Hem Hem ireler ireler ç ç in Yeni in Yeni Roller ve
Roller ve Esnekli
Esnekli in Geli in Geli tirilmesi tirilmesi
YardYard. Do. Doç. Dr. Emine Tç. Dr. Emine TÜÜRKMENRKMEN KoKoçç ÜÜniversitesi HYOniversitesi HYO
**ASG taraf ndan 12 May s 2011 Hem irelik Haftas Etkinlikleri Kapsam nda Düzenlenen Panelde Sunulmu tur.
ç ç erik erik
• Sa k hizmetlerinde de im
• Hem irelik rollerinde de im, rolü
geni letme ve rolü büyütme/geli tirme
• Ülkemizde yeni yasal düzenlemeler ve de en roller
• Yeni rolleri uygulamaya geçirebilmek
için neler yap labilir?
Sa Sa l l k hizmetlerinde k hizmetlerinde de de i i im? im?
• Nüfus art çok h zl , ya am süresi uzun, kronik hastal klar, göçler
• Teknoloji ve bili im tan ve tedavi yöntemlerinde geli meler
• Temel sa k hizmetlerinden çok tedavi edici hizmetler ve özel sa k hizmetlerinde artma
• Maliyetleri dü ürme, kaliteli ve güvenli bak m
• Yat süreleri k sa, evde bak m hizmetleri
• Bireylerin sa k beklentileri, küreselle me
• Hem irelik e itimi
Sa Sa l l k hizmetlerinde k hizmetlerinde de de i i im? im?
1961 Anayasas
• “Devlet, herkesin beden ve ruh sa içinde ya ayabilmesi ve t bbi bak m görmesini
sa lamakla ödevlidir. Devlet, yoksul ya da dar gelirli ailelerin sa k artlar na uygun konut ihtiyaçlar kar lay tedbirler al r”
Sa Sa l l k hizmetlerinde k hizmetlerinde de de i i im? im?
1982 anayasas (Madde 56)
• Herkes, sa kl ve dengeli bir çevrede ya ama hakk na sahiptir. Çevreyi geli tirmek, çevre
sa korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatanda lar n ödevidir.
Devlet, herkesin hayat , beden ve ruh sa
içinde sürdürmesini sa lamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi art rarak, i birli ini gerçekle tirmek amac yla sa k
kurulu lar tek elden planlay p hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel
kesimlerdeki sa k ve sosyal kurumlar ndan yararlanarak, onlar denetleyerek yerine
getirir.
3359 3359 Say Say l l Sa Sa l l k k Hizmetleri Hizmetleri Temel
Temel Kanunu Kanunu (1987) (1987)
• Madde 5: Sa k hizmetlerinin özelle tirilmesi
…. Sa k ve Sosyal Yard m Bakanl n uygun görmesi halinde Bakanlar Kurulu karar ile
kamu tüzelki ili ine haiz sa k i letmesine dönü türülürler.
• Madde 7: Ayr ca, özel bir meslek bilgisine ve ihtisas na ihtiyaç gösteren veya ülke
düzeyinde mesleki geli meyi sa layacak ….
elemanlar da kadro kar aranmaks n sözle meli olarak çal labilir
Sa k Reformu (1992) ve
Sa kta Dönü üm Projesi (2002) ile
• Aile hekimli i modeli
• Kamu Hastaneleri Birli i
• Sa k Finansman sistemi tek elde (SGK)
Sa Sa l l k hizmetlerinde k hizmetlerinde
de de i i im? im?
Temel hem
Temel hem irelik rolleri irelik rolleri (ANA Standartlar
(ANA Standartlar , 2004) , 2004)
• Uygulama (de erlendirme, tan lama, sonuçlar belirleme, planlama, uygulama, sonuçlar
de erlendirme)
• Profesyonel performans
-
kalite geli tirme- performans de erlendirme - e itim
- i birli i, ortak çal ma - etik
- ara rma
- kaynaklar kullanma - liderlik
Uzman hem
Uzman hem irelik rolleri irelik rolleri (ANA Standartlar
(ANA Standartlar , 2004) , 2004)
• Uygulama (de erlendirme, tan lama, sonuçlar belirleme, planlama, uygulama, vaka yönetimi, konsültasyon, sa iyile tirme ve geli tirme,
itim, reçete etme, yönlendirme, sonuçlar de erlendirme)
• Profesyonel performans
-
kalite geli tirme- kendi kendini de erlendirme - e itim
- liderlik - etik
- interdisipliner çal ma - ara rma
Hem Hem irelik Hizmetleri irelik Hizmetleri Y Y ö ö netmeli netmeli i i
THD Öneriler (2011)
• Bak m
• Tan ve tedavi
• itim ve
dan manl k
• Yönetim
• Ara rma
• leti im/ birli i/
Ortakl k
HHY (2011)
• Bak m
• Tan ve tedavi
• itim ve
dan manl k
Hem Hem ireli ireli in geni in geni leyen leyen rolleri?
rolleri?
• Son 20 y ld r önemli bir tart ma konusu
• Bir di er sa k profesyonelinin rollerini üstlenme=yerine koyma=rolü geni letme
• Sa kla ilgili yeni roller
üstlenme=tamamlama=rolü büyütme ya da geli tirme
Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999
Rol Rol ü ü geni geni letme letme
• Temel hem irelik e itimi sonras
• Temel uygulay hem ire (temel pratisyen hem ire)
• Özel ya da genel alanlarda çal an
• Çal alan n artlar na göre rolünün geni letilmesi
• Yasalarla birlikte kurumsal düzeyde düzenleme
• Bu rollere yönelik özel e itim almal
• Bu rolü sürdürme için e itimin süreklili i sa lanmal
Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999 William M. Daily, hem irelik rolleri ve uygulama seviyeleri, 2003
Rol Rol ü ü b b ü ü y y ü ü tme ve geli tme ve geli tirme tirme
• Temel hem irelik e itimi sonras nda özel bir alanda akademik e itim (YL, doktora)
• Uzman hem ire
• Temel hem irelik rollerine ilave olarak
özel bir alanda hem bili sel hem de motor becerilerinin geli tirilmesi
• Alanda 3-5y l / 5-10 y l deneyim
• Daha çok sorumluluk, daha çok yetki, daha çok otonomi
• Yasal düzeyde düzenleme
• Özelle ti i alanda sürekli yenilenmesi
Moyra Allen, Hem ireli in geni leyen rollerinin teorik çerçevesi, 1999 William M. Daily, hem irelik rolleri ve uygulama seviyeleri, 2003
Rol Rol ü ü geni geni letme ve letme ve b b ü ü y y ü ü tme/geli tme/geli tirme tirme
Temel
hem ire Uzman
hem ire.1 Uzman
Hem ire.2 Kadro,
ünvan Hem ire CNS ANP, NP,CN itim,
Deneyim
Temel itim, demsiz demli
YL, özel
alan e itimi 3-5 y l
YL, doktora 5-10 y l
Çal ma
alan Primer,
sekonder, tersiyer
Sekonder
ve tersiyer Primer ve sekonder
Rol Rol ü ü geni geni letme ve letme ve b b ü ü y y ü ü tme/geli tme/geli tirme tirme
Temel
hem ire Uzman
hem ire.1 Uzman
Hem ire.2 Bilgi,
beceri, standart
Temel
hem irelik becerileri, profesyonel uygulama standartlar
Temel
hem irelik becerileri, spesifik beceriler, profesyonel uygulama standartlar
Temel hem irelik becerileri,
spesifik beceriler,
ileri beceriler profesyonel
uygulama standartlar
Rol Rol ü ü geni geni letme ve letme ve b b ü ü y y ü ü tme/geli tme/geli tirme tirme
Temel
hem ire Uzman
hem ire.1 Uzman
Hem ire.2 Odaknoktas
Do rudan hasta bak
Rolügeni letilebilir
Hastal klara ya da birimlere odakl
Daha çok dolayl
bak mda (e itim,
yönetim, kalite geli tirme)
Özelle ti i alandaki
sa kl /hasta bireyler ve gruplar
Do rudan bak n
koordinasyonu
Ü Ü lkemizde, profesyonel lkemizde, profesyonel rol rol ü ü ger ger ç ç ekle ekle tirme tirme
Eski Yeni
Madde 1. …. Ortaokulu bitirmi olup …. 3 sene tahsil görüp …..hem ire unvan (eski HK, 1954)
Madde 1. …. hem irelik ile ilgili lisans e itimi veren
fakülte ve yüksek okullar ndan mezun…. (yenilenen HK.
2007) Madde 1. …. 25 ya ndan
yukar bulunmayan kad nlar Madde 1. cinsiyet s rlamas yok
Madde 4. ……. müdavi tabip taraf ndan tavsiye edilen tedavi
……. Çiçek a , pansuman, SC, V, M ilaç uygulamalar ,
hasta e itimi…. (eski HK, 1954)
Madde 4. ……. her ortamda bireyin, ailenin ve toplumun
……….……yetkili sa k personelidir
(yenilenen HK. 2007)
Ü Ü lkemizde hem lkemizde hem irenin irenin yasal rolleri
yasal rolleri
YTK Y (1983-2005) 11 madde
HHY (2010-2011) 11 madde
Uygulama; 3 madde Uygulama; 5 madde
Tan ve tedavi; 2 madde Tan ve tedavi; 3 madde
itim (hasta); 2 madde itim (kendi, hasta, ö renci, meslekta ); 1 madde
birli i; 1 madde birli i; 2 madde
Ara rma; YOK Ara rma; 1 madde
Kalite-yönetim; YOK Kalite-yönetim; 2 madde Destek hizmetler; 5
madde Destek hizmetler; YOK
Ü Ü lkemizde ba lkemizde ba hem hem irenin irenin rolleri
rolleri
YTK Y (1983-2005) 7 madde
HHY (2010-2011) 12 madde
Uygulama yön.; 1 madde Uygulama yön.; 1 madde Personel yön; 3 madde,
ba hekime BA IMLI Personel yön; 2 madde itim; 1 madde itimin yön.; 3 madde birli i; 2 madde birli i; 2 madde
Ara rma; YOK Ara rma; 1 madde
Kalite-yönetim; YOK Kalitenin yön.; 4 madde Destek hizmetler; 3 madde Destek hizmetler; YOK
Temel hem
Temel hem ire; rol ire; rol ü ü n n geni geni lemesi (2011) lemesi (2011)
Yo un bak m ve acil bak m hem iresi
Sertifikal Acil durumlarda ….. o an ünitede hekim yok ve (geçerlilik süresi dolmam ) ileri ya am deste i sertifikas var ise temel ve ileri ya am
deste i uygulamalar ba lat r, kalp masaj , solunum deste i, defibrilasyon ve acil senkronize kardiyoversiyon uygular.
……….nazogastrik tüp takar
……….. infüzyon ve transfüzyon lemlerini
kurum politika ve talimatlar do rultusunda ba lat r
Temel hem
Temel hem ire; rol ire; rol ü ü n n geni geni lemesi (2011) lemesi (2011)
Diyaliz hem iresi
Sertifikal ………..Diyaliz i lemi s ras nda olu abilecek komplikasyonlara müdahale eder.
Stoma hem iresi
Sertifikal ……….. Yaraya mekanik debritman uygular (Islak kuru pansuman, bas nçl kama) …….yaraya
kimyasal ve cerrahi debritman uygular
Liyezon psikiyatri hem iresi
Sertifikal ……..psikoterapi uygulamalar nda görev al r
Alkol ve madde ba ml hem iresi
Sertifikal ……….. madde ölçümü …tetkiklerin yap labilmesi için idrar al r alkolmetre ölçümü yapar
Hem Hem irelik Hizmetleri irelik Hizmetleri Y Y ö ö netmeli netmeli i (2011) i (2011)
Hem irelik giri imleri listesi*
• Hem irelik karar ile uygulan r
- Özel cerrahi giri imlere uygun (mastektomi vb.) egzersiz yapt rma
- Barsak e itimi
- Üriner al kanl k e itimi
• Hekim karar ile uygulan r
- Fiziksel hareketi s rlama laç uygulamalar
•
Hekim ile birlikte yapar- Bronkoskopi vb. hekimin yapt uygulamalara yard m
* aretli uygulamalar ünite protokolüne göre hekim istemi olmadan hem ire taraf ndan yap labilir.
Uzman hem
Uzman hem ire; rol ire; rol ü ü n n geli geli tirilmesi(2011) tirilmesi(2011)
Kapsaml sa k de erlendirmeleri yapar Bak mda ………yeni stratejiler geli tirir Hem irelere dan manl k yapar
Hasta ve ailesinin e itimini planlar, …. bak m ve tedavi yöntemleri ile olas yan etkileri hakk nda bilgilendirir
Etik konularda ki i, kurum ve kurulu lara dan manl k ve bilirki ilik yapar
Y Y ö ö netici Hem netici Hem ireler ne ireler ne yapabilir?
yapabilir?
• Hem kendileri hem de yönettikleri hem irelerin de en rollerinin uygulamaya aktar lmas nda kilit noktada
• Liderlik ve yönetim becerilerini geli tirmeleri, kendilerini sürekli yenilemeleri (güç olu turma, çat ma yönetimi, de imin yönetimi, vb)
• Di er yöneticilerle, sa k ekibi üyeleri ve kendi ekibi ile iyi bir koordinasyon sa lamalar
• Mevcut durumu sürekli izleyebilmek için ölçme sistemi olu turmalar (hasta-hem ire oranlar , hasta bak m indikatörleri vb)
• Teknoloji ve bilgi sistemlerinden yararlanmalar
Y Y ö ö netici Hem netici Hem ireler ne ireler ne yapabilir?
yapabilir?
• Emekli olan, çe itli nedenlerle meslekten ayr lmak zorunda kalan hem irelere yar - zamanl çal ma olana (haftada 20 saat çal ma, yasal olarak mümkün)
• Özellikle kronik hastal klardan primer ve
sekonder korunmada VAKA YÖNET /ORTAK BAKIM PLANLARIn n kullan lmas ve
hem irelerin vaka yöneticisi olarak
görevlendirilmesi (diyabet, HT, KAH, kanser, KOAH, vb)
Hem Hem ireler ne yapabilir? ireler ne yapabilir?
• De en mevzuat takip etmeli
• Kendi sorumlulu unda olmayan i lerden kurtulmal (destek hizmetler gibi)
• Do rudan bak mla ilgili i leri sahiplenmeli, özellikle e itim, i birli i, liderlik-yönetim, ara rma yapma ve kullanma becerilerini geli tirmeli
• Kendini sürekli yenilemeli ve geli tirmeli
• Meslekta lar ile birlikte çal ma yönünü
geli tirmeli
E E itimde neler yap itimde neler yap labilir? labilir?
• Uzmanl k e itiminde (YL ve doktora) ilgili alanda bili sel becerilerin yan ra motor becerilerin
kazand lmas
• lgili alanda 3-5 y l deneyim
• Sorumluluklar tam olarak yerine getirebilecek uzman hem irelerin yeti mesi için YL ve doktora programlar n gözden geçirilmesi
• Özel alanlara yönelik rolleri geni letmede,
hem ireleri bu rollere haz rlamada etkin e itim programlar n yap lmas
Yap Yap lan lan ç ç al al malar; Kanada malar; Kanada
Okul sa hem ireleri nas l güçlendirilir?
• Okul Sa hem ireli i program , 100 hem ire ki y ll k proje
• Hem irelere özel e itim sonras yetki
• Dan manl k ve denetim
• Ö renciler, veliler ve okul çal anlar ile yak n birli i
• Hem irelerle odak grup görü meleri ile yeni
rolleri ve bu rollere uyumlar , hizmeti alanlar n bu rolleri nas l alg lad
Politikada neler Politikada neler
yap yap labilir? labilir?
• Sertifikal hem ire için roller geni letilmi durumda (HHY-2011)
• Uzman hem irelerin rolleri detayl de il (HHY- 2011)
• Uzman hem irelerin do rudan hasta/sa kl bireylerin bak nda alabilecekleri rollerin ara lmas
• Uzman hem irenin rollerinin geli tirilmesi ve daha detayl tan mlanmas
• Uzman hem ireler için kadrolar olu turulmas
Politikada neler Politikada neler
yap yap labilir? labilir?
• Temel sa k hizmetlerindeki roller?
• Aile sa hem iresi (eleman ) (HHY-2011’de tan ml de il)
• Hem ire i gücünün do ru alanda kullan
• Bu konuda detayl çal ma yap lmas ve rollerin tan mlanmas
Ö Ö ZETLE ZETLE
• Hem ire i gücü krizi her yerde
• Hem ire i gücünün do ru kullan önemli
• Ülkemizde yeni yasal düzenlemeler çok istendik düzeyde olmamakla birlikte hem irelerin ça da rollerini yans tmakta
• Bu rollerin iyi oynanabilmesi için hem ireler,
hem ire yöneticiler, e itimciler, ara rmac lar ve politikac lara önemli sorumluluklar dü mekte
• Hem irelerin do rudan bak mla ilgili rollerinin ön plana geçirilmesi (uygulama, e itim, i birli i-
ortakl k, liderlik-yönetim, ara rma)
