Trkenin Ekleri zerine Bir Bibliyografya Denemesi

Tam metin

(1)Turkge, ekler bakimindan zengin bir dildir. Dilin temel taglan sayilan ekler iizerinde yapdan qalqmalar, ozellikle dilimiz aqlsindan onem tagimaktadir. Ciinku Turkqenin igleyigi, eklerin gorev ve islevlerinin bilinmesiyle dogrudan ilgilidir. Bundan dolsyi ekler iizerinde yapi1a.n gerek makale gerek kitap hacmindeki qaligmalarnl dilimizde ozel bir yeri ve onemi vardir. Turkqenin ekleri uzerinde pek qok qaligma yapilmis olmakla birlikte, eklerin iglevleri, tam anlamiyla ortaya konulmug degildir. Bu konuda yapilmy onemli ve kapsamli qaligmalardan birisi olan Prof. Dr. Hsmza Ziilfikar'm Terinz Sorunlarz ve Terim Yapma Yollarz (TDK, Ankara 1991) ad11 eseri, Turk~enineklerini ayrintdi olarak ele almq ve 170 civarindaki eki ornekleriyle birlikte gozler oniine sermigtir.. Biz, bu qah~mamizdadaha qok Turkiye Turkqesi olmak uzere Turk~enin ekleriyle ilgili belli b a ~ hqah~malaribir arada vermeye qaligtik. Tiirkqenin ekleri iizerinde bagka qaligmalarin da bulundugi! bir gergektir. En azlndan diger Turk leh~elerinde eklerle ilgili daha bagka qalqmalar da bulunmaktadir. Biz, bu ~aligmada-bagl~ktanda anlaqilaca& gibi-ekler iizerindeki aragtirmalar~ kendimizce bir seqime tiibi tuttuk. Bu asidan birtaklrn eksikliklerin bulunaca& ortadad~r. ACARLAR, Kevser: "Clkma Durumunda 'den halinde' Sozcuklerin Tiimcede Tiirlii Kullanili$lar~"T D XXIV, 235, 1971, 34-37. s. :. "mi" Ekinin Tiirlii Kullanll~$ari" TD XXII, 777, 1970, 358 -363, s.. : "Tiirk~edeGeni~Zaman (Muzari)" TD XVII, 203, 1968. : "Fiil Kiplerinde Anlam Kayrnalar~nln Nedenleri" TD XX, 213, 1969, 250-254. S.. ADALI, Oyo: Tiirkiye Tiirk~esLzdeBisinibirimler, TDK, Ankara 1979.. A ~ A K A Y ,M. Ali: "Tiirk~ede'-I' Eki", Tiirk Dili Belleten 1940.11, 3-4, 1940, 40-47. s. : Tiirk~eFeIsefe Terinderiniri DiI Bakrmmdan Apklmmasl Dolayrsiyle Razz Kelime Yap1 YoNarz, TDK, Istanbul 1943.. AKSAN, Dogan : Her Y6niiyle Dil Ann (Tzgiieriyk Dilbilirn 2, TDK, Ankara 1980.. .. s(jL W Tiirleri ~ (Komicyon), TDK, Ankara 1983. ". AKSOY,. 6. Aslm: "Ya-yi nispiyi Tiirk~eye~evirmeyollarl " TD 39, 1955..

(2) Ertu@wl Yaman 323 ALTINTAS, Zafer : "Gqmig Zaman Kiplerinin Adland~r~lmas~" TD XXXII, 289, 1975, 577.580. s. ARAT, R. Rahmeti: "Gramer Ist~lahlariHakk~nda"TD V, 44,1955,479-488. s. : "Lehrbuch der Tiirkischen Sprache " TM XII, 1955,275-280 s.. : "Turkqxle Kelime ve Eklerin Yap~sr"TD IV, 43, 1955,396-401. s.. ATALAY, Besim : Turk Dilinde Fkler ve K6kler ozerine Bir Deneme, TDK, fstanbul1941. : mrkcede Kelime Yapnia Yollarz, TDK, fstanb1.111946.. : Tiirk Dilinde h a Kelimeler veya Tiirkcede Tiiretme S6zl@ii, Ayylld~zMat. Ankara 1967. : "Tiirkwde Gelecek Zaman Edati", Tiirk Dili Belleten 1940,II,3-430-39.. s.. : Turkwmizde -men, -man, TDK, fstanbul1940.. : "Tiirkpxie -samak, -semek Eki Hakkmda", Tirk Dili Tiirkce-Franszzca Belleten, 111, 1-3, 1945, 5-10. s. : "Tiirkcede -yor Eki" TD 4,1933. : "Nisbet (ya)sr Meselesi" TD 58, 1956. : "Yine 0 Mesele, Nisbet (ya)slY'TI) 69,1957.. AZfMOV, P.A.: Turkmenskiy yaz~k.Slovoobrazomtel'nzye affiks~(Tiiikrnen Dili. Kelime Yapim Ekleri), A~kabat1950,222 s. BANGUOCLU, T.: "Tiirkwde Kelime Tqkili", Dil Bahisleri I, fstanbul 1941. : "Nispet S~fatlar~ ve -sel, -salY', Turk Dili lcin IZI, TKAE, Ankara 1966, 34-43. s. (Diinya gazetesi, 16-19 Eylul 1965). :. Turkgenin Grameri TDK, Ankara 1986.. BASKAKOV, N.A.: K voprosu o proishojdenii uslovnoy form na "-sa /-dl v tyurkskih yawkah (Tiirk dillerinde gart @li "-sa I-se'nin mengei meselesi), Akademiku Vladimiru Aleksandroviw Gordlevskomu k yego semidesyatipyatiletiyv (Akademi iiyesi Vladimir Aleksandrovi~ Gordlevskiy'nin yetmig beginci Sbornik Stutey (AN SSSR, Otd. lit-n i yaz~ka),Moskova ydi dolay~s~yla), 1953, 35-62. S. BAUREK, H. Emin: "Dobruca Tatar Leh~esinde-wn, -gen, -qan, -ken Slfat Fiilinin GorevIeri" Bilimsel Bildiriler 1972, TDK, Ankara 1975, 369-373. s. BAYRAKDARO~LU,E.: "Sel ve Sal Hikiyesi", Tiirk Dili ]$in IZI, TKAE, Ankara 1966, 51-53, s. (Meydan 28.9.1965). B ~ L G E G ~ Kaya: L, Tiirkre Dilbilgisi, DergGh Yay. fstanbul 1982.. CAFEROCLU,Ahmet: "Tiirkwmizde -&I ve -gil Emir Eki" TDAYB 1971, Ankara 1989, 1-10.. S.. : "Azeri Tiirk~esinde-uban /-iiben Eki", Jean Deny Arn~aganl.TDK, Ankara 1958, 6146. s.. CAFAROVA, B.H.: "Azerbaycan dilinde -~b,-ib, -ub, -ub wkilcili fe'li baglanlalar (Azerbaycan dilinde -~b,-ib, -ub, -iib eki ile yap~lm~g bag-fiiller), Trdz AzGII, Serdva filologi~eskaya, Rakl, 1949. 111. fasikiil, 85-98. s..

(3) .324 Ttirk~eninEkleri ozerine Bir Bibliyografya Denemesi C ~ E R O C ~ L Ahmet: U, Tiirkcede "Daf Llihikasr, fktisat Mat. Istanbul 1929, 16 s. C ~ C E L O ~ L UD.: , "Turk* Slfatlar uzerine Bir Denenlev, HSBBD 111, 2, 1971, 79-87. s. : "Tiirkw Tiiretme Ekleri uzerine Bir Cahgma", HSBBD V, 1, 1973, 47-56. S.. CA~ATAY,Saadet: "Uygurca ve Eski Osmanllcada hstrumental -On", DTCFD I, 3, 1943,93107. s. : "Eski Osmanllcada Fiil Miigtaklan" DTCFD V, 4, 1947.333-368. s.; V, 5, 1947,525-552. S. ; VI, 1-2. 1948, 27-47. S.. COTUKSOKEN, Y.: Tiirkcede Ekler-K6kler-GGvdeler, Genigletilmig 2. baskl, Cem Yay. 1991. DEMfRCAN, 'l)mer : ~ i i r k i ~iirkcesinde k K6k-Ek Bilepneleri, TDK, Ankara 1977. : "Turk Dilinde Ek Vurgusu", TD 294,1976,196-200. s.. DENY, Jean. : "Le Gerondif de Liasion +)up",. Fuad Kdpriilii Armeanz, DTCF Yay.,. fstanbul 1953, 125-126. s. : Tiirk Dili Grartzeri (Osmanh Lehqesi), Ceviren: Ali Ulvi Elove, fstanbul 1941-1953.. DhACAR, A.: "Karahanlt Turk~esindenUC Fiil Eki", Bilimsel Bildiriler 1972, TDK. Ankara 197% 413418. s. D~LEMRE,S. Ali: Cevheri Fiil, "Kader" Baslm evi, Istanbul 1938. D ~ Z D A R O ~ L UHikmet: , Tiirkcede S6zcik Yapmrr Yollarz, TDK,Ankara 1962. : Tiirkcede Fiiller, TDK, Ankara 1963.. DURAN. Suzan: "Tiirkcede Cihet ve M e k h Gosteren Ek ve Sozler" TDAYB 1956, Ankara 1986, 1-110. s. ECKMANN, J.: ''Karamanh Tiirk~sinde-maca Ekli Fiil $ekliWTDAYB 1953. Ankara 1988, 45-48. s. : "Tiirksde -rak, -rek Ekine Dair", TDAYB 1953, Ankara 1988, 49-52. s.. EDfSKUN, Haydar: "-el, 41, -sel Ekleri uzerine " TD XV, 179, 1966, 1012-1019. s. : "Yine -el, 4 1 , -sel Ekleri uzerine" TD XVI, 184, 1963, 264-272. s. ELOVE, A.U.: "-da/ -de uzerine Ran Diigiinceler" TD VII, 81, 1958, 454-456. s. EMRE, Ahmet C.: Ekler Lygatcesi, TDK lb34. : "Tiirkpde Cog111 Belgisi -1er'in Etimolojisl fjlzerlne Bir Aragt~rma",Tirk Dili Relleten 1940, 11, 5-6, 1940, 37-41. s.. : Tiirk Dilbilgisi, TDK, fstanbul 1945.. : Tirkcede Kelime Tejkili I, 11, TDK, 1943.. ERARSLAPu,Kemll: "Dogu Tiirk~esindeEk Uyurnsuzlu~una Dair", TDED M I L 1 M u 5 tos 1970, 113-124. S. : Eski Tiirkcedehim-Fiiller,. 1.0.Edb. Fak., fstanbul 1980.. ERC~LASTJN, A.B.: Kuta&u Bilig Grameri-Fiil, G.U. Gaz. Eg. Fak. Ankara 1984. : "- ma^, -meF Eki h r i n e " , TDED XXI, 1973, 83-88. s..

(4) : "Genig Zaman Ekine Dair Bazl Dii$iinceler", Tzirk Kziltlirli AraJtzrmalar~ TKAE, 1979-1983, 115-119. S. : "Mugla Agzinda Kullandan Bir Simdiki Zaman Sekli", $iikrii El& Armaianr, H.0. Yay., Ankara 1983, 261-262. s.. EREN. Hasan: "Turk Yemek Adlannda Kullanilan Bir Ek", Feyzi Halrcz, fkinci Milletlerarasr Yemek Kongresi, Ankara 1989, 478-483. s. EREN, ismail : "Giiney Islav (S~rp--Hlrvat,Bulgar ve Makedon) Dillerinde Kullanrlan Tiirk* Ekler" Bilimsel Rildiriler 1966, Ankara 1968, 239-246. s. ERGENC, klPI: "Dilimizdeki unsiiz Y~gllmalar~ uzerine Bir Deneme", Ortak Kitap' 89. 1 May~s 1989, 248-285. s.. ERG^, Muharrem: nirk Dil Bilgisi, Bogazi~iYay. fstanbul 1980. FASEEV, F.S.: Sposobt obrozaniya terminos tatarskom literaturnom yazrke (Tatar Yam Dilinde Terim Yapma Yollan), Sovyet Bilimler Akademisi, Dil Bilimi Enstitusii, Moskova, 1961. GABAIN. A. Von: "Die Verform auf -Onim Uigurischen", Anneli del R. Institut Superiore Oriantale di Napoli, Nuova Serie I, Roma 1940,229-303. s. GENCAN, T.N. : Dilbilgisi, TDK,Ankara, '1979. : "Geni~Zaman Kipi" TD, XXIX, 268,1974,325-330. s.. GUGU$, Besir: "Tiirkcede Ciimlemsilerin Kurulu~uve Temel Ciimlecige Baglanma Sekilleri" TDAYB 1968, Ankara 1969, 89-142. s. G ~ K N E LY, iiksel : Modern Tiirk~eDilbilgisi, fzmir 1974. GOKSU S.: 717rkcenin &me Yollart ve Dil Devrimcilifimiz, Istanbul 1966. G ~ K S E N Enver: , "Qkmn Durumu -den ve Kapsam~", TD XXX, 279, 1974,973-978. s.. GUKYAY,. 0. $aik : "Unutulmu$ Bir Ek mi?" TDAYB 1975-1976, Ankara 1976, 183-185. s. : "Tiirkcede -ma1 ve -me1 Eki uzerlne "TDAYB 1978-1979, Ankara 1981923-32. S.. GULYAMOV, A.G.: "Ob affikse "-do$' 31-34.. " (:-da$ eki hakkinda) Belek S.Y. Malov, Frunzc 1946,. S.. : "Ob affikse "la" v uzbekslom yaz~ke" (:C)zbek dilinde -la eki) Us. sap. Twkentskogo Gos. Ped. Insr. Seriya ob~gestvenrh muk, Tagkent 1947. 39-50.. S.. G~LENSOY,Tuncer: "Anadolu A&~zlarinda Simdiki Zaman Eki "Ttlrk Kiilllirri Ara~frrmalari, Prof. Dr. lbrahim Kafeojlu'nun Hatrraszna Armfan, TKAE, XMI. yd 1-2, Ankara 1985381-295 s.. GISLSEW, Giirer: "Tiirkde -sa $art Gerundiumu uzerine", TD 1990, 11, 464,276-279. s. 1. HACIEMINOGLU, N.: Tiirk Dilinde Yapz Bakrmlndnn Fiiller, KB, fstanbul 1991. HAdOLOVA, Kremena A. : "Tiirkpxle -ikenYinDununu ve Fonksiyonu (XIH-XVI. Yiizy~llarda) TD XVIII, 1970, 1-8. s.. HAT~BOGLU,Vecihc: "(-dir) Eki Meselesi". TD II.24, 1953, 802-804. s. : "Gerundiumlar~n t)zellikleri ve 4ser Eki" TD 111, 33, 1954, 510-518. s..

(5) 326 Tiirkgenin Ekleri uzerine Bir Bibliyo&afya Denemesi : "Tiirkde Eklerin Kokeni" TD 268, Ankara 1974. : Tiirkfenin Ekleri, TDK, Ankara 1981.. ~ M E R , Kiimile : "ikili Kokler ve Tiirkwnin Yapls~"TD XXII, 224, 1970, 110. s. : Tiirkiye TfirkcesindeKGkler, TDK, Ankara 1976.. JOHANSON, Lars: "Fiilimsi Onermelerin Gorevleri fjzerine", Bilimsel Bildiriler 1972, TDK, A n k m 1975, 523-529. S. K A L E S ~Hasan: "Amavut Dilinde Kullanllan Osmanlea-Turk~e Ekler" Bilinrsel Bilciiviler 1972, TDK, Ankara 1975, 141-149. s.. KARAMANLIOGLU,A.F.: "Kelimede MLnl Degigikligi ve Rir Ek", n r k. Dili &ti. I, TKAE,. Ankara 1966, 149-152. s. KISSLING, V. H. Joachim: "Mazii Nakli", Zurn Gebrach der mi* Vergangenheit im Osmanisch Tiirkischen " ZDMG CIX /2 ( N F . Band 34) 1959, 303-316. s. KONONOV, A.N.: "fsirnlerin ve Slfatlann Kiipiiltme Seki!leri ve Soz Yaprmi" TDAYB 1968, Ankara 1969, 81-88. s. : Grammatika Sovremennogo Turetskogo Ynzrka (Cagdav Turk Dili Grameri), Moskova 1965. (TDK KMiipthanesindc dosya hllinde ~evirisivardir). KORKMAZ, Zeynep: "Tiirkcede ok /ok Kuvvetlendirme (htensivum) Edatl ~zerine"TD 4 Y B 1961, Ankara 1962, 13-29. s. : ''Tiirkcede -acak /-ecek Gelecek Zaman (Futurum) Ekinin Ynp~sroze-. rine", DTCFD XVII, 1-2, 159-168. s. : "Tiirkqedeki -arak /-erek Zarf-fiil (Gerundium) Ekinin Yapis1 Uzerine", Resit Rahmeti drat I&, TKAE, Ankara 1966, 331-335. s. : "-as1 /+xi Gelecek Zaman him-fiil (Participium) Ekinin Yap~srUzerine" TDAYB 1968, Ankara 1969, 31-38. s.. : "Tiirk Dilinde +a Eki ve Bu Ek ile Yapilan him Te~killeriijzerine Bir Deneme" TDAYB 1958, Ankara 1988,4148. s. : "Turk Dilinde +a Eki ve Bu Ek ile Y ap~lanisirn Teykilleri fjzerine Bir Deneme" DTCFD WIT,3-4, 1960, 275-358. s.. : "Tiirkqede -Ol (.-a1 /-el, -d 141, -1d /-GI; -sal /-sel)I" TD XV, 181, 19bb. : "T~rkcxde-~l(-a1 /-el, -11 141, -ul 141; -sal /-sel) II",TD XVI, 187,1967. : "Tiirk~ede-Ol 1967.. (-a1 /-el, -11 141, -ul /-ul; -sal Isel) III" TD XVI, 188,. : "Tlirkiye Tifrk-indeki. -madan /-meden (-madin /-medin) Zarf -fiil (Gerundium) Ekinin Yapls~Ozerine". Tiirkoloji Der. 11, 1, 1965, 259269. s.. : "Tiirkpde -n Zarf-fiil Eki ile -pan /-pen Eki ve Tiiremeleri" TDAYB 1984, Ankara 1984,155-165. s. : "Eski Anadolu Tiirkwindeki -van /-ven, -vuz /-viiz Kigi ve Bildirme . Eklerinin Anadolu Ag~zlarindaki Kalrntrlan" TDAYB 1964, Ankara 1965, 43-65. s..

(6) : "Tiirkcede Ek Y~gdmasrOlaylar~ninMeydana Geligi &rine'' 1960, Ankara 1988, 173-180. s. TDAYB. : Trirk~edeEklerit~KulIunzl~ $ekille, i ve Ek Kaltplagmasi Olaylm, A. DTCF Yay., Ankara 1969.. u.. - a r - / a - Eki ve YalJlst.'Ozhi&, "AtatIjrk'un 100. Dogum Ydrna Arma&ir, A.0. DTCF Yay., Ankara 1-. : "Tiirkcede himden Fiil Tiireten -r-,. KORS, F.E. : Batr Tiirk Dillerindeki Simdiki Zaman Ekinin Mengei (Ruwa), Drevnosti v 111/I, Moskova 1907.. o. w. LEWICKI, M.: "-ra/-re, -rti I-rii, -rr /-ri jezykach altajskich " Co 15, Wilno 1938. LUB~MOV, K. : "Cagda* Turkiye Turkqsinde Cat1 Kategorisi ve Cati Ekleriyle 'I@n!tikn Fiiller" TD 147. 1963, 150-155. s. : "Cekim Eklerinin Anlam1 Nedir? " TD, IX, 103, 1959.. MANSURO~LIT,M.: "Tiirkcede -gay I-gey Eki ve Tiirelmeleri " Jean Deny Arma~unr,TDK, Ankara 1958, 171-182. s. : "Tiirkcede -gu Ekinin Fonksiyonlan" TM X, 1953,340-348. s. : "Tiirkcede -mq. Ekinin Fonksiyonlar~ Fuad Kiipriilii Armaganz, DTCF Yay, tstanbul, 1953, 345-350. s.. A.U.. II I. : "Turkcede -taq Ekinin Fonksiyonlar~"TDED VII, 1-2,1956,105-108. s. I. : "Tiirkiye ~iirk%si/SiizYaprmi ~ z e r i n Bazl e Notlar", TDED X, 1960. : "Tiirkcede Zamir Cekimi", TDED I, 1949, 501-518. s.. MARKOV, B.: "0 nastavtsima -ana, -liya, -1uk i -ciya" (-ana, -liya, -1uk ve -ciya ekleri hakkrnda), NUS Yezik, Yeni seri, VIII, 5-6, Belgrad, 1957, 151-170. s. NfKiFORoV. G.A. : "0 znacenii affiksa "-lar" v yakutskom yaz~ke"(Yakut dilinde -1ar ekinin m l n a s ~hakkinda), Tyurko1og1~eski.v sbornik 1, Moskova-Leningrad 1951. OZDEM~R, Emin : "- ma^ / - n ~ qEki" TD XXIV, 239,1971,382-383. s. : "Tiirkcede Fiillerin Cekimleniginc Toplu Bir Bak~p", TDAYB 1967, Ankara 1968, 177-203. s. : "~~lekle$en Yap~mEkleri", TD 205, 1968. : Terint Haz~rlarnaK~lavuzu,TDK, Ankara 1973.. ~ Z D E N ,R.H.: Terim Meselesi MiituisebetiyIe Dilin Islahi &eritie Bir Muht~ra,istanbul 1941. b Z 6 N . M. N.: Teritn Kdavuzu, Remzi Kitabevi, fstanbul.. ~ Z E L Sevgi: , TCrkiye Ttirkgesinde S~jzcukTirretme 1.e Birle~rirme,TDK, Ankara 1977.. PEKEL,A.G. : TCrk~eKelinte tfrerna Yollurr, Maarif Veklleti, tstanbul 1943. SANSA, Sabahat: "DIR in Modern Turkish", Procedirys oj' Turkish LC~.yuisricsConference, Bogazici Universitesi, 1986. SCERBAK, A.M.: "Existait -il le Datif (le Datif-Allatif) en -q dam Ie Turc Cornrnun?" Bilimsel Bildiriler 1972, Ankara 1975, 499-503. r..

(7)

(8)