H. Kurumsallaşma Yönetim ve Organizasyon

Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları

Yönetim ve Organizasyon

H.

Kurumsallaşma

Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İçindekiler

Kurumsallaşma Kavramı

Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma

Kurumsallaşma Göstergeleri

İşletme Anayasası

Profesyonelleşme

Örgüt Yapısı

Yetki Devri ve Yetkilendirme

Yönetim Anlayışı ve Yönetime Katılma

Etkin Bir İletişim Sisteminin Oluşturulması

İç Denetim ve Hesap Verebilirlik

Kurumsallaşma

Kurumsallaşma, işletmelerin iş,

işlem ve faaliyetleri sırasında her bir çalışanın görev, yetki ve

sorumluluklarının belli olduğu, tüm iş süreçlerinin kurallara bağlı

olduğu ve işletme faaliyetlerinin kişilerin varlığına bağlı olmadan

sürdürülebilmesini sağlayan yapıya

denir.

Kurumsallaşma

İşletmeler için yaşamsal bir öneme sahip olan kurumsallaşma; bir

işletmenin kişilerden bağımsız olarak kurallara, standartlara, prosedürlere sahip olması, değişen çevre

koşullarını takip eden sistemleri

kurması ve gelişmelere uygun olarak örgütsel yapısını oluşturması,

kendisine özgü iletişim ve iş yapma yöntemlerini kültür haline getirmesi ve böylece diğer işletmelerden farklı ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir.

Wal-Mart Stores Inc. Sam Walton tarafından kurulmuş dünya çapında şubeleri olan perakende satış yapan

Amerikan mağazalar zinciridir. Walmart, Amerika'nın önemli ekonomi dergisi Fortune’nun "Amerika'nın en büyük yatırımlarını yapan 500 şirket" (Fortune Global 500) raporunda "Dünya çapında en yüksek ciro yapan şirket" olarak yer

almıştır. Walmart mağazalar zincirinde büyük çoğunluğu Amerika'da olmak üzere 2.1 milyon insan çalışmaktadır.

Kurumsallaşma

İşletmeler için kurumsal yapılar kuşaklar boyu işletmenin yaşamını sürdürmesi ve gelişerek büyümesi anlamını taşımaktadır. Bu açıdan

Fortune Global 500 listesindeki birçok işletmenin yüz yıllık işletmecilik

geçmişine sahip olduğu görülmektedir.

Örneğin Amerikalı bir fast food zinciri olan McDonald’s yaklaşık 80 yıllık, yine Amerikalı bir içecek markası olan Coca Cola 1886 yılında kurulmuş, 130 yıllık bir işletmecilik geçmişine sahiptir. Japon bir otomobil markası olan Toyota ise 80 yıllık, Güney Kore şirketi olan Samsung ise 79 yıllık geçmişe sahip bir işletmedir.

The Coca-Cola Company, dünyanın en büyük içecek şirketlerinden biridir. Bir Amerikan şirketi olmakla birlikte, dünyanın pek çok yerinde fabrikaları vardır. Coca Cola ilk olarak eczanelerde ilaç olarak kullanılmıştır. John S. Pemberton

tarafından icat edilmiş, ancak Asa Griggs Candler tarafından marka ve şirket haline getirilmiştir. Coca-Cola, Fortune 500

listesinde 2016 yılı 41 Milyar Dolar cirosu ile 253. sırada yer almaktadır.

Aile İşletmeleri

Aile işletmesi

denildiğinde genel olarak, akrabalık bağı olan bireylerin mal ya da hizmet üretmek gayesiyle bir araya

gelerek kurdukları kar amaçlı örgütler

anlaşılmaktadır.

Ancak günümüzde sıkça telaffuz edilen “aile işletmesi” kavramı yaygın kullanımına rağmen, kapsam ve sınırları, kendine has

özellikleri dikkate alınarak, farklı bakış açılarına göre değişik

şekillerde tanımlanabilmektedir.

Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma

Aileler işletmecilik

faaliyetlerinde önemli bir yer tutmaktadır. Ancak bu işletmelerin devamlılığı ve bir sonraki kuşaklara

devrolunması hem Dünya’da hem de

Türkiye’de büyük oranda mümkün olmamaktadır.

ABD’de ortalama olarak, aile işletmelerinin %40’ı ilk beş yılda yok olmakta, geri kalanların %66’sı ise, birinci kuşakta batmakta veya el değiştirmektedir.

Dolayısıyla ikinci kuşağa kadar yaşayabilen aile işletmelerin oranı %20’yi geçememekte ve bu oranın sadece %17’si üçüncü kuşağa kadar devam

edebilmektedir. Özetle birinci kuşak tarafından kurulmuş olan her 100 ABD aile işletmesinden 20’si ikinci kuşağa ve sadece 3.4’ü üçüncü kuşağa

devredilebilmektedir.

Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma

Aile işletmelerinin kısa ömürlü olması ve bir sonraki kuşağa

devredilmesindeki en önemli problem

kurumsallaşma

konusundaki eksiklikleri gösterilebilir.

Kurumsallaşma Göstergeleri

İşletme Anayasası

Kurumsallaşmada hangi

konuda olursa olsun her türlü etkileşim ve iletişimde belirli kuralların hâkim olması

gerekmektedir. Dolayısıyla kurumun işleyişindeki bütün süreçlerde uygun kuralların oluşturulması ve bu kuralların yazılı hale getirilmesi gerekir.

Yazılı hale getirilen bu kurallar

silsilesi işletmenin anayasasını

meydana getirir.

Aile İşletmelerinin Anayasasının Bölümleri

Profesyonelleşme

Profesyonelleşme,

işletme organizasyonu içerisindeki iş ve

işlemlerin o konuda uzman kişiler

tarafından yerine getirilmesi, görev, yetki ve sorumluluk dengesinin uzmanlık esasına göre

belirlenmesi anlayışına dayanmaktadır.

Profesyonel işgörenler alanında uzman bireyler olarak algılanmalı ve işletme içerisinde yapılacak bir işbölümü ile kişilerin görevleri belirlenmelidir.

Bu yaklaşım işletmenin işleyişinde ve kurumsallaşması konusunda önemli bir gösterge olarak dikkati çekmektedir.

Örgüt Yapısının Oluşturulması

Örgüt yapısının oluşturulması;

yapılacak işlerin standart hale getirilmesi, bir işin kim

tarafından nerede, ne şekilde, hangi yetki ve sorumluluklar ile yerine getirileceğinin

açık bir biçimde ortaya konulması anlamına

gelmektedir. Bu nedenle kurumsallaşmış

işletmelerde iş tanımları ve

analizleri tam olarak yerine

getirilmelidir.

Yetki Devri ve Yetkilendirme

Yetki devri ve yetkilendirme, işletmelerin sahip oldukları profesyonellere sorumlu

oldukları iş ve görevlere ilişkin faaliyetleri yerine getirirken verilmesi gereken yasal gücü

ifade eder. Bu yasal güç diğer bir

ifade ile yetki, işgörenlerin görev

ve sorumlulukları ile dengeli bir

şekilde oluşturulmalıdır.

Yönetim Anlayışı ve Yönetime Katılma

Kurumsallaşma sürecini tamamlamış olan işletmeler incelendiğinde, ilk göze çarpan nokta bu işletmelerde

demokratik, katılımcı ve esnek bir yönetim anlayışının oluşmuş

olduğudur. Kurumsallaşmış

işletmelerdeki yöneticilerin ortak özelliği ise, astlarını işletmenin problemleri üzerinde düşünmeye yönelten kişiler olmasıdır. Tepe yöneticilerin bu yaklaşımı zamanla diğer yöneticilere de geçmekte,

işletmede insan kaynaklarına önem veren yöneticilerin sayısı artmakta ve işletme içinde uyumlu bir hava

yaratılması sağlanmaktadır.

Etkin Bir İletişim Sisteminin Oluşturulması

Kurumsallaşmanın bir diğer göstergesi ise, etkin bir iletişim sisteminin

oluşturulmasıdır. Örgüt içerisinde etkin bir iletişim sisteminin oluşturulması üst yönetimin önemli sorumlulukları

arasında yer alır. Bu amaç ile tüm

işgörenlerin sağlıklı bir iletişim biçimi geliştirmelerini amaçlayan uygulamalar (kişisel gelişim, takım oluşturma

çalışmaları, örgüt kültürü etkinlikleri vb.) yapılmalıdır.

Bu uygulamalar iletişim engellerini ortadan kaldırabilmekte ve bireylerin birbirlerine karşı tolerans düzeylerini yükseltebilmektedir.

İç Denetim ve Hesap Verebilirlik

İç denetim faaliyetleri, işletmelerde kurumsal yönetim uygulamalarının güçlendirilmesinde son derece önemli rol oynamaktadır. İşletmedeki etkin bir iç denetim hizmetinin varlığı,

işletmenin kontrol mekanizmalarının sağlıklı bir şekilde çalışmasına yardımcı olabileceği gibi operasyonel risklerin, hilenin ve gelir kayıplarının en aza indirilmesine katkıda bulunur.

Kurumsallaşmanın son kriteri olarak “iç denetim ve hesap verebilirlik”

sisteminin oluşturulması hem aile işletmeleri için hem de diğer işletmeler için sorumlulukların tanımlanması ve karşılıklı güvenin gelişmesinde

belirleyici bir rol oynar.

Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları

Yönetim ve Organizasyon

I.

Yeniden Yapılanma

Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İçindekiler

Yeniden Yapılanma

Yeniden Yapılanmanın Temel İlkeleri

Yeniden Yapılanma Süreci

Yeniden Yapılanma Aşamaları

Mevcut Yapının Analizi (İş Analizi)

Mevcut Örgüt Yapısının Tespiti

Mevcut İnsan Kaynaklarının Tespiti

Örgütsel Yapıya İlişkin Öneriler

İş ve Görev Tanımları

İş Akış Şemaları

Yetki Tabloları

İş Süreçlerine İlişkin Formlar

Hizmet içi Eğitimler

Performans Değerleme Sistemi

Yeniden Yapılanmanın Sonuçları

Yeniden Yapılanma

Yeniden yapılanma, bir örgütün mevcut durumu tespit edilerek (ve SWOT analizi yapılarak) örgütün yapısına, iş süreçlerine ve insan kaynakları davranışlarına ilişkin değişiklikler yapma süreci olarak ifade edilebilir.

Yeniden yapılanma, örgütte mevcut olanı onarmak ya da sadece küçük değişiklikler yapmak anlamını taşımaz. Aksine örgütün önceden belirlenmiş iş yapma usullerini bırakarak işletmenin tüm faaliyet ve

hizmetlerinin yeniden yaratılması ve müşterilere değer sunması için gereken yönetsel uygulamaların yeni baştan

şekillendirilmesi anlamı taşımaktadır.

Yeniden Yapılanmanın Temel İlkeleri

Yeniden yapılanma organizasyonlar için bir değişim süreci olarak çeşitli ilke ve kurallar çerçevesinde yürütülmelidir.

Bu ilkeler genel olarak;

 İhtiyaçlara Uygunluk

 Katılımcılık ve Çok Ortaklılık: Yönetişim

 İnsan Odaklılık

 Stratejik Yönetime Geçiş

 Performans Odaklılık

 Denetimde Etkililik

 İşlerin Yürütülmesinde Yerindelik

Yeniden Yapılanma Süreci

Yapıya Müdahale

Yeniden yapılanma sürecinde “yapıya

müdahale” aşamasının iki boyutu

bulunmaktadır.

Birincisi, fiziksel yapıya müdahale, ikincisi ise örgütlenme yapısına müdahaledir.

Fiziksel Yapı

Örgütsel Yapı

Süreçlere Müdahale

Süreçlere müdahale

aşaması, örgütte var olan tüm iş, işlem ve faaliyetlere ilişkin süreçlerin nasıl

gerçekleştiğinin tespit edilmesi, yürütülen iş ve işlemlerin kim

tarafından, nerede ve nasıl, hangi yetki ve sorumluluklar

çerçevesinde

gerçekleştiğinin tespitinin

yapılmasıdır.

Zihniyete ve Davranışa Müdahale

Yeniden yapılanma

sürecinin en zor ve uzun süren aşaması olan

zihniyete ve davranışlara müdahale aşaması, örgütü oluşturan bireylerin

öncelikle yeni yapıya

ilişkin zihniyetlerinin

değiştirilmesi ve bu

zihniyet değişikliğinin

davranışlarına yansıması

şeklinde ifade edilebilir.

Yeniden Yapılanma Aşamaları

Yeniden Yapılanmanın Sonuçları

 Görev odaklılıktan Süreç odaklılığa geçiş,

 Kontrolör olmaktan Antrenör olmaya geçiş,

 İşgören olmadan takım oyuncusu olmaya geçiş,

 Hiyerarşik bir yapıdan katılımcı bir yapıya geçiş,

 Bireysellikten karar verme sürecine geçiş,

 İşe hazırlamada: yetiştirmeden eğitmeye geçiş,

 Mevcut yeteneklere göre performans değerlendirmesine geçiş,

 Koruyucu yapıdan üretken bir yapıya geçiş,

 Skor tutucu yönetimden lider yönetime geçiş,

 Performanslar: Tüketici esaslı olur (Tüketici  İşgören  İşveren memnuniyeti)

 Kararlar işin yapıldığı yerde verilir.

Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları

Yönetim ve Organizasyon

J.

Entelektüel Sermaye

Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İçindekiler

 Entelektüel Sermaye

 Entelektüel Varlıklar

 Entelektüel Sermayenin Unsurları (Alt Bileşenleri)

 Yapısal Sermaye (Organizasyonel Sermaye)

 İlişkisel Sermaye (Müşteri Sermayesi)

 İnsan Sermayesi

Entelektüel Sermaye

Entelektüel sermaye; bir

organizasyonun bilgi değeri veya

hissedilmeyen ve görülmeyen varlıklar olarak bir işletmenin sahip olduğu

kayıtlı bilgiler ve işletmedeki

çalışanların bilgi, beceri ve deneyimleri şeklinde tanımlanabilir.

Entelektüel sermaye maddi olmayan varlıklardır ve “entelektüel sermaye, işletmenin defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır.”

Buz Dağının Görünmeyen Yüzü

Entelektüel Varlıklar

Entelektüel Sermayenin Unsurları (Alt Bileşenleri)

İşletmelerde entelektüel sermayeyi oluşturan unsurlara, konuyla ilgilenenler tarafından temelde aynı temayı

işlemekle birlikte değişik adlar kullanılmakta ve bu unsurlar entelektüel sermaye modelleri veya alt bileşenleri olarak

ifade edilmektedir.

Yapısal Sermaye (Organizasyonel Sermaye)

Yapısal sermaye, bir örgüt olarak işletmenin sahip olduğu yöntem ve politikalar biçiminde kurumsallaştırılmış bilgi teknolojilerinden, veri tabanları, kayıtlar ve çeşitli biçimlerdeki belgelemeye, yönetim felsefesinden, örgüt kültürüne, finansal ilişkilerden patentlere kadar bütün unsurların karışımını ifade eder.

Bilgi

Sistemleri Yönetim

Süreçleri Yönetim Felsefesi

Örgüt Kültürü

Ağ

Sistemleri Finansal

İlişkiler

Patentler

Logo

Telif Hakları

Tasarımlar

Ticari

Sırlar _Amblemler^Ticari

Yapısal (Organizasyonel) Sermayenin Unsurları

İlişkisel Sermaye (Müşteri Sermayesi)

İlişkisel sermaye (müşteri sermayesi); işletmenin dış çevreyle olan müşteri

sadakati, firma ünü, dağıtıcı ve toptancılarla olan ilişkileri gibi bağlantıları içerir ve işletme için katma değer oluşturabilecek işletme dışı tüm taraflarla ilgilidir.

Logo

İlişkisel Sermayenin Unsurları

1.Markalar 2.Müşteriler

3.Müşteri sadakati 4.İşletme adı

5.Dağıtım kanalları 6.İş ile ilgili işbirliği 7.Lisans anlaşmaları 8.Sözleşmeler

9.Franchising anlaşmaları

İlk şubesini 1971 yılında açan Starbucks bugün 65 ülkede 21.000'in üzerinde mağazasıyla, kahve satın alınması ve kavrulmasında dünyanın bir numaralı şirketidir.

İnsan Sermayesi

İnsan sermayesi; bireyin sahip olduğu bilgi, beceri, eğitim, tecrübe, yeterlilik, sezgi ve

tutumların işletmenin çıkarları için kullanılması ile ortaya çıkan kollektif yetenek olarak

tanımlanabilir.

Logo

İnsan Sermayenin Unsurları 1.Know-How (Teknik Bilgi) 2.Eğitim

3.İşe Yönelik Özellikler 4.İş Değerlemesi

5.Girişimcilik

6.Rekabet ve Çatışma 7.Yaratıcı Düşünce 8.Kavrama

9.Değişebilirlik

10.Analitik Düşünce 11.Kavramsal Düşünce 12.Takım Çalışması 13.Sorun Çözebilme

14.İnisiyatif Kullanabilme 15.Özgüven

 Can, Halil; Ö.A. Azizoğlu, E.M. Aydın; Organizasyon ve Yönetim, Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, 2011 AnkaraEşya Hukuku, Jale G. Akipek, Turgut Akıntürk, Beta Yayınları, İstanbul, 2009.

 Koçel, Tamer; İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 12.baskı, İstanbul, 2010

 Topaloğlu, Melih; Koç, Hakan; Yönetim ve Organizasyon, Seçkin Akademi ve Mesleki Yayınları, Ankara, 2017.

Kaynaklar