I Geli~mia ve 0nemli Geligmekte Olan iakelerde Tekstil Politikalari ve bamalari

(1)

Geli~mia ve 0nemli Geligmekte Olan iakelerde Tekstil Politikalari ve bamalari

flker PARASIZ Prof.Dr.

Uludaij; ~ n i . iktisadi ve 1dari Bilimler Fak. BURSA

Bu makalede tekstil endustrisinin 19651985yzllan ara- szndaki geligimi uc ayrz ulke grubuna gore analiz edil- migtir. Bunlardan biri geligmigi iilkeler, diger ikisi dun- ya tekstil ve konfeksiyon piyasalarzna farklz zamanlar- da girmig olan iki gelipnekte olan ulkeler grubudur.

Bu ulkeler 1970 ve 1980'li yzllarda endustrilegmigi iilke- lerin ithalatpiyasalarznda onemli paylar elde ederek ki- gi bagzna milli gelirlerini yiikseltmiglerdir. Son yzllar- da Turkiye'de onemli endiistrile~mig ulkelerin ithalat piyasalarznda onemli paylar elde etmigtir.

TEXTILE POLICIES AND THEIR

DEVELOPMENT IN INDUSTRIALIZED AND CERTAIN IMPORTANT DEVELOPING COUNTRIES

It this article, the progress of the textile industry in the years 19651 985 is analysed on the basis of three diffe- rent country groups. The first of these is that of the de- veloped countries and the other two are groups of deve- loped countries that entered the world textile and clot- hing markets at different times. These countries have increased their gross nationalproductper capital by ac- hieving important shares in the import markets of the industrialized countries in the 1970's and 1980's. Tur- key, also, have achieved important shares in recent ye- ars, in the import markets of the industrialized countri- es.

Bu makalenin hareket noktasm Birlegmig Milletler Endustriyel Kalkmma 0rgi.itu7nun (Industrial Deve- lopment Organization ya da lusaca UNDO) bir raporu ve Dr.Henvig M.Sro1z'un bu konudaki bir makalesi olu$urmakta&r.

Raporda 1960 - 1985 ydlan arasinda ayn ayn iig ulke grubu incelenmektedir. Bunlardan birincisini geligmig iilkeler diger ikisini ise dunya tekstil ve konfeksiyon piyasalanna girig zamanlalrna gore iki ayn geligmekte olan ulkeler grubu olu@urmaktadir. Bu iilkelerden Hong Kong, Kore Cumhuriyeti, Brezilya, Meksika ve Yugoslavya buyuk tekstil ihracatplan olarak kigi bagi-

na yuksek gelir diizeyine ulagmiglar ve buyiik endustri- ye1 ulkelerin ithalat piyasalan i ~ i n d e 1970% ve 1980%

f l a r d a onernli pay sahibi olmuglardir. Taiwan'da yukandaki ozelliklere sahip olmakla birlikte henuz Birle9- mig Milletler istatistiklerinde apk olarak yer almarnak- tadir. Kugkusuz soz konusu iilkelere gore dunya tekstil piyasalanna daha geC giren Turk tekstil uriinlerinin dunya ticaretindeki yeri qok buyiik degldir. Bu duru- mu Tablo 1,2,3 ve 4'u inceleyerek saptamak mumkun- dur.

Tablo 1. Diinya ~ekstiihracatmda Tiirk Tekstil hracatmin Pay

Milyar

Almanya 6.0

Japonya 4.0

1talya 4.2

Gin 2.3

Hong Kong 1.4

Bel~ika-Luksemburg 3.2

Guney Kore 3.2

Taiwan 1.8

ABD 1.6

3.2

Tiirkiye 0.32

Toplam 30

Tablo 2. Diinyada Belli Bagh Tekstil ~thalat~ilan Milyar Dolar

6.0 4.9 4.7 3.6 3.0 3.0 2.9 2.5 2.5 2.4 2.1

35.5 I

^Milyar¹⁹⁷⁹

^I

Almanya

~ngiltere Fransa h y a Hollanda

Belqika-Liiksemburg AT

Hong Kong Japonya Gin Toplam

1985 Milyar

Dolar 5 5 3.9 3.4 2.5 1.8 1.7 18.3

4.3 1.9 2.8 38.3 6.4

3.6 3.8 2.3 2.1 2.1 20.3 2.4 2.0 0.4 27.4

% 9 9 7 6.1 4.5 3.2 3;-1 31.9

7.8 3.4 5.1 58.3 2.9

7.3 7.7 4.6 4.2 4.2 40.9

4.8 4.0 0.8 55.2

(2)

2. ~ R E T ~ M KOMPBZ~STIOWNDA

D E G ~

SMELER

Dunya tekstil uriinlerini iplik, kumag ve konfeksiyon ve orme olarak ug gene1 baglik albnda inceledig- mizde gu durum gozlenmektedir:

-1965-1985 yllari arasinda dunya iplik uretiminin dunya tekstil urunleri igindeki p a y %40 oraninda aza- larak %23'ten %14'e du~mugtur.

-1965- 1985 yllari arasinda dunya kumag uretiminin dunya tekstil uriinleri igindeki p a y %30'un uzerinde dugerek %36'dan %24'e dugmugtur.

-Buna kargilik 1965-1985 yllari arasinda dunya konfeksiyon ve orme uretiminin dunya tekstil uriinleri igindeki p a y surekli olarak hemen hemen %50 oraninda artmig ve %43'ten %62'ye yiikselmigtir.

Hong Kong 1tdya Giiney Kore Taiwan Gin

B .Almanya Fransa Tiirkiye ABD Ingiltere Toplam

ABD Almanya Fransa ingiltere Hollanda

Belgika-Luksemburg AT

SSCB Japonya Hong Kong Toplam

-

Milyar Dolar

4.2 4.4 2.9 1.8 1.4 2.6 2.0 0.1 1.0 1.6 22.0

Milyar Dolar

6.1 7.3 2.2 2.5 2.7 1.6 16.3 1.9 1.8 0.4

Milyar Dolar

Milyar Dolar % 16.2 32.9 7.1 14.4 2.7 5.5 2.7 5.5 2.1 4.1 1.3 2.6 15.9 32.1 2.1 4.3 2.0 4.1 1.7 3.5

Burada vurgulanmasi gereken bir onemli nokta da kumag alaninda yapay elyaflardan dogal elyaflara geri donug gozlenmektedir. Dunya tekstil ihracab iginde sentetik kumaglann p a y 1965'te %10'un albndajriren

TEKSTIL VE M ~ E N D I S YIL:5 SAYk29 EI(iM 1991

1975'lerde %16'ya yiikselmig, 1985'lerde %13'leri dugmugtur. 1960'11 yllarda ve 1970% yllann bqlannda pamuklu dokuma kumaglann dunya tekstil ihracab igindeki p a y onemli olarak dugmugken 19751985yllla- n arasinda dunya sentetik tekstil ihracab duzeyini ya- lun bir rakama ulagmigbr.

Kugkusuz dunya tekstil ticaretine paralel olarak dunya tekstil ve konfeksiyon uretim kompozisyonu- nun deggmesi, tek tek iilke ve ulke gruplannm muka- yeseli ustunlukleri bazinda dunya emek bolugumunde derin deggmelere neden olmaktadir.

Qimdi yukanda sozunii ettigmiz iig ulke gurubu- nun ayn ayn uretim kompozisyonundaki deggmeleri daha yakmdan inceleyelim.

3.

GELISM$

P~YASA E K O N O ~ L E R I N D E DURUM

Geligmig endustriyel ulkeler GATT'in dunya ticaretinde baglath@liberallegme hareketini 1973'lerden son- ra "yeni himayecilik ad1 albnda ele alinabilecek duzen- lemelerle tersine donmugtiir. 0zellikle "goniillu ihracat lusitlamalan ya da ig piyasa koruma" anlagmalan- na yonelinmiqtir. Bunlar arasinda en unlusu gok elyaf- lilar anlagmasidir (MFA).

1gte 1970'li ylllann ortalanndan itibaren geligmig iilkeler tekstil sektoriinu geligmekte olan iilkelerin reka- betinden koruyarak yeni bir abhm igine girmiglerdir.

Geligmig ulkelerin tekstil ihracab iginde ipliBn p a y 1965-1985ylllan arasinda %26'dan %19'a, kumagin pa- y%36'dan %29'a dugmugtur. Buna kargdA surpriz bir gekilde konfeksiyon ve ormenin p a y %&'den %52'ye yiikselmigtir.

Geligmig ulkelerin toplam tekstil ve konfeksiyon ih- racahnin deger arbginin %50'den fazlasi bir diger geligmig piyasa ekonomisine do@-udur. Bu olgu bize bu ulkelerde konfeksiyon uriinleri igin maliyet diigiinceleri- nin" digindaki bazi faktorlerin belirlegici etmen oldurn- nu oi-taya koymaktadir.

Endustrilegmig ulkelerin ithalat kompozisyonlan ihracat pozisyonunu bir bagka yansiticisidw. Endustrileg- mig ulkelerin tekstil uriinleri ithalatlan i ~ i n d e iplik ve kumagin p a y 1965'lerde %48 iken 1985'te %30'a dug- m u m r . Buna kargihk endustrilegmenin ulkelerin konfeksiyon ve orgii ithalatlan surekli arhg gostererek yir- mi y l iginde %52'lerden %70'lere yiikselmigtir.

4. TEKST~ L IHRACATINDA ~ L E R ~ GITMI$ OLKELER

Tekstil ihracabnda ileri gitmig ulkelerin tekstil ihra- catlan yukandaki geligmelere paralellik gostermektedir.

*iplikve kumagin tekstil ihracati igindeki birlikte pa-

(3)

y 1965'lerde %34 iken 1985'lerde %22'ye dugmii@iir.

Buna karglhk konfeksiyon ve orme uriinlerin ihracah- nln tekstil uriinleri ihracah i~indeki p a y 1965'lerde

%66 iken 1985'lerde %78'e fikselmi$ir.

Burada onemli olan soz konusu ulkelerin tekstil ih- racatl i ~ i n d e sentetik iplik ve kumag ihracatmn pay- nln artmg olmasi ve bunun yoniidur. Soz konusu ulkelerin sentetik kumag ihracatlannln uste ikisi diger geligmekte olan ulkelere

dam

olmasidw. Zaten geligmekte olan ulkeler arasmdaki ihracatta tekstil ve konfeksiyon en onemli ihracat kalemini olugturmaktadlr. Bu durum bir anlamda bu ulkelerde kurulmug buyiik sentetik elyaf uretim kapasitelerinin de bir gerekgesidir.

Tekstil ihracatmda ileri gitmig geligmekte olan ulkelerin tekstil urunleri ithalat sepetinde iplik ve kumagin pay 1970'lerde %90'lara olugtururken bu pay 1985'lerde %16'lara dugmugtur.

En onemli tek uretim gurubu olan sentetik kumqla- rm toplam ithalat i~indeki p a y 1970'lerde ula@$

%41'lik en ust nokta olan %85'lerden %30'lara dugmug- tiir. Soz konusu ulkelerin pamuklu kumag ithalabnln toplam kumag ithalatl i~indeki p a y 1970'lerden 1985'1e- re kadar %20'lik duzeyini korumugtur. Benzer gekilde bu ulkelerin iplik ithalatlannda da azalma gozlenmektedir. Bu azalma dogal elyaflardan ~ o k senteteki elyaf- larda daha fazla olmugtur. B u n a k a r g ~ k soz konusu iilkelerin konfeksiyon ve orgii ithalatlannda onemli a&$- lar olmugtur.

5.

D ~ G E R

GELISEN ULKELER

Diger geligen ulkeler ithalata oldukp ba$mli olduk- lan 1960 ve 1970 ydlannda tekstil ticaretinde ~ o k az rol oynamlglardlr. Nitekim 1965'lerde dunya tekstil ve konfeksiyon urunlerinin %2071eri biraz agan bir lusml bu uIkelerce absorbe edilmigtir. bu oran 1970'lerde

%13'lere dugmugtur ve bu oran 1980'lere kadar hemen hemen boyle kalrmgtlr. Bunun nedeni de 1960'11 yllarda bu ulkelerde yaratdan uretim kapasiteleridir.

1980% yillarda bu grupta yeralan ulkelerin yavag ya- vaq tekstil ve konfeksiyonda bir fazlaya sahip olmaya bagladlklanna tamk olmaktayz. Nitekim bunun sonu- cu olarak 1975'lerden beri bu ulkelerin tekstil uriinleri ihracatmda bir artq gozlenmektedir.

Diger geligen ulkelerin ithalat kompozisyonlanna bakt@mlzda, ileri tekstil ihracatgsi iilkelerin iplik ve kumaglannin bagllca yeri tuttumnu goriiyoruz. Oysa ad1 geCen ulkelerin toplam ithalatlan iqinde iplik ve ku- magln p a p 1965'lerde %75 iken 1985'lerde % W e r e ge- rilemiflir.

6, SONUC

1960'11 ylllardan 1985'lere kadar gecen zaman dilimi iqinde baglangqta tekstil ithalat ve ihracatmda apk ve- ren ulke sayislnm giderek azal&$m ve 1980% yillarda hemen hemen hi$ kalmadl$nl goriiyoruz. Arada geGen

sure iqinde ulkemizde dahil olmak uzere geligmekte olan ulkelerin durumlannl Tablo 5 yardlmyla ortaya koyabiliriz.

Tablo 5'te 1962 - 1985 ylllan araslnda ~egitli ulkelerin gegirdikleri agamalar ve bu agamalar slraslnda tekstil ithalat ve ihracatmda qegitli iilkelerin hangi donem- lerde apk hangi donernlerde fazla verdig gorulmekte- dir.

l.&ama; tekstil ve konfeksiyon ticaretinde net apk- lan gostermektedir. mkemizde 1962 ve 1965'lerde bu agama i~indedir.

2.Agarna; konfeksiyon ticaretindeki not arhq ve ithal ikamesi tipi endustrilegme stratejilerine bag11 olarak aq@n kapan&$nl vurgulamaktadlr.

3.Agama; konfeksiyon ihracatmda saglanan onemli geligmelerle tekstildeki net aqk devam etmekle birlikte bu ap$n biraz kapandlb bir agarnadir.

4.Agama; konfeksiyondaki net fazlamn suregelen net ap$ a$@ (IVJ ya da net fazla durumunun olugtu-

$ju (IVb) donemidir.

mkemiz 2. ve 3. agamalan hula agarak 1970'lerden itibaren (IVb) agamasina ulagmigtw.

Ne var ki J990'11 yllara d o m ve isinde bulunulan yllarda dunya tekstilinde onemli geligmeler olacaktm.

2000'lere

dam

dunya tekstil ve konfeksiyon endustrisinin gene1 goriiniimu goyledir.

*Gelismi$ ulkeler son derece modern teknolojilere ge~erek, tekstil endustrisini sermaye y o b n hale donug- turmuglerdir. ~zellikle 1973'lerde yiiriirluge koydukla- n MFA'larla sektorlerini korumug ve bugiinku duru- ma getirmiglerdir.

*Teknoloji gereg bilgili ve verimlilikleri ~ o k yuksek emek istihdam etmektedir.

*Callghrdlklari bu kigilere cok yuksek ucret odemek- le birlikte (ornegn ulkemizdeki ucret duzeyinin 3-4 ka- ti) yiiksek verimlilik bunu telafi etmektedir.

"Ellerinde eski makinalann rahatllkla geliqmekte olan ulkelere satarak yenileme maliyetini azalblmakta- dlr.

*Yurtd~gindan gelen ig~ilere vize uygulamalanyla ka- pk igd girigilerini t e w k etmekte, bunlan vergisiz ve sigortaslz istihdam ederek belirli bir ig disipliniyle orne- g n ulkemizdeki ucret duzeyine ve daha ucuza istihdam etmektedir.

*

199% 1993'lerde AT iilkelerinde mal, hizmet ve ser- mayenin tam dolaglminm saglanmasl gerek pazar pay- lanni gerek bu ulkelerdeki milli gelir diizeylerini a h r a - cakhr. Aynca olgek ekonomileri yaratarak uretim mali- yetlerinin dugmesine olanak verecektir.

*0zellikle geligmig ekonomilerde yiikselen y q a m duzeylerine paralel olarak talep, yapay elyaflardan hiz- la dogal elyaflara

dam

kaymaktadlr.

(4)

1962 Kolombiya Yuyanistan Endonezya Malezya

Filipin Seylan Taylan Tunus Singapur ".

Tiirkiye Fas Kore

ispanya Yugoslavya Hong Kong

Brezilya Meksika Portekiz Hindistan

Pakistan

1965 Kolombiya Yunanistan Malezya

Fas Filipin Seylan Taylan Tunus ^' Turkiye Endonezya

ispanya Yugoslavya Hong Kong

Kore

Brezilya Meksika Hindistan

Pakistan

1970 Endonezya

Malezya Filipin Taylan Tunus

Yunanistan Fas Singapur

Seylan Meksika Yugoslavya Hong Kong

Kore

Portekiz Hindistan Kolombiya

Pakistan ispanya Turkiye

1975 Endonezya

Malezya Filipin Singapur

Seylan Taylan Tunus Brezilya Hong Kong

Pakistan Meksika

Fas Yugoslavya

Kolombiya Yunanistan Hindistan

Kore Portekiz

f

spanya Turkiye

Singapur

Tunus Seylan Brezilya Malezya Endonezya

Meksika Fas Filipin Taylan Kolombiya Yunanistan Hindistan

Kore Portekiz

ispanya Tiirkiye