SERT ÇEKİRDEKLİ SERT ÇEKİRDEKLİ
MEYVELERİN BAKTERİYEL MEYVELERİN BAKTERİYEL
VE VİRAL HASTALIKLARI
VE VİRAL HASTALIKLARI
Bakteriyel Kanser Bakteriyel Kanser
Sert çekirdeklilerde bakteriyel Sert çekirdeklilerde bakteriyel
kanser hastalığı aynı zamanda kanser hastalığı aynı zamanda
zamklanma, çiçek yanıklığı, zamklanma, çiçek yanıklığı,
geriye doğru ölüm, dal yanıklığı geriye doğru ölüm, dal yanıklığı
olarak da adlandırılmaktadır.
olarak da adlandırılmaktadır.
Etmen
Sert çekirdeklilerde bakteriyel kansere Pseudomonas syringae’nin 2 patovarı Pseudomonas syringae pv. syringae ve Pseudomonas syringae pv. morsprunorum sebep olmaktadır. Bunlardan P. syringae pv.
syringae yalnızca sert çekirdeklilerde değil hemen hemen tüm meyve türlerinde kanserlere sebep olurken, P. syringae pv. morsprunorum genellikle kiraz, vişne ve erikleri enfekte etmektedir.
Bu bakteriler gram negatif, 0.7-1.2x1.5 µm boyutlarında, düzgün çubuklar şeklindedir.
Belirtileri: Belirtileri:
Hastalık belirtileri ağacın çeşitine, Hastalık belirtileri ağacın çeşitine, ağacın yaşına, istila edilmiş bitki dokusuna, ağacın yaşına, istila edilmiş bitki dokusuna, patojenin strainine ve çevre koşullarına patojenin strainine ve çevre koşullarına bağlıdır. En karakteristik belirti olan bağlıdır. En karakteristik belirti olan kanserler bazı konukçularda görülmeyebilir.
kanserler bazı konukçularda görülmeyebilir.
Kanserler çiçeklerin ve yaprak Kanserler çiçeklerin ve yaprak tomurcuklarının diplerindeki sürgünde, tomurcuklarının diplerindeki sürgünde, budama yaralarında ve enfekteli meyve budama yaralarında ve enfekteli meyve
dallarının diplerinde gelişir.
dallarının diplerinde gelişir.
Kanserler genellikle yukarıya doğru Kanserler genellikle yukarıya doğru yayılır ve enfekteli çökük alanlar genellikle yayılır ve enfekteli çökük alanlar genellikle
geç kışta veya erken ilkbaharda oluşurlar.
geç kışta veya erken ilkbaharda oluşurlar.
Genellikle gelişme mevsiminin başlarında Genellikle gelişme mevsiminin başlarında
kanserlerden zamk akıntısı görülür. Kanserli kanserlerden zamk akıntısı görülür. Kanserli
ağaçların uç sürgün veya dalları geriye ağaçların uç sürgün veya dalları geriye
doğru ölebilir. Eğer etrafı bir kanserle doğru ölebilir. Eğer etrafı bir kanserle
sarılmışsa hastalıklı yan dal veya gövde sarılmışsa hastalıklı yan dal veya gövde
haftalar içerisinde ölür. Bununla birlikte haftalar içerisinde ölür. Bununla birlikte
hastalıklı ağaçların kök sistemi genellikle hastalıklı ağaçların kök sistemi genellikle
sağlıklıdır.
sağlıklıdır.
Patojenler dormant (durgun) yaprak ve çiçek tomurcuklarında bulunabilirler.
Enfekteli dormant tomurcuklar genellikle ölürler, fakat bazıları ilkbaharda normal olarak açarlar ancak yaz başlarında çökerler. Bu tomurcuklardan çıkan yapraklar solarlar ve meyve kurumaya başlar. Buna karşın diğer enfekteli tomurcuklardan çıkan yaprak ve çiçekler belirti göstermeyebilirler.
Genellikle kiraz ve vişnelerde görülen yaprak Genellikle kiraz ve vişnelerde görülen yaprak
enfeksiyonları ıslak lekeler şeklinde görülür ve enfeksiyonları ıslak lekeler şeklinde görülür ve
daha sonra bunlar kahverengileşir ve kururlar.
daha sonra bunlar kahverengileşir ve kururlar.
Sonra yapraklarda delikler görülebilir. Bununla Sonra yapraklarda delikler görülebilir. Bununla
birlikte yaprak belirtileri tek tük görülür ve bu birlikte yaprak belirtileri tek tük görülür ve bu
yüzden bu belirtiler hastalığın tipik bir belirtisi yüzden bu belirtiler hastalığın tipik bir belirtisi
değildir. Eğer çiçek enfeksiyonu olursa kanserler değildir. Eğer çiçek enfeksiyonu olursa kanserler
meyve dallarında oluşur ve ölü çiçekler meyve meyve dallarında oluşur ve ölü çiçekler meyve
dallarında asılı olarak kalırlar. Enfekteli meyveler dallarında asılı olarak kalırlar. Enfekteli meyveler
üzerinde düzgün, yüzeysel, koyu kahverengi üzerinde düzgün, yüzeysel, koyu kahverengi
lekeler gelişir, bununla birlikte eğer lekeler gelişir, bununla birlikte eğer olgunlaşmamış kiraz ve vişne meyveleri enfekte olgunlaşmamış kiraz ve vişne meyveleri enfekte
olursa lekeler meyve etine doğru inebilir.
olursa lekeler meyve etine doğru inebilir.
Hastalık Döngüsü ve EpidemiyolojisiHastalık Döngüsü ve Epidemiyolojisi
Bu iki hastalık etmeni de kanserlerde ve Bu iki hastalık etmeni de kanserlerde ve tomurcuklarda kışlarlar ve sistemik olarak belirti tomurcuklarda kışlarlar ve sistemik olarak belirti göstermeyen diğer konukçu dokularında da göstermeyen diğer konukçu dokularında da bulunurlar. Patojenler istila edilmiş bulunurlar. Patojenler istila edilmiş tomurcuklardan ilkbaharda yeni yapraklarda tomurcuklardan ilkbaharda yeni yapraklarda
kolonize olurlar.
kolonize olurlar. P. syringaeP. syringae pv. pv. syringaesyringae yabancı ot ve kültür bitkilerinin yapraklarında yabancı ot ve kültür bitkilerinin yapraklarında epifitik olarak da gelişir. Yaprak yüzeyindeki epifitik olarak da gelişir. Yaprak yüzeyindeki bakteriyel populasyon hassas konukçulara bakteriyel populasyon hassas konukçulara enfeksiyon için önemli bir inokulum kaynağı enfeksiyon için önemli bir inokulum kaynağı
olarak iş görür.
olarak iş görür.
Geç kışta, yağmurların sık yağması, yüksek Geç kışta, yağmurların sık yağması, yüksek
nem, düşük sıcaklıklar ve rüzgar patojenin nem, düşük sıcaklıklar ve rüzgar patojenin
enfeksiyonunu ve dağılmasını kolaylaştırır.
enfeksiyonunu ve dağılmasını kolaylaştırır.
Konukçu yapraklarındaki substomatal Konukçu yapraklarındaki substomatal
boşluklar (hücrelerarası büyük boşluklar) boşluklar (hücrelerarası büyük boşluklar)
kötü koşullarda (ılık ve kurak dönemler) kötü koşullarda (ılık ve kurak dönemler)
patojenin yaşamasını sağlayan korunaklı patojenin yaşamasını sağlayan korunaklı
bölgeler olarak iş görürler. Gelişme bölgeler olarak iş görürler. Gelişme
dönemindeki yağmur inokulumun tüm dönemindeki yağmur inokulumun tüm
bahçeye dağılmasını sağlar.
bahçeye dağılmasını sağlar.
Stomadan girdikten sonra patojenler sünger Stomadan girdikten sonra patojenler sünger parankimanın hücrelerarası boşluklarında parankimanın hücrelerarası boşluklarında
kolonize olur. Substomatal boşluklara ulaştığı kolonize olur. Substomatal boşluklara ulaştığı zaman bakteri bolca çoğalabilir ve bakteri hücre zaman bakteri bolca çoğalabilir ve bakteri hücre kütleleri stomadan çıkarılır. Bakterinin epifitik kütleleri stomadan çıkarılır. Bakterinin epifitik
populasyonu bu şekilde yenilenebilir.
populasyonu bu şekilde yenilenebilir.
Ağaç gövde ve dalları genellikle sonbahar ve Ağaç gövde ve dalları genellikle sonbahar ve kışın enfekte olurlar. Budama yaraları ve don kışın enfekte olurlar. Budama yaraları ve don
yaraları giriş kapıları olarak iş görürler.
yaraları giriş kapıları olarak iş görürler.
Meyve lekeleri, yaprak lekeleri kanserlerden Meyve lekeleri, yaprak lekeleri kanserlerden sızan bakterilerin sekonder enfeksiyonu sonucu sızan bakterilerin sekonder enfeksiyonu sonucu
olur.
olur.
MücadeleMücadele
1. Kültürel Önlemler1. Kültürel Önlemler
a. Latent enfeksiyonlu ağaçlar muhtemelen pek çok yerde a. Latent enfeksiyonlu ağaçlar muhtemelen pek çok yerde bulunmaktadır. Bununla birlikte ağaçları enfeksiyona hassas hale bulunmaktadır. Bununla birlikte ağaçları enfeksiyona hassas hale getiren (don zararı, yaralar, nematod zararı, başka bir patojenle getiren (don zararı, yaralar, nematod zararı, başka bir patojenle ortak enfeksiyon gibi) faktörlerden sakınılırsa veya gerekli ortak enfeksiyon gibi) faktörlerden sakınılırsa veya gerekli önlemler alınırsa büyük bir olasılıkla hastalık ciddi bir problem önlemler alınırsa büyük bir olasılıkla hastalık ciddi bir problem
yaratmayacaktır.
yaratmayacaktır.
b. Marjinal iklim ve toprak şartlarına sahip yerlere bahçe tesis b. Marjinal iklim ve toprak şartlarına sahip yerlere bahçe tesis
edilmemelidir.
edilmemelidir.
c.Budama yapılacaksa ilkbahar başında veya sonbahar yerine yaz c.Budama yapılacaksa ilkbahar başında veya sonbahar yerine yaz ortalarında yapılacak budama ağaçların enfekte olma şansını ortalarında yapılacak budama ağaçların enfekte olma şansını
azaltacaktır.
azaltacaktır.
d.. Ciddi enfekteli ağaçlar imha edilmeli, ölü ya da kurumaya d.. Ciddi enfekteli ağaçlar imha edilmeli, ölü ya da kurumaya
başlayan dallar budanmalıdır.
başlayan dallar budanmalıdır.
e. Yöreye uygun çeşitler dikilmelidir.
e. Yöreye uygun çeşitler dikilmelidir.
f. Sertifikalı fidanlar kullanılmalıdır.
f. Sertifikalı fidanlar kullanılmalıdır.
g. Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.
g. Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.
h.Yaz ortasından sonuna kadar yüksek azotlu gübrelemeden h.Yaz ortasından sonuna kadar yüksek azotlu gübrelemeden
kaçınılmalıdır.
kaçınılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
a. Sonbaharda yapraklar %75 oranında dökülünce birinci, ilkbaharda gözler uyanmadan önce de ikinci ilaçlama uygulanır.
Kullanılacak ilaçlar ve dozları
Bakır sülfat %98, 1.5 kg + sönmemiş kireç (CaO) 500 g / 100 l suya
(burada patojenlerin bakıra dayanıklılığına dikkat edilmelidir).
European Stone Fruit Yellows (ESFY) European Stone Fruit Yellows (ESFY) (Avrupa Sert Çekirdekli Sarılık Hastalığı) (Avrupa Sert Çekirdekli Sarılık Hastalığı)
Fitoplazmalar bakterilere benzeyen tek Fitoplazmalar bakterilere benzeyen tek hücreli, hücre duvarı olmayan, obligat hücreli, hücre duvarı olmayan, obligat parazitlerdir. Konukçu haricinde yaşamlarını parazitlerdir. Konukçu haricinde yaşamlarını sürdüremezler. Konukçu hücre sitoplazmasında sürdüremezler. Konukçu hücre sitoplazmasında gelişir ve çoğalırlar. Fitoplazmalar çok gelişir ve çoğalırlar. Fitoplazmalar çok küçüktürler, ancak elektron mikroskobu ile küçüktürler, ancak elektron mikroskobu ile görülebilirler. Tomurcuklanarak aseksüel olarak görülebilirler. Tomurcuklanarak aseksüel olarak ürerler. Günümüzde en az 75 farklı fitoplazma ürerler. Günümüzde en az 75 farklı fitoplazma mevcuttur; 14 grup ve 38 alt gruptan mevcuttur; 14 grup ve 38 alt gruptan
oluşmaktadır.
oluşmaktadır.
Hastalığa en hassas olan türler kayısı ve Japon Hastalığa en hassas olan türler kayısı ve Japon
eriğidir. Şeftali, badem ve Avrupa eriklerinde eriğidir. Şeftali, badem ve Avrupa eriklerinde ((P. domesticaP. domestica) belirtiler çok daha hafiftir.) belirtiler çok daha hafiftir.
Kayısılarda
Kayısılarda ESFY belirtileri çiçeklenmeden ESFY belirtileri çiçeklenmeden hemen önce ve gelişme sezonunun sonunda hemen önce ve gelişme sezonunun sonunda çarpıcı hale gelir. İlkbaharda enfekteli çarpıcı hale gelir. İlkbaharda enfekteli ağaçlarda yapraklar çiçeklerden önce görülür.
ağaçlarda yapraklar çiçeklerden önce görülür.
Vegetasyon döneminde yapraklar arasında Vegetasyon döneminde yapraklar arasında sararma görülür ve yapraklar adeta bir sigara sararma görülür ve yapraklar adeta bir sigara şeklini olacak kadar kıvrılırlar. Bunlar kırılgan, şeklini olacak kadar kıvrılırlar. Bunlar kırılgan, sert bir yapıdadırlar ve normalden küçüktürler.
sert bir yapıdadırlar ve normalden küçüktürler.
Genç ağaçlarda bu belirtiler genellikle bütün Genç ağaçlarda bu belirtiler genellikle bütün
ağaçta görülmektedir.
ağaçta görülmektedir.
Yaşlı ağaçlarda ise, başlangıçta yalnızca Yaşlı ağaçlarda ise, başlangıçta yalnızca birkaç dalda belirti görülmekte, tüm ağaçta birkaç dalda belirti görülmekte, tüm ağaçta ise belirti ileriki yıllarda ortaya çıkmaktadır.
ise belirti ileriki yıllarda ortaya çıkmaktadır.
Yaz sonunda ve sonbaharda tomurcukların Yaz sonunda ve sonbaharda tomurcukların erken patlaması kısa boğum aralı, çok sayıda erken patlaması kısa boğum aralı, çok sayıda tam gelişmemiş tomurcuklar ile küçük sarı tam gelişmemiş tomurcuklar ile küçük sarı yapraklara sahip çok sayıda zayıf sürgün yapraklara sahip çok sayıda zayıf sürgün oluşumuna yol açar. Bu sürgünler çoğunlukla oluşumuna yol açar. Bu sürgünler çoğunlukla soğuk kışlarda ölürler. Enfekteli ağaçlar kış soğuk kışlarda ölürler. Enfekteli ağaçlar kış başında yaprakların dökülmesi ve vegetatif başında yaprakların dökülmesi ve vegetatif
gelişme göstermeleri ile tanınırlar.
gelişme göstermeleri ile tanınırlar.
Hastalıklı ağaçlar simptomların Hastalıklı ağaçlar simptomların
görülmesinden 1-4 yıl sonra iyice zayıflarlar.
görülmesinden 1-4 yıl sonra iyice zayıflarlar.
Bunlar zayıf gelişme ve kısalmış boğum Bunlar zayıf gelişme ve kısalmış boğum
araları ile karakterize edilirler. Çiçeklenme araları ile karakterize edilirler. Çiçeklenme
genellikle zayıf ve düzensizdir. Meyveler az genellikle zayıf ve düzensizdir. Meyveler az
sayıda, küçük ve şekilleri bozuktur ve erken sayıda, küçük ve şekilleri bozuktur ve erken
dökülebilirler. Hastalıklı dallar kesildiğinde dökülebilirler. Hastalıklı dallar kesildiğinde
özellikle de soğuk kışları takiben koyu renkli özellikle de soğuk kışları takiben koyu renkli
veya ölü floem dokusu göze çarpar. Geriye veya ölü floem dokusu göze çarpar. Geriye
doğru ölüme giden ağaçlarda zamklanma ve doğru ölüme giden ağaçlarda zamklanma ve
gövde çukurlanması da görülebilmektedir.
gövde çukurlanması da görülebilmektedir.
Erik yerine şeftali anacı üzerindeki Erik yerine şeftali anacı üzerindeki kayısılar hastalıktan daha şiddetli bir kayısılar hastalıktan daha şiddetli bir
şekilde etkilenirler. Bu kayısıların şekilde etkilenirler. Bu kayısıların
yapraklarında sararma ve kıvrılma, yapraklarında sararma ve kıvrılma,
yazın veya sonbaharın başlarında yazın veya sonbaharın başlarında
yaprak dökümü ve birkaç ay içinde yaprak dökümü ve birkaç ay içinde
veya sonraki kış boyunca ölüm görülür.
veya sonraki kış boyunca ölüm görülür.
Kayısı anacı üzerindeki kayısılarda Kayısı anacı üzerindeki kayısılarda
belirtiler orta şiddette görülürler.
belirtiler orta şiddette görülürler.
Şeftalilerdeki
Şeftalilerdeki belirtiler belirtiler çeşitlere çeşitlere göre göre değişmektedir.
değişmektedir. Bazı beyaz etli çeşitlerdeBazı beyaz etli çeşitlerde yazın yazın veya sonbahar başlarında yapraklarda veya sonbahar başlarında yapraklarda kırmızılaşma, hafif kıvrılma, kıvırcıklaşma ve kırmızılaşma, hafif kıvrılma, kıvırcıklaşma ve
erken yaprak dökümü görülmektedir.
erken yaprak dökümü görülmektedir. Bazı sarı Bazı sarı etli çeşitlerde
etli çeşitlerde yapraklar yaz ortalarına kadar yapraklar yaz ortalarına kadar normal görünüştedirler. Sonra bunlar biraz normal görünüştedirler. Sonra bunlar biraz
klorotik veya soluk yeşil bir hal alırlar ve yaprak klorotik veya soluk yeşil bir hal alırlar ve yaprak
ayasında nekrotik lekeler görülür. Sonra bu ayasında nekrotik lekeler görülür. Sonra bu
lekeler yapraktan kopar ve saçma deliği lekeler yapraktan kopar ve saçma deliği
görünümü ortaya çıkar ve tüm yapraklar sararır.
görünümü ortaya çıkar ve tüm yapraklar sararır.
Aynı zamanda yaprak kenarları uzunlamasına Aynı zamanda yaprak kenarları uzunlamasına yukarı doğru kıvrılır. Yaprak uçları aşağı doğru yukarı doğru kıvrılır. Yaprak uçları aşağı doğru kıvrılır ve yapraklar sertleşir, kırılganlaşır ve kıvrılır ve yapraklar sertleşir, kırılganlaşır ve zamanından önce de dökülür. Orta damarın zamanından önce de dökülür. Orta damarın şişmesi ve genişlemiş yan damarların sararması şişmesi ve genişlemiş yan damarların sararması veya kızarması belirgin belirtilerdendir. Yaprak veya kızarması belirgin belirtilerdendir. Yaprak tomurcuklarının erken dökümü ve floemde tomurcuklarının erken dökümü ve floemde kararma da gözlenir. Hasta ağaçların kuvveti ve kararma da gözlenir. Hasta ağaçların kuvveti ve verimliliği azalır, dallar geriye doğru ölmeye verimliliği azalır, dallar geriye doğru ölmeye
başlar ve birkaç yıl içinde de ağaçlar ölür.
başlar ve birkaç yıl içinde de ağaçlar ölür.
Erken çiçeklenme, ocak, şubat aylarında sürgün Erken çiçeklenme, ocak, şubat aylarında sürgün
verme, az meyve oluşumu
verme, az meyve oluşumu erikeriklerdeki lerdeki belirtilerdir.
belirtilerdir.
Hastalık etmeni European Stone Fruit Yellows fitoplazmasıdır (Candidatus Phytoplasma prunorum).
Fitoplazmalar obligat hücreiçi parazitlerdir. Bunlar bitkide floem hücrelerinde bulunurlar. Bu fitoplazma Apple Proliferation grubu içerisinde yer almaktadır.
Bir psillid olan Cacopsylla pruni etmenin vektörüdür. Vektör fitoplazmayı persistent olarak nakletmektedir.
Mücadele:
1.Sağlıklı anaç ve kalem kullanılmalıdır
2. Hastalıklı ağaçlar ortadan kaldırılmalıdır 3. Böcek vektörlerle mücadele edilmelidir 4. Varsa dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.
Prunus Necrotic Ringspot Virus Prunus Necrotic Ringspot Virus
(Sert çekirdekli nekrotik halkalı leke virüsü) (Sert çekirdekli nekrotik halkalı leke virüsü) Etmen:
Etmen:
Hastalık etmeni Bromoviridae familyasından Hastalık etmeni Bromoviridae familyasından Ilarvirus
Ilarvirus (Isometric Labile Ringspot Viruses) (Isometric Labile Ringspot Viruses) cinsine bağlı bir virus olup tek sarmal RNA’dan cinsine bağlı bir virus olup tek sarmal RNA’dan (ssRNA) ibaret 3 parçalı genomlu (RNA-1-2-3) (ssRNA) ibaret 3 parçalı genomlu (RNA-1-2-3) 23-27 nm çapında yuvarlaktan kısa basil şekline 23-27 nm çapında yuvarlaktan kısa basil şekline
kadar değişen şekillidir.
kadar değişen şekillidir.
Belirtileri Belirtileri
PNRSV şok belirtileri ve sonradan bunu izleyen PNRSV şok belirtileri ve sonradan bunu izleyen kronik belirtiler oluşturur. Virusun genel belirtileri kronik belirtiler oluşturur. Virusun genel belirtileri kloroz, nekroz, yaprak deformasyonları ve cücelik kloroz, nekroz, yaprak deformasyonları ve cücelik şeklindedir. Klorozlar halka, bant, çizgi, halkalı leke şeklindedir. Klorozlar halka, bant, çizgi, halkalı leke veya mozaik şeklindedir. Tomurcuk, yaprak, dal ve veya mozaik şeklindedir. Tomurcuk, yaprak, dal ve sürgünler nekrotik olabilir. Yaprak kıvrılması, sürgünler nekrotik olabilir. Yaprak kıvrılması,
buruşukluğu ve enasyon virusun diğer belirtileridir.
buruşukluğu ve enasyon virusun diğer belirtileridir.
Virusun kiraz ve vişnelerde şok fazdaki belirtileri Virusun kiraz ve vişnelerde şok fazdaki belirtileri yapraklarda klorotik veya nekrotik lekeler şeklindedir.
yapraklarda klorotik veya nekrotik lekeler şeklindedir.
Nekrotik leke merkezleri sonradan düşerek yaprağa Nekrotik leke merkezleri sonradan düşerek yaprağa delikli bir görünüm vermektedir. Bu devrede ağaçlar delikli bir görünüm vermektedir. Bu devrede ağaçlar ölebilmektedir. Etmenin kronik fazdaki belirtileri ise ölebilmektedir. Etmenin kronik fazdaki belirtileri ise
yapraklarda bükülmeler ve enasyonlar şeklindedir.
yapraklarda bükülmeler ve enasyonlar şeklindedir.
PNRSV’nin bitkilerde oluşturduğu belirtiler PNRSV’nin bitkilerde oluşturduğu belirtiler bitki çeşitine ve virus izolatına bağlı olarak bitki çeşitine ve virus izolatına bağlı olarak değişmektedir. PNRSV sert çekirdekli meyve değişmektedir. PNRSV sert çekirdekli meyve üretimi yapılan her yerde bulunmaktadır ve üretimi yapılan her yerde bulunmaktadır ve önemli ürün kayıplarına sebep olmaktadır.
önemli ürün kayıplarına sebep olmaktadır.
Örneğin İtalyan eriklerinde %100 ürün kaybıyla Örneğin İtalyan eriklerinde %100 ürün kaybıyla şeftalilerde %80 kadar ağaç ölümleri şeftalilerde %80 kadar ağaç ölümleri bildirilmiştir. Virus kirazlarda da %50’ye varan bildirilmiştir. Virus kirazlarda da %50’ye varan
ürün kayıpları yapabilmektedir.
ürün kayıpları yapabilmektedir.
Bu virus pek çok sert çekirdeklide özellikle de Bu virus pek çok sert çekirdeklide özellikle de kayısı ve şeftalilerde tohum ve polenle kayısı ve şeftalilerde tohum ve polenle taşınmaktadır. Virusun doğada bilinen bir taşınmaktadır. Virusun doğada bilinen bir
hayvansal bir vektörü bulunmamaktadır.
hayvansal bir vektörü bulunmamaktadır.
Eriklerde
Eriklerde PNRSV yapraklarda klorotik leke ve meşe PNRSV yapraklarda klorotik leke ve meşe yaprağı formunda lekelere sebep olmaktadır. Virus yaprağı formunda lekelere sebep olmaktadır. Virus
şeftalilerde
şeftalilerde tomurcuk patlamasında gecikme, yaprak tomurcuk patlamasında gecikme, yaprak ve çiçek tomurcuğu ölümleri, yapraklarda şiddetli ve çiçek tomurcuğu ölümleri, yapraklarda şiddetli nekrozlar, meyvelerde şekil bozukluğu, 3-4 yaşındaki nekrozlar, meyvelerde şekil bozukluğu, 3-4 yaşındaki ağaçlarda ölüm ve şiddetli anaç-kalem ağaçlarda ölüm ve şiddetli anaç-kalem
uyuşmazlıkları,
uyuşmazlıkları, kayısılardakayısılarda ise yapraklarda nekrotik ise yapraklarda nekrotik lekeler ağaçlarda ölüm ve meyve tutumunda azalma lekeler ağaçlarda ölüm ve meyve tutumunda azalma
şeklinde belirtilere yol açmaktadır.
şeklinde belirtilere yol açmaktadır. BademlerdeBademlerde de de etmen çizgi şeklinde belirtiler ile mozaiğe sebep etmen çizgi şeklinde belirtiler ile mozaiğe sebep
olmaktadır.
olmaktadır. VişnelerdeVişnelerde zaman zaman görülen meyve zaman zaman görülen meyve nekrozları ACLSV (Apple chlorotic leaf spot virus) nekrozları ACLSV (Apple chlorotic leaf spot virus)
ile ortak enfeksiyon sonucu ortaya çıkmaktadır.
ile ortak enfeksiyon sonucu ortaya çıkmaktadır.
Mücadele Mücadele
1.Sağlıklı üretim materyali kullanmak 1.Sağlıklı üretim materyali kullanmak
2. Varsa dayanıklı çeşitler kullanmak 2. Varsa dayanıklı çeşitler kullanmak
3. Hastalıklı ağaçları sökmek 3. Hastalıklı ağaçları sökmek
Prune Dwarf Virus Prune Dwarf Virus (Erik cücelik virüsü) (Erik cücelik virüsü)
Hastalık etmeni PDV Bromoviridae Hastalık etmeni PDV Bromoviridae
familyasından
familyasından IlarvirusIlarvirus cinsine ait bir virus cinsine ait bir virus olup tek sarmal RNA’dan (ssRNA) ibaret 3 olup tek sarmal RNA’dan (ssRNA) ibaret 3 parçalı genomlu 20-38 nm çapında parçalı genomlu 20-38 nm çapında yuvarlaktan 20x73 nm boyutlarında kısa basil yuvarlaktan 20x73 nm boyutlarında kısa basil
şekline kadar değişen şekillidir.
şekline kadar değişen şekillidir.
Belirtiler Belirtiler
Yeni enfekte olmuş
Yeni enfekte olmuş vişnelerinvişnelerin genç genç yapraklarında klorotik halkalar ve beneklenmeler yapraklarında klorotik halkalar ve beneklenmeler görülür. Klorotik dokular nekrotikleşince buralar görülür. Klorotik dokular nekrotikleşince buralar düşerek saçma deliği belirtileri dikkati çeker.
düşerek saçma deliği belirtileri dikkati çeker.
Mevsim ilerledikçe genç yapraklardaki belirtiler Mevsim ilerledikçe genç yapraklardaki belirtiler gittikçe zayıflar. Bu simptomlar enfeksiyonun ilk gittikçe zayıflar. Bu simptomlar enfeksiyonun ilk yılından sonra nadiren tekrarlar. Akut simptomların yılından sonra nadiren tekrarlar. Akut simptomların görünmesinden bir veya birkaç yıl sonra hastalıklı görünmesinden bir veya birkaç yıl sonra hastalıklı ağaçların yapraklarında belirgin sarı ve yeşil ağaçların yapraklarında belirgin sarı ve yeşil beneklenme görülür ve bu yapraklar dökülür.
beneklenme görülür ve bu yapraklar dökülür.
Kronik olarak enfekteli ağaçlarda sayıca azalmış Kronik olarak enfekteli ağaçlarda sayıca azalmış
meyve dalları çıplak bir ağaç görünümü verir.
meyve dalları çıplak bir ağaç görünümü verir.
Meyve verimi %50’ye kadar Meyve verimi %50’ye kadar düşmesine rağmen kalan meyveler iri düşmesine rağmen kalan meyveler iri
ve düzgündür. Kirazlarda ilk ve düzgündür. Kirazlarda ilk
belirtiler klorotik leke veya halkalar belirtiler klorotik leke veya halkalar
ve saçma delikleri şeklindedir.
ve saçma delikleri şeklindedir.
Meyve dallarının sayısı sonraki Meyve dallarının sayısı sonraki
yıllarda azalır. Hastalıklı ağaçların yıllarda azalır. Hastalıklı ağaçların
meyveleri sağlıklılardan daha iri ve meyveleri sağlıklılardan daha iri ve
düzgün olma eğilimdedirler.
düzgün olma eğilimdedirler.
Hastalıklı
Hastalıklı erikeriklerin yaprakları dar, kemer benzeri ve lerin yaprakları dar, kemer benzeri ve normalden daha kalındır. İlkbahar başlarında boğum normalden daha kalındır. İlkbahar başlarında boğum araları kısaldığından rozetleşme görülebilir, ancak araları kısaldığından rozetleşme görülebilir, ancak mevsim ilerledikçe normal gelişimine devam eder. Bazı mevsim ilerledikçe normal gelişimine devam eder. Bazı
erik çeşitlerinde de cücelik görülür. PDV pek çok
erik çeşitlerinde de cücelik görülür. PDV pek çok şeftalişeftali çeşidinde hafif bir cücelik yapar ve yaprak belirtileri çeşidinde hafif bir cücelik yapar ve yaprak belirtileri görülmez. PDV ile PNRSV’nin birlikte enfeksiyonu görülmez. PDV ile PNRSV’nin birlikte enfeksiyonu belirtilerin daha da şiddetlenmesine yol açmaktadır.
belirtilerin daha da şiddetlenmesine yol açmaktadır.
PDV Avrupa’da kirazlarda oldukça yaygındır ve %35’e PDV Avrupa’da kirazlarda oldukça yaygındır ve %35’e varan ürün kayıplarına sebep olmaktadır. ABD’de varan ürün kayıplarına sebep olmaktadır. ABD’de
hassas vişnelerde %50 ürün kaybına yol açmıştır.
hassas vişnelerde %50 ürün kaybına yol açmıştır.
PDV sert çekirdeklilerde özellikle de vişnelerde PDV sert çekirdeklilerde özellikle de vişnelerde tohum ve polenle taşınmaktadır. Virusun doğada bilinen tohum ve polenle taşınmaktadır. Virusun doğada bilinen
bir hayvansal bir vektörü bulunmamaktadır.
bir hayvansal bir vektörü bulunmamaktadır.
Cherry Leaf Roll Virus Cherry Leaf Roll Virus
(Kiraz yaprak kıvrılma virüsü) (Kiraz yaprak kıvrılma virüsü)
CLRV
CLRV Comoviridae Comoviridae familyasından familyasından NepovirusNepovirus ((nematodenematode--transmittedtransmitted polyhedralpolyhedral)) cinsine ait bir cinsine ait bir
virus olup tek sarmal RNA’dan (ssRNA) ibaret 2 virus olup tek sarmal RNA’dan (ssRNA) ibaret 2 parçalı genomlu 28 nm çapında yuvarlak şekilli parçalı genomlu 28 nm çapında yuvarlak şekilli
bir virustur.
bir virustur.
CLRV
CLRV vişne ve kirazlardavişne ve kirazlarda geç yapraklanma geç yapraklanma ve çiçeklenmeye sebep olur. Çiçek sapları ve çiçeklenmeye sebep olur. Çiçek sapları kısalır, yaprak kenarları yukarı doğru kısalır, yaprak kenarları yukarı doğru kıvrılır. Bazı çeşitlerde yapraklar ilkbahar kıvrılır. Bazı çeşitlerde yapraklar ilkbahar başlarında morumsu kırmızı bir renk alırlar, başlarında morumsu kırmızı bir renk alırlar, diğer bazı çeşitlerde de açık yeşil halkalı diğer bazı çeşitlerde de açık yeşil halkalı lekeler görülebilir. Bazı hassas çeşitlerde lekeler görülebilir. Bazı hassas çeşitlerde bazı dallar geriye doğru ölür, daha hassas bazı dallar geriye doğru ölür, daha hassas çeşitlerde dallarda kabuklarda kavlama ve çeşitlerde dallarda kabuklarda kavlama ve zamk akıntısı görülmektedir. Ağaçların zamk akıntısı görülmektedir. Ağaçların çoğu enfeksiyondan sonra 5 yıl içinde çoğu enfeksiyondan sonra 5 yıl içinde
ölürler.
ölürler.
CLRV, PNRSV ve PDV ile birlikte CLRV, PNRSV ve PDV ile birlikte kiraz ve vişneler çok daha hızlı 1-2 yıl kiraz ve vişneler çok daha hızlı 1-2 yıl
içinde ölürler. Etmen cevizlerde içinde ölürler. Etmen cevizlerde ((Juglans regia) Juglans regia) yapraklarda halkalı yapraklarda halkalı
lekelere yol açar ve ağaçlar gittikçe lekelere yol açar ve ağaçlar gittikçe
zayıflarlar.
zayıflarlar. J. nigraJ. nigra ve ve J. hindsiiJ. hindsii ve ve bunların melezleri etmene dayanıklıdır.
bunların melezleri etmene dayanıklıdır.
yapraklarda sarı lekelere, halkalı yapraklarda sarı lekelere, halkalı
lekelere, bantlara sebep olur, bazen tüm lekelere, bantlara sebep olur, bazen tüm
yaprak sararabilir.
yaprak sararabilir.
Virus sert çekirdeklilerde
Virus sert çekirdeklilerde Xiphinema Xiphinema coxi, X. diversicaudatum
coxi, X. diversicaudatum ve ve X. X.
vuittenezi
vuittenezi nematodlarıyla nematodlarıyla taşınmaktadır. Bununla birlikte taşınmaktadır. Bununla birlikte
etmen enfeksiyon yaptığı ceviz, etmen enfeksiyon yaptığı ceviz,
ahududu, huş ağacı ve karağaçta ahududu, huş ağacı ve karağaçta
polenle de taşınmaktadır.
polenle de taşınmaktadır.
Plum Pox Virus (PPV) Plum Pox Virus (PPV)
ETMEN ETMEN
PPV 760x20 nm boyutlarında kıvrılabilir, PPV 760x20 nm boyutlarında kıvrılabilir, ipliğimsi partiküllü tek sarmal RNA’lı bir ipliğimsi partiküllü tek sarmal RNA’lı bir
virüstür.
virüstür.
PPV başta ekonomik önemi olan bitkilerden kayısı PPV başta ekonomik önemi olan bitkilerden kayısı ((Prunus armeniaca Prunus armeniaca L.), erik (L.), erik (P. domestica P. domestica L.), şeftali (L.), şeftali (P. P.
persica
persica L.), kiraz (L.), kiraz (P. avium P. avium L.) ve vişnelerde (L.) ve vişnelerde (P. cerasiP. cerasi) ) şarka hastalığına
şarka hastalığına yol açmaktadır. Bu virus ekonomik yol açmaktadır. Bu virus ekonomik önemi olan bu bitkiler dışında yine
önemi olan bu bitkiler dışında yine Prunus Prunus (sert (sert çekirdekli) cinsine bağlı süs bitkilerini ve yabani sert çekirdekli) cinsine bağlı süs bitkilerini ve yabani sert
çekirdeklileri de hastalandırmaktadır.
çekirdeklileri de hastalandırmaktadır.
Belirtiler Belirtiler
Sert çekirdeklilerde PPV yaprak, meyve, meyve Sert çekirdeklilerde PPV yaprak, meyve, meyve çekirdeği ve çiçeklerde belirti oluşturmaktadır, ancak çekirdeği ve çiçeklerde belirti oluşturmaktadır, ancak belirtilerin şiddeti bitki türüne, bitki çeşidine, virusun belirtilerin şiddeti bitki türüne, bitki çeşidine, virusun strainine, bitkinin yaşına, bitkinin beslenme durumuna strainine, bitkinin yaşına, bitkinin beslenme durumuna
ve ortam sıcaklığına göre değişmektedir . ve ortam sıcaklığına göre değişmektedir .
Virus kayısı ve erik bitkilerinin Virus kayısı ve erik bitkilerinin yapraklarında
yapraklarında sarı veya açık yeşil sarı veya açık yeşil halkalı lekeler ve bantlar, damar halkalı lekeler ve bantlar, damar
bantlaşması ile yapraklarda bantlaşması ile yapraklarda
kıvrılmalara, şeftali yapraklarında kıvrılmalara, şeftali yapraklarında
türbüşon şeklinde şekil bozukluklarına türbüşon şeklinde şekil bozukluklarına
ve yan damar aralarında altın sarısı ve yan damar aralarında altın sarısı
renginde renk değişikliklerine, vişne ve renginde renk değişikliklerine, vişne ve
kirazlarda ise klorotik çizgi ve kirazlarda ise klorotik çizgi ve
beneklenmelere sebep olmaktadır.
beneklenmelere sebep olmaktadır.
PPV kayısı
PPV kayısı meyvelerindemeyvelerinde nekrotik ve klorotik nekrotik ve klorotik halkalı lekeler, şekil bozuklukları, çöküklükler, halkalı lekeler, şekil bozuklukları, çöküklükler,
meyve etinde esmerleşmeler, çekirdekte açık meyve etinde esmerleşmeler, çekirdekte açık
veya koyu renkte halkalı lekeler; erik veya koyu renkte halkalı lekeler; erik
meyvelerinde kırmızımsı halka ve çizgiler, şekil meyvelerinde kırmızımsı halka ve çizgiler, şekil
bozuklukları, çöküklükler, meyve etinde bozuklukları, çöküklükler, meyve etinde esmerleşmeler, çekirdekte koyu renkli lekeler;
esmerleşmeler, çekirdekte koyu renkli lekeler;
şeftali meyvelerinde ise genellikle şekil şeftali meyvelerinde ise genellikle şekil
bozuklukları görülmeksizin dağınık beyazımsı bozuklukları görülmeksizin dağınık beyazımsı
halka veya yeşilimsi beyaz halka şeklinde lekeler halka veya yeşilimsi beyaz halka şeklinde lekeler
oluşturmakta, meyve çekirdeklerinde herhangi bir oluşturmakta, meyve çekirdeklerinde herhangi bir
belirti görülmemektedir.
belirti görülmemektedir.
Virus bazı kiraz çeşitlerinin meyvelerinde Virus bazı kiraz çeşitlerinin meyvelerinde ise klorotik ve nekrotik halkalar ve yara ise klorotik ve nekrotik halkalar ve yara
izlerine sebep olmaktadır.
izlerine sebep olmaktadır.
PPV hastalandırdığı tüm bu bitkilerde erken PPV hastalandırdığı tüm bu bitkilerde erken
meyve dökümüne de yol açmaktadır.
meyve dökümüne de yol açmaktadır.
Virusun
Virusun çiçekçiçek belirtileri yalnızca bazı şeftali belirtileri yalnızca bazı şeftali çeşitlerinde çiçek taç yapraklarında renk çeşitlerinde çiçek taç yapraklarında renk kırılması şeklinde görülmektedir.
kırılması şeklinde görülmektedir.
Şeftalilerdeki çiçek belirtileri Fransa’da Şeftalilerdeki çiçek belirtileri Fransa’da yaygındır, diğer ülkelerde böyle bir yaygındır, diğer ülkelerde böyle bir
yaygınlık söz konusu değildir.
yaygınlık söz konusu değildir.
Plum Pox Potyvirus’u sert Plum Pox Potyvirus’u sert çekirdeklilerde meyve ağırlığı, büyüklüğü, çekirdeklilerde meyve ağırlığı, büyüklüğü,
verimi, suyu, şeker oranında ve verimi, suyu, şeker oranında ve
vitaminlerinde azalma, asitliğin artması, vitaminlerinde azalma, asitliğin artması,
erken meyve dökümü, meyvelerde şekil erken meyve dökümü, meyvelerde şekil
bozuklukları, nekrozlar, ve ağaçların odun bozuklukları, nekrozlar, ve ağaçların odun
dokusunun mekanik özelliklerinde azalma dokusunun mekanik özelliklerinde azalma
şeklinde sıralanabilecek önemli zararlara şeklinde sıralanabilecek önemli zararlara
sebep olmaktadır. Anılan bu zararlarıyla bu sebep olmaktadır. Anılan bu zararlarıyla bu
tip meyvelerin taze, kurutmalık ve reçellik tip meyvelerin taze, kurutmalık ve reçellik
olarak bir değeri kalmamaktadır.
olarak bir değeri kalmamaktadır.
Bu virus 20’den fazla yaprak Bu virus 20’den fazla yaprak bitiyle (afit) non-persistent olarak bitiyle (afit) non-persistent olarak
ve hastalıklı vegetatif üretim ve hastalıklı vegetatif üretim
materyalleriyle (anaç, kalem, fidan) materyalleriyle (anaç, kalem, fidan)
taşınmakta ve yayılmaktadır. PPV taşınmakta ve yayılmaktadır. PPV
tohum ve polenle taşınmamaktadır.
tohum ve polenle taşınmamaktadır.
PPV doğada pek çok yaprak PPV doğada pek çok yaprak bitiyle taşınmasına rağmen
bitiyle taşınmasına rağmen A. A.
craccivora, A. gossypii, A.
craccivora, A. gossypii, A.
spiraecola, B. helichrysi, B.
spiraecola, B. helichrysi, B.
persicae, Hyalopterus pruni, M.
persicae, Hyalopterus pruni, M.
persicae
persicae ve ve Phorodon humuli Phorodon humuli en en etkili vektörler olarak karşımıza etkili vektörler olarak karşımıza
çıkmaktadır.
çıkmaktadır.
Mücadele Mücadele
Fidanlıklarda çöğür, fidan ve aşı materyalinin Fidanlıklarda çöğür, fidan ve aşı materyalinin alındığı damızlık ağaçlar her yıl kontrol alındığı damızlık ağaçlar her yıl kontrol
edilmelidir.
edilmelidir.
Hastalığa dayanıklı çeşitler yetiştirilmeli ve Hastalığa dayanıklı çeşitler yetiştirilmeli ve bunlar anaç olarak kullanılmalıdır.
bunlar anaç olarak kullanılmalıdır.
Hasta ve hasta şüphesi olan ağaçlardan üretim Hasta ve hasta şüphesi olan ağaçlardan üretim materyali alınmamalıdır.
materyali alınmamalıdır.
Vektörlerle mücadele edilmelidir.Vektörlerle mücadele edilmelidir.