İletişim ve İlişki Yönetimi 5. hafta Notu

İletişim ve İlişki Yönetimi 5. hafta Notu

İletişim, bireyin hayatını daha verimli bir şekilde geçirebilmesi için ve diğer canlılarla etkileşime geçebilmesi için kullandığı bir araçtır. İletişimin bazı özellikleri vardır.

Bilinçli ya da bilinçsiz olarak gerçekleşebilir. Sokakta gülümsediğiniz bir insanla bile ister istemez bir iletişim içerisine girersiniz.

Kullanılan sembollere, alıcı ve kaynak farkı anlamlar verebilir. Aynı konuyu farklı insanlar farklı duygularla farklı şekillerde anlatabilir.

Sözcüklerle ve beden diliyle gerçekleşir.Sözlediğimiz herhangi bir sözü beden diliyle zenginleştirmezsek, iletişimde yanlış anlaşılmalar ve eksikllikler olabilir.

Sözel olmayan iletişim duyu organlarıyla algılanabilir. Tıpkı işaret dili kullanan insanların iletişimi dil ile değil beden dilini görerek gerçekleştirmesi gibi.

Geri – bildirme gereksinim duyan çift yönlü bir eylemdir. Eğer iletişimde verilmek istenen mesajın alındığına dair bir dönüt yoksa iletişim amacına uygun olmaz.

Meydana geldiği ortamdan etkilenir. Örneğin sınıf ortamında ortalama bir ses tonuyla konuşurken, sokakta daha yüksek sesle konuşmamız gerekir.

İLETİŞİM SÜRECİNİN ÖGELERİ VE ÖZELLİKLERİ

• Sınıf ortamında bir bilgi aktarımı yapan kişi KAYNAK (Öğretmen-Öğrenci)dir.

• İleti(İçerik) Aktarılan bilgidir.

• Gürültü(Çeldirici uyarılar) dışarıdan gelen sesler, dersin bölünmesine sebep olan etmenler veya sınfın gürültüsü olabilir.

• Kanal(Öğretim araçları, yöntem ve teknikleri)

• Bağlam(Sınıf)

• Alıcı(Öğrenci-Öğretmen)

• Geri Bildirim(Değerlendirme) İletişim Türleri:

İki tür iletişim gerçekleşir. Birincisi sözlü iletişimdir. Sözlü iletişimde dil çok önemli bir unsurdur.

Dilin açıklığı, anlaşılabilirliği, doğruluğu iletişimde çok önemli bir yere sahiptir. Fakat bundan daha önemli bir şey de dil ötesi iletişimdir. Yani neyi söylediğimiz değil neyi nasıl söylediğimizdir önemli olan. Yaptığımız vurgu, tonlama ve duraksamalar, sesimizi bunlarla süslememiz, sözlü iletişimi daha etkili hale getirir.

Sözlü iletişimin kalitesi bir bireye yüksek statü, kültürel aktarımda başarı, çevre ve özgüven sağlar.

Sözlü iletişimde bir öğrenmenin karşılaşabileceği bazı tuzaklar şunlardır.

Sürenin yetmeyeceğini düşünen öğretmen aktarmak istediklerini aktaramaz. Derse hazırlıklı gelmeyen öğretmen iletişim sırasında ne anlatacağını bilemeyebilir veya konu ile ilgili doğru bilgiler

veremeyebilir. Kesintisiz ve tek yönlü iletişim gerçekleştiren bir öğretmenin öğrencileri pasif hale gelebilir. Dönütleri dikkate alması gerektiğini de unutabilir.

Sözlü iletişim becerileri ve ilkeleri Sesleri yutmama ve karıştırmama Doğru ve anlaşılır söyleme

Birbiri ardına gelen cümleleri alakalı sıralama İçerik ile ilgili yeterli bilgiye sahip olma Gereksiz ve yabancı sözcük kullanmama Diyaframdan soluk alma

Sözlerini beden diline uygun söyleme

Ses tonunu alıcının ve ortamın özelliklerine göre ayarlama Yerel ağız ve argo söyleşilere yer vermeme

Gereksiz duraksama yapmama

Sözlü iletişimde etkin dinleme

Dinleme iletişimin çift yönlü olmasını sağlayan beceridir ve ilkeleri şunlardır.

Duyduğu ile kendi bildiği arasındaki çelişkiyi kontrol edebilme Sabırlı olma

Odaklanma Saygılı olma

Sözsüz iletişim

Sözsüz iletişim sesleri kullanma yolu dışında gerçekleştirdiğimiz, genelde görme duyusuyla algıladığımız iletişim biçimidir.

Önemli ögeleri;

Kıyafet Duruş Beden dili Oturuş biçimi Göz teması

Öğretmenin Sınıftaki konumu Örnek Olay:

İlkokul 2. Sınıfta öğretmenlik yapmakta olan Cansu öğretmen, bir hafta önceki derste öğrencilerinden bu hafta işleyecekleri derse en sevdikleri oyuncaklarını getirmelerini istemiştir.

Her öğrenci sırayla tahtaya çıkıp getirdikleri oyuncakları tanıtacakdır. 5. Öğrenci oyuncağını anlatmaktayken Cansu öğretmen sınıftaki diğer öğrencilerin dikkatle ve ilgiyle tahtadaki arkadaşlarını dinlediğini farkeder ve nasıl olsa sınıf sessizce dinliyor. Ben akşam gelecek misafirlerim için tatlı tarifi bakayım diyerek telefonuyla uğraşmaya başlar.

Sıra 14. Öğrenciye gelmiştir fakat cansu öğretmen telefona o kadar dalmıştır ki, sınıftaki gürültüyü ve tahtadaki öğrencinin ağlamasını duymamıştır. Dışarıdan sesi duyan müdür yardımcısı sınıfa girerek. ‘’ Cansu Hocam bir problem mi var diye sorar.’’ Cansu öğretmen öğrencileri dinlemeyi unuttuğunu bu yüzden de sınıfta bir problem çıktığını söylemekten çekinir ve ne yapacağını bilemez. Müdür yardımcısı, tahtadaki öğrenciye neden ağladığını sorar. Öğrenci ‘’Ben oyuncağımı anlatırken cansu öğretmenimin kaşları çatıktı ve beğenmiyormuş gibi davranıyordu.

Bu yüzden çok üzüldüm der. Halbuki Cansu Öğretmenin yüzünün asıklığının sebebi bir türlü istediği gibi bir tarif bulamamasıdır. Bu olay, Cansu öğretmenin sınıfta kullandığı yüz ifadelerine dikkat etmesini ve öğrencilerini dinlemeye özen göstermesini sağlamıştır.

Etkili İletişim Geliştirme

Etkili iletişim becerisine sahip olan öğretmen, okul ortamında öğrencilerle olumlu ve etkili iletişim geliştirilmesinde şu yolları izleyebilir:

 Öğrencileri tanıma

 Öğrencilerle ilişkileri gözden geçirme

 Öğrencilere kişisel yakınlaşmalar için fırsatlar yaratma Öğrencileri Tanıma

Öğretmenler, öğretimin kalitesini arttırabilmek ve etkili bir sınıf yönetimi oluşturabilmek için öğrencilerin hayatlarını etkileyen sosyal ve çevresel etmenleri bilmelidir.Bunun için şu soruların cevabını öğrenmelidir:

Öğrencilerin aile yapısı nasıldır?

Ailede nasıl bir disiplin uygulanmaktadır?

Ailenin sosyoekonomik düzeyi nedir?

Öğrencinin akranlarıyla ve diğerleriyle iletişimi ne durumdadır?

Öğrenci nasıl bir kültürel yapıdan gelmektedir?

Öğrencinin genel sağlık durumu nasıldır?

Öğrenci boş zamanlarını nelere harcamaktadır?

Genellikle öğrenciler kendilerini tanıyan ve kendileriyle ilgili özel bilgilere sahip olan öğretmenlerini kendilerine daha yakın hissederler.

Öğrencilerle İlişkileri Gözden Geçirme

Çocuklar, yetişkinlerden gelen övgü ve yergilere karşı çok duyarlıdırlar.Öğretmenler hangi sıklıkta övgü ve yergileri kullandıklarına dikkat etmelidir.Olumsuz ifadeler yerine olumlu, teşvik edici ve yol gösterici ifadelere yer vermelidirler.

Öğrencilere Kişisel Yakınlaşmalar İçin Fırsatlar Yaratma

Öğrencilerle kişisel yakınlaşmalar için fırsatlar, öğrenci etkinliklerine ilgi gösterme,

öğrencilerle öğle yemeği yeme, görüşmeler düzenleme, sınıfa dilek kutusu koyma, okul gün ve gecelerine katılma, spor etkinliklerine katılma gibi yollarla yaratılabilir.Öğretmenin bilgiyi ve doğruyu kendi tekelinde görmesi tek yönlü iletişime yol açar.Ancak sınıf içinde öğrenci- öğretmen etlikeşimi ve yüz yüze ilişkiler çift yönlü iletişimin kurulmasını sağlar.

Sınıf İçi İletişimde Öğretmenin Rolü

Öğrenci-öğretmen ilişkisinin niteliği, akademik başarıyı ve öğrenci davranışını etkilemektedir. Öğrenciler, cana yakın ve arkadaş olan öğretmenleri

yeğlemektedir.Öğretmenlerin daha sempatik olmaları ve öğrenciler için daha olumlu roller üstlenmeleri öğrencilerin okula ve öğretmenlere karşı daha olumlu yargılar taşımasını sağlar.Aksi takdirde, hoşgörü göstermeyen, sert, çok az övgü veren, sınıfta sıkıcı bir hava yaratan öğretmen, öğrencinin uygun davranışını güdülemekte yetersizdir.Öğretmenler otoriter kuralları zorla kabul ettirerek problem davranışa neden olurlar.İletişim eksikliği, çocuğun dersten ve okuldan soğumasına neden olabilir.

Başlıca İletişim Engelleri

İletişimin tam olarak gerçekleşmesi için kaynağın, alıcının, aracın, kanalın ve ortamın kendi işlevlerini yerine getirmeleri gerekir.Bunalrın herhangi birinin eksikliği iletişimi bozar.Sınıf

yönetiminde iletişim eksikliği ya da kötü iletişim, eğitimin kalitesini düşürmektedir.Fakat çoğu öğretmen ya öğrencilerle nasıl iletişim kuracağını bilemez ya da tek taraflı bir iletişim kurarak iletişmi en baştan engeller. İletişimin 12 engeli aşağıda verilmiştir:

 Emir vermek- Yönlendirmek,

 Uyarmak, Gözdağı vermek,

 Ahlak dersi vermek, Öğüt vermek,

 Çözüm ve öneri getirmek,

 Öğretmek, Nutuk çekmek, Mantıklı düşünceler önermek,

 Yargılamak, Eleştirmek, Suçlamak,

 Ad takmak, Alay etmek,

 Yorumlamak, Analiz etmek,

 Övmek, Aynı düşüncede olmak, Olumlu değerlendirme yapmak,

 Güven vermek, Desteklemek, Avutmak, Duygularını paylaşmak

 ,Soru sormak, Sınamak, Sorguya çekmek, Çapraz sorgulamak,

 Sözünden dönmek, Oyalamak, Alay etmek, Şakacı davranmak, Konuyu saptırmak.

Örnek Olay: Bu ses ne?Bu sınıfın başkanı kim?

Lisede öğrenci idi.Onun gittiği okulda çok sert bir görüntüsü olan, tok sesli bir beden eğitimi öğretmeni vardı.Onun dersinde kimse rahat olamazdı.Her söylenene ters bir cevap verir ve tam sıkı bir mutlak itaat isterdi.O lise ikinci sınıfta idi ve sınıf başkanı seçildi.Başkan

olduğunun daha ilk ayında yukarıda sözü edilen öğretmenle aralarında geçen bir olay, onun da bu öğretmene karşı derin bir nefret duymasına sebep olmuştu.Bir gün kimya dersinden çok az bir süre önce, sınıfta bir kavga çıkmıştı.O sınıf başkanı olarak, olayın ne olduğunu

anlayamadan, kavga edenlerin arasına girmeye çalıştı.Kimse onu dinlemiyordu. Tam bu sırada, birden bire sınıfın kapısı açıldı ve beden eğitimi öğretmeni içeri girdi.Daha sınıfa girer girmez ilk cümlesi sert bir ifade ile;

-Bu ses ne?Bu sınıfın başkanı kim?

Öğrencilerin yanlarına kadar geldi ve ayaktaki herkese, elindeki sopa ile vurmaya başladı.Sıra sınıf başkanına geldi, o olayı açıklamaya çalışırken öğretmen, yüksek sesle;

-Aç lan elini! Dedi.

Elini açmadı ve sınıf başkanı olduğunu söyledi.Öğretmen onu dinlemedi.Aralarındaki tartışma gittikçe daha da sertleşti.Sonunda sınıf başkanı elini açtı ve dayağı yedi.Sınıf bşkanı dayağı yedikten sonra öğretmen sınıftan ayrıldı.

ÖĞRETİM SÜRECİNDE İLETİŞİM

Öğretim sürecinde iletişimin rolü nedir? Öğretim sürecinde öğretmenlerden iletişimde nasıl bir iletişim yolu izlemeleri beklenir?

Bildiğimiz gibi öğretmenler açısından iletişim kaçınılmazdır. Öğretmenler bilgi aktarımını sağlamak için sürekli iletişim kurmak zorundadırlar. Bu yüzden eğitim ve öğretim sürecinde öğretmenler sürekli iletişime açık bireyler olmak zorundadırlar. Öğretmenin iletişim tarzı eğitim sürecini belirler. Eğitim sürecinde öğretmenin kişilik olarak hoşgörülü demokrat, sabırlı, sevecen, kendini geliştirmeye eğilimli, planlı sistemli değişiklikleri algılayabilen, yönlendiren destekleyici, samimi, günlük yaşantısında karşılaştığı sorunları çözebilen etkili iletişim becerisine sahip olması beklenir. Bu özelliklere sahip olması demek öğretmenlerin öğrencilerle kurulacak iletişimde geliştirici olması demektir. Öğrencilerle iletişim kurarken farklı teknikler kullanabilirler.

Ayrıca bir bireyin gelişiminde çevredeki insanların etkisinden söz etmek mümkündür. Bu konuyu eğitim açısından ele aldığımızda öğretmen-öğrenci iletişimi önem kazanmaktadır.

Öğretmenin iletişim becerisinin öğrencilerin kişilik gelişimi, özgül olarak sağlılıklı iletişim tarzı gelliştirmeleri üzerindeki etkisinden söz edilebilir. Öğretmenin etkin iletişim becerilerine sahip olması ; öğrencilerden gelecek soruları anlaması ve öğrencilerin düşünce ve görüşlerini anlayabilmesi için de iletişim kanallarını kullanması önemli rol oynamaktadır. Yani bunu şu şekilde açıklayabiliriz; etkin iletişim becerisine sahip öğretmenler öğrencilernin sorularını rahatlıkla anlar onlara etkili bir şekilde cevap verebilirler. Bilgi aktarımını daha kolay bir şekilde gerçekleştirebilirler

Aynı zamanda etkili bir öğrenme için öğrenme sürecinde öğretmenle öğrenciler, ders içerikleriyle araçlar, konularla yöntemler arasında bir örtüşme olmalıdır. Yani öğretmenler konularını tutarlı bir biçimde seçmeli materyallerini konularına uydurmalıdır. İletişimi

sağlarken kendilerinden emin olmalılar. Eğer öğretmen iletişimi sağlarken kendinden emin bir tavır sergilemezse öğrenciler de onu anlamakta çelişkiye düşerler. Bu nedenle öğretme

sürecinde öğretmenlerin bazı ölçütlere dikkat etmesi gerekmektedir. Bu ölçütler :

1. Öğretmen temiz ve sade bir kıyafet seçimi yapmalı: Özellikle küçük yaştaki öğrenciler için dış görünüş çok önemlidir. Bu yüzden kıyafet seçimi yaparken öğrencilerin çok fazla dikkatlerini çekmemek adına temiz ve sade bir kıyafet seçimi yapmalıdırlar

2. Saç ve yüz diş ve el bakımına önem vermeli. Öğrenciler öğretmenleri rol model olarak görürler. Öğretmenin saç ve yüz diş bakımına özen göstermesi onların da kendilerine örnek alacabileceği bir şeydir

3. Derslere zamanında gelmeli.

4. Eleştirilere açık ve şeffaf olmalı;öğrencilerinin fikirlerine saygı duyarak onları

dinlemelidir. Öğretmen bir öğrenciyi her zaman dikkatle ve önemle dinlemelidir. Dinlendiğini bilmek öğrencilerin kendilerini özgüvenli hissetmelerini sağlar. Aynı zamanda kendilerini daha özgür bir şekilde ifade de edebilirler

5. Duruşuyla enerjik bir tavır sergilemelidir. Hepimizin de bildiği gibi öğrencilik hayatımız sabahları erken kalkmakla sürüp gitmektedir. Bazı günlerde uykulu ya da yorgun hissederiz. Ama karşımızdaki öğretmeni enerjik bir tavırda görürsek bu da bizi etkiler. Onu daha dikkatle dinler ve anlarız

6. Öğrencileriyle konuşurken mutlak suretle isimleriyle hitap etmelidir. Öğrencilere isimleriyle hitap etmek onları önemsediğimizi gösterir

Etkin bir ileitişimin olmadığı öğretim sürecinde ne gibi sorunlarla karşıaşırız?

Etkili bir iletişimin olmadığı bir sınıf ortamında meydana gelebilecek sorunları örnekleyen bir olaya göz atalım:

Örnek Olay:

‘’Ortaokuldayken bir bayan ingilizce öğretmenimiz vardı. Ne zaman ne yapacağını pek bilemiyorduk. Farklı bir öğretmendi. Öğrencilerle sağlıklı bir iletişimi yoktu. Birgün derste konuyu erken bitirdi. Bizim serbest çalışmamızı söyledi. Öğretmen masasında otururken, bizde serbest muhabbet ediyorduk; ders çalışmıyorduk. Sınıfta bir uğultu vardı. Herkes farklı şeylerle uğraşırken, öğretmenimiz de aldırış etmeden dışarıyı seyrediyordu. Bu arada, biyoloji kitabını karıştırırken, kitapta ‘’ayıp’’ diyebileceğimiz bir kelimenin anlamını öğretmene sormayı düşündük. Hiçbirimizin cesareti yoktu. Amacımız öğretmenin nasıl tepki vereceğini görmekti. O sırada yanımıza, sınıfın en ‘’yaramaz’’ öğrencisi geldi. Bu kelimeyi öğretmene kendisinin sorabileceğini söyledi; çünkü kelimenin anlamını bu öğrenci bilmiyordu. Kitabı alıp, öğretmenin yanına gitti ve kelimenin anlamının ne olduğunu öğretmene sordu, safça.

Kelimeyi gören öğretmen, çok sinirlendi ve arkadaşı dövmeye başladı. Dövme değil tekme tokat girişmekti!... Öğretmenin bu kadar sert bir tepki vereceğini hiç hesap etmemiştik.

Özellikle zavallı arkadaşımız, bu duruma hiç anlam veremedi. Şaşkın bir durumda sırasına oturdu. Öğretmen bu kez sınıfa dönerek, hakaret etmeye, bağırmaya başladı. Öğretmeni o halde görünce , hepimiz öğretmenin çldırdığını düşündük. Daha sonra sinirli bir şekilde sınıfı terketti. Soruyu soran arkadaş, hem kızgın, hem de neye uğradığını anlamamamış, şaşırmış halde ağlıyordu. Biz ise, yaptığımızdan pişman olmu, morelimiz bozulmuş bir durumda sıralarımızda oturuyorduk.’’

Öğretmene ‘’ayıp’’ denilecek bir kelimenin anlamını sormak istenmeyen bir davranış mıdır?

Bence hayır. Öğrenci art niyetle böyle bir şey sorarsa istenmeyen bir davranış olarak

değerlendirilebilir. Peki bu sorun neyden kaynaklanmaktadır? Sınıf ortamında olan bu sorun iletişim kopukluğundan kaynaklanmaktadır. Öğrencinin de anlattığı gibi öğretmenin hiçbir

öğrencisiyle sağlıklı bir iletişimi yoktur. Eğer sağlıklı bir iletişime sahip olsaydı öğrenciler öğretmenlerinin bu konuda ne tepki vereceğini az çok tahmin edebilecekti. Böyle bir soru sorarken iki kere düşüneceklerdi. Ayrıca öğretmen böyle bir tepki vermek yerine sakin bir şekilde öğrencisine bu kelimenin ayıp denilecek bir şey olduğunu anlatmalıydı. Sonuçta öğrenci de bu kelimenin ne olduğunu bilmiyordu. Bu şekilde bir açıklama yönüne gidebilirdi.

İngilizce anlamını da söyleyip bu kelimeyi kullanmaması gerektiğini anlatabilirdi. Öğretmen burda öğrencilerinin her türlü davranışına hazırlıklı olmalı onları dinlemeli ve sağlıklı bir iletişim kurmalıydı.

SİZ BU DURUMDA BİR ÖĞRETMEN OLSAYDINIZ NE YAPARDINIZ?

ETKİLİ İLETİŞİM

Etkili iiletişim 4 beceriyi kapsar. Bunlar Etkili konuşma becerisi, empati kurma becerisi, etkin dinleme becerisi ve sözel olamayan iletişim becerisi. Etkili konuşma becerisi sesin yüksekliği konuşma hızı konuşurken takınılan tavırlardan etkilenebilir. Empeti kurma becerisi kendini karşıdaki insanın yerine koyabilme olaylara o insanın gözüyle bakabilmektir. Etkin dinleme ise becerisi iletişimdeki gürültüyü azaltma ve iletiyi tam ve doğru olarak alma becerisi diyebilmek mümkündür. Sözel olmayan ileitişim becerisi anlatılanları jest ve mimiklerle kullancağımız hareketlerle iletişimi güçlendirmektir.

Sınıf içinde ortak dil kullanımı

Dil bilgi aktarımında en önemli iletişim aracıdır. İlişkilerde sözlü iletişimin temeli dildir.

Öğretmen öğrencisinin anlayabileceği bir dille konuşmalıdır. Öğrencilerin dağarcığında olmayan sözcüklerin seçilmesi; iletişimin o noktada kopmasına neden olur. Öğrencinin bilmediği ya da henüz öğrenemediği yeni bir sözcük kullanan öğretmen , o sözcüğü

açıklayarak sürdürmelidir. Etkili okul iletişimi için öğrenimdeki öğretim kadrosu ortak zengin konuşma ve yazı dilini kullanmalıdır. Ortak dil kullanılmazsa iletiler yoluyla gönderilen bilgi tutum ve davranışlar tam anlaşılmaz. Bireyler arasında anlaşamama sistem içindeki çalışma ve başarıyı engeller. Ortak simgelerin, aynı ses tonu ulama ve vurgularıyla belirtilmesi

iletişimde hızlılık ve anlaşılırlık sağlar. Zengin ve ortak sözcüklerle iletilen bilgilerin aktarımı daha etkin bir öğrenme ortamı sağlar.

Dilin okul başarısındaki yeri ÖNEMİ BÜYÜKTÜR

Okullar da başarılı olan öğrencilerimizin genel özelliklerinden birisi de iletişimi doğru kullanmalarıdır. iletişimi doğru kullanmak için dil yeteneğini güzel ve doğru kullanmak ve karşıdakini aynı şekilde anlamaklar mümkün olur. Dil yeteneğini güzel kullanan öğrenciler anlatmak istediklerini etkili bir şekilde ifade ederler.