B Ü Y Ü K S İ N E M A — A N K A R A
Y. Mimar
Abidin Mortaş
Ankara - Yenişehir, Atatürk Bulvarı üstünde Zafer meydanı köşesindeki büyük arsaya, sinema, iş hanı, paviyon ve otel kısımlarını ihtiva etmesi iste-nen bir bina manzumesinden sinema kısmı bu sene ik-mal edilerek işletmeye açılmıştır.
Bu binanın projesi 1940 senesinden beri muhte-lif Türk ve ecnebi mimarlar tarafından gerek sipariş, gerek müsabaka suretile hazırlandığı halde, arsanın kifayetsizliği yüzünden tam istenen hâl şeklini temin etmek mümkün olamamış, mal sahibi mücavir arsala-rı da almak mecburiyetinde kalmış ve bu suretle da-ha geniş ve müsait imkânlar elde edilebilmiştir.
Şimdilik yalnız sinema kısmı tatbik edilen, son proje y. mimar Abidin Mortaş tarafından hazırlan-mıştır. Mimar, ayni zamanda binanın bütün
detayla-rını ve dekorasyonunu, hiç bir haricî tesir altında kal-mamaya çalışarak ve mümkün olduğu kadar orijinal ve hususiyetti motifler ve renkler tespit ederek hazır-lamıştır. Binanın bir çok hususî zorluklar arzeden mukavemet, betonarma ve demir çatı hesap ve pro-jelerini y. mühendis Orhan Emre yapmıştır. İnşaatın yerinde tatbikini y. mühendis Saim Ölçen üzerine al-mış ve sinema bir buçuk sene içinde tamamen ikmal edilmiştir.
Büyük sinema 1550 seyirci istiab edecek surette tertiplenmiştir. Plânda, Ankara İmar mevzuatına uy-gun olarak müştemilât kısımlarına imkân nisbetinde geniş sahalar ayrılmıştır. Büyük bir gişe holünden parter bekleme holüne geçilir. Burasının tavanı iki kat ihtiva edecek şekilde yüksek tutulmuş, bu
le burası hem balkon beklemesile münasebetlendiril-miş, hem de ferah ve hususiyetti bir tesir temin edil-miştir.
Bekleme holü ile parter arasında parter fümuvarı vardır. Burada ve bekleme holünden iki taraflı düz ve geniş merdivenlerle balkon beklemesine çıkılır. Bu katta müdüriyet odaları ile büfe bulunmaktadır. Ankara sinemalarının en rağbette olan kısmı balkon olduğundan bu bekleme holüne ehemmiyet verilmiş-tir. Tavan kartonpiyer motiflerle ve büyük bir kristâl âvize ile tezyin edilmiştir. Müşteriler burada seans-lardan çok evvel gelerek otururlar ve büfeden istifa-de eistifa-derler.
İki yandan yine düz ve geniş merdivenlerle bal-kon katma çıkılır. Merdiven başında büyük bir fua-ye vardır. Film aralarında seyirciler burada sigara içerler, duvar ve vitrinlerde teşhir edilen resim ve eşyayı görürler.
Sinemanın balkonuna iki yandan ve orta seviye-den girilir. İçeride seyircilerin bir kısmı kademeler-le aşağıya, bir kısmı da yukarıya çıkmak suretikademeler-le taksim olunurlar. Balkondan perdenin görünüşü az meyilli ve tabiîdir. Balkonun ön iki yani geniş birer
koridor halinde sahneye kadar uzanır. Buraları çıkış kapılarına gider. Salonda tiyatro oynandığı zaman en uçlara birer (avansen) locası konması düşünülmüş-tür. Bu koridorların korkuluk kenarlarına birer sıra halinde ve korkuluğa yaslanıp rahatça sahneyi göre-cek şekilde strapontenler konmuştur.
Büyük sinemanın umumiyetle iç tesiri ferah ve rahattır. Akustiği net, renk tesiri müsaittir.
Binanın inşa sistemi betonarma iskelettir. Yalnız sinema salonu tavanı demir konstrüksiyondur. Üstü ahşap üzerine rüberoit ve kiremit örtülüdür. Tavan çıtalı çeloteks kaplıdır. Lâmbrilen çıtalı ve üstü boyalı kontrplâktan yapılmıştır. Balkon korkuluğunun alnı kadife yastıklarla kaplanmıştır. Parter ve balkon dö-şemeleri ahşaptır. İleride bu döşemenin üstü mantar veya kauçuk levhalarla kaplanacaktır.
Parterin arka tarafında, ortada misafirler için bir büyük, yanlarda da müşteriler için dörder küçük loca yapılmıştır. Tavanlarda ince demirden motifler arasın-dan ve yan kornişlerden tavana endirekt ışık verilmiş-tir. Üst büyük tavanın orta kanadı içine asılan beş yu-varlak demir desenli kafesin kenarlarına iki dizi plâs-tik şeffaf menşurlar asılmıştır. Bunlar esasında sesi
Sahneden salona bakış
tasfiye etmek maksadile kristal düşünülmüş, fakat te-mini mümkün olamayınca plâstikten yaptırılmıştır.
Bütün koltuklar cilâlı ahşap, iskelet üzerine deri kaplanmak üzere yapılmıştır.
Hollerde, merdivenlerde ve koridorlarda beyaz ve siyah mermerle desenler teşkil edilmiştir. Yalnız balkon bekleme holünün döşemesi renkli ve desenli karoseramiktir.
Binanın cephesinde zemin kat, kahve rengi ile koyu gri ebrûlü İzmir mermeri kaplanmıştır. Bunlarla kapı içlerindeki sarımtırak Eskipazar taşları ahenkli bir kontrast temin etmektedir. Sert ağaç giriş kapıları üstüne ince demirden desenler işlenmiştir.
Binanın üst katlarında cephe 4 sm. kalınlığında Eskipazar travertin taşı kaplıdır.
Sinema binasının yalnız gişe holü ve onun üs-tüne rastlayan balkon bekleme holü caddeye bakmak-tadır. Diğer katlar iş hanını ihtiva etmektedir. Bu du-rum cephede ifadelendirilmiştir. İş hanı kısmı yakın-da ikmâl edilecektir. Sahne kısmına yakın-da bu yıl başlana-cak ve sinema salonu bu suretle tiyatro temsillerine de müsait bir hâle getirilmiş olacaktır.
Büyük sinemanın inşasında yapı sahibi mimarın proje ve detaylarına, anlayış ve itimat göstererek mü-dahale etmemiş, yalnız iktisadî düşüncelerle mimar
lükse kapılmaktan çekinmiş, basit malzemelerle ve normal işçilikle temin edilebilen bir mimari meyda-na getirmeye çalışmıştır.
Bu suretle binanın sinema ve iş hanı kısımları takriben 1.200.000 liraya mal olmuştur. Bu fiyata bilûmum elektrik, sıhhî tesisat, kalorifer tesisatı ve havalandırma tesisatı kanalları ve mefruşat bedelleri dahildir.
Binanın eb'at ve hususiyetleri göz önünde tutu-lursa bu bedelin normal ve çok mutedil olduğu görü-lür.
Sinema salonunda sahnenin başlığı üstünde (Ha-layı oynayan Sivaslı kızlar) ile bekleme holündeki uzun (Saadâbâd) tablolarını ressam Turgut Zaim ve Nurettin Ergüven müştereken hazırlamışlardır. Bu resimler binanın bünyesinde rol alarak mimarın istih-daf ettiği tesiri aksantüre etmiştir.
Binanın mimarisinde millî bir mimarî iddiası ba-riz bir şekilde görülmemekle beraber, yabancı gelme-yen, mûnis bir hava teminine çalışılmış, detaylarda tabiat motifleri stilize edilerek kullanılmıştır.
