Ulusal ve Uluslararası Pazarda Ġyi Uygulama Örnekleri

Biyogaz tesisi için Türkiye de örnek tesislerden biri Balıkesir ili Gönen ilçesinde kurulu olan Gönen Biyogaz Tesisleri’dir. Tesis günlük 400 ton atık ürün iĢleme kapasitesindedir. Tesisin anaerobik çürütme teknoloji üretim yapan sistemi, yıllık ortalama

%95 kapasite ile çalıĢmaktadır. Tesiste hammadde olarak organik bitkisel atıklar, hayvan gübre atıkları ve gıda fabrikası atıkları kullanılmaktadır. Tesiste elektrik enerjisinin yanı sıra atık ürünlerden sıvı hümik asit ve organik gübre üretimi de yapılmaktadır.

Yurt dıĢında biyogaz iyi uygulama örneği tesislerinden biri Ukrayna da Hmelnitksi bölgesinde yer alan yüksek reaktör teknolojisi ile çalıĢan Teofipol biyogaz tesisidir. Tesis

88

aynı isimli Ģeker fabrikasının atığı olan Ģekerpancarı posasını ve mısır silajı atıklarını elektrik enerjisine çevirmektedir. Kurulu güç kapasitesi 15,6 MW olan tesis Dünya’nın en büyük kapasiteli ve en modern teknolojilerin kullanıldığı iĢletmelerden biridir.

Biyokütle yakma tesisi olarak Afyon’da 2019 yılında kurulan Eber biyokütle yakma tesisi Türkiye’nin en önemli tesislerinden birisidir. Termokimyasal teknoloji ile hayvan gübreleri, zirai ve orman atıklarının yakılması suretiyle elektrik enerjisi üreten tesis kapasitesi 27 MW’tır. Tesiste akıĢkan yataklı sistem kullanılmıĢ ve yıllık 250.000 ton tarımsal ve orman atığı bertaraf edilerek elektrik enerjisi üretilecektir.

89 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER

Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak yapılan projeler ülke ekonomisinde en önemli açık olan enerji ihtiyacına katkı sundukları için endüstriyel içeriği güçlü projelerdir.

Ayrıca atık malzemeleri kullandıkları için çevreye duyarlı yapıları vardır. Atıklardan elde edilen gelir ülke ekonomisi için artı katma değer sağlamaktadır. Atıkların ülke ekonomisine kazandırılması ulusal stratejik planlar ile de doğru orantılıdır. Bartın ilinde yapılması planlanan projeler Bartın ilinin çevreci yüzünün bir diğer yansımasıdır. Turizmde geliĢmeyi hedefleyen ilde atıkların kontrolü için projeler önem arz etmektedir.

Proje alanı olarak belirlenen Merkez ilçeye bağlı Akçamescit köyü sınırlarında kalan Milli Emlak Müdürlüğü’ne ait 49.267 m²’lik tescil harici alan yol, su, nakil, hammadde toplama, çıkan ürünün satıĢı açısından uygundur. Alanla ilgili saha çalıĢmaları yapılmıĢ yerin biyogaz ve biyokütle yakma tesisi olarak engel teĢkil edecek bir durumunun olmadığı tespit edilmiĢtir. Proje alanı su ve elektrik iletim hatlarına yakındır. Çok maliyetli olmayan fiziki düzenlemeler ile çözüm getirilecek bir yapıdadır.

Proje alanı çevresel etki değerlendirme açısından yasal mevzuatlara uygun bir alanda planlanmıĢtır. YerleĢim merkezlerinden uzaklığı yeterli seviyededir. Atık yönetim planlaması ile katı ve sıvı atık bertaraf tesisleri kurularak problemler kaynağında çözülecek potansiyele sahiptir.

Fiziki ve jeolojik inceleme de sorun teĢkil edecek problemler mevcut değildir. Alan üzerinde eğim, bitki faunası ve toprak altı yapısı yönünden engel teĢkil edecek durumlar yoktur. Proje faaliyete geçtiği zaman sosyal katkısı çok olacaktır. Tam kapasitede proje alanında beklenilen istihdam sayısı 20 personeldir. Ayrıca toplanacak hayvansal atıklar ve orman atıkları köy merkezlerinde yaĢam kalitesini yükseltecektir. Meralarda çalı türü bitkilerin yaygınlaĢması engellenerek otlatma kapasiteleri arttırılacaktır.

Tespit edilen alanın temin edilmesi için açık bir proje ile kiralama veya tahsis amacı ile milli emlak müdürlüğüne baĢvuru yapılacaktır. BaĢvuruya istinaden ilgili kurum diğer gerekli kurumlardan görüĢ alacak ve olumlu görüĢlere müteakip genel müdürlüğe dosya gönderilerek, kiralama veya tahsis iĢlemi yapılacaktır. BaĢvuru sahibi özel kuruluĢ veya kamu kurum ve kuruluĢları olmasında yasal yönden sakınca yoktur.

90

Projelerden birincisi olan biyogaz tesisi toplanabilir atık kapasitesi hesabına göre 2 MW kapasitede kurulmalıdır. Projenin toplam sabit yatırım giderleri 38.119.733,90TL’dir. 2 MW kapasitede kurulacak biyogaz tesisinde yapılan fizibilitede projenin geri ödeme süresinin 5,65 yıl, yıllık net kârın 6.841.139,94 TL ve yıllık kârın %15,06 olduğu görülmüĢtür. Yıllık kârın düĢük çıkmasının nedeni yatırım tutarının yüksekliğinden ve iĢletme sermayesinin ilk yıl firma nakiditesi olarak sabit yatırım tutarına katılmasındandır.

Projelerden birincisi olan 2 MW kapasiteli biyogaz tesisi, yapılan fizibilite değerlendirmesi sonucunda, Bartın ili koĢullarında uygulanabilir bir projedir.

Projelerden ikincisi olan biyokütle yakma tesisinin toplanabilir atık potansiyeline göre kurulu güç kapasitesi 5 MW’tır. Tesis atık yönünden güçlü potansiyele sahiptir. Yakma tesisinde yapılan fizibilitede projenin güç potansiyeli daha yüksektir dolayısı ile tesisten elde edilecek elektrik enerjisi de yüksek olacaktır. Projenin yıllık kârı %12,24, yatırımın geri dönüĢ süresi ise 6,52 yıl ve yıllık net kâr 14.139.276,80TL’dir.

Projelerden ikincisi olan 5 MW kapasiteli biyokütle yakma tesisi, yapılan fizibilite değerlendirmesi sonucunda, Bartın ili koĢullarında uygulanabilir bir projedir.

Bartın Belediyesi ile yapılan görüĢmelerde belediyenin katı atık bertaraf tesisi projelendirmelerinin yapım aĢamasında olduğu, gerekli izinlerin alınmaya baĢlandığı ifade edilmiĢtir. Bartın da yapılacak ikinci bir yakma tesisinden ziyade 2 tesisin atıklarının ortak bir projede değerlendirilmesi daha uygulanabilir bir projeyi ortaya çıkarır.

Türkiye koĢullarında yenilenebilir enerji tesislerinin kârlılık indeksinde yatırımın geri dönüĢ süresi 5-7 yıldır ve reel olarak ülkede faaliyet gösteren mevcut tesislerde de süreç bu rakamlar arasında seyretmektedir. Bartın ili koĢullarında araĢtırmaları ve fizibilitesi yapılan 2 tesis de ülke ortalamaları içindedir.

Biyogaz tesisinin toplam yatırım tutarı 38.119.733,90 TL ve yatırımın geri dönüĢ süresi 5,65 yıldır. Biyokütle yakma tesisinde ise toplam yatırım tutarı 115.556.829 TL ve yatırımın geri dönüĢ süresi 6,52 yıl’dır. Biyogaz tesisi ekonomik yönden hem toplam yatırım tutarı hem de yatırım geri dönüĢ süresi dikkate alındığında biyokütle yakma tesisine göre daha uygun bir yatırımdır.

Çevresel ve insan sağlığına etkiler dikkate alındığında biyogaz tesislerinde mikrobiyolojik bulaĢma, biyokütle yakma tesislerinde ise karbonmonoksit, hidrokarbonlar ve

91

metan dıĢı uçucu organik bileĢikler tehdit unsurlarıdır. Gerekli önlemler alınsa bile yakma tesislerinde bir miktar zararlı elementler havaya karıĢabilmektedir. Bu sebeple biyogaz tesisi biyokütle yakma tesisine göre daha çevreci bir iĢletmedir.

Termokimyasal tesislerin sosyolojik olarak ülkede çevreye ve insana zararlı bir yapısı olduğu görüĢü her zaman bu tesislerin kuruluĢ öncesi sosyal çevre de bir direnç oluĢturmaktadır. Biyogaz tesislerinin sosyolojik algısı ise daha çevreci ve zararsız tesis yönündedir. Toplumda biyogaz tesisi, biyokütle yakma tesisine göre daha kabul edilebilir yapıdadır.

Biyogaz ve biyokütle yakma tesisi arasında karĢılaĢtırma yapıldığında 2 MW kapasiteli biyogaz tesisi yıllık yatırım kârlılığı ve sabit yatırım giderlerinin düĢük olmasından dolayı ve çevresel etki değerlendirme kriterlerine daha uyumlu olduğu için ve sosyolojik yapıda kabul edilebilirliliği yüksek olduğu için , 5 MW kapasiteli biyokütle yakma tesisine göre daha avantajlı ve sürdürülebilir bir projedir.

Ġki proje, Bartın ili koĢullarında incelendiğinde ilin çevreci konseptine uygun olarak tarımsal üretimi de teĢvik eden bir yapısı olan biyogaz tesisi daha öne çıkmaktadır. Biyogaz tesisinde elde edilecek yan ürün olan gübre değiĢik biyolojik yöntemler ile zenginleĢtirilerek bölgenin tarımsal kalkınmasına katkıda bulunacaktır. Bunun için elde edilecek organik gübrenin ikincil bir iĢleme tabi tutularak içerik olarak zenginleĢtirilmesi önerilmektedir.

Ayrıca kurulacak olan tesiste yasal mevzuatlar çerçevesinde çevresel önlemlere azami önem verilmelidir. Tesislerin etrafına güvenlik bölgeleri oluĢturulmalıdır. Toplanacak atıkların depolanması ve nakliyesi esnasında önlemler alınmalı, depolama ve nakliye iĢlemleri özellikle tespit edilen güvenli alanlardan yapılmalıdır. Bu iĢlemler ile ilgili eylem planları ve stratejik taĢıma yolları belirlenmelidir.

92 KAYNAKLAR

OLGUN H. (2016) Katı Atıkların Enerji DönüĢümünde Kullanılması ve GazlaĢtırıcılar WASSMANN K. (2018) Umwelt Zeitschriften www.hz-inova.com

KARAGÖL E. T. KAVAZ Ġ. (2017) Dünya da ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji

FAO (2018) Food and Agricultural Organization (Gıda ve Tarım TeĢkilatı)

http://www.fao.org/home/en/ (EriĢim Tarihi: 11.10.2019)

TÜĠK (2018)Türkiye Ġstatistik Kurumu Verileri. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=

kategorist (EriĢim Tarihi: 04.07.2019)

TÜĠK (2018) Türkiye Ġstatistik Kurumu Verileri. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=

kategorist (EriĢim Tarihi: 20.09.2019)

EPDK (2019) Elektrik Piyasası 2018 Yılı Piyasa GeliĢim Raporu

EĠGM (2019) Enerji Politikaları , www.eigm.gov.tr › tr-TR › Enerji-Politikalari (EriĢim Tarihi: 06.03.2019)

ĠNTERNET-1 Biyokütle. www.yegm.gov.tr (EriĢim Tarihi: 06.10.2019)

ĠNTERNET -2 Türkiye Bankalar Birliği Faaliyet Raporu https://www.tbb.org.tr › Content › Upload

› Dokuman › Faaliyet_Raporu_2.. (EriĢim Tarihi: 22.09.2019)

ĠNTERNET -3 Türkiyede ve Dünyada atıklar.

www.eagd.org.tr › (EriĢim Tarihi: 05.05.2019)

ĠNTERNET -4 Bartın Ġli Meteorolojik Verileri. Bartın Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü Ġl Brifingi, https://bartin.tarimorman.gov.tr/Belgeler/SolMenu/2018%20Brifing.pdf (EriĢim Tarihi: 11.11.2019)

ĠNTERNET -5 Ġllerin Ġhracat verileri, https://tim.org.tr › ihracat-rakamlari (EriĢim Tarihi: 11.11.2019)

ĠNTERNET -6 Zonguldak Ġli Tarım Verileri. Zonguldak Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü Ġl Brifingi, https://zonguldak.tarimorman.gov.tr/Link/10/Il-Brifingi (EriĢim Tarihi: 11.05.2019)

ĠNTERNET -7 Kastamonu Ġli Tarım Verileri. Kastamonu Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü 2018 yılı çalıĢma raporu,

https://kastamonu.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Calisma_Raporu/2018_Yili_Calisma_

Raporu.pdf (EriĢim Tarihi: 16.09.2019)

93

ĠNTERNET -8 Karabük Ġli Tarım Verileri. Karabük Tarım ve Orman Ġl Müdürlüğü Ġl Brifingi, https://karabuk.tarimorman.gov.tr/Menu/16/Tarimsal-Yapi

(EriĢim Tarihi: 16.09.2019)

ĠNTERNET -9 Bartın Ġli Çevre Verileri. Bartın Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü Ġl Çevre Durum Raporu , https://ced.csb.gov.tr/

(EriĢim Tarihi: 16.10.2019)

ĠNTERNET -10 Mimarlar ve Mühendisler Odası

https://www.mmo.org.tr › sites › default › files › 6_dunyadaveturkiyede (EriĢim Tarihi: 09.02.2019)

94 EKLER

EK-1. Biyogaz Tesisi Vaziyet Planı

EK-2. Biyokütle Yakma Tesisi Vaziyet Planı EK-3. Örnek Biyogaz Tesisi Mimari GörünüĢü

BİYOGAZ TESİS VE KOJENERASYON

BİYOGAZ ARAÇ GİRİŞ ÇIKIŞ ATIK DEPOLAMA ALANI

SIVI FERMENTE ÜRÜN DEPOSU

BİYOFİLİTRE

ÇÜRÜTÜCÜLER

KANTAR

KONTROL KULÜBESİ DENGELEME HAVUZLARI

MEKANİK ALAN

SUSUZLAŞTIRMA

BEKÇİ KULÜBESİ

KANTAR ARAÇ HİJYENİZASYON ÖN KURUTMA

ATIK SU ARITMA KÜL DEPOLAMA

İDARİ BİNA SOSYAL ALAN YAKMA TESİSİ

25

1'' 1 1' 2 3' 3 4 5

1''

5 4 3 3' 2 1' 1

SOL YAN CEPHE Ö.1/50

SAĞ YAN CEPHE Ö.1/50

25

A B C C' D E E' F G H I J K L M N O P R S

A C

E E' G

H J

L K M

N P O

R

S I F D C' B

2469.8

ÖN CEPHE Ö.1/50

ARKA CEPHE Ö.1/50