“Bu rapor, Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA) tarafından MEVA Tarımsal DanıĢmanlık ve Gıda San. Tic. Ltd. ġti. firmasına yaptırılmıĢtır. AraĢtırmanın içeriği Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı ile projeye katkı sağlayan kurum/kuruluĢların görüĢ ya da tutumunu yansıtmamakta olup, yayında belirtilen bütün bilgilerin sorumluluğu MEVA Tarımsal DanıĢmanlık ve Gıda San. Tic. Ltd. ġti firmasına aittir.
Bu raporun tüm yayın hakları ise Batı Karadeniz Kalkınma Ajansına aittir ve yazılar ve içerik Ajansın izni olmadan kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.
Aralık 2019
”A r
a l ı k
2 0 1 9
”
2
ĠÇĠNDEKĠLER
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ... 5
TABLOLAR DĠZĠNĠ ... 6
1.GĠRĠġ... 8
2. MEVCUT DURUM ANALĠZĠ ... 11
2.1. Bartın ve Çevre İlleri Tarım Sektörü ... 11
2.2. Bartın İlinin Ekonomik Göstergeleri ... 12
2.3.Türkiye’deki Biyogaz ve Biyoyakıt İşletmelerinin Genel Durumu ... 14
2.4.Bartın’da Atıkların Genel Durumu ... 16
2.5. Biyokütle Kaynaklı Elektrik Enerjisi Üretimi İle İlgili Mevcut Yasal Mevzuat ... 16
2.6. Yapılacak Yatırımlara Yönelik Destekler ... 18
2.6.1. Yatırım Teşvik Belgesi Kapsamındaki Destekler ... 18
2.6.2. İmalat Esnasında Yerli Aksamın Kullanılması İle İlgili Destekler ... 19
2.6.3. Tarım Bakanlığı Teşvikleri ... 22
3. BĠYOGAZ VE BĠYOKÜTLE ĠġLETMESĠNĠN UYGUNLUĞU ... 22
3.1.Biyogaz ve Biyokütle Yatırımının Sektörel ve Bölgesel Politikalara Uygunluğu ... 23
3.2.Biyogaz ve Biyokütle Yatırımlarının Diğer Yatırımlar İle İlgili İlişkileri ... 23
3.3.Yenilenebilir Enerji Kaynağı Olarak Biyogaz veya Biyokütle Tesisinin Kuruluş Gerekçesi ve Bölgesel Düzeyde Talepler ... 24
3.3.1. Bartın İli Hayvansal Atık Varlığı ve Kullanım Durumu ... 24
3.3.2. Bartın İli Bitkisel Atık Durumu ve Kullanımı ... 27
3.3.3. Bartın İli Tarımsal Endüstri Atık Durumu ve Kullanımı ... 30
3.3.4. İldeki Yenilenebilir Enerji İçin Sanayi Atığı ve Evsel Atıklar ... 30
3.4. Yenilenebilir Enerji Kaynağı Olarak Biyogaz veya Biyokütle Tesisi için Uygulama Alanı Tespiti . 31 3.4.1. Fiziksel ve Coğrafi Özelliklere İlişkin Bilgiler ... 32
3.4.2. Tespit Edilen Alanın Yeri, Özellikleri ve Hammaddeye Olan Uzaklıkları ... 32
3.4.3.Biyokütle veya Biyogaz Tesisi Taslak Vaziyet Planı ve Yerleşimi ... 33
3.4.4. Tesis İçin Planlanan Yerin Kullanım Alanları ve Ulaşım Sistemi ... 33
3.4.5. Taslak İmar Planında Alan Kullanımı... 34
3.4.6. Önerilen Tesise İlişkin Altyapı Yatırımları Gereksinimleri ... 37
3.5. Biyokütleden Enerji Hammaddesi Üretme Yöntemleri ... 37
3.5.1. Gazlaştırma ... 37
3.5.1.1. Gazlaştırma Kimyası ... 38
3.5.1.2.Gazlaştırıcı Tipleri ... 41
3.5.1.3. Biyokütlenin Gazlaştırılması ... 45
3.5.1.4. Gazlaştırma Gazının Kullanıldığı Yerler ... 46
3.5.1.5. Gazlaştırma ve Sürdürülebilir Gelecek ... 47
3.5.1.6.Gazlaştırmanın Dezavantajları ... 47
3.5.2. Biyogaz... 48
3.5.2.1. Biyogazın Isıl Değeri ... 48
3.5.2.3. Biyogaz Üretiminde Kullanılan Organik Atık/Artık Hammaddeler Hayvansal Atıklar... 49
3.5.2.4. Biyogaz Üretiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ... 51
3
3.5.2.5. Biyogaz Tesislerinin Tasarımı ve Tasarımda Dikkat Edilmesi Gereken Parametreler ... 51
3.5.2.6. Biyogaz Üretiminde Kullanılan Sistemler ... 52
3.5.2.7. Tesis Tasarımında Dikkate Alınacak Hususlar ... 53
3.5.2.8.Biyogaz Üretiminin Yararları ... 53
3.5.2.9. Biyogaz ve Yan Ürünlerinin Kullanım Alanları ... 55
3.5.2.10. Dünya Biyogaz Üretimi ... 56
3.5.3. Biyokütle Çevrimleri ... 56
3.6. Bartın İli İçin Mevcut Kapasite Belirleme... 57
3.6.1. Bartın Merkez İlçe Biyogaz Potansiyeli ve Biyolojik Yakma ... 58
3.6.1.1. Biyogaz Potansiyeli ... 58
3.6.1.2. Biyolojik Yakma İle Elektrik Potansiyeli ... 60
3.7. Gelir ve Gider Varsayımları ... 62
3.7.1. Biyogaz Tesisi Fizibilitesi ... 62
3.7.1.1. Proje Etüt ve Danışmanlık Giderleri ... 62
3.7.1.2. Arazi Giderleri ... 63
3.7.1.3. Arazi Düzenleme ve Çevre Düzenleme Giderleri ... 63
3.7.1.4. İnşaat İşleri ... 63
3.7.1.5. Makine ve Ekipman Maliyetleri ... 64
3.7.1.6. Genel Giderler ... 65
3.7.1.7. Sabit Yatırım Giderleri ... 66
3.7.1.8. Elektrik, Su ve Yakıt giderleri ... 66
3.7.1.9. Kojenerasyon Destek Giderleri ... 66
3.7.1.10. Sigorta Giderleri ... 67
3.7.1.11. Nakliye Giderleri ... 67
3.7.1.12. Genel Yönetim Giderleri ... 67
3.7.1.13. Bakım Onarım Giderleri ... 67
3.7.1.14. Personel Giderleri ... 68
3.7.1.15. Amortisman Giderleri ... 68
3.7.1.16. Giderler Toplamı ... 69
3.7.1.17. İşletme Dönemi Gelirleri ... 69
3.7.1.18. Toplam Yatırım Tutarı ... 70
3.7.1.19. Gelir Gider Dengesi ... 70
3.7.2. Biyogaz Tesisi Ekonomik Değerlendirme ... 73
3.7.3. Biyokütle Yakma Tesisi Fizibilitesi... 73
3.7.3.1. Proje Etüt ve Danışmanlık Giderleri ... 73
3.7.3.2. Arazi Giderleri ... 74
3.7.3.3. Arazi Düzenleme ve Çevre Düzenleme Giderleri ... 74
3.7.3.4. İnşaat ve Makine Ekipman ... 74
3.7.3.5. Genel Giderler ... 74
4
3.7.3.6. Cansız Demirbaş Alım Giderleri ... 74
3.7.3.7. Sabit Yatırım Giderleri ... 75
3.7.3.8. Elektrik, Su ve Yakıt Giderleri ... 75
3.7.3.9. Türbin Bakım Giderleri ... 75
3.7.3.10. Sigorta Giderleri ... 75
3.7.3.11. Nakliye Giderleri ... 76
3.7.3.12. Genel Yönetim Giderleri ... 76
3.7.3.13. Bakım Onarım Giderleri ... 76
3.7.3.14. Personel Giderleri ... 77
3.7.3.15. Amortisman Giderleri ... 77
3.7.3.16. Giderler Toplamı ... 78
3.7.3.17. İşletme Dönemi Gelirleri ... 78
3.7.3.18. Toplam Yatırım Tutarı ... 78
3.7.3.19. Gelir Gider Dengesi ... 79
3.7.4. Biyokütle Yakma Tesisi Ekonomik Değerlendirme ... 81
3.7.5. Altyapı Yatırımları ... 81
3.7.6. Yatırımın Yıllara Göre Dağılımı ... 81
3.7.7. Yıllara Göre Tahsis ve Kira Gelirleri... 81
3.7.8. Yatırımın Finansmanı ve Finansal Analiz ... 81
3.8.Biyogaz ve Biyoyakıt Tesisleri İçin Organizasyon ve Yönetim... 81
3.8.1. Acil Eylem Planı... 82
3.8.2. Acil Eylem Ekibi ... 83
3.8.3. Kazalar ... 83
3.8.4. İlk Yardım ve Kurtarma Ekiplerinin Görev ve Sorumlulukları ... 83
3.8.5. Yangın ... 84
3.8.6. Deprem ... 84
3.9. Isı, Gübre ve Diğer Çıktıların Kullanımı ... 85
3.10. Faaliyet Programı………... 85
3.11. İlgili Kurum Görüşleri………... 85
3.12. Potansiyel Riskler………...86
3.13.Ulusal ve Uluslararası Pazarda İyi Uygulama Örnekleri ….……….………...86
4. SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 87
KAYNAKLAR ... 92
5
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ
ġekil 1: Yıllar Ġtibariyle Kurulu Güçte Kaynakların Paylarının GeliĢimi ... 10
ġekil 2: 2018 Yılı YEKDEM Üretiminin Kaynaklara Dağılımı ... 15
ġekil 3: Biyogaz Tesisi Taslak Vaziyet Planı ... 35
ġekil 4: Tarımsal Atık Yakma Tesisi Taslak Vaziyet Planı ... 36
ġekil 5: GazlaĢtırma ... 38
ġekil 6: GazlaĢtırma Kimyası ... 39
ġekil 7: GazlaĢtırmada Farklı Bölgeler ... 40
ġekil 8: Sabit Yataklı GazlaĢtırıcı ... 41
ġekil 9: GazlaĢtırıcı Tipleri ... 43
ġekil 10: GazlaĢtırıcı Sistem Ünitesinin ġematik GörünüĢü ... 44
ġekil 11: Biyokütle Yakıtı ... 45
ġekil 12: Biyokütle Yakıt Hazırlama Yöntemi ... 46
ġekil 13: Biyogaz Üretim Süreci ... 49
ġekil 14: Islak Çürütme Teknolojili Biyogaz Tesisi ... 52
ġekil 15: Biyogaz Tesis Ġç Kısım ... 53
ġekil 16: Biyogazın DönüĢüm Süreci ... 54
ġekil 17: Biyokütle Çevrimleri ... 56
ġekil 18: Biyokütle Proje Alanı (Bartın Merkez Akçamescit Köyü Tescil Harici Alan) ... 60
ġekil 19: Proje Organizasyon Yapısı ... 82
6
TABLOLAR DĠZĠNĠ
Tablo 1: Türkiye’de Lisanslı Gücün Kaynak Bazında 2017-2018 Arasındaki DeğiĢimi ... 9
Tablo 2: Lisanslı ve Lisanssız Kurulu Güç, Puant Talep, Lisanslı ve Lisanssız Elektrik Üretimi, Tüketim, Ġthalat ve Ġhracat Verileri ... 10
Tablo 3: KiĢi BaĢı Gayri Safi Yurt Ġçi Hâsıla ... 13
Tablo 4: Bartın Ġli Yıllara Göre Ġhracat ve Ġthalat Verileri ... 13
Tablo 5: 2017 Yılı Bartın ve Türkiye Mevduat Dağılımı ... 13
Tablo 6: 2017 Yılı Bartın ve Türkiye KiĢi BaĢı Mevduat Dağılımı ... 13
Tablo 7: Yıllar Ġtibariyle Lisanslı YEKDEM Katılımcı Sayısı ... 14
Tablo 8: Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı ... 15
Tablo 9: Yıllar Ġtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Yıllık Üretim Miktarları ... 15
Tablo 10: Yatırım TeĢvik Belgesi Kapsamındaki Destekler ... 19
Tablo 11: Biyokütle Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kapsamındaki Yerli Aksamlar ... 20
Tablo 12: Bartın 2018 Yılı Elektrik Enerjisi Üretimi ... 22
Tablo 13: Bartın 2018 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketimi ... 22
Tablo 14: Bartın Ġli Hayvansal Atık Varlıkları ve Kullanım Durumu ... 24
Tablo 15: Bartın Ġli 25 BaĢ Hayvan ve Üzeri Süt ĠĢletmeleri ... 25
Tablo 16: Bartın Ġli 50 BaĢ Hayvan ve Üzeri Süt ĠĢletmeleri ... 26
Tablo 17: Bartın Ġli 2013-2018 Yılı Kanatlı Hayvan Varlığı ... 26
Tablo 18: Bartın Ġli Kanatlı Hayvan ĠĢletmeleri ... 27
Tablo 19: Bartın Ġli Bitkisel Atık Varlıkları ve Kullanım Durumu ... 29
Tablo 20: Bartın Ġlinde Toplanan Katı Atık Miktarı ... 31
Tablo 21: Biyogaz Tesisi Alan Kullanımı ... 34
Tablo 22: Biyokütle Yakma Tesisi Alan Kullanımı ... 34
Tablo 23: ÇeĢitli Kaynaklardan Elde Edilebilecek Biyogaz Verimleri ve Biyogazdaki Metan Miktarları ... 50
Tablo 24: Hayvan Ağırlığı Bazında Üretilebilecek Günlük ve Yıllık YaĢ Gübre Miktarları ... 50
Tablo 25: Hayvan Varlığı Bazında Üretilebilecek Gübre ve Biyogaz Miktarı ... 51
Tablo 26: Dünya’da Üretilen ve Kullanılabilir Biyogaz Kaynakları ... 56
Tablo 27: ĠnĢaat ĠĢleri Maliyet Tablosu ... 64
Tablo 28: AĢamalara Göre Makine Ekipmanlar ... 64
Tablo 29:AĢamalara Göre Makine Ekipman Fiyatlandırması ... 65
Tablo 30: Sabit Yatırım Giderleri ... 66
Tablo 31: Yıllık Bakım Onarım Giderleri... 67
Tablo 32: Yıllık Personel Giderleri ... 68
Tablo 33: Yıllık Amortisman Giderleri ... 68
Tablo 34: Giderler Toplamı ... 69
Tablo 35: Gelirler Toplamı ... 70
Tablo 36: Gelir Gider Dengesi ... 71
Tablo 37: Tahmini Nakit AkıĢ Tablosu ... 72
Tablo 38: Sabit Yatırım Giderleri ... 75
Tablo 39: Yıllık Bakım Onarım Giderleri... 76
Tablo 40: Yıllık Personel Giderleri ... 77
Tablo 41: Yıllık Amortisman Giderleri ... 77
Tablo 42: Giderler ... 78
7
Tablo 43: Gelirler Toplamı ... 78
Tablo 44: Gelir Gider Dengesi ... 79
Tablo 45: Tahmini Nakit AkıĢ ... 80
Tablo 46: Projeler Faaliyet Programı... 86
8
1.GĠRĠġ
Günümüz dünyasında sanayi ve nüfustaki hızlı artıĢla birlikte enerjiye olan gereksinimler büyük oranda artıĢ göstermektedir. Bilindiği üzere dünyadaki en büyük enerji kaynakları yenilenemeyen enerji kaynaklarıdır. Bunlar petrol, doğal gaz, uranyum, kömür ve benzeri maddelerdir. Dünyadaki enerji ihtiyacının %94’ü yenilenemeyen enerji kaynaklarından sağlanmaktadır(Enerji ĠĢleri Genel Müdürlüğü, 2018). Son yıllarda mevcut yenilenemeyen enerji kaynaklarının dıĢında özellikle yenilenebilir enerji kaynakları fikri ve uygulamaları büyük oranda artıĢ göstermiĢtir. Bunun en önemli sebebi yenilenemeyen enerji kaynaklarının 25 ile 100 yüzyıl arasında rezervlerinin veya kaynaklarının bitecek öngörüsüdür. GüneĢ enerjisi, jeotermal enerji, dalga enerjisi, rüzgâr enerjisi gibi kaynakların yanı sıra biyokütle olarak tabir edilen yenilenebilir enerji kaynakları gelecekte yenilenemeyen enerji kaynaklarına iyi bir alternatiftir. Bu enerji türlerinden biyokütle enerjisinde; orman ürünleri, bitkiler, kentsel endüstriyel atıklar, hayvan ve sanayi atıkları ile atık çamurlar kullanılmaktadır.
Türkiye’nin 2018 yılı ülke genelindeki enerji tüketimi 149.000.000 ton/petrol eĢdeğeridir (TMMOB,2018). Türkiye, 2016 yılı enerji arzı kaynaklarına göre en büyük payı
%31 ile petrol bazlı enerji kaynaklarının kullanımı almaktadır. Diğer enerji kaynaklarının kullanımı ise %28 kömür, %28 doğal gaz, %4 hidroelektrik %3 biyoenerji, %6 jeotermal, rüzgâr ve güneĢ enerjisi olarak sıralanmaktadır. Son 15 yıl içerisinde Türkiye’deki enerji arzı
%72’dir ve enerji üretimi %41 oranında artmıĢ olup, 35.374.000 ton/petrol eĢdeğere ulaĢmıĢtır (TMMOB, 2018). Bu istatistik bilgilerine göre Türkiye’de enerjide dıĢa bağımlılığının arttığı görülmektedir. Bu enerji açığını ve dıĢa bağımlılığı kapatabilmenin en önemli yolları ya teknolojik enerji(nükleer enerji)ya da yenilenebilir enerji kaynaklarının daha verimli kullanılmasıdır. Türkiye’deki enerji üretiminin %44’ü kömür, %23’ü rüzgâr, jeotermal ve güneĢ enerjisi,%8’i biyoenerji, %8’i petrol ve %8’i hidroelektrik santralleri tarafından sağlanmaktadır(TÜĠK, 2018).
Bu bilgiler ıĢığında ülke potansiyelinin değerlendirilmesi ve oluĢan enerji açığının karĢılanmasında yapılacak en önemli çalıĢmalardan biri biyokütle enerjisi kullanımıdır.
Türkiye, gerek hayvansal atıklar gerekse orman ve bitki atıkları yönünden zengin bir ülkedir.
Ayrıca evsel atıklar, sanayi atıkları ve incelenememiĢ su altı atıkları(çamurlar) yönünden de
güçlü bir potansiyele sahiptir. Türkiye’de atıkların geri dönüĢüme çevrilme oranı %5’tir
(EAGD, 2018).
9
Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde biyokütle enerjisinin, diğer enerji kaynaklarına göre kullanımı %3,9’dur (UAS,2018). Türkiye’de biyokütle enerjisinin kaynak bazında yıllık potansiyelinin yaklaĢık 20.000.000 ton/petrol eĢdeğer olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde kullanılan biyokütle enerjisi miktarı ise 1.000.000 ton/petrol eĢdeğer civarındadır (TMMOB 2018). Türkiye’de biyokütle ile enerjiye çevrilebilecek atıkların sayısal değeri yaklaĢık olarak 8.600.000.000 dolar/yıldır. Türkiye’nin enerji ithali TÜĠK, 2018 yılı verilerine göre 43.000.000.000 dolardır. Biyokütle ile enerji dönüĢümü sağlanarak Türkiye’deki atıklar değerlendirildiği takdirde enerji ithalatının %20’lik kısmı karĢılanmıĢ olacaktır.
Tablo 1: Türkiye’de Lisanslı Gücün Kaynak Bazında 2017-2018 Arasındaki DeğiĢimi (EPDK, 2019)
Kaynak Türü 2017 Değeri
(MW)
Pay (%)
2018 Değeri (MW)
Pay (%)
2017-2018 DeğiĢimi (%)
Doğal Gaz 26.311,80 32,28 25.731,93 30,93 -2,20
Barajlı 19.746,05 24,23 20.534,80 24,69 3,99
Linyit 9.267,12 11,37 9.597,12 11,54 3,56
Ġthal Kömür 8.936,35 10,96 8.938,85 10,75 0,03
Akarsu 7.509,98 9,21 7.748,90 9,32 3,18
Rüzgâr 6.482,12 7,95 6.942,27 8,35 7,10
Jeotermal 1.063,73 1,31 1.282,52 1,54 20,57
Fuel Oil 702,77 0,86 709,21 0,85 0,92
TaĢ Kömür 616,15 0,76 616,15 0,74 0,00
Biyokütle 439,72 0,54 590,92 0,71 34,39
Asfaltit Kömür 405,00 0,50 405,00 0,49 0,00
GüneĢ 17,90 0,02 81,66 0,10 356,19
Nafta 4,74 0,01 4,74 0,01 0,00
LNG 1,95 0,00 1,95 0,00 0,00
Motorin 1,04 0,00 1,04 0,00 0,00
Genel Toplam 81.506,42 100,00 83.187,05 100,00 2,06
10
ġekil 1: Yıllar Ġtibariyle Kurulu Güçte Kaynakların Paylarının GeliĢimi (%) (EPDK,2019)
Tablo 2:Lisanslı ve Lisanssız Kurulu Güç, Puant Talep, Lisanslı ve Lisanssız Elektrik Üretimi, Tüketim, Ġthalat ve Ġhracat Verileri (EPDK-2019)
Ġthalat-Ġhracat
Verileri Birim 2015 2016 2017
DeğiĢim (%) 2016→2017
2018
DeğiĢim (%) 2017→2018 Lisanslı Kurulu Güç MW 73.146,90 77.563,44 81.506,42 5,08 83.187,05 2,06 Lisanssız Kurulu Güç MW 359,04 1.048,21 3.173,32 202,74 5.310,57 67,35
Puant Talep MW 43.289,00 44.733,98 47.659,65 6,54 46.159,55 -3,15 Lisanslı Üretim GWh 261.783,30 272.563,63 292.595,42 7,35 295.442,15 0,97 Lisanssız Üretim GWh 222,72 1.137,87 3.031,33 166,40 8.212,41 170,92 Tüketim GWh 265.724,40 277.522,01 292.003,54 5,22 302.772,30 3,69
Ġthalat GWh 7.411,10 6.400,13 2.729,06 -57,36 2.466,01 -9,64
Ġhracat GWh 2.964,60 1.442,08 3.300,10 128,84 3.073,60 -6,86
11
2. MEVCUT DURUM ANALĠZĠ
Bartın ili sınırları içerisinde biyogaz veya biyokütle tesisi kuruluĢu amacıyla yatırım kârlılığını hesaplayabilmek için mevcut durum etüdünün incelenmesi gerekir. Konu ile ilgili parametreler ildeki tarım sektörü, sanayi sektörü, atık yönetimi, enerji arz ve talepleri ve Bartın ilinin endüstriyel ihtiyaçlarıdır. Mevcut durum analizinde bu parametreler ile ilgili gözlem, saha ziyaretleri, ülke, il ve kurum verileri dikkate alınarak gerekli çalıĢmalar yapılmıĢtır.
2.1. Bartın ve Çevre Ġlleri Tarım Sektörü
Bartın ili 2.330.000 dekarlık araziye sahip olup, bu arazinin % 28,69’u tarım alanıdır.
Bartın ilinin en büyük arazi varlığını merkez ilçe ve ulus ilçesi oluĢturmaktadır. Arazilerin
%45,60’ı tarla bitkileri, %10,92’si meyve bahçesi %2,61’i de sebze ekim/dikim için kullanılmaktadır. Toplam tarımsal arazi varlığının %59,13’ü ekilebilir durumdadır. Geri kalan alan ise çayır ve kullanılmayan tarım alanlarından oluĢmaktadır. Bartın ilinde araziler genel olarak küçük ve parçalı arazilerden oluĢmaktadır. Ġl genelinde 50 dekar üzerindeki toplam arazi miktarı 49 adettir. Yine il genelinde tarımsal araziler Çiftçi Kayıt Sistemine (ÇKS) kaydedilirken veraset ilamı yapılmamıĢ arazilerin kaydı yapılmamaktadır. Bu Ģekilde 45.000 dekarlık arazide kayıt dıĢı arazi kullanıldığı öngörülmektedir(TOB, 2018).
Bartın Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 yılı verilerine göre Bartın ilinde büyükbaĢ hayvan varlığı 62.727 adet, küçükbaĢ hayvan varlığı 6.302 adet, kanatlı hayvan varlığı 1.166.633 adettir. Bartın il olarak, ülke içerisinde büyükbaĢ hayvan varlığında 72’nci, küçükbaĢ hayvan varlığı olarak 81’nci ve manda hayvan varlığı olarak 12’nci durumdadır.
BüyükbaĢ iĢletme kapasite büyüklüğü oranlarına göre ise 21-50 baĢ arası 222 adet, 51-100 baĢ arası 36 adet, 101-200 baĢ arası 7 adet, 201 baĢ ve üstü 4 adet büyükbaĢ hayvancılık iĢletmesi bulunmaktadır. Bartın ilinde kanatlı hayvan iĢletme sayısı ise 29 adettir.
Biyogaz ve biyoyakıt üretimi kurulacak yenilenebilir enerji kaynakları üretim tesisleri
için hammadde eldesi en önemli konudur. Hammaddenin taĢınma mesafesi de en önemli
maliyet kalemlerindendir. Hammadde taĢınma mesafelerinde Türkiye de rantabl en uzun
taĢıma mesafesi biyoenerji üretim tesisinin 15-20 km mesafesinin altında olmasıdır. Ġl bazlı
mesafeye göre maliyet analizleri buna göre yapılır. Bu arada komĢu illerin hammadde
kaynakları da araĢtırılır. Bunun sebebi il sınır çizgisine yakın alanda hammadde yoğunluğu
tespit edilir ise komĢu illerden hammadde tedarikinin yapılıp yapılamayacağının anlaĢılması
12
içindir. Bu nedenle Bartın ilinin komĢusu olan illerin genel tarımsal potansiyeline bu bölümde değinilmiĢtir.
Zonguldak ili, 331.000 dekarlık arazi sahip olup, bu arazinin %28’i (93.028 ha) tarım arazisidir. Tarım arazisinin 39.259 hektarlık kısmı kullanılmamaktadır. Zonguldak ilinin en büyük arazi varlığını Çaycuma ve Gökçebey ilçesi oluĢturmaktadır. ÇKS’ye kayıtlı çiftçi sayısı 22.537’tür (ÇKS, 2018). Toplamda 18.873 ton sebze yetiĢtirilmektedir. Zonguldak ilinde büyükbaĢ hayvan sayısı 80.757, küçükbaĢ hayvan sayısı 34.268 ve kümes hayvanı 7.313.572 adettir (Zonguldak Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü,2018).
Kastamonu ilinin toplam 367.445 hektar tarım arazisi mevcut olup, bunların 123.891 hektarı kuru tarım arazisi ve 243.554 hektar sulanabilir tarım arazisidir. Tarım arazilerinin 132.484 hektar tarla, 15.317 hektar bağ ve bahçe (örtüaltı dâhil), 51.728 hektar ise tarıma elveriĢsiz arazilerden oluĢmaktadır. Ġlin en büyük tarımsal ürün verilerini 229.000 ton mısır, 141.000 ton Ģekerpancarı oluĢturmaktadır. Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 yılı verilerine göre Kastamonu ilinde büyükbaĢ hayvan sayısı 325.379, küçükbaĢ hayvan sayısı 100.889 ve kanatlı hayvan sayısı 616.200’dür(Kastamonu Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2018).
Karabük ili 93.020 hektar tarım arazisine sahiptir. Arazilerin 33.385 hektarında tarımsal üretim yapılmaktadır. Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 verilerine göre tahıl ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarı 68.226 ton, örtüaltı, sebze ve meyve üretim miktarı 6.030 tondur. BüyükbaĢ hayvan varlığı 50.226 adet, küçükbaĢ 26.457 adet ve kanatlı hayvan varlığı 1.453.023 adetten oluĢmaktadır.
2.2. Bartın Ġlinin Ekonomik Göstergeleri
Bartın ili 2018 yılı adrese dayalı nüfus verilerine göre 198.999 nüfusa sahiptir. 2018 TÜĠK verilerine göre nüfus yoğunluğu 93,7 km
2, hane halkı büyüklüğü 3,09 kiĢi toplam ihracat 26.896.610 dolar, toplam ithalat 13.476.874 dolar, yıllık nüfus artıĢ hızı binde 6,16, ölüm hızı binde 6,4, hastane sayısı 3 ve toplam elektrik tüketim değeri 35.944 MWh’tır.
Bartın geliĢmiĢlik endeksine göre Türkiye’de ilk 50 vilayetten biridir ve 47. sıradadır. TÜĠK 2018 yılı verilerine göre mutluluk endeksine göre ülkede 42. sıradadır.
Bartın ilinin 2018 yılı TÜĠK verilerine göre, büyükbaĢ hayvan sayısı 52.746 adet,
küçükbaĢ hayvan sayısı 5.834 adet, canlı hayvan değeri 265.304.000 TL, hayvansal ürünler
değeri 65.681.000 TL, bitkisel üretim değeri 250.938.000 TL, tahıl ve diğer bitkisel ürünlerin
üretim miktarı 389.163 ton, toplam iĢlenen tarım alanı 31.951 hektar, toplam tarımsal üretim
13
değeri 598.190.994 TL, kiĢi baĢına tarımsal üretim değeri 3.006 TL ve örtü altı sebze-meyve miktarı 16.445 tondur. Ġl tarımsal üretim yönünden potansiyeli olan illerimizdendir. Köylerde yaĢayan oranı yüksek olan illerden biridir. Ġklimsel verileri ve toprak kalitesi iyidir. Ekilebilir arazi azlığı ve tarımsal istihdam sorunu ilin baĢlıca tarımsal problemlerindendir.
Tablo 3: KiĢi BaĢı Gayri Safi Yurt Ġçi Hâsıla (TÜĠK, 2018)
KiĢi BaĢı Yurtiçi
GSYH (Bartın Ġli)
Tutar ($)
KiĢi BaĢı Yurtiçi GSYH (Bartın Ġli)
Tutar ($)
2006 4.891,06 2013 8.187,90
2007 5.923,76 2014 7.899,05
2008 6.566,56 2015 7.078,96
2009 5.461,73 2016 7.019,82
2010 6.563,43 2017 6.629,80
2011 7.171,29 2018 5.962
2012 7.655,72 2019 -
Tablo 4: Bartın Ġli Yıllara Göre Ġhracat ve Ġthalat Verileri (TĠM, 2018)
Yıl Ġhracat ($) Ġthalat ($)
2008 9.632.000 8.143.000
2009 14.659.000 8.950.000
2010 15.694.000 9.316.000
2011 20.625.000 14.850.000
2012 14.116.000 15.211.000
2013 20.314.000 8.957.000
2014 11.176.000 9.325.000
2015 9.570.000 11.908.000
2016 13.806.000 12.137.000
2017 19.671.899 10.941.000
06/2018 15.950.947 7.312.850
Tablo 5: 2018 Yılı Bartın ve Türkiye Mevduat Dağılımı (TBB, 2018) Yıl Ġl Sırası Payı (%) Bartın Ġli Mevduat
(TL)
Türkiye Mevduat (TL)
2018 60 0,1 2.463.000.000 TL 2.036.665.000.000
Tablo 6: 2018 Yılı Bartın ve Türkiye KiĢi BaĢı Mevduat Dağılımı (TBB, 2018)
Yıl Ġl Sırası Bartın Ġli Mevduat
(TL)
Türkiye Mevduat (TL)
2018 27 12.377 25.203
14
2.3.Türkiye’deki Biyogaz ve Biyoyakıt ĠĢletmelerinin Genel Durumu
Türkiye’nin güneĢlenme süresi, tarım arazisi potansiyeli iklim koĢulları, bitki örtüsü ve su kaynakları incelendiğinde ülke, biyokütle açısından uygun bir ülkedir. Türkiye’de biyokütle ilk baĢlarda ticari olmayan geleneksel yöntemle yakıt biçiminde kullanılmaktaydı.
Ancak 2000’li yıllardan sonra modern tesisler ile biyokütle kullanılmaya baĢlanması, yerel kalkınmanın sağlanması, küresel ısınmanın azaltılması açısından önemli bir geliĢme oluĢturmuĢtur. Türkiye’de biyokütle enerjisinin kullanımı hem enerjide dıĢa bağımlılığın azaltılmasına hem de tarımsal ve endüstriyel kirlenmenin önlenmesine yardımcı olmaktadır.
YEKDEM’e (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) kayıtlı biyokütle lisanslı iĢletme sayısı 2011 yılında 3 adet iken 2018 yılında 70 adete ulaĢmıĢtır. Kurulu güç kapasitesi de 45 MW’tan 349,21 MW’a ulaĢmıĢtır. Yıllık üretim miktarı ise 374 MWh iken 2018 yılında 2.047 MWh’a ulaĢmıĢtır (EPDK 2018).
Enerji Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2018 yılı verilerine göre biyokütleden elde edilen enerji miktarı 4,2 milyon ton/petrol eĢdeğerdir. Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü 2018 yılı verilerine göre Türkiye’de atıkların toplam enerji eĢ değeri ise 44.028.795 ton petrol eĢdeğeri (tep)/yıldır. Biyodizel iĢleme lisansına sahip firma sayısı 11 adet, biyoetanol firma sayısı 3 adet ve biyokütle kaynaklı elektrik üretim yapan santral sayısı 128 adettir. AĢağıda Grafik 1’de ve Tablo 7’de yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreten tesislerin güç geliĢimi gösterilmiĢtir.
Tablo 7:Yıllar Ġtibariyle Lisanslı YEKDEM Katılımcı Sayısı (Adet) (EPDK, 2018)
Türü 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
GüneĢ - - - 2 3
Hidrolik 4 44 14 40 126 388 418 447
Rüzgar 9 22 3 21 60 106 141 151
Biyokütle 3 8 15 23 34 42 57 70
Jeotermal 4 4 6 9 14 20 29 37
Genel Toplam 20 78 38 93 234 556 647 708
15
Tablo 8: Lisanssız Kurulu Gücün Kaynaklara Göre Dağılımı (MWe-%) (EPDK 2018)
Kaynak Türü
2017 2018
Kurulu Güç (MWe)
Oran (%)
Kurulu Güç (MWe)
Oran (%)
GüneĢ (Fotovoltaik) 2.978,84 93,87 5.016,99 94,47
Doğal gaz 85,88 2,71 153,04 2,88
Biyokütle 66,72 2,10 79,18 1,49
Rüzgâr 32,20 1,01 51,95 0,98
Hidrolik 8,69 0,27 8,91 0,17
GüneĢ (YoğunlaĢtırılmıĢ) 1,00 0,03 0,50 0,01
Genel Toplam 3.173,32 100,00 5.310,57 100,00
Tablo 9: Yıllar Ġtibariyle YEKDEM Katılımcılarının Yıllık Üretim Miktarları (MWh)
Türü 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
GüneĢ - - - - - 24.268 39.140
Lisanssız - - - 222.724 1.134.024 3.031.558 8.212.478
Hidrolik 2.296.047 528.646 1.072.832 5.683.331 25.520.255 24.417.133 27.338.752 Rüzgâr 2.081.745 234.000 2.378.819 8.275.992 14.163.403 16.765.418 19.002.863 Jeotermal 487.364 857.527 1.436.579 2.710.856 3.706.764 4.503.345 5.968.202 Biyokütle 374.002 750.715 925.516 1.050.796 1.306.057 1.789.053 2.047.082 Genel Toplam 5.239.158 2.370.888 5.813.746 17.943.699 45.830.503 50.530.776 62.608.517
ġekil 2: 2018 Yılı YEKDEM Üretiminin Kaynaklara Dağılımı (%)(EPDK, 2018)
16
2.4.Bartın’da Atıkların Genel Durumu
Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü 2018 yılı verilerine göre Bartın ilinde, hayvansal atık miktarı 398.153 ton/yıldır ve bu miktarın %91’i büyükbaĢ, %1,05’i küçükbaĢ ve %7,79 kanatlı hayvansal atıkları oluĢturmaktadır. Bartın ilinde hayvansal atıkların yıllık enerji değeri 3.271 ton/petrol eĢ değerdir. Bartın ili bitkisel atık miktarı 403.672 ton/yıldır ve bu atık miktarının %91,95’i tarla bitkileri atıklarından oluĢmaktadır. Bartın ili yıllık bitkisel atık enerji değeri 170.773 ton/petrol eĢdeğeridir ve bunun %92’sini tarla bitkileri oluĢturmaktadır.
Bartın ili kentsel atık miktarı 63.199 ton/yıl olup, bu oranın %45’i organik atık, %55’i de kentsel diğer atıktır. Bartın ilinin organik atıklarının enerji değeri 2.981 tep/yıldır. Bartın ilinin bağlı bulunduğu Orman Bölge Müdürlüğü olan Zonguldak’a göre orman atıkları varlığı değeri 76.561 ster/yıl, orman atıklarının enerji değeri 15.404 ton/petrol eĢdeğeridir. Bartın ilinde biyodizel ve biyoetanol üreten firma yoktur. Ġlde lisanslı ve lisanssız elektrik üretimi yapan biyokütle tesisi bulunmamaktadır (YEGM,2018).
2.5. Biyokütle Kaynaklı Elektrik Enerjisi Üretimi Ġle Ġlgili Mevcut Yasal Mevzuat Biyokütle kaynaklı elektrik enerjisi üretimi ile ilgili mevzuatlar aĢağıda verilmiĢtir.
6146 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu
5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Elektrik Enerjisi Üretimine ĠliĢkin Kanun
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine ĠliĢkin Yönetmelik
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine ĠliĢkin Yönetmelik
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamın Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine ĠliĢkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Ait Tebliğ
Enerji Piyasası Kanunu, enerji piyasası ve rekabetçi sistemin korunmasına dair
faaliyetleri üretim, iletim, dağıtım, toptan ve perakende satıĢ, piyasa iĢletim faaliyetleri, ithalat
17
ve ihracat ile ilgili düzenleme, belgelendirme, ruhsatlandırma ve bu faaliyetlerin ne Ģekilde yapılacağına dair gerekli düzenlemeleri içerir.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına ĠliĢkin Kanunu, yenilenebilir kaynakların, güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması, kaynak çeĢitliliğin artırılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması ve bu kanunla ilgili imalat sektörünün geliĢtirilmesini amaç edinmektedir. Bu kanun kapsamında biyokütle kaynaklarını kullanarak elektrik enerjisi ve yakıt üretimine yönelik AR- GE tesis yatırımları, Bakanlar Kurulu tarafından teĢvikten yararlandırılabilir. Bu kanuna göre 2021 yılına kadar biyokütle tesislerinden elde edilecek elektrik enerjisinin kwh’ine 13,3 cent/dolar devlet tarafından ödenecektir.
Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği, elektrik piyasasındaki ön lisans ve lisanslandırma uygulamalarına iliĢkin usul ve esasları belirler. Ön lisans ve lisans sahiplerinin hak ve yükümlülüklerini ve sınırlarını açıklar. Ayrıca ön lisans ve lisans baĢvurularında baĢvuru süreci, yetkinlikler, baĢvuruların değerlendirilmesi ve sonuçlandırılması, lisans sonlandırılması ve iptali, ön lisans ve lisans ile kazanılan hak ve yükümlülüklerin izahat ve açıklamalarını yapmaktadır.
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine ĠliĢkin Yönetmeliği, enerji piyasasında 1 MW kurulu gücün altındaki üretim tesislerinin ve bununla ilgili tüketicilerin elektrik arzının karĢılanması ile ilgili Ģartların belirlenmesi, küçük ölçekli elektrik üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması, elektrik iletim hatlarındaki kayıpların önlenmesi amacıyla lisansa tabi olmadan elektrik üretimi yapacak gerçek ve tüzel kiĢiliklerin hak, yükümlülük ve sorumluluklarını belirler.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine ĠliĢkin Yönetmeliği, Yenilenebilir Enerji Kaynaklı Belgesi kurulması ve destekleme mekanizmasının oluĢturulması amacıyla görev yapan kamu kurum ve kuruluĢlarının görev, yetki ve sorumluluklarını tanımlar.
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) Yönetmeliği, büyük ölçekli
yenilenebilir enerji kaynakları alanları oluĢturmak amacıyla kamu, hazine ve özel mülkiyete
ait taĢınmazlarda bu tesislerin kurulması ile ilgili tahsis iĢlemlerinin hızlı bir Ģekilde
yapılmasını amaç edinmektedir. Ayrıca, YEKA belirlenmesi ile ilgili hak ve yükümlüklerini
belirler.
18
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanlarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamın Desteklenmesi Hakkında Yönetmeliği, yenilenebilir enerji kaynağına göre belirlenen yerli aksamın desteklenmesi ve artı fiyat verilmesi ile ilgili yasal düzenlemeleri belirler.
Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine ĠliĢkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Ait Tebliği, lisansız elektrik üretimine iliĢkin yönetmelik kapsamında düzenlemelerin açıklanması ve uygulamasının sağlanması amaçlanmaktadır.
2.6. Yapılacak Yatırımlara Yönelik Destekler
Biyogaz ve biyokütle tesislerine yapılacak destekler üç kısımda incelenmektedir.
2.6.1. Yatırım TeĢvik Belgesi Kapsamındaki Destekler
Sanayi ve Kalkınma Bakanlığı teĢviklerinden olan yatırım teĢvik belgesi geliĢmiĢlik
endeksine göre bölgelere ayrılmıĢtır. Bartın ili, yatırım teĢvik sisteminde 4. bölgede yer
almaktadır. Bölgesel teĢvik yatırım Ģartlarını sağlamıĢ olmak ve yatırım teĢvik belgesi almıĢ
olmak kaydıyla; KDV Ġstisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi Ġndirimi, Sigorta Primi
ĠĢveren Hissesi Desteği, Faiz Desteği ve Yatırım Yeri Tahsisi gibi destek unsurlarından
faydalanma imkânı bulunmaktadır. En az sabit yatırım tutarı 500.000 TL olan tesisler yatırım
teĢvik sisteminden yararlanmaktadır. OSB içinde gerçekleĢtirilecek yatırımlar; Vergi Ġndirimi
ve Sigorta Primi ĠĢveren Hissesi Desteği bakımından 5. Bölge teĢvik oranlarından
faydalanmaya hak kazanabilirler. Biyogaz ve yakma tesisi yatırım teĢvik sistemindeki
öncelikli yatırım konularından olduğu için (enerji verimliliğine yönelik tesisler) teĢvik
sisteminde 4. Bölge yatırımlarından yararlanmaktadır.
19
Tablo 10: Yatırım TeĢvik Belgesi Kapsamındaki Destekler
Destek Unsurları BÖLGELER
1.Bölge 2.Bölge 3.Bölge 4.Bölge 5.Bölge 6.Bölge
KDV Ġstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Vergi
Ġndirimi Vergi Ġndirim Oranı %50 %55 %60 %70 %80 %90
Yatırıma Katkı Oranı %15 %20 %25 %30 %40 %50
Yatırım dönemi vergi indirimi YOK %10 %20 %30 %50 %80 ĠĢletme dönemi vergi indirimi %100 %90 %80 %70 %50 %20 Sigorta Primi
ĠĢveren Hissesi Desteği
Uygulama Süresi 2 Yıl 3 Yıl 5 Yıl 6 Yıl 7 Yıl 10 Yıl
Destek Tutarının Azami Miktarı (Destek Tutarının Sabit Yatırım Tutarına Oranı)
%10 %15 %20 %25 %35 %50
Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Faiz Desteği Ġç Kredi YOK YOK 3 Puan 4 Puan 5 Puan 7 Puan
Döviz / Dövize Endeksli Kredi YOK YOK 2 Puan 2 Puan 2 Puan 2 Puan
Azami Destek Tutarı (Bin TL) YOK YOK 500 600 700 900
Sigorta Primi Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK VAR
ĠnĢaat-Yapı Harçları Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Emlak Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Damga Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
2.6.2. Ġmalat Esnasında Yerli Aksamın Kullanılması Ġle Ġlgili Destekler
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik
Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamın Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik ileilgili aĢağıda ismi ve sistemde oranı verilen makine ve ekipmanlar da yerli üretim malzeme ve
makine sistemi kullanılır ise desteklenme kapsamında değerlendirilir.
20
Tablo 11: Biyokütle Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kapsamındaki Yerli Aksamlar
1.AkıĢkan Yataklı Buhar Kazanı
AkıĢkan yataklı biyokütle yakma teknolojilerinin kullanıldığı buhar üretim sistemi 1.1. Hammadde hazırlama ünitesi
Hammaddelerin fiziksel olarak hazırlandığı ve yanma ünitesine kadar
beslenmesini sağlayan donanımların bütünü 15
1.2. Yanma ünitesi 35
1.3. Buhar Kazanı 25
1.4. Baca gazı temizleme sistemi 25
2.Sıvı veya Gaz Yakıtlı Buhar Kazanı
Sıvı veya gaz formundaki biyo-yakıtların yanma ısısının kullanılması sonucu buhar üreten ünite ve bileĢenleri
2.1. Buhar kazanı 40
2.2. Brulör 35
2.3. Pompa 20
2.4. Isı ve kazan kontrol paneli 5
3.GazlaĢtırma ve Gaz
Temizleme Grubu
GazlaĢtırma ünitesi: Biyokütle kaynaklarının sınırlı miktarda oksijenli veya oksijensiz ortamda termokimyasal veya biyolojik bozunumu ile yanabilen gaz bileĢimlerinin elde edildiği ünite ve bileĢenleri
Gaz temizleme ünitesi: GazlaĢtırma ünitesinde üretilen yanabilen gaz bileĢiminin içerisindeki kirleticilerin fiziksel, kimyasal veya termal iĢlemlerle bertaraf edilerek kullanılabilir hale getiren ünite ve bileĢenleri
3.1. Hammadde hazırlama ünitesi GazlaĢtırma ünitesine beslenmek üzere
hammaddenin fiziksel ve/veya kimyasal olarak hazırlandığı
kırıcı/öğütücü/parçalayıcı, karıĢtırıcı, kurutucu veya Ģartlandırıcı vb. donanımlar bütünü
10 3.2. Hammadde besleme ünitesi
Hazırlanan hammaddenin gazlaĢtırma ünitesine kadar iletilmesini sağlayan
konveyör vb. donanımlar bütünü 10
3.3. GazlaĢtırma ünitesi 35
3.4. Gaz temizleme ünitesi
GazlaĢtırma ünitesinden elde edilen ve yakıt olarak kullanılacak gazın aĢamalı olarak temizlendiği ünite
20
3.5. Gaz yakma ünitesi 25
4.Buhar veya Gaz Türbini
Biyokütle gazlaĢtırma grubunda üretilen temizlenmiĢ gaz bileĢimini yakarak veya akıĢkan yataklı, sıvı veya gaz yakıtlı buhar kazanlarında üretilen buharı kullanarak mekanik enerji üreten ekipman.
4.1. Buhar türbini
4.1.1. Türbin 55
4.1.2. Yağlama sistemi 15
4.1.3. Hız kontrol sistemi 15
4.1.4. YoğuĢma Sistemi 15
4.2. Gaz türbini
4.2.1. Türbin 55
4.2.2. Yağlama sistemi 15
4.2.3. Hız kontrol sistemi 15
4.2.4. Egzoz sistemi 15
5.Ġçten yanmalı motor veya stirling motoru
5.1. Ġçten yanmalı motor: Biyokütle kaynağından üretilen gaz(Sentez gazı, Metan içerikli gaz vb.) ile çalıĢabilen motor
5.1.1. Motor 55
5.1.2. Yakıt sistemi 15
21
Devam Ediyor (Tablo 11’in devamı)
5.1.4. Soğutma Sistemi 15
5.2. Stirling motoru: Hava veya baĢka bir gazın farklı ısı seviyelerinde oluĢan genleĢme ve daralma hareketine dayalı dıĢarıdan ısı kaynaklı motor.
5.2.1. Motor 55
5.2.2. Alternatör 25
5.2.3. Soğutma sistemi 20
6. Jeneratör ve Güç
Elektroniği
6.1. Jeneratör:
Mekanik enerjiyi stator ve rotor ekipmanları yardımıyla elektrik enerjisine
dönüĢtüren donanım. 70
6.2. Güç elektroniği:
30 Jeneratörlerden üretilen elektrik enerjisi karakteristiğinin, tesisin Ģebekeye bağlantı noktasındaki elektriksel karakteristikler ile uyumlu hale getirilmesinde kullanılan elektrik/elektronik donanım ve bu donanıma ait yazılım (trafo ve Ģalt ekipmanları hariç).
7.Kojenerasyon Sistemi
Isı, elektrik ve/veya mekanik enerjiyi eĢ zamanlı olarak aynı ünitede üreten sistem
7.1. Atık ısı geri kazanımı sistemi 35
7.2. Otomasyon sistemi 35
7.3. Kondansatör ekipmanları 30
Yukarıdaki tabloda rakamsal değerler yerli aksamın içindeki bütünleĢtirici parçaların yüzde oranını belirtmektedir. Bu oranlara göre yerli aksam ilavesi aĢağıdaki formüle göre hesaplanır.
Bu formülde geçen;
YKĠF: Yerli Katkı Ġlave Fiyatını (ABD Doları cent/kWh),
AĠO: Yönetmelik Ekindeki BütünleĢtirici Parçanın Aksam Ġçindeki Oranını (%),
YKĠ: 5346 Sayılı Kanuna ekli II Sayılı Cetveldeki Yerli Katkı Ġlavesini (ABD Doları cent/kWh),
n: Aksam Ġçerisinde Yerli Ġmal Edilen BütünleĢtirici Parça Sayısını ifade eder.
Tesisin herhangi bir ünitesinde kullanılan herhangi bir aksam için, bütünleĢtirici parçanın aksam içindeki oranı tesiste kullanılan tüm üniteler için aynı olmak zorundadır.
BütünleĢtirici parçanın aksam içindeki oranının aynı olmaması durumunda üniteler arasındaki en düĢük yerli aksam oranı dikkate alınarak yerli katkı ilave fiyatı hesaplanır.
22
2.6.3. Tarım Bakanlığı TeĢvikleri
Kırsal kalkınma yatırımlarını destekleme programı kapsamında eğer yenilenebilir enerji tesisi bir yatırımın enerji ihtiyacını karĢılamaya yönelik yapılır ise destekleme kapsamında değerlendirilir. Destek oranları her yıl yayınlanan KKYDP uygulama tebliği ile belirlenir. Seracılık Yatırımların da, alternatif enerji kaynağı ile seranın enerji ihtiyacını karĢılayacak yenilenebilir enerji tesislerine proje bedelinin %50 oranında hibe verilmektedir.
Ayrıca alternatif enerji kaynağı ile üretim yapacak tarımsal iĢletmelere iĢletme ihtiyacının karĢılanacağı enerji bedeli kadar olan proje bedelinin %50’si oranında hibe vermektedir. En son yayınlanan
02/08/2019 tarih ve 30850 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında Tarıma Dayalı Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi Hakkındaki 2019/30 numaralı Tebliğ’ine göre yenilenebilir enerji kaynağı proje üst limiti 2.500.000 TL’dir.
3. BĠYOGAZ VE BĠYOKÜTLE ĠġLETMESĠNĠN UYGUNLUĞU
Bartın ili, kullandığı enerjinin bir kısmını diğer illerden sağlayan bir vilayettir. Ġlde yenilenebilir enerji tesislerinden EPDK 2018 verilerine göre, 2018 yılı içinde 27.101,83 MWh elektrik üretimi gerçekleĢmiĢtir. Aynı dönemde elektrik enerjisi tüketimi ise 459.702,11 MWh’tir. 2018 yılında ilin enerji tüketimin enerji üretime oranı ise %5,90’dır. Bartın ilinde yapılması muhtemel tarımsal veya sanayi tesislerini veya yatırımlarını destekleyecek ve maliyet girdilerini düĢürecek faktör enerjidir. Biyogaz ve biyokütle iĢletmesinin kuruluĢ amacı da gerekli enerji açığını azaltacak faaliyetlerden biri olmasıdır.
Tablo 12: Bartın 2018 Yılı Elektrik Enerjisi Üretimi (EPDK, 2018)
Türü Elektrik Üretimi (
MWh)
Ülke Ġçindeki PayıLisanslı Tesisler 27.024,28 0,01
Lisanssız Tesisler-Sisteme Verilen
Fazla Enerji
77,55 0,00Tablo 13: Bartın 2018 Yılı Elektrik Enerjisi Tüketimi (MWh) (EPDK, 2018)
Aydınlatma Mesken Sanayi Tarımsal
Sulama Ticarethane Genel
Toplam Payı (%) 25.123,01 126.425,67 199.381,04 751,43 108.020,96 459.702,11 0,20
23
3.1.Biyogaz ve Biyokütle Yatırımının Sektörel ve Bölgesel Politikalara Uygunluğu Bartın ilinin doğal gaz piyasası 2018 yılı sektör verilerine göre, ilde kullanılan doğalgaz miktarı konutlarda 64.899.828,15 m
3ve sanayi tesislerinde 19.174.426,88 m³’dür (Bartın Çevre ġehircilik Ġl Müdürlüğü 2018). Elektrik üretiminde 2018 yılı verileri göre biyokütleden elektrik enerjisi üretimi yoktur.
Türkiye’de lisanssız elektrik üretiminin içerisinde biyokütlenin payı %4,57’dir.
Türkiye’de lisanssız elektrik üretim kapsamında biyokütle ile üretilen elektriğe ödenen bedel EPDK 2018 yılı verilerine göre 71.766.216,62 TL’dir. Bartın ilinin 2018 yılı içerisinde kullandığı elektrik
459.702,11MWh olup, bu tüketimin
25.123,01MWh aydınlatma,
126.425,67MWh mesken,
199.381,04MWh sanayi,
751,43MWh tarımsal sulama ve
108.020,96 MWh ticarethanede kullanılmıĢtır.3.2.Biyogaz ve Biyokütle Yatırımlarının Diğer Yatırımlar Ġle Ġlgili ĠliĢkileri
Bartın il sınırları içerisinde kurulması planlanan biyogaz veya biyokütle tesislerinin ürün çıktıları elektrik enerjisi, doğalgaz, ısı enerjisi ve kompost gübredir. Türkiye de elektrik enerjisi lisanslı üretim olduğu takdirde EÜAġ’nin hatlarına kwh 13,3 Cent/dolar’dan verilmektedir. Kompost gübre il içerisindeki özellikle seracılık alanlarında gübrelemede kullanılır. Açığa çıkan ısı enerjisi, konutlarda veya ısınmaya ihtiyaç duyulan tarımsal tesislerde kullanılmaktadır.
Bartın ili sınırları içerisinde planlama yapılır ve proje hayata geçer ise elde edilecek
elektriğin dağıtım hatlarına verilmesi lisanslı iĢletmeler için yasal gerekliliktir. Bununla
birlikte proje kapsamında açığa çıkacak yan ürünler vardır. Bunlar kompost gübre, kızgın
buhar ve sıcak sudur. Proje de kompost gübre bölge çiftçilerinin tarımda kullanılması için
verilir. Kızgın buhar enerji üretimi yapan firmalara verilir. IsıtılmıĢ su ise konut ısıtması
maksadı ile kullanılmalıdır. Bu proje ile birlikte değerlendirilecek diğer bir proje de ısı
maliyetini asgari ölçüde çözmeye çalıĢan Tarıma Dayalı Sera Ġhtisas Organize Sanayi Bölgesi
projesidir. Tarıma dayalı sera organize sanayi bölgesi projesi hayata geçirilir ise bölgede
topraksız tarımla hizmet verecek 325 dekarlık teknolojik sera kurulumu yapılacaktır. Bu
alanlarda Bartın ili meteorolojik verilerine göre yılın 7 ayında (Eylül, Ekim, Kasım, Aralık,
Ocak, ġubat, Mart) ısınma ihtiyacı olacaktır. Isınma ihtiyaçlarına hesaplarına göre 1 dekarlık
serada Bartın ili koĢullarında 1 yıllık ısınma enerjisi ihtiyacı 825.000 kcal/dekar’dır. 325
dekarlık arazideki ısınma enerjisi ihtiyacı yaklaĢık 412.500.000 kcal/saattir. Bu enerjiyi
24
yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edebilmek için 47,98 MW gücünde bir dönüĢüm santraline ihtiyaç vardır.
3.3.Yenilenebilir Enerji Kaynağı Olarak Biyogaz veya Biyokütle Tesisinin KuruluĢ Gerekçesi ve Bölgesel Düzeyde Talepler
Bartın ili, enerji gereksiniminin büyük kısmını ithal etmektedir. Özellikle tarımsal sulama ve tarıma dayalı sabit yatırım tesislerinin yıllık EPDK 2018 verilerine göre 751,43 MWh elektrik enerjisi kullanılmaktadır. Elektriğin en büyük kayıplarının taĢıma esnasında iletim hatlarındaki kayıplar olduğu düĢünülür ise yerinde üretimi sağlanacak enerji iletim hat kaybını asgariye indirecektir. Tarımsal atıkların enerjiye dönüĢtürüleceği yenilenebilir sistemler ildeki tarımsal elektrik tüketimi için iyi bir çözüm olacaktır.
Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü 2018 verilerine göre Bartın ili toplam hayvansal atık değeri 3.271 tep/yıl, bitkisel atıkların enerji değeri 170.773 tep/yıl, kentsel organik atıkların enerji değeri 3.981 tep/yıl olmak üzere ildeki atık toplam enerji eĢdeğeri 178.026,45 tep/yıldır. Bu atık toplam enerji eĢdeğerinin MWh karĢılığı yıllık 2.070.442’dir. Bu da gösteriyor ki Bartın ilindeki atıkların %100 değerlendirilmesi yapılır ve enerjiye dönüĢtürülür ise, Bartın ilinin toplam tüketiminden daha fazla enerji elde edilir.
3.3.1. Bartın Ġli Hayvansal Atık Varlığı ve Kullanım Durumu
Bartın ilindeki hayvansal atık varlığı, enerji ve adet/ton ile ilgili bilgiler aĢağıda Tablo 14’de gösterilmiĢtir.
Tablo 14: Bartın Ġli Hayvansal Atık Varlıkları ve Kullanım Durumu (YEGM, 2018) Hayvan Türü Atık (Ton/Yıl) Enerji (TEP/YIL) Adet/Ton
At 1.440,22 15,12 516
EĢek 1.543,95 4,95 564
Katır 1.581,18 6,77 362
Manda 31.587,10 236,74 2.898
Sığır 533.173,75 4.281 58.430
Koyun-keçi 4.600,46 7,37 6.302
Kümes Hayvanları 31.499 761,88 1.166.633
Toplam 605.425,66 5.307,06 1.235.705
25
Bartın ilindeki 25 baĢ hayvan ve üzeri süt iĢletmeleri ile ilgili bilgiler aĢağıda Tablo 15’de gösterilmiĢtir.
Tablo 15: Bartın Ġli 25 BaĢ Hayvan ve Üzeri Süt ĠĢletmeleri (Bartın Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü, 2018)
25 BAġ HAYVAN VE ÜZERĠ SÜT ĠġLETMELERĠ
SIRA NO ĠLÇE KÖY
SIĞIR
DĠġĠ ERKEK
1 MERKEZ AKÇALI 28 11
2 MERKEZ AKINCILAR 25 24
3 MERKEZ ALĠBAġ 49 34
4 MERKEZ ARIT 30 8
5 MERKEZ AYDINLAR 29 5
6 MERKEZ BEġKÖPRÜ 46 44
7 MERKEZ CELĠLBEYOĞLU 30 10
8 MERKEZ CÖCÜ 27 36
9 MERKEZ ÇAKIRKADI 29 25
10 MERKEZ ÇUKURBÜK 28 4
11 MERKEZ DIRAZLAR 43 20
12 MERKEZ HACIOSMANOĞLU 32 16
13 MERKEZ HACIOSMANOĞLU 39 7
14 MERKEZ KARAĠNLER 33 15
15 MERKEZ KARAYKUP 29 17
16 MERKEZ KURTKÖY 34 149
17 MERKEZ KUTLUBEY-YAZICILAR 27 22
18 MERKEZ MERKEZ-ALADAĞ 45 17
19 MERKEZ MERKEZ-ÇAYDÜZÜ 26 7
20 MERKEZ MERKEZ-ÇAYDÜZÜ 26 7
21 MERKEZ MERKEZ-ÇAYDÜZÜ 101 160
22 MERKEZ MERKEZ-GECEN 38 17
23 MERKEZ MERKEZ-GÖLBUCAĞI 35 25
24 MERKEZ MERKEZ-GÖLBUCAĞI 148 67
25 MERKEZ OKÇULAR 36 14
26 MERKEZ ġAHNE 36 13
27 MERKEZ ġĠREMĠRTABAKLAR 26 7
28 MERKEZ ġĠREMĠRTABAKLAR 32 21
29 MERKEZ ġĠREMĠRTABAKLAR 25 19
30 MERKEZ ġĠREMĠRTABAKLAR 29 11
31 MERKEZ TOPLUCA 25 11
32 MERKEZ ULUKÖY 25 5
33 MERKEZ YANAZ 28 5
34 AMASRA KAZPINARI 27 11
35 AMASRA MAKARACI 26 48
36 AMASRA YAHYAYAZICILAR 27 6
37 ULUS ÇERDE 26 4
38 ULUS ÇUBUKBELĠ 38 2
39 ULUS DERECĠK 36 1
40 ULUS DÜZ 28 6
41 ULUS GÖKPINAR 34 12
42 ULUS HASANÖREN 31 17
43 ULUS HOCAKÖY 78 12
44 ULUS HOCAKÖY 81 82
45 ULUS ĠĞNECĠLER 25 20
46 ULUS MERKEZ-KASIMLAR 29 29
47 ULUS SARNIÇ 25 5
48 ULUS YUKARIDERE 27 8
TOPLAM 1.777 1.116
26
Bartın ilinde 50 baĢ hayvan ve üzeri süt iĢletmeleri ile ilgili bilgiler aĢağıda Tablo 16’da verilmiĢtir.
Tablo 16: Bartın Ġli 50 BaĢ Hayvan ve Üzeri Süt ĠĢletmeleri (Bartın Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü, 2018)
50 BAġ HAYVAN VE ÜZERĠ SÜT ĠġLETMELERĠ
SIRA NO ĠLÇE KÖY
SIĞIR
DĠġĠ ERKEK
1 MERKEZ BUDAKDÜZÜ 8 56
2 MERKEZ ESENYURT 3 63
3 MERKEZ KURTKÖY 34 149
4 MERKEZ MERKEZ-ÇAYDÜZÜ 101 160
5 MERKEZ MERKEZ-ÇAYDÜZÜ 21 97
6 MERKEZ MERKEZ-GÖLBUCAĞI 148 67
7 MERKEZ HOCAKÖY 78 82
TOPLAM 393 674
Bartın ilinde kanatlı hayvan iĢletmeleri sadece tavuk üretimi yapmakta olup, bu iĢletmeler ile ilgili bilgiler aĢağıda Tablo 17’de verilmiĢtir.
Tablo 17: Bartın Ġli 2013-2018 Yılı Kanatlı Hayvan Varlığı (Adet) (Bartın Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü, 2018)
2013 2014 2015 2016 2017 2018
885.979 959.876 1.069.590 950.144 1.088.925 1.166.633
27
Tablo 18: Bartın Ġli Kanatlı Hayvan ĠĢletmeleri (Bartın Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü, 2018)
No Adet Adresi
(Köy /Ġlçe)
Kapasitesi (Adet/Devre)
1 1 Sütlüce köyü / Merkez 30.000
2 1 Sütlüce Köyü / Merkez 18.000
3 1 Sütlüce Köyü / Merkez 15.400
4 1 Sütlüce Köyü / Merkez 57.900
5 2 Sütlüce Köyü / Merkez 41.000
6 1 Sütlüce Köyü / Merkez 27.250
7 1 Kurtköy / Merkez 48.500
8 1 Tabanözü Köyü / Merkez 59.000
9 2 BeĢköprü Köyü / Merkez 59.000
10 10 ġahne Köyü / Merkez 370.000
11 1 Büyükkızılkum / Merkez 18.000
12 1 Kurtköy / Merkez 14.400
13 1 Tuzcular / Merkez 30.000
14 1 Kurtköy / Merkez 14.400
15 1 ġabankadı/Merkez 15.600
16 1 YenikıĢla Köyü / Ulus 35.000
17 1 Kumluca / Ulus 34.800
18 1 Zafer Köyü / Ulus 25.000
19 1 Keçideresi Köyü / Ulus 45.000
20 1 YenikıĢla Köyü / Ulus 30.000
21 1 Kumluca / Ulus 40.500
Proje de Bartın ilinde proje sahasına 20 km uzaklığa kadar olan tesislerin atıkları alınarak hesaplamalar yapılmıĢtır. Harita üzerinde 20 km mesafe olan tesisler, Bartın ili merkez ilçe sınırları içinde kalmaktadır. Merkez ilçedeki 25 baĢ ve üzeri büyükbaĢ hayvan varlığı tablo 15 ve tablo 16’ya göre 3.164 adettir. Kanatlı hayvan varlığı ise Tablo 17’ye göre 1 yıllık üretim 1.166.633 adettir. Mevcut iĢletmelerin kapasitesi Tablo 18’e göre Bartın ili merkez ilçede 808.450 adet/devre ve Ulus ilçesinde 210.300 adet/devre olmak üzere 1.018.750 adet /devredir. Proje de Bartın Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2018 verilerine göre Bartın ili Merkez ilçedeki yıllık kanatlı hayvan verileri fizibilite de kullanılmıĢtır
3.3.2. Bartın Ġli Bitkisel Atık Durumu ve Kullanımı
Bartın il sınırları içerisinde bitkisel atıklar, iki kapsamda incelenmektedir. Bunlar, 1. Tarım ürünleri atıkları
2. Orman ürünleri atıkları
Tarım ürünleri, Bartın ili sınırları içerisinde Ġl Tarım ve Orman Müdürlüğü 2019 yılı
verilerine göre ÇKS’ye kayıtlı yaklaĢık olarak 672.507 dekar tarım arazisi bulunmakta olup,
bunun 304.766 dekarında tarla bitkileri, 73.009 dekarında meyve bahçeleri, 17.414 dekarında
28
