TÜRK KAMU YÖNETİMİ
Editör: Prof. Dr. Hasan YAYLI
ORİON KİTABEVİ ISBN: 978-625-7294-49-2
© Orion Kitabevi 2021-Ankara
TÜRK KAMU YÖNETİMİ Editör: Prof. Dr. Hasan YAYLI Tasarım: Yeter YEŞİLYURT Baskı
Vadi Grafik Tasarım ve Reklamcılık Ltd. Şti.
İvedik Org. San. 1420. Cad. No:58/1 Yenimahalle/ANKARA Sertifika No: 47479
Tel: 0312 395 85 71 Orion Kitabevi
Selanik Cad. No:72 06640 Kızılay / ANKARA Tel: 0 312 417 78 35
Faks: 0 312 425 06 82
www.orionkitabevi.com.tr- orion@orionkitabevi.com.tr
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...1 1. BÖLÜM KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNE GİRİŞ...5
Can Umut ÇİNER
2. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNİN
TEMEL KAVRAMLARI...21 Refik YASLIKAYA
3. BÖLÜM ANAYASALARDA İDARE...71 Hasan YAYLI- Meryem YILMAZ TOK
4. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE MERKEZİ YÖNETİM....85 Uğur SADİOĞLU- Emre EZİN
5. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE
YEREL YÖNETİMLER...125 Hasan YAYLI
6. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE HİZMET YÖNÜNDEN YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI...169
Uğur SADİOĞLU - Abdullah GENCO
7. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE KAMU POLİTİKASI..189 Mete YILDIZ - Cenay BABAOĞLU
8. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE BÜROKRASİ...207 Tekin AVANER - Borahan GÜNVER
9. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE PERSONEL
YÖNETİMİ...225 Şerife PEKKÜÇÜKŞEN
10. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE MALİ YÖNETİM...243 Eda YEŞİL BALIKÇIOĞLU
11. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE EKONOMİ
YÖNETİMİ...265 Mehmet DİKKAYA - Özgür KANBİR
12. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE SOSYAL
GÜVENLİK YÖNETİMİ...299 Merve ÇELİK GÖNÜLTAŞ
13. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE DENETİM...335 Vasfiye ÇELİK
14. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE GÜVENLİK
YÖNETİMİ...369 Adnan ABDULVAHİTOĞLU
15. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE DİPLOMASİ
YÖNETİMİ...401 Nazlı YÜCEL BATMAZ
16. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE KRİZ YÖNETİMİ...429 Cem ANGIN - Barış ÖVGÜN
17. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE AFET YÖNETİMİ...449 Murat YAMAN
18. BÖLÜM TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE DİJİTAL YÖNETİM...479 Levent MEMİŞ
7
ÖNSÖZ
Y
önetim düşüncesinde yaşanan değişim, doğal olarak yönetim ya- pısını da etkilemektedir. Devlet-toplum, devlet-birey, devlet-pi- yasa ilişkisine dönük yaklaşım değişiklikleri yönetim yapısını da dönüştürmektedir. Devletin piyasada müteşebbis olarak yer aldığı “refah devleti” döneminde Türk idare aygıtı içinde de iktisadi kuruluşlar düze- yinde yaygın organizasyonlar ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede Türk Kamu Yönetimi içinde Kamu İktisadi Teşebbüsleri yaygın bir örgütlenme yapısı olarak ortaya çıkarken idari reforma dönük birçok çalışmanın odak nokta- sı da Kamu İktisadi Teşebbüslerinin etkinliği ve verimliliğinin artırılması olmuştur.1970’li yıllarda tüm dünyada refah devleti anlayışının yaşadığı kriz son- rasında devletin “kürek çekmekten” vazgeçip “dümen tutar” hale gelmesi ile de yönetim yapısına düzenleyici ve denetleyici fonksiyonları ön plana çıkaran mekanizmalar eklenmiştir. Türkiye’de de 1980’li yıllarda başlayan ekonomik liberalizasyon süreci ile birlikte kamu yönetiminin de liberali- zasyonu çerçevesinde öncelikle kamu varlıkları elden çıkarılmıştır (özel- leştirme). Ardından kamu yönetimi alanı, yeni kamu işletmeciliğinin temel tezleri çerçevesinde yeniden dizayn edilmiştir. 1990’lı yıllarda ise özellikle yerel yönetimler düzeyinde karar alma süreçlerine ilişkin “yönetişim” yak- laşımını egemen kılmaya yönelik girişimlere şahit olunmuştur.
Bu gelişmeler Kıta Avrupası ve özellikle Fransa kaynaklı kamu hukuku ilkelerine göre yapılanmış bir geleneğin değişmesi ve dönüşmesi anlamına da gelmektedir. Bu dönüşüm son yıllarda “yeni sağ” kavramı altında topla- narak incelenmektedir. Yeni sağ politikaları ile devletin küçültülmesine yö- nelik uygulamalar çerçevesinde özelleştirme, yerelleşme gibi uygulamalar ile merkezden yönetimin kamu tüzel kişiliğinde mücessem “devletin kü-
8 | hasan yaylı
çültülmesi” ile adem-i merkezileşme uygulamaları yaygınlaşırken iki binli yıllardan itibaren yeniden merkezileşme ile kamu yönetimi aygıtı yeniden düzenlenmiştir.
Diğer taraftan hukuk devleti ilkesi gereği idarenin örgütlenme ilkeleri- nin çerçevesini anayasalar oluşturur. Anayasada ortaya çıkan değişiklikler Kamu Yönetimi örgütlenmesini de değiştirmektedir. Parlamenter sistem- den Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş ile birlikte Kamu Yöneti- mi yapısında da önemli değişiklikler ortaya çıkmıştır.
Tüm bu gelişmeler Kamu Yönetiminin dinamik bir yapıda olduğunun en temel göstergeleridir. Türk kamu yönetiminde yeniden yapılanma çalış- malarının tarihini 18.yy’a kadar götürmek mümkündür. Cumhuriyet dö- neminde, idarenin aksayan yönlerini düzeltmeye yönelik mevzuata ilişkin düzenlemelerle başlayan yeniden yapılanma çalışmaları, zaman içerisinde önce bilimsel platformlarda üretilen çeşitli raporlar sunulması boyutunda ele alınmış, ardından siyasal sistemin ilgi alanı haline gelmiştir. Yapılan bu çalışmaların hepsinin ortak amacı kamu yönetiminde etkin ve verimli hiz- met sunabilen, çağdaş örgüt yapıları üretebilmektir. Yeniden yapılanmada temel ilke, düzenlemenin, varolan sorunları giderici ve örgüte yeni bir can- lılık getirici, yeni atılımlara hazırlayıcı nitelikte olmasıdır. Bunu sağlama- nın yolu ise, sistemin aksayan yönlerinin doğru tespit edilmesi ve sistemin işleyişinde etkin olan tüm aktörlerin katılımı ile bu aksayan yönleri tedavi edecek önlemlerin belirlenmesi yönünde yasal ve kurumsal düzenlemeler yapılmasıdır.
İdare aygıtının toplumun ihtiyaçlarını karşılamasının birinci şartı, siste- min gelişen ve değişen şartlara ayak uydurmasını sağlayıcı yönde sürekli yenilenmesidir. Yönetimde yeniden yapılanma, yeniden düzenleme, reo- rganizasyon ve idari reform gibi kavramlarla ifade edilen yenilenme yak- laşımları, öz olarak bu amaca ulaşmak yolunda daha hızlı, daha etkili ve verimli bir kamu yönetimi sisteminin kurulabilmesini amaçlamaktadır.
Bu kitap Türk Kamu Yönetiminin organik ve fonksiyonel boyutunu or- taya koyma iddiası ile ortaya çıkmıştır. Kitabın birinci kısmında yönetimin fonksiyonel boyutu çerçevesinde öncelikle Kamu Yönetimi örgütlenmesi- nin temel kavramları ortaya konulmuştur. Ardından geleneksel örgütsel yapısı içinde yer alan merkezi yönetim teşkilatı, yerel yönetimler ve hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları da ayrıntılı olarak incelenmiştir.
“Kamu Yönetimi Bilimine Giriş” başlıklı birinci bölüm Can Umut Çiner,
“Türk Kamu Yönetiminin Temel Kavramları” başlıklı ikinci bölüm Refik Yaslıkaya, “Anayasalarda İdare” başlıklı üçüncü bölüm Hasan Yaylı ve
önsöz | 9 Meryem Yılmaz Tok, “Türk Kamu Yönetiminde Merkezi Yönetim” başlıklı dördüncü bölüm Uğur Sadioğlu ve Emre Ezin, “Türk Kamu Yönetiminde Yerel Yönetimler” başlıklı beşinci bölüm Hasan Yaylı, “Türk Kamu Yöne- timinde Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları” başlıklı altıncı bölüm Uğur Sadioğlu ve Abdullah Genco tarafından hazırlanmıştır.
Kitabı diğer kitaplardan ayırt eden en önemli özelliği, ikinci kısımda ortaya koyulan yöntemdir. Zira bu kısımda kamu hizmetlerinin örgütlen- me biçimleri ayrı ayrı başlıklar altında incelenmektedir. Bu yapılırken her bakanlığın ayrı ayrı incelenmesi yerine hizmet sunumuna özgülenmiş ba- kanlık yapılarının yanı sıra diğer bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşların yapısı hizmete özgü koordinasyon ve işleyiş mekanizmaları ortaya koyulmak- tadır. Bu çerçevede “Türk Kamu Yönetiminde Kamu Politikası” başlıklı yedinci bölüm Mete Yıldız ve Cenay Babaoğlu, “Türk Kamu Yönetimin- de Bürokrasi” başlıklı sekizinci bölüm Tekin Avaner ve Borahan Günver,
“Türk Kamu Yönetiminde Kamu Personel Yönetimi” başlıklı dokuzuncu bölüm Şerife Pekküçükşen, “Türk Kamu Yönetiminde Mali Yönetim” baş- lıklı onuncu bölüm Eda Yeşil Balıkçıoğlu, “Türk Kamu Yönetiminde Eko- nomi Yönetimi” başlıklı on birinci bölüm Mehmet Dikkaya ve Özgür Kan- bir, “Türk Kamu Yönetiminde Sosyal Güvenlik Yönetimi” başlıklı on ikinci bölüm Merve Çelik Gönültaş, “Türk Kamu Yönetiminde Denetim” başlıklı on üçüncü bölüm Vasfiye Çelik, “Türk Kamu Yönetiminde Güvenlik Yö- netimi” başlıklı on dördüncü bölüm Adnan Abdulvahitoğlu, “Türk Kamu Yönetiminde Diplomasi Yönetimi” başlıklı on beşinci bölüm Nazlı Yücel Batmaz, “Türk Kamu Yönetiminde Kriz Yönetimi” başlıklı on altıncı bölüm Cem Angın ve Barış Övgün, “Türk Kamu Yönetiminde Afet Yönetimi” baş- lıklı on yedinci bölüm Murat Yaman, “Türk Kamu Yönetiminde Dijital Yö- netim” başlıklı on sekizinci bölüm Levent Memiş tarafından hazırlanmıştır.
Bir yanda yönetim düşüncesinde yaşanan dönüşüm diğer yandan da hükümet sisteminde yaşanan dönüşüm ile beslenen ve köklü değişimler yaşayan Türk Kamu Yönetimi aygıtındaki değişimleri ve bu değişimler so- nucunda oluşan örgütsel yapıya dair genel bir çerçeve sunan bu kitap, li- sans ve lisansüstü eğitim için kaynak kitap olma özelliğini taşıdığı gibi aynı zamanda alana ilgi duyan araştırmacılar ve diğer paydaşlar için de değerli bir başvuru kaynağı olması en önemli arzumuzdur.
Prof. Dr. Hasan YAYLI Kırıkkale, 2021
