KARAKTER VE
DEĞERLER EĞİTİMİ
FİLOLOJİ GRUBU 12. HAFTA II. DERS KARAKTERLER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
GENEL TEKRAR IV
Değerleri tanımlarken, birbiriyle örtüşen
anlamlara sahip, çoğunlukla halk arasında bilinen etik, ahlak, temel ilkeler ve erdemler gibi
çok sayıda terim kullanılır (Zegwaard ve Campbell, 2011: 3).
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
AHLAK
Şüphesiz değerle ilişkisi kurulabilecek ve hatta
dokunmadan geçilemeyecek konulardan birisi ahlâktır.
Çünkü ahlâk, değer, din ve eylem bileşkesinde yer alan bir olgudur.
Yani ahlâk salt bir değer veya soyutlanmış bir eylem olmamakla birlikte bir ayağı değerlerde, diğer ayağı eylemdedir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Ahlak
Bir başka deyişle değerlerin sosyal hayatla ilişkisinin kurulduğu en önemli alan şüphesiz ahlaktır.
Ahlak, hem kural, hem eylem alanlarında kendini gösterir.
Değerlerin şekillenişleri toplumsal şartlara göre
gerçekleştiğinden, değer veya değer giydirilmiş eylem olan ahlak ancak toplumsal yansımaları itibariyle
değişkenlik arz eder.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Ahlak
Kelime anlamı ile tabiat, huy, karakter, hal ve hareket tarzı gibi
manalara gelen ahlak, insanda yerleşmiş olan bir karakter yapısına işaret etmekte ve bireylerin iradî hareketleriyle ilgilenen bir alandır.
Zamana, toplum ve kültürlere göre değişiklik gösteren davranış yöntemlerine karşılık ahlak, zorunlu ve değişmeyen davranış
kurallarına işaret etmektedir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Ahlâk
Ahlak; toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kurallarıdır.
Ahlaki değerler genellikle yazılı olmayan kuralları içerirler ve ahlak ile din birbirini tamamlayan kavramlardır.
Ahlak ilkelerinin şekillenmesinde din önemli bir yere sahiptir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Ahlak kavramına dair tanımlamalar üç ana grupta toplanabilir.
Birinci grup ahlak kavramının insanın davranışları, yaşam tarzı ve bu davranışlara dair içsel süreçleri ifade eden karakter veya huy ile benzer anlamlarda
tanımlanmasıdır.
İkinci gruptakiler ahlakı; insanın davranışlarını uydurduğu veya onun davranışlarını denetleyen dışsal ilkeler, ölçüler veya toplumsal normlar gibi kavramların içinde bulunduğu bir anlam çerçevesine gönderme yaparak tanımlamışlardır.
Üçüncü gruptaki tanımlamalar ise ahlakı; ilk iki tanımda belirtilen bireysel ve toplumsal boyutlar üzerine betimleme veya iyileştirme/geliştirme amacıyla yürütülen hem teorik hem de pratik boyutlu bir ilim veya sanat olarak ele almıştır.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• Ahlak kuralları
• Ahlak kuralları neyin yapılacağını ve yapılmayacağını göstererek insan davranışlarına rehberlik ederler ve bu bakımdan önemlidirler.
• Ancak karakter, ahlaki kuralların yerine getirdiği bu işlevlerden daha fazlasını sağlar. İyi bir karaktere sahip olmanın değeri, belli ahlak
kurallarının olmadığı durumlarda ortaya çıkar.
• Bütün kurallara uyulduğu halde ahlaksız davranmak mümkündür.
• Erdem ahlakının kişilik bütünlüğünü zedeleyecek ahlaki yaşantılara yol açmaz.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
ETİK
Kullandığımız ahlak terimlerini ve ahlaki yargılarımızın
statüsünü analiz eden etik, ahlaki tutumlarımızın ardında yatan yargılarımızı ele alır.
Dolayısıyla yanlış-doğru, iyi-kötü, erdem ve kusur ile günlük hayatımızda yaptığımız her türlü değerlendirme ve yargılama ahlak felsefesinin konusunu oluşturur (Nuttall, 2011: 15).
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
• Etik, bir meslek alanında, sorumluluk bilinci ile nelerin yapılabileceğini ve nelerin yapılamayacağını gösteren ilkelerdir.
• Etik, daha çok, mesleklerle, mesleki alanla ilgilidir; ahlaka göre dar bir alana ve anlama sahiptir; ahlak, daha
geneldir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
İnsan düşüncesinin temeli olan ‘Değer’ in
belirlenmesinde, etik ile ahlâkı birbirinden ayıran Kuçuradi’ye göre (1936- …) bu kavramların felsefe
alanına kapatılarak felsefeye ait salt kuramsal bir yaklaşım ya da düşünce cambazlığı olmaması
sağlanmalıdır.
Etik; felsefenin alt dalıdır ve insanlar arasında
“değer” sorunları ile uğraşır.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ İLE
İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Etik felsefenin bir alt dalıdır ve üzerine düşündüğü kavram ahlaktır.
Ahlak ise toplumlar tarafından, insanların birbirleriyle olan davranışlarını düzenlemek amacıyla geliştirilmiş olan normlar,
kurallar ve değerler bütününe karşılık gelir.
Etik ya da ahlak felsefesi/kuramı ise, söz konusu ahlak ve ahlaklılık olgusu üzerine felsefi bir düşünüm ya da sorgulama
alanıdır (Cevizci, 2013: 17).
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
Etik, evrenseldir, bir “değer”in de evrensel olabilmesi için belli aşamalardan geçmiş olması gerekir.
Etiğin kavramsal tanımının tam ve doğru olarak yapılmadan kullanımı ciddi problemler doğurur.
Kuçuradi’ye göre bir normun etik ve evrensel olabilmesi için kişilerin ya da toplumların sahip olduğu dünya
görüşünden, dinden, ideolojilerden bağımsız olması gerekir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Norm
Toplumca kabul edilen ahlaki değer ve beklentilere uygun rol ve davranış kalıplarını bireyin
benimsemesinde toplumsal değerlerin ve normların önemli katkıları vardır.
Kültürün bir unsuru olarak toplumsal yapıya işlerlik kazandıran normlar, aynı zamanda yarattığı
beklentiler açısından bireylerin davranışlarının yönünü belirlemektedir (Krech II, 1983, s.123).
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Norm
Normlar, toplumda standartlaşmış davranış şekilleri olarak bireyin davranışlarının diğer insanlar tarafından tasvip edilip-edilmeyeceğini
ortaya koyarlar (Caplow, 1971, s.22).
Değerler ise, genellemelerdir ve özel durumları hesaba katmazlar.
Normlar, değerler olarak adlandırılan genel toplumsal kuralların, özel durumlara uygulanmasıyla ortaya çıkarlar.
Bireyler için davranış reçeteleri ve yasakları içerirler.
Başka bir deyişle normlar, belirli toplumsal rollere ilişkin beklentiler ve gerekliliklerdir (Ergil, 1994, s.19).
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• Norm, bir toplumda yaptırım gücüne sahip, emredici, zorlayıcı kurallardır.
• Değerler, normlara kaynaklık eder.
• Örneğin, değerler, hırsızlığın yanlış ve yapılmaması gereken bir iş olduğunu belirtirken; normlar,
hırsızlığı yasaklar ve hırsızlık yapanı cezalandırır.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Kişilerin belli bir alanda, belirli bir dönemde ve belirli koşullarda “neyin iyi, neyin kötü” olduğunu anlatan norm
sistemleridir.
Kuçuradi’ye göre evrensel olmayan bu norm sistemine
“AHLAK” denir ve asla etikle karıştırılmamalıdır.
Etik değerleri, ahlaksal normlar ile asla karıştırmamak gerekir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Özellikle yasalarda yer alan normlar bu açıdan baktığımızda etik değildir, dolayısıyla evrensel de değildir.
Yasalar “ahlaksal normlar”dır ve bütün insanların diğer insanlara nasıl davranması, nasıl muamele görmesi
gerektiğini anlatır.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• DÜNYA GÖRÜŞÜ
• Dünya görüşü bir milletin başka milletlerden farklı olan hayat felsefesidir.
• Bir milletin fertleri ortak kültür dolayısıyla tutum , zihniyet ve davranış bakımından çeşitli ortak özellikler gösterirler.
• Sosyal ve ruhî olaylar karşısında fertlerin bu ortak tutum ve davranışları o milletin dünya görüşünü meydana getirir.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• GELENEK VE GÖRENEK
• Bunlar bir milletin yazılı olmayan kanunlarıdır.
• Yazılı kanunların çoğu gelenek ve göreneklere göre düzenlenmiştir.
• İnsanın toplum içerisindeki davranışlarını düzenler.
• İnsanlar bu düzeni asırlar boyunca gelenek ve göreneklerle sağlamışlardır.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• GELENEK VE GÖRENEK
• Örneğin; yazılı bir yasa olmadığı halde ‘’kız isteme’’ bir gelenektir yasal bir zorunluluğu yoktur fakat toplumumuzda kabul görülmüştür.
• Örneğin : özür dilemek, selamlaşmak, saygı göstermek, davetlere
katılmak, konuşmak, tartışmak yazmak vs.. Gibi davranışlarda nasıl bir usulün gerektiğini kanunlar değil gelenek ve görenekler tayin eder.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• DİN
• İlahi dinlerin ortaya koyduğu ahlak kuralları, büyük ölçüde birbirine benzer.
• Dinler, insanları ahlaklı olmaya çağırır.
• Dinlere göre toplumların çöküş sebebi, huzursuzluğun ve fenalıkların kaynağı, ahlaksızlıktır.
• Dinlerin ve hukukun, özgürlükleri kısıtladığı doğru değildir.
• Hukukun ve dinin, kurallar koyduğu doğrudur; ancak bu kurallar bireylerin düzen, adalet ve huzur içinde yaşamasını hedeflerler.
• Hukuk ve din, insanlara, sorumluluk bilinci içinde özgürce yaşama alanı/
imkanı tanırlar.
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
• DİN
• Din insana güzel ahlaklı olmayı emreder.
• Birçok toplum tarafından benimsenen ve evrensel bir nitelik kazanan genel ahlak kuralları, aynı zamanda dinin de uyulmasını istediği davranışlardır.
• Örneğin; merhametli, dürüst, güvenilir, yardımsever, saygılı, samimi, iyi niyetli olmak, kötülükten uzak
durmak...
KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
İLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Tutum
Tutum, bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik
obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan eğilimdir.
Tutum, sosyal objelere karşı devamlı, olumlu ve olumsuz değerlendirmelerini, haz ve heyecanlarını, pozitif ya da negatif davranışlarını ifade eder.
