TÜRKİYE DEKİ İÇ MİMARLIK EĞİTİMİNDE YAPI FİZİĞİ DERSLERİ

(1)

Kongre Kitabı 1 5-6 Kasım 2015

TÜRKİYE’DEKİ İÇ MİMARLIK EĞİTİMİNDE YAPI FİZİĞİ DERSLERİ

Zeynep Sevinç ¹, Onurcan Çakır ², M. Emre İlal

³ İzmir Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İç Mimarlık ve Çevre

Tasarımı Bölümü zeynep.sevinc@izmir.edu.tr ¹

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü

onurcancakir@gmail.com

²

, emreilal@iyte.edu.tr ³

ÖZET

Kaliteli iç mekan tasarımında önemli kriterlerden biri, belki de en önemlisi, kullanıcı konforudur. Tasarımcıların gereken konfor koşullarını sağlayabilmeleri, insanın algı mekanizmalarını, içinde yaşadığımız fiziksel çevreyi ve çeşitli kontrol stratejilerini iyi tanımalarından geçer. Sürdürülebilir tasarıma bilimsel bir taban oluşturan ve aydınlatma, akustik, ısı ve nem kontrolü ana başlıkları altında toplanan bu konular, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı altındaki Yapı Fiziği, Fiziksel Çevre Kontrolü veya Çevre Teknolojileri olarak adlandırılan derslerde öğrencilere tanıtılmaktadır.

İç mimarlık bölümü mezunlarının tasarladıkları mekanlarda gereken konfor koşullarını bilinçli bir şekilde sağlayabilmeleri için gereken yapı fiziği bilgisinin hangi düzeyde günümüz iç mimarlık eğitim planlarına dahil edildiğinin belirlenmesi bu çalışmanın ana hedefidir. Yapı Fiziği bir teknik uzmanlık alanı olarak görülmekte ve çoğunlukla geniş akademik kadroya sahip okullarda bu alanda yetişmiş öğretim üyeleri bulunabilmektedir. Son yıllardaki üniversite sayısında gözlemlenen hızlı artış ve öğretim üyesi bulmakta artan zorluklar ile beraber yapı fiziği derslerinin eğitim planlarının dışında kalması tehlikesi doğmuştur. Bu çalışmada Türkiye’de bulunan iç mimarlık bölümlerinin eğitim planlarında yapı fiziği konularının hangi ağırlıkta ve hangi başlıklar altında yer bulduğu belirlenerek bir durum tespiti yapılacaktır.

Anahtar Kavramlar: Yapı fiziği, iç mimarlık eğitimi

KAVRAMLAR

Sürdürülebilirlik İşlev Ütopya Yapı fiziği Tarih Toplum Yaratıcılık Renk Bilişim Etik Deneyim Kültür Biçim Kullanıcı Yöntem Strüktür Araştırma Sunum Doku Malzeme Teknoloji Felsefe Bağlam Çevre Estetik

(2)

1. GİRİŞ

Türkiye’de iç mimarlık eğitimi ilk olarak bugünkü adıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olan Sanayi-i Nefise Mektebinde 1925 yılında başlamıştır.

Daha sonraları 1957 yılında Marmara üniversitesi, 1985 yılında Hacettepe Üniversitesi ve onları takiben vakıf üniversitelerinin kurulmasıyla iç mimarlık bölümlerin sayısı günümüzde 105’e ulaşmıştır. Bu üniversitelerin 59 tanesinde aktif olarak eğitim verilirken, kalan 46 tanesinde henüz eğitime başlanmamıştır. 2015 yılı dahil aktif eğitim veren üniversitelerin bölüm açılış yıllarına göre gruplandırılması Tablo 1’de gösterilmiştir. YÖK’e bağlı bulunan üniversitelerde iç mimarlık eğitimi veren bölümler farklı isimler altında toplanmıştır. Bunların 32 tanesi İç Mimarlık Bölümü, 26 tanesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü ve 1 tanesi İç Mimari ve Çevre Tasarımı Bölümüdür. Bu bölümlerin ortak amaçları iç mimarlık eğitimi olduğu için bu çalışmada hepsini kapsayan ‘İç Mimarlık Bölümleri' ifadesi kullanılmıştır.

Tablo 1. Kuruluş yıllarına göre dağılım Bölüm açılış yılı Üniversite sayısı

1990 öncesi 4

1990 - 1999 14

2000 - 2010 18

2010 sonrası 23

Bölümlerin bağlı olduğu fakülteye göre ders içeriklerinin çeşitlendiği, ayrıca farklı ekollerin benimsenmesi ve kurumsal yapıların değişikliğinden dolayı da müfredatlarda farklılıklar görülmektedir. Örneğin; güzel sanatlar fakültesine bağlı olan bölümlerde özellikle seçmeli derslerin sanat ve zanaat üzerine yoğunlaştığı, mimarlık veya mimarlık ve mühendislik fakültelerinde ise daha çok mimarlık, teknik ve uygulamaya yönelik derslerin yoğunluğu gözlemlenmiştir. Değerlendirmeye alınan 59 üniversitenin iç mimarlık bölümlerinin yer aldığı fakülteler şu şekilde sıralanmaktadır: Güzel Sanatlar (14), Mimarlık (11), Mühendislik ve Mimarlık (8), Mimarlık ve Tasarım (6), Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık (4), Sanat ve Tasarım (4), Güzel Sanatlar ve Mimarlık (3), Güzel Sanatlar ve Tasarım (3), Mimarlık Mühendislik (2), Mimarlık Tasarım ve Güzel Sanatlar (1), Mühendislik ve Doğa Bilimleri (1), Mühendislik ve Tasarım (1), Sanat Tasarım ve Mimarlık (1). Bu çalışmada iç mimarlık eğitimi veren kurumların müfredatları incelenip yapı fiziği eğitiminin günümüzdeki yeri incelenmektedir.

2. İÇ MİMARLIK MESLEĞİN TANIMI VE EĞİTİMİ

İç mimarlık; bireylerin gereksinimlerini karşılamak amacıyla mekanları işlevsellik, kullanılabilirlik, estetik gibi açılardan ele alan, bireylerin ruhsal ve fiziksel özellikleri ve eylemlerine uygun olarak tasarlayan bir meslek alanı olarak tanımlanmaktadır (Saraf, 2013). 1950 yıllarında bir meslek olarak kabul edilen iç mimarlık üzerine kitaplar, kurslar, eğitim, standartlar ve meslek örgütleri kurulmuştur.

(3)

Kongre Kitabı 3 5-6 Kasım 2015 İç mimarlık mesleğinin ve eğitiminin standartlarını belirlemek için 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde FIDER (Foundation of Interior Design Accreditation) daha sonra CIDA adını alan bir akreditasyon konseyi kurulmuştur. Avrupa’da ise aynı amaçla 1992 yılında ECIA (European Council of Interior Architects) kurulmuştur. Ülkemizde ise Bologna sürecine paralel olarak eğitimde aynı alanlarda oluşan farklılıkların önlenmesi için Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ), eğitim programlarında ortak kararlara sahip olunması gerektiğini belirtmiştir (Ertürk ve Manav, 2012).

İç mimarlık eğitimi kapsamında bulunan dersler CIDA standartları da göz önünde bulundurularak Yapı Fiziği, Mobilya ve Sabit Donatı Tasarımı, İç Mimari Konstrüksiyon ve Yapı Sistemleri, Malzeme, Tarih, Meslek Pratiği ve Yönetmelikler, İletişim ve Anlatım Teknikleri ve İnsan Davranışı başlıkları altında toplanabilir (Adıgüzel, 2011).

Mimarlık eğitiminde yapı fiziği konuları çeşitli tez çalışmalarına ve araştırma projelerine konu olmuştur. Literatürde yapı fiziği konularının ayrı ayrı ele alınıp incelendiği çalışmalar mevcuttur; örneğin Çakır, Sevinç ve İlal (2014) mimarlık bölümlerinde akustik derslerinin güncel durumunu tespit etmek amacı ile bir envanter çalışması yapmıştır. Bulgular akustik konusunun son yıllarda kurulan üniversitelerce zorunlu ders olarak eğitim planlarında yer almadığını göstermektedir. Ayrıca, Yılmazer ve Yener (2001) Aydınlatma konularının mimarlık ve iç mimarlık eğitiminde yetersiz kaldığını belirtmişlerdir.

Bu çalışma, yapı fiziği derslerinin iç mimarlık bölümlerinde hangi başlıklar altında incelendiğini ve konu dağılımlarını belirlemeyi amaçlamaktadır.

3. İÇ MiMARLIK EĞiTiMiNDE YAPI FiZiĞi DERSLERi

İç mimarlık eğitiminde yapı fiziği dersleri; iç mekanlarda kullanıcı konforu ve çevre kalitesi üzerinde belirleyici olan etmenleri incelerler. Aydınlatma, akustik, ısı-nem, havalandırma ve yangın (tesisat) konularını içerirler. İnsan ve çevre arasındaki ilişkiyi sürdürülebilir tasarım bilinci çerçevesinde bilimsel bir temelde tasarımcılara tanıtma amacı ile üniversitelerin eğitim planlarında Çevresel Kontrol Sistemleri, Yapı Fiziği, Çevre Teknolojili gibi farklı isimler altında yer alırlar.

İç mimarlık eğitiminde yapı fiziği derslerinin gerekliliği ulusal ve uluslararası akreditasyon standartlarınca belirtilmiştir. CIDA standartlarında “Ölçüt 12: Çevresel kontrol sistemleri: kriterine göre; mezun iç tasarımcılar aydınlatma, akustik, ısı konforu ve iç mekanda hava kalitesi ilkelerini, yapının kullanıcılarının sağlık, güvenlik, refah ve performanslarını artırmak için kullanırlar” ibaresi bulunmaktadır (CIDA, 2009). Ayrıca 1983’te Uluslararası İç mimarlar Federasyonu’nun (IFI) belirttiği ve federasyona bağlı tüm örgütlerinde kabul ettiği tanıma göre “Bir iç mimar;

bina sistemleri ve bileşenleri bilgisine, imar yönetmelikleri bilgisine, donanım, malzeme ve mobilya bilgisine sahip olmanın yanında mekan yapı bilgisine’ de sahip olmalıdır” (Ozsavas, 2011). Saraf’a göre (2013), bir İç mimar hem bir bina içinde yer alan mekanların hacim ve yüzeylerini değerlendirebilme becerisine, hem de yapı sistemleri, fiziksel çevre kontrolü, aydınlatma, ısıtma, havalandırma, ergonomi, gibi mekân konforu konularında da bilgi sahibi olmalıdır.

(4)

4. YÖNTEM

Çalışmamızda, bir iç mimarlık bölümleri envanteri oluşturmak için 2015 yılına ait Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yayınlanan üniversiteler listesi yardımı ile iç mimarlık bölümleri listesi oluşturulmuştur. Bu listeye Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde bulunan 5 üniversite de dahil edilmiştir. Fakültelerin internet sitelerinde bulunan ders içerikleri baz alınmış, bu bilgiler fakültelerdeki yetkililerle e- posta veya telefon ile haberleşerek doğrulanmış veya güncellenmiştir. Çalışmada hem devlet hem de vakıf üniversitelerine ait veriler bulunmaktadır.

5. VERİLER

İç mimarlık bölümlerinde yapı fiziği derslerinin sayıları, içerikleri ve ders isimleri değişiklik göstermektedir. İncelenen ders içeriklerinde yapı fiziği konularının Çevresel Kontrol Sistemleri, Çevre Kontrol, Çevre Denetimi, ve Donatım Sistemleri başlıkları altında toplandığı gözlemlenmiştir. Ayrıca aydınlatma, akustik, ısıl konfor, ısı-nem ve yangın konuları için ayrı dersler bulunmaktadır. Elde edilen veriler doğrultusunda lisans düzeyindeki dersler zorunlu ve seçmeli olarak hem kuruluş yıllarına göre hem de konu ağırlıklarına göre incelenmiştir.

5.1. Lisans Zorunlu Dersler

Yapılan araştırma sonucunda toplam 59 iç mimarlık bölümünden 6’sında yapı fiziği konularını içeren hiçbir zorunlu dersin bulunmadığı saptanmıştır. Geriye kalan 53 bölüm toplamda %90’ı oluşturmaktadır (Tablo 2). Bölümler açılış (eğitime başladıkları) yıllarına göre gruplandıklarında 1990 öncesi kurulmuş olan üniversitelerin hepsinde zorunlu olarak yapı fiziği dersleri bulunurken, yakın zamanda kurulmuş bölümlerin zorunlu yapı fiziği derslerini eğitim planlarına dahil etmelerinde az da olsa giderek azalan bir oran görülmektedir (Şekil 1).

Tablo 2. Bölümlerin açılış yıllarına göre, lisans programında zorunlu yapı fiziği derslerinin bulunma oranı

Bölüm açılış yılı Üniversite sayısı Lisans programında zorunlu

Yapı Fiziği dersi bulunanlar Oran

1990 öncesi 4 4 %100

1990 - 1999 14 13 %93

2000 - 2010 18 16 %89

2010 sonrası 23 20 %87

Toplam 59 53 %90

(5)

Kongre Kitabı 5 5-6 Kasım 2015 Şekil 1. Bölümlerin açılış yıllarına göre, lisans programında zorunlu Yapı Fiziği

derslerinin bulunma oranı

Değerlendirmeye alınan zorunlu derslerin listesi Tablo 3.’de belirtilmiştir.

Tablo 3. Zorunlu Yapı Fiziği dersleri ve bulunduğu üniversiteler

Üniversite Dersin Adı Dersin Kodu

Lefke Avrupa Iç Mekanda Aydınlatma INAR 306

Akustik ve Aydınlatma INAR 438

Girne Amerikan Environmental Control Systems INT252 Doğu Akdeniz Color & Lighting For Interiors INAR207

Uluslararası Kıbrıs Building Physics I INAR 209

Building Physics II INAR 210

Passive Solar Control INAR 310

Yakın Doğu Çevre Kontrolü Yapı Fiziği İÇMİM 244

Çevre Kontrolü Yapı Donatımı İÇMİM 341

Çevre Kontrolü: Özel Kullanıcılar ve Kullanımlar İÇMİM 342

İhsan Doğramacı

Bilkent Lighting Design IAD 244

Architectural Acoustics and Fire Safety IAD 341

Çankaya Doğal ve Yapay Aydınlatma INAR 209

İç Mekan Isı Denetimi INAR 210

Akustik ve Yangın Güvenliği INAR 320

İstanbul Kültür Aydınlatma İÇM5041

Akustik İÇM5021

Maltepe Fiziksel Çevre Denetimi MİMB 262

Yeditepe Aydınlatma INTD 352

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1990 öncesi 1990 - 1999 2000 - 2010 2010 sonrası

(6)

Donatım Akustik INTD 461

Beykent Fiziksel Çevre Kontrolü 58100000000

1498

Haliç - -

Bahçeşehir Çevre Kontrol Sistemleri Stüdyosu INT2082

Başkent Fiziksel Çevre Kontrolü İÇT331

İzmir Ekonomi İçmimarlık ve Çevre Tasarımı için Çevresel Kontrol Sistemleri

IAED 207

Yaşar İç Mekan Çevre Kontrolü I INAR 216

İç Mekansal Çevre Kontrolü II

Kadir Has İç Mim.Tas.Sis II-Yapım Hizmetleri IA 351

Doğuş Fiziki Çevre İÇM 305

İstanbul Ticaret - -

Atılım İklimsel Konfor ve Tesisat İÇM 252

Aydınlatma İÇM 351

Akustik ve Yangın Güvenliği İÇM 352

Işık Çevre Denetimi INAR 306

İstanbul Aydın İç Mimarlık Teknolojisi-II ICM122

İç Mimarlık Teknolojisi-III ICM221

İç Mimarlık Teknolojisi-IV ICM222

Okan Aydınlatma - Renk - Işık İÇM411

TOBB Ekonomi ve

Teknoloji Yapı Fiziği: Aydınlatma ve Akustik İÇT 208

Yapı Sistemleri İÇT 304A

İstanbul Bilgi Çevreye Duyarlı Bina Tasarımı IND 311 İstanbul Arel Yapı Donatımı (Isıtma-Havalandırma-Aydınlatma)-

II 6ICMMAU310

Yeni Yüzyıl Tasarım Teknoloji Entegrasyonu ICM 403

Zirve İç Mekan Tasarımı Yapım Sistemleri: Aydınlatma

ve Akustik ICM 352

İstanbul Gelişim Aydınlatma ICM304

İzmir Çevresel Kontrol Sistemleri IAD 331

Gediz Yapı Teknolojisi ve Bilimi III AR 252

Çevre Kontrol Sistemleri AR 351

Toros Fiziksel Çevre Denetimi ICM241

Tesisat II ICM 310

Avrasya Mimari Akustik ICM 303

Teknik Donatım ve Tesisat ICM 305

Aydınlatma ICM 308

Bursa Orhan Gazi Installation Design IAED 205

Lighting for Interior Design IAED 304

Gedik Aydınlatma İMÇ 311

Canik Başarı - -

Fatih Sultan Mehmet Mimarlık Fiziği ve Yapı Davranışı MIM 142

(7)

Tesisat Bilgisi MIM352

Özyeğin Environmental Control ARCH 305

Hasan Kalyoncu Fiziki Çevre İÇM303

KTO Karatay Akustik IM222

Aydınlatma IM228

Isıtma Havalandırma IM322

İstanbul

Kemerburgaz Binalarda Çevresel Sistemler ME 305

Nişantaşı Aydınlatma LICM303

Akustik LICM304

Isıtma Havalandırma ve Tesisat LICM306

İstanbul Esenyurt Fiziksel Çevre Kontrolü I IMB325

Fiziksel Çevre Kontrolü II IMB326

İstanbul Sabahattin

Zaim Fiziksel Çevre Kontrolü I ICM 303

Fiziksel Çevre Kontrolü II ICM 304

İstanbul Medipol Çevresel Sistemler: Yapım Dinamiği I -

Çevresel Sistemler: Yapım Dinamiği II -

MEF Athmosphere Design (Light & Acoustics) INT 334

Melikşah - -

Nuh Naci Yazgan Çevre Kontrol ve Donatım Sistemleri-I ICT503

Oda Akustiği ICT504

Çevre Kontrol ve Donatım Sistemleri-II ICT603 Mimar Sinan Güzel

Sanatlar Genel Aydınlatma ICM 582

Marmara Yapı Fiz.Tes. Dont im354

Anadolu Fiziksel Çevre Kontrolü I İÇT 326

Fiziksel Çevre Kontrolü II İÇT 427

Hacettepe İç Mekanda Çevre Kontrol Sistemleri İÇT375

Karadeniz Teknik

Isıtma Havalandırma ve Tesisat IMB 317

Oda Akustiği IMB 319

Aydınlatma IMB 372

Kocaeli Elektrik Donanım Bilgisi ve Aydınlatma ICM 301

İç Mekan Akustik Bilgisi ICM 306

Çukurova

Çevre Denetimi 1 ICM209

Yapı Donatımı 1 ICM229

Çevre Denetimi 2 ICM210

Yapı Donatımı 2 ICM214

Akdeniz - -

İstanbul Teknik Fiziksel Çevre Kontrolü I ICM 331

Fiziksel Çevre Kontrolü II ICM 332

Selçuk Akustik 2403304

Aydınlatma 2403404

(8)

Isıtma Havalandırma 2403603

Afyon Kocatepe - -

5.2. Lisans Seçmeli Dersler

Yapılan araştırma sonucunda 39 üniversitede yapı fiziği konularını içeren seçmeli dersin bulunmadığı saptanmıştır. Geriye kalan 20 üniversite ise toplamda sadece

%34’ü oluşturmaktadır (Tablo 4). Bölümler kuruluş yıllarına göre gruplandıklarında 1990 öncesi 4 bölümden sadece 1’inde seçmeli yapı fiziği dersi bulunduğu görülmektedir. Yapı fiziği konularını işleyen seçmeli derslere sahip bölümlerin sayısı zaman içerisinde hafif bir artış göstermektedir (Şekil 2).

Tablo 4. Üniversitelerin kuruluş yıllarına göre, Yapı Fiziğinin zorunlu lisans derslerinde işlenme oranları

Bölüm açılış yılı Üniversite sayısı Seçmeli Lisans derslerinde

Yapı Fiziği işleyenler İşlenme oranı

1990 öncesi 4 1 %25

1990 - 1999 14 4 %29

2000 - 2010 18 8 %44

2010 sonrası 23 7 %30

Toplam 59 20 %34

Şekil 2. Üniversitelerin kuruluş yıllarına göre zorunlu yapı fiziği derslerinin işlenme oranları

Tablo 5. Seçmeli derslerin bulunduğu üniversiteler

Üniversite Dersin Adı Dersin Kodu

Lefke Avrupa Akustik ve Aydınlatma INAR 438

Girne Amerikan - -

Doğu Akdeniz - -

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

1990 öncesi 1990 - 1999 2000 - 2010 2010 sonrası

(9)

Uluslararası Kıbrıs - -

Yakın Doğu - -

İhsan Doğramacı

Bilkent - -

Çankaya - -

İstanbul Kültür - -

Maltepe - -

Yeditepe - -

Beykent - -

Haliç * Yapı Donatımı I İÇM361

Yapı Donatımı II İÇM358

Bahçeşehir Aydınlatma ve Renk Uygulamaları INT3901 Mimari Akustik ve Hijyenik Sistemler INT3905 Tasarımda Isıtma, Havalandırma ve

Koşullandırma

INT3906

Başkent Güneş Kontrollü Mekanlar İÇT423

İç Mekanda Fiziksel Ortam İÇT424

Çevrede Fiziksel Ortam İÇT425

Akustik Tasarımı İÇT429

İzmir Ekonomi - -

Yaşar Tasarımda Akustik ve Aydınlatma INAR 350

İleri Aydınlatma Tasarımı INAR 455

Kadir Has İç Mim.Tas.Sis.IV-Aydınlatma ve Akustik IA 352

Doğuş - -

İstanbul Ticaret * Akustik Tasarımı ve Teknolojileri ICM 436 Lightining Design and Techniques ICM 433

Atılım - -

Işık Aydınlatma INAR 362

Akustik INAR 374

İstanbul Aydın - -

Okan - -

TOBB Ekonomi ve

Teknoloji - -

İstanbul Bilgi Mimari Aydınlatma ve İklimsel Tasarım ARCH 386

Aydınlatma ve Akustik IND 314

İstanbul Arel - -

Yeni Yüzyıl - -

Zirve Doğal Aydınlatma ICM 413

İstanbul Gelişim - -

İzmir - -

(10)

Gediz Mimari Tasarımda Akustik Sorunlar ve

Çözümler AR 378

Mimari Aydınlatma AR 377

Toros - -

Avrasya - -

Bursa Orhan Gazi Building Acoustic IAED424

Gedik Akustik SEÇ-İMÇ 320

Canik Başarı * - -

Fatih Sultan Mehmet Aydınlatma IMIM 032

Mimaride Akustik IMIM 033

Özyeğin - -

Hasan Kalyoncu - -

KTO Karatay - -

İstanbul Kemerburgaz - -

Nişantaşı - -

İstanbul Esenyurt - -

İstanbul Sabahattin

Zaim Mekanlarda Güneş Kontrolü ICM 315

Tasarımda Akustik Problemi ICM 316

Aydınlatma ICM 417

Isı - Nem ICM 418

İstanbul Medipol - -

MEF - -

Melikşah * - -

Nuh Naci Yazgan - -

Mimar Sinan Güzel Sanatlar

Aydınlatma Teknikleri ICM 351

İç Mimarlıkta Yapay Işık Kontrolü ICM 562 İç Mimarlıkta Yapay Işık Kullanımı ICM 565

Akustik ICM 577

Yapılarda Özel Aydınlatma ICM 650

Marmara - -

Anadolu Farklı Mekanlarda Aydınlatma İlkeleri İÇT 413

Hacettepe - -

Karadeniz Teknik Güneş Kontrolü SEC 402

Kocaeli - -

Çukurova - -

Akdeniz * Aydınlatma Tasarımı İÇT 392

İstanbul Teknik - -

Selçuk - -

Afyon Kocatepe * - -

* Zorunlu dersi bulunmayan kurumlar

(11)

Kongre Kitabı 11 5-6 Kasım 2015 Zorunlu dersi bulunmayan 6 kurumun 3’ünde seçmeli ders de bulunmadığı saptanmıştır. Bu kurumlardan bir tanesi güzel sanatlar geriye kalan 2 tanesi ise mimarlık ve mühendislik fakülteleri bünyesinde bulunmaktadır.

Bölümler kuruluş yıllara göre gruplandırıldıklarında, zaman içinde, zorunlu yapı fiziği derslerine sahip olma oranındaki düşüş ile beraber seçmeli yapı fiziği derslerine sahip olma oranında artış gözlemlenmektedir. Bu bulgu, doğal olarak, yakın zamanda oluşturulmuş eğitim planlarında yapı fiziği derslerinin zorunlu olmaktan çıkarılıp seçmeli olarak sunulmaya başlandığını düşündürmektedir. Fakat kurum bazında ders sayılarının detaylı bir incelemesi durumun böyle olmadığını ve kurumdan kuruma yapı fiziği konularının işlenmesinde için çok faklı uygulamalar olduğunu göstermektedir (Şekil 3).

Şekil 3. Kuruluş yılı sırasında kurumlarda zorunlu ve seçmeli ders sayıları

(12)

5.3. Yapı Fiziği Konularının İncelenmesi

Bu çalışmada yapı fiziği derslerinde hangi konuların ele alındığı belirlenmeye çalışılmıştır. Aydınlatma, akustik, ısı-nem kontrolü, ısıl konfor ve yangın konu başlıklarından hangilerinin eğitim planlarına dahil edildikleri ayrı ayrı incelendiğinde aydınlatma konularının beklendiği gibi iç mimarlık eğitiminde ön planda olduğu, daha sonra akustik ve ısı-nem kontrolü konularının geldiği görülmektedir (Şekil 4,5).

Şekil 4. Zorunlu derslerde konu dağılımları

Şekil 5. Seçmeli derslerde konu dağılımları

(13)

6. SONUÇ

Bu çalışmada iç mimarlık bölümlerinde bulunan derslerin sayısı ve içerikleri kapsamlı bir şekilde incelenmiş, yapı fiziği konularının ne düzeyde eğitim planlarına dahil edildiği saptanmıştır. Benzer bir çalışma ise mimarlık bölümlerini ele almış ve sadece akustik konularının işlenme düzeyini incelemiştir. (Çakır, Sevinç ve İlal, 2014) O çalışma, 1990 öncesi kurulmuş 13 mimarlık bölümünün 12’sinde (%92) akustik konuları zorunlu derslerde işlenirken, 2010 sonrası açılan 33 mimarlık programından sadece 11’inde (%33) akustiğin zorunlu derslerde yer bulabildiğini saptamıştır. Mimarlık eğitimi için nedense “çok teknik” olduğuna inanılan akustik, giderek artan bir oranla son yıllarda açılan programların eğitim planlarında zorunlu derslerin dışında kalmıştır. Bu gelişme mimarlık eğitimi için dikkat çekici bir tehlike olarak görülmelidir.

İç mimarlık bölümlerinin ele alındığı bu çalışmanın bulguları ise böyle bir tehlikenin iç mimarlık eğitiminde yapı fiziği konuları için henüz söz konusu olmadığını göstermektedir (Şekil 6). Yapı fiziği konuları kurumlar arasında büyük bir oranla (%90) zorunlu derslerin içeriklerinde halen yerini korumaktadır. Bu çalışmada incelenen üniversiteler arasından sadece 6 tanesinde yapı fiziği konularının işlendiği hiçbir zorunlu ders bulunmamaktadır. Bunların 3 tanesinin seçmeli ders havuzlarında da yapı fiziği konularını içeren bir ders bulunamamıştır.

Şekil 6. Açılış yıllarına göre, lisans programlarında zorunlu derslerde konuların işlenme oranı

Yapı fiziği konularının çoğunlukla zorunlu derslerde işlendiği görülse bile oturmuş bir uygulama görünmemektedir. Yapı fiziği konuları Çevresel Kontrol Sistemleri, Çevre Kontrol, Çevre Denetimi ve Donatım Sistemleri gibi birçok farklı isimli derslerde, farklı içeriklerle öğrencilere anlatılmaktadırlar. Ders içerikleri incelendiğinde aydınlatma ve akustik konularının diğer konuların önüne geçtiği ve ders içerikleri oluşturulurken ulusal ve uluslararası akreditasyon sistemlerince belirtilen gerekliliklerin sağlanmasında eksikler kaldığı anlaşılmaktadır. Uygulamada eşgüdüme gidilebilmesi için bölümler arası kapsamlı bir çalışmaya ihtiyaç vardır.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1990 öncesi 1990 -

1999 2000 - 2010 2010

sonrası

Mimarlık Bölümlerinde Akustik

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1990 öncesi 1990 -

1999 2000 - 2010 2010

sonrası

İç Mimarlık Bölümlerinde Yapı Fiziği

(14)

KAYNAKLAR

Adıgüzel, D,. (2011) Türkiye’deki İç Mimarlık Eğitiminde Çevresel Yaklaşım, Kadir Has Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

CIDA: Council for Interior Design Accreditation. (2009) Council for Interior Design Accreditation Professional Standards. Son erişim tarihi: 23.08.2015 Ertürk, Z., ve B, Manav., (2012) İKÜ İç Mimarlık Örneği Üzerinden Eğitim Programı Analizi.

Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (www.tyyc.yok.gov.tr), Son erişim tarihi:23.08.2015

Çakır. O., Sevinç, Z., ve İlal, Mustafa Emre., (2014) Türkiye’de Mimarlık eğitiminde Akustik: Güncel Durum, 1. Ulusal Yapı Fiziği ve Çevre Kontrolü Kongresi, İTÜ İstanbul, 13-14 Mart

Ozsavas, N., (2011) Türkiye'deki iç mimarlık eğitimi: Eğitim süreci, farklı eğitim programları ve uluslararası içmimarlık ölçütlerine göre programların

değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Saraf, M., (2013), Türkiye’de İç Mimarlik Eğitiminde Aydınlatmanın Yeri ve Önemi, Okan üniversitesi.

http://www.emo.org.tr/ekler/ca89a85612b8e45_ek.pdf. Son erişim tarihi:23.08.2015

Yılmazer, S., ve Yener, C., (2001) ͒Aydınlatma Eğitimi, Ege Mimarlık 39, http://www.egemimarlik.org/38/38-39%2026.pdf. Son erişim tarihi:23.08.2015 YÖK: Yüksek Öğretim Kurumu, http://www.yok.gov.tr, Son erişim

tarihi:23.08.2015