleri ... 167

Tablo 35. Ermeni Mahallesi Ehl-i Zimmȋ Aile İsimleri ... 171

Tablo 36. Ermeni Mahallesi Büyükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 174

Tablo 37. Ermeni Mahallesi Binek-Yük Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 175

Tablo 38. Ermeni Mahallesi Küçükbaş Hayvan Dağılımı ve Geliri ... 178

Tablo 39. Ermeni Mahallesi Arı Kovanı ve Geliri ... 180

Tablo 40. Ermeni Mahallesi Arazi Dağılımı ve Geliri ... 181

Tablo 41. Ermeni Mahallesi Vergi Geliri ... 182

Tablo 42. Beypınarı Köyü Vergi Gelirlerinin Toplamı ... 185

Tablo 43. Katolik Mahallesi Vergi Gelirlerinin Toplamı ... 185

Tablo 44. Ermeni Mahallesi Vergi Gelirlerinin Toplamı ... 186

(14)

ix

ÖZET

XIX. yüzyıl Tanzimat döneminde Osmanlı Devleti’nin idari kurumlarında olduğu gibi iktisat alanındaki vergi sisteminde yeniden yapılanma süreci başlamıştır.

Bu alanda birçok değişim ve yenilikler meydana gelmiştir. Öncelikle idari ve mali alanlarda başlayan yenilenme; siyasi, sosyal ve kültürel gelişmelerle devam etmiştir.

Söz konusu yeniliklerin taşradaki etkilerini bilmek, bize son dönem Osmanlı tarihi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. XIX. yüzyılda iktisadi alanda vergilerin

“temettüât vergisi” adı altında tahsil edildiğini görmekteyiz. Bizler kayıtları tutulan temmetüât defterlerinin incelenmesiyle sosyal, ekonomik, inanç ve demografik yapı hakkında önemli bilgilere ulaşmaktayız.

Bu çalışmanın konusunu Gürün kazasında XIX. yüzyılda Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Maliye Varidat Kalemi içinde yer alan 1848-1845 yılına ait ML. VRD. TMT. d.13576 no'lu defterde Beypınarı köyünde beraber yaşayan Ehl- i Zimmî ve Ehli İslam reayanın temettüât defterleri ve Gürün kazasında 4 tane Ermeni Mahallesi'nden 2 tanesi olan ML. VRD. TMT. d. 13580. numaralı ve ML.

VRD. TMT. d.13586 numaralı temettüât defterleri oluşturmaktadır.

Bu çalışma, önsöz, giriş, birinci bölüm, ikinci bölüm, kaynakça ve eklerden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde temettüât defterleri hakkında bilgiler verilmiştir. Temettü, kârlar ve kazançlar üzerinden alınan vergiler hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Temmettüât Defterlerin Osmanlı Türkçesi metinlerinden günümüz Türkçesine transkript çözümlemesi yapılmıştır. İkinci bölümde ML. VRD.

TMT. d.13576, ML.VRD.TMT.d.13580 ve ML.VRD.TMT.d.13586 numaralı temettüât defterlerine göre Gürün kazasının sosyal ve ekonomik yapısı değerlendirilip incelenmiştir.

Sonuçta genel değerlendirmeler yapıldıktan sonra kaynakça kısmında yararlanılan kaynaklar verilmiş ve ekler kısmında Gürün kazası ile alakalı çeşitli evraklara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Temettüât Defteri, Gürün, Gayri müslim, Ehl-i İslam, Ermeni.

(15)

x

(16)

xi

ABSTRACT

During Tanzimat period in the 19th century, as with the administrative institutions of Ottoman Empire, the process of restructing the tax system in the field of economy began. Great improvement and many changes occurred in this field. The innovation that began primarily in the administrative and economic fields continued with the political, social and cultural developments. It gives important information in question about the application of these innovations in the country. We reach this important information about social, economic, faith and demographic structure by examining the recordings of dividend.

The subject of this research is that non-muslim Ottoman subject and Muslim Ottoman subject who live together the recordings of dividend which situated in the village Beypınarı in Gürün town and this work is based on tax books numbered ML.VRD.TMT.d.13580 and ML.VRD.TMT.d.13586 belonging to the Muslim and non-Muslim people, especially Armenians.

This research consists of two chapters; preface, introduction, bibliography and including additions. It is given the information about recording of dividend in the introduction part. It is given information about collecting taxes on the profit and earning of recordings of dividend.

It is examined in the first chapter that the name of Gürün town and its history until 19th century. The first part forges the most important part in our research. In this chapter, according to recordings of divined no ML. VRD. TMT. d. 13576, ML.

VRD. TMT.d.13580 and ML.VRD. TMT.d.13586, The social and economic structure of Gürün town is examined. The conclusion is that; after being evaluated in general, the reference that is used in the bibliography and the various documents and charts related to Gürün town are given.

Key Words: Recording of Dividend, Gürün, Non-Muslim Ottoman Subject, Muslim Ottoman Subject, Armenian

(17)

xii

(18)

1

GİRİŞ

Temettüât Defterleri Tanzimattan sonra örfi vergilerin yerine konulan yıllık kazanç üzerinden alınan vergilerdir. Temettü’ kâr etmek anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Temettüât ise: kârlar, kazançlar demektir.¹ Temettü’ vergisi; ticaret erbabının senelik kazançları üzerinden alınan vergiye verilen addır. İlk defa Tanzimattan evvel 1241/1845 tarihinde Sultan Mahmut zamanında ihdas olunmuştur.

“Şehriyyey-i Dakâkîn” adıyla anılan bu vergi, Tanzimattan sonra ise 1255/1839- 1275/1858 senelerine kadar yirmi sene temettü” vergisi “an cemaatin” verginin bir cüzünü teşkil eden “müvahhid vergi” (birleşik vergi) kapsamında idi. Temettü vergisi sonradan “kazanç vergisi” şeklinde malî sistemde kullanılmıştır.²

Osmanlı dönemi Şehir tarihi incelendiğinde arşiv kayıtlarında bulunan iki defterin yeri önemlidir. Bunlardan birincisi Tapu Tahrir Defterleri ve ikincisi ise Temettüât Defterleridir.³Tahrir defterleri; arazi yazılırken tutulan defterler hakkında kullanılan bir tabirdir. Tahrir defterleri biri “Mufassal” diğeri “Mücmel” olmak üzere iki tane idi. Mufassal; arazilerin sahiplerinin isimlerini, mesahasını, hudutlarını, mücmel ise hülasalarını ihtiva ederdi.⁴

Tanzimat devrinde önceleri değişik adlarla anılan vergilerin yerine tek bir verginin ikâmesi için hâne reislerinin gelirlerinin tespiti maksadıyla yapılan temettüât sayımları XIX. yüzyılın ortaları Osmanlı sosyal iktisadi tarihi için fevkalade bilgiler ihtiva etmektedir. XV-XVI. yüzyılın için tahrir defterlerinden çıkarılan bilgilerden çok daha fazlasını bu defterlerde bulmak mümkündür.⁵

Tahrir defterlerindeki bilgiler sınırlıdır. Buna karşılık temettüât defterlerinden ise incelediğimiz defterlerde bunu açıkça görmekteyiz. Osmanlı’da örfi vergilerin yerine konulan yıllık kazançların; il, kaza, köy ve mahalle yerleşim yerlerinin adı ile başlayan hâne reisinin adı müslim veya gayri müslim olmaları, meslekleri, yıllık

1Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Yayınevi, Ankara 2010, s.1073

2 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2004, C. III, s. 453-55.

3 Mehmet Öz, “Tahrir”, DİA, Ankara, 2004, C. 39, s. 425.

4Pakalın, III, s. 377.

5 Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, TTK, C. LIX, Sayı: 225, 1995, ss. 395-412.

(19)

2

kazançları, tarlaları, hayvanları, fiziksel özellikleri ve kusurlarıyla başka yerleşim yerine nakil olanların kayıtları bulunmaktadır. Defterlerin bir diğer yönden önemi ise; ilgili döneme ait nüfus bilgilerinin, sosyo-ekonomik durumlarının ve etnik yapılar hakkında önemli bilgileri ihtiva ediyor olmasıdır. Temettü defterleri Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. 1988’de kataloglanarak araştırmalara sunulan Temettü defterleri 9 katalog içinde 17.747 defter ihtiva etmektedir.⁶

Bu kataloglar, Hüdavendigâr, Konya, Aydın, Sivas, Ankara, Biga, Edirne, Rumeli, Silistre, Vidin ve Selanik eyaletlerinde uygulamaya konulmuştur. Daha sonra bu alan genişletilmiştir. Osmanlı Arşivi’nde Osmanlı eyaletlerinin tamamının Temettüât Defterleri bulunmamaktadır.⁷

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’inde Tasnif Edilmiş Olan Temettüât Defterlerinin Katalog Dağılışı.⁸

. Bu kataloglarda ilk çalışmayı İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Tevfik Güran yapmıştır. Daha sonra Mübahat Kütükoğlu Denizli’nin Tavas Kazası’na ait defterler üzerinde çalışmıştır.⁹

6Kütükoğlu, a.g.m., s. 95.

7 İsmail Arslan, “XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuat Defterleri'nin Yeri: İğdiç (Selimağa Köyü) Temettuât Defteri Örneği”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 2002, C.5, Sayı 8, s. 60

8 a.g.m., ss. 56-86.

9 a.g.m., ss. 56-86.

(20)

3

Sivas Temettüât Defterleri Üzerinde Yapılan Çalışmalar

Tezler

1. Zülkif Sarıtepe, Temettuât defterlerine göre 19. yüzyıl’da Kangal kazası.

(2004 -Yüksek Lisans)

2. Hüseyin Üçtepe, 1844 tarihli temettüât defterleri çerçevesinde Sivas eyaletine bağlı Artukâbâd (Artova-Sulusaray-Yeşilyurt) kazasının sosyo-ekonomik yapısı. (2006 - Yüksek Lisans)

3. Ahmet Korkmaz, Temettu defterlerine göre Sivas Danişmendli Sancağı'nda halkın ekonomik durumu. (2007 - Yüksek Lisans)

4. Hüseyin Sarıkaya, Temettuat defterlerine göre (1844-1845) XIX.

yüzyılın ortalarında Sivas kazasının sosyo-ekonomik ve demografik durumu (18 mahalle örneği). (2008 -Yüksek Lisans)

5. Sezgin Zabun, Temettüât Defterlerine göre 19.yy'da Sivas'ın sosyo- ekonomik yapısı. (2008 - Doktora)

6. Ali Bıyık, 1844-45 Temettüât Defterine göre Gemerek'in sosyo- ekonomik yapısı. (2016 - Yüksek Lisans)

7. Mehmet Erdoğan, Sivas Eyaleti Yıldızeli Kazası Yıldız Karyesine ait 14945 nolu Temettuat Defterinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi. (2017 - Yüksek Lisans)

Makale ve Bildiriler

1. Eken, Galip, Temmetüât Defterlerine Göre “Gürün”, Revak, Sivas, 1991.

2. Atalan Mehmet, Sıddık, 19. yüzyıl Sonlarında Gürün’ün Dini ve Sosyal Yapısı, Uluslararası Gürün Sempozyumu Bildirileri, Gürün-Sivas, 2012

3. Eken, Galip, 19. Yüzyıl’da Gürün Katolik Cemaatine Dair, Uluslararası Gürün Sempozyumu Bildirileri, Gürün-Sivas, 2012.

4. Ünalan, Sıddık, XIX. ve XX. yüzyıllarda Sivas'ın Demografik Yapısı, Uluslararası Gürün Sempozyumu Bildirileri, Gürün-Sivas, 2012.

5. Uzun Ahmet ve Uzun, Ayşe Meral, Osmanlı’dan Cumhuriyete Gürün’de Sosyal ve Ekonomik Hayat, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 20, Sayı 1.

2019

(21)

4

Temettüât Defterlerinin Kayıt Biçimleri

Temettüât Defterlerinde Vergi-i Mahsusa, Aşar Rüsumu, Cizye, Ağnam vergisi ile ilgili kayıtları görebilmekteyiz. Vergi-i Mahsusa örfi vergilerin yerine getirilen bir vergidir. II. Mahmut döneminde artık tekâlifi örfiye adı altında alınan vergiler kaldırılarak yerine yine tevzi biçiminde alınacak olan vergi-i mahsusa uygulamasını başlatılmıştır. Vergi-i mahsusa servet vergisi ve temettüât vergisi olmak üzere ikiye ayrılmaktaydı.¹⁰ Temettüât defterinde hâne numarasının üzerinde dik olarak yazılan mesleklerin yazımından sonra yine dik olarak yazılan “Sene-i sabıkada vergi-i mahsusadan bir senede vermiş olduğu kuruş”¹¹şeklinde yazılmıştır.

Bu vergi okunan defterlerin her hâne sahibinden alınan bir vergidir.

Temettüât defterinde vergi-i mahsusadan sonra hâne numarasının dik yazılan diğer bir vergi çeşidi “aşar ve rusüm” vergisidir. Bu verginin kaydı; “aşar rusümü olarak bir senede vermiş olduğu 6 kile 24 kuruş, 1 şair 3 kuruş toplamda 27 kuruş”¹² ifadesiyle belirtilmiştir. Hınta (buğday) şair (arpa) alınan mahsul üzerinden aşar’ın kilesi sonra kıymeti ve toplam kıymeti (kuruş) olarak yazılmıştır. Aşar (öşür) toprak mahsullerinden alınan verginin adıdır. İlahi dinlerin (Yahudilik, Hristiyanlık, İslam) hepsinde arazi gelirlerinden öşür vergisi alındığı bilinmektedir.¹³ Müslümanlardan alınan ve mülk topraklarının mahsullerinin zekâtını ifade eden öşür, Osmanlı devleti uygulamasında özellikle Ebusuud Efendi’den sonra harac-ı mukasseme vergisinin veya toprak kirasının alt dilimi şeklinde görülür. Öşür ve salariyye hububat istihlalinde bulunan bütün çiftçilerden alınmaktaydı. Toplanan öşürle eyalet ordularının masrafları karşılanır, devlet hazinesinin bir kaynağı ve vakıfların en önemli gelirlerini teşkil ederdi.¹⁴ Aşar vergisinin oranı 1/10 ile 5/10 değişmekteydi.

Bölgeler arası farklılıklar her sancağın kanunnamesinde gösterilmiştir. Tazimattın ilanıyla birlikte eşitlik prensibi dolayısıyla tek bir oran verginin ismine uygun olarak 1/10 benimsenmiştir.¹⁵

10 Yakup Akkuş, “Osmanlı Maliyesi Literatüründe İhmal Edilmiş Bir Tartışma: “Tevzi”

Defterlerinden Vergi-i Mahsûsa’ya Geçiş”, Tarih Dergisi, İstanbul 2017, Sayı 65 (2017/1), ss. 44-47

11 BOA, Temettüât Defterleri (ML. VRD.TMT. d.13586, s. 30.

12 BOA, Temettüât Defterleri (ML. VRD.TMT. d.13576, s. 1.

13Pakalın, I, s. 96.

14Ahmet Tabakoğlu, “Öşür”, DİA, İstanbul, C.34, 2007, ss. 100-103.

15Kütükoğlu, a.g.m., s. 302.

(22)

5

Aşar’ın Osmanlı Devletininin son dönemlerinde toplanmasındaki usulsüzlükler, haksızlıklar nedeniyle şikâyet ve rahatsızlıklar oluşmuştur.

Cumhuriyetin ilanından sonra aşar vergisi 1925 yılında çıkarılan “Aşar’ın İlgası Yerine İkamet Edilecek Mahsulat-ı Arziyye Vergisi Hakkındaki Kanun ile aşar uygulamasını yürürlükten kaldırılmıştı.”¹⁶ Yine vergi-i mahsusa ve aşar ve rusümü vergisinden sonra temettüât defterlerinde hâne numarasının üzerine dik bir şekilde yazılan vergi çeşidi ise cizye vergisidir. Bu vergi türü de defterlerde; “Cizye-i Şeriyyesi nefer 2, 30+15 toplam 45 kuruş”¹⁷ şeklinde kayıtlıdır. Cizye Osmanlı devletinde gayri müslimlerden devletin kendilerini koruması savaşa katılmaları karşılığında alınan baş vergisidir. Cizye vergisi fethedilen yerlerde bulunan gayri müslim tebaanın 14-75 yaş arasındaki sağlıklı erkeklerden tahsil edilen baş vergisiydi. Kadınlar, çocuklar, ihtiyarlar, sakatlar ve din görevlileri bu vergiden muaf tutulmaktaydılar. Gayri müslimler cizye vermekle hem askerlikten muaf tutuluyorlar hem de inanç ve ibadetlerini rahatça sürdürme konularında garanti altına alınmış oluyorlardı.¹⁸

Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyıla kadar bu vergiyi ifade etmek üzere “haraç”

kelimesi kullanılmış daha sonra cizye veya cizye-i şer’i yaygınlaşmıştır. Osmanlı devletinde cizye mükellefi âlâ, evsat ve ednâ şeklinde üç gruba ayrılıyordu. Gümüş olarak sırasıyla 48, 24,12 şeri dirhem; altın olarak 4, 2, 1 dinar şeklinde edilmiştir.

Cizye 1856 yılında Islahat Fermanı ile kaldırılmış ama cizye vergisi mahiyet değiştirerek “bedeli askeri” vergisiyle 1907 yılına kadar sürdürülmüştür.¹⁹ Temettüât defterlerinden nüfus ve demografik yapının tespiti için Prof. Ömer Lütfi Barkan tarafından öne sürülen 5 rakamı benimsenmiştir.²⁰ Hâne halkının ortalama 5 kişiden oluştuğu esas alınarak hâne sayılarını beş rakamıyla çarparak toplam nüfus elde edilmiştir.

16Tabakoğlu, a.g.m., ss. 34, 100-103.

17 BOA, Temettüât Defterleri ML.VRD.TMT.d.23576, s. 3.

18 Çavdar, Necati, “XIX. Yüzyıl Ortalarında Tokat’ta Katolik Ermeniler: Demografi-Ekonomi”, Yeni Türkiye Dergisi, Ankara 2014, s. 18.

19Halil İnalcık, "Cizye", DİA, İstanbul 1993, C. 8, ss. 45-48.

20Mübahat S. Kütükoğlu, “1830 Nüfüs Sayımına Göre Menteşe Sancağında Hane Nüfusu” Osmanlı Araştırmaları XXIII, İstanbul 2003, s. 76.

(23)

6

Çalışmanın Amacı

Bu çalışmadaki amaç; Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivlerinde bulunan 13576-13580-13586 numaralı Gürün’e ait üç adet temettüât defterine göre XIX. yüzyıl Sivas eyaleti Gürün kazasına bağlı Karahisar / Beypınarı köyünde beraber yaşayan Ehl-i Zimmî ve Ehl-i İslam’dan oluşan halkın kaç hâneden müteşekkil olduğu Ermeni ve Müslüman halkın nüfus oranının tespiti, meslekleri, hânelerin ekonomik faaliyetleri, gelirleri ve vergi miktarlarının ne olduğudur.

XIX. yüzyıl ortalarında Osmanlı Devletin’de Sivas vilayeti Gürün kazasına bağlı Karahisar/ Beypınarı köyü ve Gürün kazasında Ermeni ve Ermeni Katolik mahallesinin nüfus yapısının belirlenmesi, halkın meslekleri, arazileri, ürettikleri ürünler, besledikleri hayvanlar, bunlardan elde edilen gelirler ve verdikleri vergi miktarlarını belirlemektir. Günümüzde de Sivas iline bağlı Gürün ilçesinin XIX.

yüzyıl ortalarındaki durumunu hakkında bir tasvir çalışması yapmaktır.

Önemi

Sivas iline bağlı Gürün kazası İç Anadolu bölgesinin kuzey doğusun da ticaret geçiş yolları üzerinde bulunan geçmişinde Hititlere kadar uzanan ve birçok medeniyete ev sahipliği yapan, Osmanlı Devleti’nden önce Selçuklu Devleti’nin önemli bir merkeziydi. Sivas ili ve Gürün kazası, Ermenilerin ve Müslümanların beraber yaşadıkları yerleşim yeridir. XIX. yüzyılda burada yaşayan Ehl-i Zimmî reayanın ve Ehl-i İslam reayanın nüfusu; nüfuslarına oranları, geçimlerini sağladıkları meslekleri, geçim kaynakları, ürettikleri ürünler, beslenilen hayvanlar, verdikleri vergilerin ışığında Gürün kazasının demografik durumu sosyal-ekonomik yapısının anlaşılmasına katkı sağlaması bakımından böyle bir çalışmanın önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Kaynaklar ve Sınırlılık

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan ML. VRD. TMT. d.

13576 katalog numarası ile kayıtlı olan Sivas vilayeti, Gürün kazası, Karahisar / Beypınarı köyü, ML. VRD. TMT. d. 13580 katalog numarası ile kayıtlı olan Sivas vilayeti, Gürün kazası (Katolik) mahallesi ve ML. VRD. TMT. d. 13586 katalog

(24)

7

numarası ile kayıtlı olan Sivas vilayeti, Gürün kazası Ermeni mahallesi Temettüât Defterleri temel kaynak olarak belirledik. 13576 Numaralı defter; 20 sayfa ve 19X51 ebadında olup, 1845 (H. 1261) senesinde yapılan sayıma ait temettüât defteridir.²¹ 13580 Numaralı defter; 20 sayfa ve 19X51 ebadında olup, 1845 (H.1261) senesinde yapılan sayıma ait temettüât defteridir.²²ML. VRD. TMT. d. 13586 Numaralı defter;

48 sayfa ve 19X50 ebadında olup, 1845 (H.1261) senesinde yapılan sayıma ait temettüât defteridir.²³

Çalışmaya esas aldığımız defterler ilk önce günümüz harflerine aktarıldı ki, bunu çalışmanın ikinci bölümünde verdik. Okuma ve tashih işlemi bittikten sonra, elde edilen bilgiler Microsoft Excel programında tablo olarak sınıflandırıldı. Bu oranlar muhtelif başlıklar altında toplandı ve çalışmada işleyeceğimiz konulara ait veriler elde edildi. Bu verilerden, Gürün’e ait sosyo-ekonomik ve nüfus yapısı hakkında bilgilere ulaşıldı ve bunlar değerlendirilmeye alındı. Daha sonra bu elde edilen bilgiler; alanla alakalı olarak yazılmış olan birincil ve ikincil kaynaklar ve bu kaynaklara bağlı yapılan çalışmalar ışığında bir değerlendirmeye tabi tutularak çalışma nihayetlendirildi.

Gürün temettüât defterlerinden, Karahisar / Beypınarı köyüne ait deftere Ehl-i Zimmî hânelerden başlanmış ve bunların köy nüfusunun %70’ini oluşturduğu görülmüştür. Hâne numarasının üzerine dik olarak vergi-i mahsusa yazılmış yine dik olarak yazılan aşar rusümü başlığı altında kile (buğday) ve şair (arpa) olmak üzere bunların kilo ve kıymetleri kuruş cinsinden verilmiştir. Aynı yere zimmîlerin cizye-i şeriyyesi de yazılmış kişi başına düşen verginin toplam miktarları da belirtilmiştir.

Köy sakinlerinden aile reislerinin adı, emlak ve arazi temettüâtları, tarlaları, büyükbaş, küçükbaş hayvanları toplamda bir senede temettüât vergileri, oğulları ve kardeşlerinin meslekten olan temettüâtlarının toplamları verilmiştir.²⁴

Karahisar/Beypınarı köyüne ait defterde Ehl-i Zimmîlere ayrı hâne numarası, Ehl-i İslam hânelerine ayrı hâne numarası verildiği görülmektedir. Bu durum bölgede yaşayan zimmî ve müslim hânelerinin ortaya çıkmasında önemli bir kayıt usulü olarak görülmektedir. Bu kayıtlara binaen Ehl-i İslam hâne oranlarının nüfusun

21 19-20 numaralı sayfalar boş bırakılmıştır

22 19-20 sayfalar boş bırakılmıştır

2348. sayfa boş bırakılmıştır

24 BOA, Temettüât Defterleri, ML. VRD. TMT. d.13576, s. 2.

(25)

8

%30’unu oluşturduğunu anlamaktayız. Hâne numarasının üzerine dik olarak vergi-i mahsusa yazılmış yine dik olarak yazılan aşar rüsûmü başlığı altında kile (buğday) ve şair (arpa) olmak üzere kilosu ve kiymet (kuruş)’i yazılmıştır. Köy sakinlerinden aile reisinin adı emlak ve arazi temettüâtları, tarlaları, büyükbaş, küçükbaş hayvanları toplamda bir senede temettüâtları oğulları ve kardeşlerinin meslekten olan temettüâtlarının toplamları verilmiştir.²⁵

Gürün temettüât defterlerinin Katolik mahallesine ait defterinde 1. hâneye Katolik dinî lideri Karabaş’ın yazıldığı görülmektedir. Bu kişinin dinî lider olarak vergiden muaf tutulduğu açık olarak deftere kaydedilmiştir. İkinci hâneye Karabaş’ın yardımcısının ruhban adıyla kaydedildiği ve cizye vergisinin miktarın yazılı olduğunu görmekteyiz. Kayıtta din adamı sınıfında olduğu belli olan Keşiş Avadik’in ticaretinden temettüâtının alındığını görmekteyiz.²⁶ Üçüncü hâneden itibaren köy sakinlerinden aile reisinin adı emlak ve arazi temettüâtları, tarlaları, büyükbaş, küçükbaş hayvanları, arı kovanları, toplamda bir senede temettüâtları, oğulları ve kardeşlerinin meslekten olan temettüâtlarının toplamları verilmiştir.²⁷

Gürün temettüât defterlerinin Ermeni mahallesine ait defterinde 117.

hâneden itibaren ilk önce Değirmenci Ferikoğlu Eznik ismiyle başlanmıştır. Vergi-i mahsusası ve cizye-i şeriyyesi de yazılmış kişi başına düşen verginin toplamı belirtilmiştir. Köy sakinlerinden aile reisinin adı emlak ve arazi temettüâtları, tarlaları, büyükbaş, küçükbaş hayvanları, arı kovanları, toplamda bir senede temettüâtları, oğulları ve kardeşlerinin meslekten olan temettüâtlarının toplamları verilmiştir.²⁸

Defterlerin sonunda toplam alınan temettüât vergisi kuruş olarak belirtilmiş ve mühürleri de vurulmuştur. Beypınarı köyünde 33 hâne Ermeni, 14 hâne ise Müslümanlardan oluşmuştur. Katolik mahallesi 60 hâne ve Ermeni mahallesi ise 166 hâneden oluşmaktadır. Ermeni mahallesinde iki tane 130 ve 171 olarak mükerrer numaralandırma yapıldığı görülmektedir. Bu mükerrer hânelerden 130 da ilki;

Minasoğlu Minas’ın temettüâtı, ikincisi hâneye Minasoğlu Serkiz’in temettüâtı

(26)

9

yazılmıştır. Bu mükerrer hânelerden 171’de ilki; Merhasaoğlu Agop’un temettüâtı, ikincisi hâneye Hallacoğlu Agop’un temettüâtı yazılmıştır.

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan ve incelemesi yapılan bu 3 defter iyi korunmuş olup Ermeni Mahallesi defterinde su lekesinden dolayı 141. hânenin bir kısmını okunamamıştır. Vergiler yazılırken ve hesaplamaları icmal olarak belirtilirken belirgin maddi hatalara rastlanmamıştır. Beypınarı köyünde Müslüman reayadan 4. hâne sahibi Tennuri (fırıncı) Boz Muhammed ve 10. hânede oturan Kara Höyüklü Mustafa Elbistan kazasına taşındıkları için vergi kayıtlarından düşürülmüştür.²⁹ Vergi icmalleri belirtilirken Müslümanlar için merkum³⁰ Ermeniler için mersum³¹ ve mesfur³² ifadelerinin kullanıldığını görmekteyiz. Ticaret yapamayan gayri müslim unsurlardan temettü adıyla vergi alınmazken cizyesinin üzerinden düşürülmediğini görmekteyiz. Ermeni mahallesi 230. hânede yaşayan Çifiloğlu Kirkor bir yaralanma neticesinde, dilencilik ve başkalarının yardımıyla geçinmekte olduğu ve cizye-i şer’iyyesinin 15 kuruştan ödendiği belirtilmektedir.³³

Temettüât defterleri bize şehirlerin, kazaların, mahallelerin gerek nüfus gerekse sosyo-ekonomik yapıyla ilgili en sağlıklı ve en net bilgileri veren arşiv kayıtlarıdır. Bu defterlerden elde edilen veriler analiz edilerek nüfus ve sosyo- ekonomik yapıya ulaşılabilir.

Metnin Tesisinde Takip Edilen Metod

Çalışmada tam transkripsiyon işaretlerini kullanmadık. Metni tesis ederken sadece uzatma işaretleriyle birlikte harfi tarif ve tamlamalar kullanılmıştır. Arapça harflerin tam karşılıklarına tekabül eden harflerin kullanmamızın sebebi ise, edebi veyahut tarihi bir metin olmadığından ve anlam kaymalarına sebebiyet verecek bir

29 Beypınarı köyünün vergileri hesaplandıktan sonra bu iki kişinin vergi tutarları toplam vergiden düşerek nakledilenleri bölgeye aktarılmıştır. Yine Adem ve Meral Uzunun makalesinde iki ayrı yerde bulanan kişiler için emlak ve arazilerinin bulunduğu beldede ki vergileri hem tüccarlığını yaptığı şehirde bir yıl ikame etmesi şartıyla ayrı ayrı vergileri alınmıştır. Bkz., Ahmet Uzun ve Ayşe Meral Uzun, “Osmanlıdan Cumhuriyete Gürün’de Sosyal ve Ekonomik Hayat”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sivas 2019, C. 20, Sayı 1, ss. 320-334.

30Yazılmış, adı geçmiş, Devellioğlu, s.721

31Yazılmış çizilmiş, Müslüman olmayan kimseler için kullanılan bir söz idi. (merkum manasında), Devellioğlu, s. 722.

32Yazılmış, adı geçmiş, Devellioğlu, s.726.

(27)

10

metin olmamasından dolayıdır. Metin içerisinde bir vergi deyimi olan Âlâ’yı A, Ednâ’yı N ve Evsat’ı T kısaltmasıyla gösterdik.

(28)

11

B İRİNCİ BÖLÜM

1.TEMETTÜÂT DEFTERLERİNİN TRANS KRİPSİYONLU METİNLERİ

1.1. ML. VRD. TMT. d. 13576’nolu Temettüât Defteri, Transkripsiyonu, Beypınarı Köyü

Beypınarı Ermeni Halkı

Gürün kazasına tabii Karahisar karyesi Beypınar Karyelerinin emlâk ve temettüâtlarının bir kıt’a defteridir. Sivas sancağına tabi Gürün kazasına kâin Karahisar karyesinden emlâk ve arazi temettüâtlarını miktarını mübeyyin defterdir ki ber vech-i âtî zikr u beyan oluna

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 48 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu hınta kile 4 16 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-4: 120

Hâne 1 Numara 1

Karye-i mezbûr sakınlerinden Agmiyan Etemyanınoğlu Eznik’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 16 Hâsılât-ı Senevîsi: 144,30 kuruş 450,21 kuruş 594

Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 15

Koşu Öküzü re’s: 2

Merkep Hayvanı re’s: 1

Sağman Koyun re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 6 Sağman Keçi re’s: 3 Hâsılât-ı Senevîsi: 12

Dişi Kuzu re’s: 1

Dişi Oğlak re’s: 1

Beygir re’s: 1

Mecmuundan bir senede temettü’ı:

162

(29)

12

250 mersûmunoğlu Katırcı Etemya’nın temettü’ı 250 diğer oğlu Katırcı Ohannis’in temettü’ı 150 diğer oğlu çerçi Serkiz’in temettü’ı 812

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu temettüâtı 160 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu Arpa: 6 kile Buğday: 1 şaîr 24 3

27

Cizye-i Şeriyyesi: nefer T-2: 60

Karye-i mezbûra sakinlerinden Agmiyaoğlu Asadur’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mezru tarlası dönüm 16 Hâsılât-ı Senevîsi: 243,60 kuruş

598,31 kuruş

841 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 16

Erkek Merkep re’s: 1

Ohşar Düğesi re’s: 1 Altmış iki senesi hâsılâtından alınacağı Sağman Koyun re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 36

Sağman Keçi re’s: 4 Hâsılât-ı Senevîsi: 16

Dişi oğlak re’s: 1

Mecmuundan bir senede temettü’ı 295

1000 mersûmun çerçilik ticaretinden temettü’ı 1295

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu temettüâtı 115 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile 3

14

(30)

13

Cizye-i Şeriyyesi nefer T-2: 60

Karye-i mezbûra sakinlerinden Raşonunoğlu Simon’un emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 12 Hâsılât-ı Senevîsi: 126,60 378,31

504

Sağman Koyun re’s: 7 Hâsılât-ı Senevîsi: 42 Sağman Keçi re’s: 5 Hâsılât-ı Senevîsi: 20 Dişi Kuzu re’s: 2

Dişi Oğlak re’s: 2 Mecmuundan bir senede temettü’ı 188

600 mersûmun çerçilik ticretinden temettü’ı 450 karındaşının çobanlık ticaretinden temettü’ı 1238

Sene-i sâbıka da vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 37 Aşar rüsûmu olarak bir sene vermiş olduğu Hınta: 3 Kile

12 12 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-3: 90

Karye-i mezbûra sakinlerinden Altunoğlu Serkiz’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 12 Hâsılât-ı Senevîsi: 108,60 krş 378,61

486

(31)

14

Sağman Koyun re’s: 4 Hâsılât-ı Senevîsi: 24 Mecmuundan bir senede temettü’ı

132

250 mersûmun çerçilik ticaretinden temettü’ı 100 karındaşının ameleliğinden temettü’ı 100 diğer karındaşının ameleliğinden temettü’ı 582

Vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 95 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 5

20

Cizye-i Şeriyyesi nefer T-2, N-1: 75

Karye-i mezbûra sakinlerinden Zeronoğlu Malkon’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mezru tarlası dönüm 162 Hâsılât-ı Senevîsi: 180,60

630,61

Sağman Kuzu re’s: 4 Hâsılât-ı Senevîsi: 24 Sağman Keçi re’s: 3 Hâsılât-ı Senevîsi: 12

Dişi Oğlak re’s: 1 Mecmuundan bir senede temettüâtı 216

350 mersûmun oğlunun çerçilik ticaretinden temettü’ı 300 diğer oğlu çoban olduğundan temettü’ı

866

(32)

15

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 43 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 10

6 6 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-1, N-1: 45

Karye-i mezbûra sakinlerinden Raşonunoğlu Biros’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

189,61

Koşu Öküzü re’s: 1 Merkep Hayvanı re’s: 1

Sağman Keçi re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 8 Mecmuundan bir senede temettüâtı

062

300 mersûmun amelelik sticaretinden temettü’ı 150 diğer oğlunun teb’alığından temettü’ı 512

Vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 45 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 2

8

8 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-2, N-1: 75

Karye-i mezbûra sakinlerinden Morisoğlu Mıgırdıc’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

189,61

Sağman Koyun re’s: 3 Hâsılât-ı Senevîsi: 18

(33)

16 Mecmuundan bir senede temettüâtı 090

200 mersûmun çerçilik ticaretinden temettü’ı 120 karındaşın ameleliğinden temettü’ı 100 diğer karındaşının teb’alığından temetü’ı 510

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 45 Cizye-i Şeriyyesi T- 1: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Köseninoğlu Talu’nun temettü’ı Mersûmun emlâk ve arazisi olmayıp

Fakat çerçilik ticaretinden temettü’ı: 200

Karye-i mezbûra sakinlerinden Köseninoğlu Negabet’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

126,61

162 Gayr-ı mezru tarlası yok

Mecmuundan temettü’ı 036

110 mersûmun amelelik ticaretinden temettü’ı 120 oglunun amelelik ticareti nden temettü’ı 120 diğer oğlunun amelelik ticaretinden temetü’ı 386

(34)

17

12

Karye-i mezbûra sakinlerinden Torosoğlu Altun’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mezru tarlası dönüm 13 Hâsılât-ı Senevîsi: 108,60 567,61 675 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 12

Sağman Keçi re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 8 Dişi Oğlak re’s: 1

250 mersûmun ameleliğinden temettü’ı 220 karındaşın ameleliğinden temettü’ı 586

Karye-i mezbûra sakinlerinden Mıgırdicoğlu Ohannis’in emlâk ve arazi ve temettüâtı

432

(35)

18 Mecmuundan bir senede temettü’ı 054

200 mersûmun amelelik temettü’ı 150 oğlunun ameleliğinden temettü’ı 120 diğer oğlunun teb’alığından temettü’ı 120 karındaşının teb’alığından temettü’ı 644

Sene-i sâbıka da vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 67 Aşar rüsûmu olarak bir sene vermiş olduğu şa’ir: 1 kile: 3

2 14 16 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-1: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Serkiz’in emlâk ve arazi ve temettüâtı Mezru tarlası dönüm 14 Hâsılât-ı Senevîsi: 144,60

378,61 522 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 14

Erkek Merkep re’s: 1 Mecmuundan bir senede temettüâtı 144

8

(36)

19 Cizye-i Şeriyyesi neferT-1: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Dereoğlu Vardavar’ın emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 10 Hâsılât-ı Senevîsi: 072,60 126,61 198 Sağman Koyun re’s: 3 Hâsılât-ı Senevîsi: 18 Erkek Merkep re’s: 1

420 mersûmun ticaretinden temettü’ı 510

12

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kel Haçaduroğlu Serkiz’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Ohşar Düğesi re’s: 2 Altmış iki senesi Hâsılâtından alınacagı Sağman Keçi re’s: 1 Hâsılâtı Senevîsi: 4

150 mersûmun ameleliğinden temettü’ı 262

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 115

(37)

20

Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 6

24

Karye-i mezbûra sakinlerinden Siropoğlu Kirhor’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

783

Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 18 Koşu Öküzü re’s: 2

Dişi Oğlak re’s: 1

Ohşar Düğesi re’s: 1 Altmış iki senesi Hâsılâtından alınacağı Mecmuundan bir senede temettü’ı

266

450 mersûmun karındaşı Ohannis’in temettü’ı 300 diğer karındaşının ameleliğinden temettü’ı 150 diğer karındaşının ameleliğinden temettü’ı 1166

8 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-1: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kalosoğlu Kalos’un emlâk ve arazi ve temettü’ı

387

(38)

21 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 12 Koşu Öküzü re’s: 1

Sene-i sâbıka da vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 15 Aşar rüsûmu olarak bir sene vermiş olduğu kile: 1

4

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kalosoğlu Artin’in emlâk ve arazi temettüât-ı Mezru tarlası dönüm 5 Hâsılât-ı Senevîsi: 036,60

226,61 262

Sağman Keçi re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 4 Mecmuundan bir senede temettü’ı

040

Sene-i sâbıka da vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 27 Aşar rüsûmu olarak bir sene vermiş olduğu kile: 1

4

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kalosoğlu Zarek’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 5 Hâsılât-ı Senevîsi: 036,60 126,61 162

(39)

22 Erkek Merkep re’s: 1

Sağman Keçi re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 8 Mecmuundan bir senede temettü’ı

044

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kalosoğlu Serkiz’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Sağman Koyun re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 12 Sağman Keçi re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 8 Dişi Oğlak re’s: 1

300 mersûmun amelelik ticaretinden temettü’ı 392

4

(40)

23 Cizye-i Şeriyyesi nefer N-2: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kalosoğlu ? emlâk ve arazi ve temettüâtı Mezru tarlası dönüm 7 Hâsılât-ı Senevîsi: 036,60

189,61 225 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 5 Koşu Öküzü re’s: 2

Sağman Koyun re’s: 3 Haslat-ı Senevîsi: 18 Sağman Keçi re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 8 Dişi Kuzu re’s: 2

Dişi Oğlak re’s: 1 Mecmuundan bir senede temettü’ı 062

350 mersûmun karındaşı çifçi teb’ası olduğundan temettü’ı 412

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 15 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-2, N-1: 75

Karye-i mezbûra sakinlerinden Bagosoğlu Morkon’un emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mersûmun emlâk ve arazisi olmayıp Çobanlık zanatından ticareti temettü’ı 200

150 oğlunun amelelik ticaretinden temettü’ı 120 diğer oğlunun teb’alığından temettü’ı 470

10

(41)

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kirkoroğlu Agop’un emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 11 Hâsılât-ı Senevîsi: 090 126 216 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 13

Sağman Koyun re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 6 Sağman Keçi re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 4 Erkek merkep re’s: 1

Mecmuundan bir senede temettüâtı 100

200 mersûmun ameleliğinden temettü’ı 200 oğlu amele Tolun’un temettü’ı 150 diğer oğlu teb’alığından temettü’ı 650

10

Karye-i mezbûra sakinlerinden Hallacoğlu Agop’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mezru tarlası dönüm 9 Hâsılât-ı Senevîsi: 090 126 216 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 7

Sağman Keçi re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 4

(42)

Karye-i mezbûra sakinlerinden? oğlu Kevork ‘un emlâk ve temettü’ı.

Mersûmun sakin olduğu hânesinden başka bir nesnesi olmayıp şunun bunun iânesiyle geçiniyor olduğu

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 8 Cizye-i Şeriyyesi N-1: 15

Karye-i mezbûra sakinlerinden Orbanoğlu Altun’un emlâk ve temettü’ı Mersûmun emlâk-ı sâiresi olmayıp

Fakat ameleliğinden ticareti temettü’ı: 150

Karye-i mezbûra sakinlerinden Demircioğlu Eznik’in emlâk ve temettüâtı Mersûmun ticareti sâiresi olmayıp

Fakat ameleliğinden ticareti temettü’ı 200

120 oğlunun teb’alığından temettü’ı 320

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 15 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-1: 30

(43)

26

Karye-i mezbûra sakinlerinden Haçaoğlu Dere’nin emlâk ve arazi temettü’ı Mersûmun emlâk-ı sâiresi olmayıp

Fakat teb’a olduğundan temettü’ı: 200

Karye-i mezbûra sakinlerinden Zeronoğlu Agop’un emlâk ve arazi ve temettü’ı

Mezru tarlası dönüm 6 Hâsılât-ı Senevîsi: 117,60 504,61 621 Gayr-ı mezru tarlası dönüm: 5 Mecmuundan bir senede temettü’ı

117

350 mersûmun ticareti sâiresinden temettü’ı 467

Karye-i mezbûra sakinlerinden Bezikoğlu Haron’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mersûmun emlâk-ı sâiresi olmayıp değirmenci olduğundan ticareti temettü’ı 200

150 oğlunun değirmencilik ticaretinden temettü’ı

100 diğer oğlunun dahi değirmenci çırağı olduğundan temettü’ı 450

(44)

27

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kel Haçaroğlu Haçar’ın emlâk ve arazi ve temettü’ı

150 mersûmun ameleliğinden temettü’ı 150 karındaşının ameleliğinden temettü’ı 354

Karye-i mezbûra sakinlerinden Karebetoğlu Tolun’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mersûmun emlâk ve arazisi olmayıp ameleliğinden ticareti temettü’ı 250

250 mersûmun karındaşı ameleliğinden temettü’ı 120

620

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 11 Cizye-i Şeriyyesi T-2: 60

Karye-i mezbûra sakinlerinden Abedinoğlu Simon’un emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mersûmun emlâk ve arazisi olmayıp amelelik ticaretinden temettü’ı 200

170 karındaşı amele olan temettü’ı 370

(45)

28

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 15 Cizye-i Şeriyyesi nefer T-1: 30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Bogosoğlu Serkiz’in emlâk ve arazi ve temettüâtı

Mersûmun emlâk-ı sâiresi olmayıp ameleliğinden temettü’ı: 250 İCMAL-I MAHSÛSA-I SÂBIKA VERGİ-İ SÂBIKA 16812 1214

Beypınarı Müslüman Halkı

Sivas vilayetinin havi olduğu elviyeden Gürün kazasında Beypınarı Karyesinin emlâk ve arazi temettüâtlarının miktarını beyan defteridir ki aşağıdaki gibidir:

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 35 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 3 şa’ir: 2 12 5 17

Karye-i mezbûra sakinlerinden Cemal İbrahim ‘in emlâk ve arazi ve temettü’ı Mezru tarlası dönüm 11 Hâsılât-ı Senevîsi: 153,60

Koşu Camışı re’s: 2

Sağman İnek re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 40 Dişi Buzağı re’s: 1

Ohşar Düvesi re’s: 1

Sağman Keçi re’s: 6 Hâsılâtı Senevîsi: 24 Mecmuundan bir senede temettü’ı: 217

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 35 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 2 şa’ir: 2

10 4

14

(46)

29

Karye-i mezbûra sakinlerinden Elbistanlı Kel Deli ‘nin emlâk ve arazi ve temettü’ı

Sağman İnek re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 20

Koca İnek re’s: 2

İki Yaşar Düvesi re’s: 1 Altmış üç senesi Hâsılâtı Senevîsinden alınacağı

250 merkumun oğlunun çerçiçilik ticaretinden temettü’ı 396

4 4

8

Karye-i mezbûra sakinlerinden Türkmenoğlu Süleyman ‘nın emlâk ve arazi ve temettü’ı

Sağman İnek re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 20 Mecmuundan bir senede temettü’ı

092

250 merkumun karındaşı çoban olduğundan temettü’ı 080 diger karındaşı çifçi hizmetkârı İbrahim’in temettü’ı 422

(47)

30

Karye-i mezbûra sakinlerinden Tennuri Boz Muhammmed ‘in emlâk ve temettü’ı

Merkumun idaresinden Elbistan kazasında tennur karyesine nakli hâne etmiş olduğu

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 17 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: 1 şa’ir: 1 1 3 4

Karye-i mezbûra sakinlerinden Delioğlu Ömer ‘in emlâk ve arazi ve temettü’ı Mezru tarlası dönüm 7 Hâsılât-ı Senevîsi: 036,60

Sağman İnek re’s: 1 Hâsılât-ı Senevîsi: 20 Mecmuundan bir senede temettü’ı

056

250 merkumun çerçilik ticaretinden temettü’ı 306

4 2

6

Karye-i mezbûra sakinlerinden Elbistanlı Sadık’ın emlâk ve arazi ve temettüâtı

189,61

247

(48)

Sağman Koyun re’s: 6 Hâsılât-ı Senevîsi: 36 Dişi Kuzu re’s: 3

18 6

24

Karye-i mezbûra sakinlerinden Elbistanlı Halil’in emlâk ve arazi ve temettüâtı

1224

Sağman İnek re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 40 İki Yaşar Tosun re’s: 1

İki Yaşar Düğesi re’s: 1 Altmış iki senesi Hâsılâtı Senevîsinden alınacağı

Sağman Keçi re’s: 3 Hâsılâtı Senevîsi: 12 Mecmuundan bir senede temettü’ı

268

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 25 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: yok şa’ir: 2

4

(49)

32

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kara Tabanoğlu Ahmet’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

Sağman İnek re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 40

İki Yaşar Düğesi re’s: 1 Altmış üç senesi Hâsılâtı Senevîsinden alınacağı

Ohşar Tosun re’s: 1 Mecmuundan bir senede temettü’ı 080

4 2 6

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kara Tabanoğlu Mehmed’in emlâk ve arazi ve temettü’ı

126,61

180

Sağman İnek re’s: 2 Hâsılât-ı Senevîsi: 40 Sağman Keçi re’s: 4 Hâsılâtı Senevîsi: 16 Dişi Oğlak re’s: 2

(50)

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu 20 Hâne 10 Numara 10

Karye-i mezbûra sakinlerinden Kara Höyüklü Mustafa ‘nın emlâk ve arazi ve temettüâtı

Merkumun adem idaresi olmadığından Elbistan kazasında Kara Höyük karyesine nakli hâne etmiş olduğu

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 15 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: yok şa’ir: 1

2 3

5

Karye-i mezbûra sakinlerinden Gürünlüoğlu Mustafa’nın emlâk ve arazi ve temettü’ı

147,61

192

İki Yaşar Düvesi re’s: 1 Altmış senesi Hâsılât-ı Senevîsi:

alınacağı

Sene-i sâbıkada vergi-i mahsûsadan bir senede vermiş olduğu: 18 Aşar rüsûmu olarak bir senede vermiş olduğu kile: yok

3