Girifl
Dam›zl›k devekuflu iflletmelerinde karl›l›¤› etkileyen en önemli faktör kuluçkas›nda karfl›lafl›lan güçlüklerdir.
Devekufllar›nda dölsüzlü¤ün yüksek olmas›n›n yan›s›ra döllü yumurtalarda ç›k›fl gücünün düflük olmas› devekuflu endüstrisinin dünyaya yay›lmas›n› engelleyen bir faktör olarak ortaya ç›km›flt›r (1-3). Genetik materyalin süreklili¤inin sa¤lanmas› ve korunmas› amac›yla kanatl›
populasyonlar›nda, üzerinde durulan özelliklere ait parametrelerin tan›mlanmas› bir zorunluluktur. Bu tan›mlamalar›n yap›labilmesi de büyük ölçüde üzerinde
durulan özelli¤i etkileyen di¤er faktörlerin tespit edilmesine ba¤l›d›r ( 4).
Dam›zl›k iflletmelerde üretim zincirinin önemli bir halkas› olan kuluçkahanede elde edilecek civcivler ile üretime sorunsuz bafllanabilmesi için gerekli koflullardan birisi de kuluçkal›k yumurta a¤›rl›¤›d›r. Kanatl› türlerinde yumurta a¤›rl›¤›ndaki varyasyon büyüktür. Genellikle yumurta büyüklü¤ü vücut büyüklü¤ü ile art›fl gösterir, ancak büyük türler küçük yumurta üretmeye meyillidirler (5). Devekuflunda yumurta a¤›rl›¤› 1-2 kg ars›nda de¤iflim göstermekle birlikte, ‹srail’de yap›lan bir çal›flmada
Devekufllar›nda (Struthio camelus) Yumurta A¤›rl›¤›n›n Kuluçka Özellikleri Üzerine Etkisi
Ayd›n ‹PEK, Ümran fiAHAN
Uluda¤ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Bursa-TÜRK‹YE
Gelifl Tarihi: 31.01.2001
Özet: Bu araflt›rma devekuflu yumurtalar›n›n kuluçka özellikleri üzerine yumurta a¤›rl›¤›n›n etkilerini belirlemek amac›yla yap›lm›flt›r.
Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n (hafif 1200-1400 g. normal 1401-1600 g, a¤›r >1600 g) ç›k›fl gücü ve kuluçka rand›man› üzerine etkisi önemli bulunmufltur (P<0,01). Ç›k›fl gücü yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre s›ras›yla % 67,74 , % 74,42 , % 64,28; Kuluçka rand›man› ise, % 43,75 , % 50,00 , % 41,86 olarak saptanm›flt›r. Erken, orta ve geç dönem embriyo ölümleri üzerine de yumurta a¤›rl›¤›n›n etkisi önemlidir (P<0,01). Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre erken dönem ölümler, % 9,68, % 9,30 , % 10,91, orta dönem ölümler % 6,46 ,% 4,65 ,% 7,35 ve geç dönem embriyo ölümleri s›ras›yla; % 16,12 , % 11,63 , % 17,46 olarak belirlenmifltir.
Yumurta a¤›rl›klar›n›n yumurta a¤›rl›k kayb› üzerine etkisi önemli bulunmufltur (P<0,05). Normal a¤›rl›ktaki yumurtalar % 13,94 a¤›rl›k kaybederek optimuma yak›n de¤er göstermifltir. Civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› üzerine de yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n etkisi önemlidir (P<0,01). Yumurta a¤›rl›¤› art›kça civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› artm›flt›r. Yumurta a¤›rl›k s›n›f›n›n kuluçka süresi üzerine etkisi önemli bulunmufltur (P<0,05). A¤›r yumurtalarda kuluçka süresi hafif ve normal a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalara göre daha uzun gerçekleflmifltir
Anahtar Sözcükler: Devekuflu, yumurta a¤›rl›¤›, kuluçka özellikleri
The Effects of Egg Weight on the Hatching Characteristics of Ostrich Eggs
Abstract: This research was carried out with the aim of determining the effects of egg weight on the hatching characteristics of ostrich eggs. The effect of egg weight (small 1200-1400 g, medium 1401-1600 g, large >1600 g) on the hatchability of fertile eggs and hatchability of total eggs was found to be significant (P<0.01). Hatchability of fertile eggs was determined to be 67.74, 74.42 and 64.28% and hatchability of total eggs was determined to be 43.75, 50.00, and 41.86% for the small, medium and large egg weight groups, respectively. The effects of egg weight on early, medium and late embryonic death were also found to be significant (P< 0.01). The early embryonic death rates were determined to be 9.68, 9.30 and 10.91% , medium embryonic death rates were determined to be 6.46, 4.65 and 7.35% and late embryonic death rates were determined to be 16.12, 11.63, 17.46%
for the small, medium and large weight groups, respectively. The effects of egg weight on egg weight loss were found to be significant (P<0.05). Eggs with medium weight exhibited a weight loss of 13.94% , which was close to the optimum. The effect of egg weight on chick weight was also found to be significant (P<0.01). The chick weight increased as the egg weight increased.
The effect of egg weight on hatching time was found to be significant (P<0.05). Incubation time was longer for the large egg weight groups, compared with the small or medium weight groups.
Key Words: Ostrich, egg weight, hatchability characteristics
17000 devekuflu yumurtas›nda ortalama a¤›rl›k 1461 g olarak bulunmufltur (6). Birçok araflt›r›c› ise yumurta a¤›rl›¤›n›n 1300–1600 gr aras›nda de¤iflti¤ini bildirmektedirler (5,7). Wilson (8,9), birçok literatür bildirifline dayanarak yapt›¤› aç›klamalarda orta büyüklükteki tavuk yumurtalarda ç›k›fl gücünün, çok küçük ve çok büyük yumurtalara göre daha fazla oldu¤unu bildirmektedir. Benzer flekilde yumurta a¤›rl›¤›
belirli düzeyin üstüne ç›kt›¤›nda ç›k›fl gücünün düfltü¤ü vurgulanm›flt›r (10,11). Hindilerde 70 g‘›n alt›nda ve 100 g‘›n üstündeki eksterm yumurtalar›n kuluçka rand›man›n›n 70-100 g aras›ndaki yumurtalara k›yasla önemli ölçüde geri bulundu¤unu,bu gurup yumurtalar›n kabuk alt› ölüm oran› bak›m›ndan oldukça kötü sonuç verdi¤i belirtilmifltir (12). Reinhart ve Moran (13), hindi yumurtalar›nda a¤›rl›k art›fl›na ba¤l› olarak döllülü¤ün düfltü¤ünü bunda dölsüz olarak tan›mlanabilen çok erken embriyonik ölümlerin artmas›n›n da etkili olabilece¤ini ortaya koymufllard›r. Devekuflu yumurtalar›nda da yumurta a¤›rl›¤›n›n ç›k›fl gücüne olan etkisi çeflitli araflt›r›c›lar taraf›ndan incelenmifl ve orta a¤›rl›ktaki yumurtalarda ç›k›fl gücünün küçük ve büyük yumurtalara göre daha yüksek oldu¤u belirlenmifltir (14,15).
Araflt›rmada devekuflu yumurta a¤›rl›¤›n›n kuluçka özellikleri üzerine etkisi incelenmifltir. Kuluçka özellikleri olarak döllülük oran›,ç›k›fl gücü ve kuluçka rand›man›
belirlenmifl ve kuluçka süresince embriyo geliflimi izlenerek,erken,orta ve geç embriyo ölümleri ile yumurta a¤›rl›¤›n›n ç›k›fl a¤›rl›¤›,kuluçka süresi ve yumurta a¤›rl›k kayb› üzerine etkisi saptanm›flt›r.
Materyal ve Metot
Araflt›rma U.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Devekuflu Yetifltiricili¤i Ünitesinde yürütülmüfltür. Güney Afrika orjinli dam›zl›k devekufllar›ndan elde edilen yumurtalar bu çal›flman›n materyalini oluflturmufltur.
2000 y›l› (Mart-Eylül) üretim döneminde 5-8 yafllar›ndaki 7 aileden elde edilen yumurtalardan 155 adedi denemede kullan›lm›flt›r.
Dam›zl›k kufllar yumurtlama döneminde hayvan bafl›na günde 2,5 kg/kufl dam›zl›k yumurta pelet yemi (% 18 ham protein, 2450 kcal/kg metabolik enerji) ile beslenmifl, kaba yem olarak yonca verilmifl su ise sürekli olarak sa¤lanm›flt›r.
Yumurtalar üretim döneminde sabah ve akflam olmak üzere günde iki defa toplanm›flt›r. Bir hafta süre ile
toplanan yumurtalar depolanma süresi içinde % 35 nispi nem ve 15 °C s›cakl›¤›n sa¤land›¤› yumurta deposunda muhafaza edilmifltir. Yumurtalar kuluçka makinesine konmadan önce 0.01 g duyarl›l›kta elektronik tart› ile tart›lm›fl ve kodlanm›flt›r. Yumurtalar 1200-1400 g,1401-1600 g, ve >1600 g olacak flekilde 3 a¤›rl›k grubuna ayr›lm›fl ve her gruptaki yumurta say›s› ise s›ras›yla 48,64 ve 43 adet olarak belirlenmifltir.
Yumurtalar 7 gün ara ile makineye yüklenmifl, üretim döneminde 10 parti halinde ayn› makineye yükleme yap›larak makine etkisi ortadan kald›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r.
Yumurtalar ön geliflim döneminde 36.5 °C s›cakl›k ve
% 30 nisbi nemde otomatik olarak saate bir 45 derece çevrilerek 38 gün kuluçkaland›r›lm›flt›r. Döllülük kuluçkan›n 14. gününde lamba kontrolü ile belirlenmifltir.
Kuluçkan›n 38. gününde yumurtalar tekrar lamba kontrolünden geçirilmifl embriyo ölümü olan yumurtalar belirlenerek ayr›lm›flt›r. Canl› olan yumurtalar kuluçka süresince a¤›rl›k kayb›n›n saptanabilmesi için 0.01 g hassasiyetteki elektronik tart› ile tart›lm›fllard›r. Daha sonra bu yumurtalar ç›k›m makinesine al›nm›fllard›r.
Yumurtalara ç›k›fl döneminde 36.0 °C s›cakl›k % 40 nisbi nem sa¤lanm›flt›r. Ç›k›m›n bafllamas› ile her bir yumurtadan ç›kan civcivin ç›k›fl a¤›rl›¤› 0.01g hassasiyetli elektronik tart› ile belirlenmifl ve her bir yumurta için kuluçka süresi saptanm›flt›r.
Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›nda döllülük oran›, ç›k›fl gücü, kuluçka rand›man› ile erken, orta ve geç dönem embriyo ölümleri saptanm›flt›r. Ayr›ca yumurta a¤›rl›¤›n›n yumurta a¤›rl›k kayb›, civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› ve kuluçka süresi üzerine etkisi belirlenmifltir. ‹ncelenen özelliklere ait de¤erlere varyans analizi yap›lm›fl,ortalamalar›n karfl›laflt›r›lmas›nda Duncan çoklu karfl›laflt›rma testi uygulanm›flt›r (16).
Bulgular
Araflt›rmada ele al›nan yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre yumurta a¤›rl›k ortalamalar› döllülük oran›, ç›k›fl gücü ve kuluçka rand›man›na ait de¤erler Tablo 1’de verilmifltir.
Yumurta a¤›rl›k s›n›flar› aras›ndaki farkl›l›k önemli bulunmufltur (P<0,01). Döllülük oran› üzerine yumurta a¤›rl›¤›n›n etkisi önemli de¤ildir. Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n ç›k›fl gücü üzerine etkisi ise önemli bulunmufltur (P<0,01). Normal a¤›rl›k s›n›f›nda yer alan yumurtalarda ç›k›fl gücü % 74,42 olarak saptan›rken,hafif ve a¤›r a¤›rl›k s›n›f›nda yer alan yumurtalarda ise s›ras›yla % 67,74 ve % 64,28 olarak
saptanm›flt›r. Kuluçka rand›man› üzerine de yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n etkisi önemli bulunmufltur (P<0.01).
En yüksek kuluçka rand›man› % 50,00 ile normal a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalarda saptan›rken en düflük kuluçka rand›man› de¤eri ise % 41,86 ile a¤›r yumurtalarda gerçekleflmifltir.
Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre erken,orta, geç dönem embriyo ölümleri Tablo 2’de verilmifltir. Araflt›rma bulgular›, yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n erken, orta, geç dönem embriyo ölümleri üzerine etkisinin önemli oldu¤unu göstermektedir (P<0,01). Hafif ve normal a¤›rl›k s›n›f›ndaki yumurtalarda erken dönem embriyo ölümleri a¤›r yumurta s›n›f›na giren yumurtalardan daha düflük oldu¤u saptanm›flt›r. Orta dönem ve geç dönem embriyo ölümleri incelendi¤inde en yüksek ölüm a¤›r yumurta s›n›f›na giren gurupta saptanm›fl, en düflük ölümler ise normal a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalarda belirlenmifltir.
Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre yumurta a¤›rl›k kayb›,civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› ve kuluçka süresine ait ortalamalar Tablo 3’de verilmifltir. Yumurta a¤›rl›klar›n›n yumurta a¤›rl›k kayb› üzerine etkisi önemli bulunmufltur (P<0,05). En düflük yumurta a¤›rl›k kayb› hafif a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalarda % 10,74 olarak, en yüksek a¤›rl›k kayb› ise normal a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalarda
% 13,94 olarak saptanm›flt›r. Civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› üzerine de yumurta a¤›rl›k s›n›flar›n›n etkisi önemlidir(P<0,01).
Beklenildi¤i üzere yumurta a¤›rl›¤› art›kça civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› artm›flt›r. Yumurta a¤›rl›k s›n›f›n›n kuluçka süresi üzerine etkisi önemli bulunmufltur (P<0,05). A¤›r yumurta s›n›f›na giren yumurtalarda kuluçka süresi hafif ve normal a¤›rl›k s›n›f›na giren yumurtalara göre daha uzun gerçekleflmifltir.
Tart›flma
Araflt›rma sonucunda elde edilen veriler kuluçka özelliklerinin yumurta a¤›rl›¤›na ba¤l› olarak önemli düzeyde de¤iflti¤ini göstermifltir. Normal a¤›rl›k s›n›f›ndaki yumurtalarda ç›k›fl gücü ve kuluçka rand›man›
hafif ve a¤›r s›n›fa giren yumurtalara göre daha yüksek, embriyo ölümlerinin ise daha düflük oldu¤u saptanm›flt›r.
Araflt›rmada yumurta a¤›rl›k s›n›f›n› oluflturan 155 adet yumurtan›n a¤›rl›k ortalamas› 1497,44 g olarak belirlenmifltir.
Tavuk, hindi, ördek türlerinde normal büyüklükteki yumurtalarda ç›k›fl gücünün küçük ve büyük yumurtalara göre daha yüksek oldu¤u belirlenmifltir (9,13,17-20).
Benzer durum devekuflu yumurtalar›nda da görülmekte ve ç›k›fl gücünün büyük yumurtalarda düflük oldu¤u bildirilmektedir (15,21,22). Ar (23), araflt›rmalar›nda ç›k›fl gücünün normal a¤›rl›ktaki yumurtalara göre, a¤›r yumurtalarda % 28, hafif yumurtalarda ise % 14 daha düflük bulundu¤unu belirlemifllerdir. Ayn› flekilde Gonzalez ve ark. (15), normal a¤›rl›k s›n›f›ndaki yumurtalarda ç›k›fl gücünü % 77,1, 1450 g dan küçük yumurtalarda % 50 ve 1650 g üzerindeki a¤›r yumurtalarda ise % 68 olarak bulmufllard›r. Bunun yan›s›ra, uygulamada ortalamadan büyük ve küçük yumurtalarda makine tepsisi gözlerine uymama sorunu yaflanmakta ve döndürme s›ras›nda çok iri yumurtalarda k›r›lma sorunu da görülmektedir.
Araflt›rma sonucunda orta a¤›rl›k s›n›f›ndaki yumurtalarda embriyonik ölümlerin önemli düzeyde düflük oldu¤u saptanm›flt›r. Tavuk ve hindilerde a¤›r yumurtalarda geç embriyonik ölümlerin artt›¤›
bildirilmektedir (13,18). Reinhart ve Hurnik (24), tavuklarda çok iri yumurtalarda ç›k›fl gücünde görülen
Tablo 1. Yumurta a¤›rl›¤›, Döllülük oran›,ç›k›fl gücü ve kuluçka rand›man› ait ortalamalar (%) ve standart hatalar.
Yumurta Yumurta Döllülük Ç›k›fl Kuluçka
Say›s› A¤›rl›¤› Oran› Gücü Rand›man›
Yumurta A¤›rl›k S›n›f›
Ad g % % %
** ÖD ** **
Hafif (1200-1400g ) 48 1368,35±28,42c 64,58±0,79 67,74±1,12b 43,75±1,08b
Normal (1401-1600 g) 64 1480,70±31,21b 67,18±1,05 74,42±1,98a 50,00±1,20a
A¤›r ( >1600 g) 43 1643,28±27,65a 65,11±1,03 64,28±1,73c 41,86±1,13c
a,b,c; Farkl› harfleri tafl›yan ortalamalar aras›ndaki fark önemlidir (P<0,01). **:P<0,01
Yumurta a¤›rl›k kayb› Civciv Ç›k›fl A¤›rl›¤› Kuluçka süresi
(%) (g) (gün)
Yumurta A¤›rl›k S›n›f›
* ** *
Hafif (1200-1400g ) 11,88±0,18b 865,47±30,21c 42,87±1,12b Normal (1401-1600 g) 13,94±0,27a 988,75±22,05b 42,17±1,08b A¤›r ( >1600 g) 10,74±0,22c 1090,13±28,58a 43,60±1,32a
a,b,c; Farkl› harfleri tafl›yan ortalamalar aras›ndaki fark önemlidir (P<0,05); (P<0,01)
*: P<0,05 , **: P<0,01
Erken Dönem Embriyo Orta Dönem Embriyo Geç Dönem Embriyo
Ölümler (%) Ölümler (%) Ölümler (%)
Yumurta A¤›rl›k S›n›f›
** ** **
Hafif (1200-1400 ) 9,68±1,21b 6,46±1,12b 16,12±1,08b
Normal (1401-1600 g) 9,30±1,55b 4,65±1,98c 11,63±1,20c
A¤›r ( >1600 g) 10,91±1,63a 7,35±1,73a 17,46±1,13a
a,b,c; Farkl› harfleri tafl›yan ortalamalar aras›ndaki fark önemlidir (P<0,01) **:P<0,01
azalmay›, malpozisyon ve geç embriyonik ölüm ile, kabuk alt› ölümlerdeki belirgin art›fla ba¤lam›fllard›r.
Devekufllar›nda, embriyonik ölümlerin büyük bölümünün ç›k›m öncesi son 7-14. günler aras› meydana geldi¤i bildirilmektedir (2,25). Deeming (26), iri yumurtalarda geç embriyonik ölümlerin yüksek olmas›n›n bu yumurtalardaki a¤›rl›k kayb›n›n daha düflük olmas›ndan kaynakland›¤›n› saptam›flt›r. Benzer flekilde, kuluçka döneminde düflük a¤›rl›k kayb›n›n embriyolarda ödem sorununu artt›rarak özellikle kuluçkan›n 35. gününden sonra embriyonik ölümleri yükseltti¤i bildirilmektedir (21,27). Devekufllar›nda di¤er kufl türlerine oranla kabuk geçirgenli¤i daha düflüktür (28). Devekuflu yumurtas›nda kuluçka süresince a¤›rl›k kayb›n›n % 13- 14 olmas› gerekti¤i belirtilmektedir (7,21). Do¤al kuluçka koflullar›nda ise ortalama a¤›rl›k kayb›n›n Bertram (29) taraf›ndan % 13,5 – 15,6 aras›nda de¤iflti¤i bildirilmifltir. Badley (30), devekuflu yumurtalar›nda yumurtlama a¤›rl›¤› ile kuluçka döneminde görülen a¤›rl›k kayb› aras›nda negatif bir korelasyon oldu¤unu ve bu durumun, büyük yumurtalardaki embriyolar›n daha az a¤›rl›k kaybetmesiyle ortaya ç›kt›¤›n› bildirmifltir. Badley (30), devekufllar›nda 1100 g dan küçük yumurtalar›n yüksek porositeli zay›f kabuk yap›s›na sahip oldu¤unu ve bunun
sonucunda da bu yumurtalarda görülen a¤›rl›k kayb›n›n erken ve orta embriyonik ölümlerin önemli olmas›na neden oldu¤unu belirlemifltir.
Araflt›rmada, orta a¤›rl›k s›n›f›ndaki yumurtalarda a¤›rl›k kayb› % 13,94 olarak belirlenmifltir ve bu grupta meydana gelen embriyonik ölümlerin istatistiki olarak düflük olmas›, en iyi ç›k›fl gücünün elde edilmesini sa¤lam›flt›r.
Evcil tavuklarda yumurta a¤›rl›¤› ile ç›kan civciv a¤›rl›¤› aras›nda pozitif bir korelasyon olup (9). a¤›r civcivler zengin besin madde rezervine sahip olduklar›ndan daha yüksek yaflama gücü göstermektedirler (5,31,32). Tüm türlerde yavru a¤›rl›¤›, yumurta a¤›rl›¤›n›n yüzdesi olarak bilinir, bu oran civcivlerde % 62-76 (19,33,34), hindilerde % 60- 70 (13), devekufllar›nda ise civciv a¤›rl›¤› yumurta bafllang›ç a¤›rl›¤›n›n % 59- 69’u olarak bulunmufltur (35).
Araflt›rma sonucunda elde edilen civciv a¤›rl›¤›n›n yumurta a¤›rl›¤›na oran› % 65,54 olarak saptanm›flt›r.
Devekuflu embriyolar› ortalama 42 günlük bir kuluçka peryoduna sahiptir. Kuluçka faktörlerine ve yumurta a¤›rl›¤›ndaki de¤iflime ba¤l› olmakla birlikte bu süre 2- 3 günlük bir farkl›l›k gösterir (36). Yumurta a¤›rl›¤›n›n art›fl›yla kuluçka süresi uzamaktad›r. O’Connor (5), çok
Tablo 2. Yumurta a¤›rl›k s›n›flar›na göre erken,orta,geç dönem embriyo ölüm oranlar›na ait ortalamalar (%
) ve standart hatalar.
Tablo 3. Yumurta a¤›rl›k kayb›,civciv ç›k›fl a¤›rl›¤› ve kuluçka süresine ait ortalamalar (% ) ve standart hatalar.
a¤›r yumurtalarda kuluçka süresindeki art›fl›n % 16 oldu¤unu belirlemifltir. Do¤al kuluçkada, yuvalarda kuluçka süresinin 42- 43 gün oldu¤u, ancak bu sürenin 4- 5 gün uzayabildi¤i bildirilmektedir (31,37).
Sonuç olarak, devekufllar›nda yumurta a¤›rl›¤›n›n çok genifl bir da¤›l›m göstermesi kuluçkada büyük problem oluflturmaktad›r. Kuluçkaya konan 1200- 1800 g aras›nda de¤iflen yumurtalara, ortalama 1500 g a¤›rl›¤›ndaki yumurtalar›n gereksinimi olan koflullar›n sa¤lanmas› mümkün olamamaktad›r. Kuluçkada yüksek ç›k›fl gücü sa¤lamak için yumurtalar mümkün oldu¤unca a¤›rl›klar›na göre s›n›fland›r›lmal›d›r ve mümkünse ayn›
süre depoland›ktan sonra makineye konmal›d›r. Ancak bu durum, tavukçulukta büyük sürülerle üretim yap›ld›¤› için mümkün olabilmektedir. Devekuflu yetifltiricili¤inde ise kullan›lan kuluçka makineleri genellikle çok yafll›d›r.
Ayr›ca iflletmelerdeki dam›zl›k sürü büyüklü¤ü fazla olmad›¤› için 1 hafta içinde elde edilen yumurta say›s›, yumurta büyüklü¤üne göre s›n›fland›rmay› mümkün k›lmamaktad›r. Bu yüzden bu hayvanc›l›k dal› ile üretim yapanlar›n kuluçka sonuçlar›n› etkileyebilecek koflullardan biri olan yumurta a¤›rl›¤›n› göz önünde bulundurarak üretim planlar›n› yapmalar› yerinde olacakt›r.
Kaynaklar
1. Deeming, D. C., Ayres, A., Ayres, F.J.: Observations on the commercial production of ostrich (Struthio camelus) in the United Kingdom: Incubation. Vet. Rec. 1993; 132: 602-607.
2. Philbey, A.W., Button, C., Gestier, A. W., Munro, B. E., Glastonbury. J.R.W., Hindmarsh. M., Love, S.C.J.: Anasarca and myopathy in ostrich chicks. Aust. Vet. J. 1991; 68: 237-240.
3. Jost, R.: Uber den Struss (Struthio Camelus) und Scine Kommerzielle Nutzung . Wissenschaftlicher . Giessen, Germany.
Fachverlog. (Ph. D. Thesis), 1994.
4. Baflp›nar, E., Y›ld›z, M.A., Özkan, M.M.: Japon B›ld›rc›n›
Yumurtalar›nda Yumurta A¤›rl›¤› ve fiekil ‹ndeksinin Kuluçka Özelliklerine Etkisi: Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, 1997; 21: 53-56.
5. O’Connor, R.J.: The Growth and Development of Birds. John Wiley and Sons New York , USA. 1984.
6. Ar, A., Meir, M., Aizak, N., Campi, D.: Standard valves and ranges of ostrich egg paremeters as basis for proper artificial incubation.
Improving Our Understanding of Ratites in a farming Environment.
Ratite Conference, Oxfordshire, UK, 144-146, 1996.
7. Swart, D., Rahn, H., deKock, J.: Nest microclimate and incubation water loss of eggs of the African Ostrich. J. Exp. Zool. 1987;
(Supplement). 1: 239-246.
8. Wilson, H. R.: Effects of egg size on hatchability, chick size and posthatching growth. Avian incubation (edited by Tullett, S. G.), 279-283, 1990.
9. Wilson, H. R.: Interrelationships of egg size, chick size and posthatching growth and hatchability. World’s Poult. Sci. J. 1991;
47: 5-20.
10. Sergeeva, A.: The incubation of eggs of different weight classes.
Anim. Breeding Abst. 1984; 52, (5): 371.
11. Özkan. S., Koçak, Ç.: Etlik dam›zl›klarda yumurta a¤›rl›¤› ve ana a¤›rl›¤›n›n kuluçka özelliklerine etkileri. Hayvanc›l›k ’96 Ulusal Kongresi. ‹zmir, 375-381, 18-20 Eylül 1996.
12. Karaçanta, A., Aybey, M., Koçak, Ç., Gönül, T.: Bronz hindilerde yumurta a¤›rl›¤›n›n kuluçka özellikleri üzerine etkisi. E. Ü. Zir. Fak.
Derg., 1976: 13, (2): 133-137
13. Reinhart, B.S., Moran, E.T. Jr.: Incubation characteristics of eggs from older small White Turkeys with emphasis on the effects due to egg weight. Poult. Sci. 1979; 58: 1599-1605.
14. Satteneni, G., Satterlee, D.G.: Factors affecting hatchability of ostrich eggs. Poult. Sci. 1994; 73, (1): 38.
15. Gonzalez, A., Satterlee, D.G., Moharer, F., Cadd, G.G.: Factors affecting ostrich egg hatchability. Poult. Sci. 1999; 78, 1257- 1262.
16. Mintab Reference Manual April 1989.
17. Landaver, W.: The hatchability of chicken eggs as influenced by environment and heredity. Storrs Agricultural Experiment Station Monograph 1. 1967, 68-137.
18. Hagger, C., Steiger-staff, D., Marguerat, C.: Embriyonic mortality in chicken eggs as influenced by egg weight and inbreeding. Poult.
Sci. 1986; 65: 812-814.
19. Petersen, Chr. Bonsdorff.: Egg weight and weight of day old chicks-the influence on growth rate and feed efficiency of broilers, National Committee for Poultry and Eggs, Denmark, 1984; 1-44.
20. fiahan, Ü., ‹pek, A., Altan, Ö.: Tavuk yafl› ve yumurta a¤›rl›¤›n›n kuluçka özellikleri üzerine etkileri. Ulusal Kümes Hayvanlar›
Sempozyumu. Adana, 98-104, 27-29 Kas›m 1996.
21. Deeming, D.C., Factors affecting hatchability during commercial incubation of ostrich (Struthio camelus) eggs. Brit. Poult. Sci.
1995; 36, 51-65.
22. Deeming, D.C., Ratite egg incubation. A Practical Guide. Ratite Conference, Buckinghamshire, UK. 1997.
23. Ar, A.: Requirement for successful artificial incubation of ostrich eggs. In: Deeming, D. C. Improving our understanding of ratites in a farming environment. Ratite Conference, Oxfordshire, 1996;
131-144.
24. Reinhart, B.S., Hurnik, G.I.: Traits affecting the hatching performance of commercial chicken broiler eggs. Poult. Sci. 1984;
63: 240-245.
25. Bowsher, M.W.: Improvement of reproductive effciency in the ostrich: characterization of late embryo mortality. PhD. Thesis, Texas, A&M University, 1992.
26. Deeming, D.C.: The hatching sequence of ostrich (Struthio camelus) embryos with notes on development as observed by candling. Br. Poult. Sci. 1995; 36: 67-78.
27. Davis, T.A., Ackerman, R.A.: Effect of increased water loss on growth and water content of the chick embryo. J. Exp. Zool.
1987; 1: 357-364.
28. Christensen, V.L., Davis, G.S., Lucore, L.A.: Eggshell conductance and other functional qualities of ostrich eggs. Poult. Sci., 1996;
75, 1404-1410.
29. Bertram, B.C.R.: The ostrich communal nesting system. Princeton University Press, Princeton, New Jersey; 1992.
30. Badley, A.: Boosting ostrich productivity through better egg hatchability. RIRDC Publication, No. 98/17, 1998.
31. Romanoff, A.L.: The avian embryo structural and functional development, Macmillan, New York, USA, 1960.
32. Skewes, P.A., Wilson, H.R., Mather, F.B.: Correlation among egg weight, chick weight, and yolk sac weight in Babwhite quail.
Florida Scientist. 1988, 51: 159-162.
33. Shanawany, M.M.: Hatching weight in relation to egg weight in domestic birds. World’s Poult. Sci. J. 1987; 43: 107-115.
34. Wilson, H.R., Harms, R.H.: Male to female ratios for broiler-type and egg production-type breeders. Br. Poult. Sci. 1971; 12, 327- 331.
35. Wilson, H.R., Eldred, A.R., Wilcox, C.J.: Storage time and ostrich egg hatchability. J. Appl. Poult. Res. 1997; 6: 216-220.
36. Deeming, D.C.: The Ostrich. Biology, Production and Health.
Oxon, UK and University of Manchester, UK. 1999.
37. Saver, E.G., Saver, E.M.: The behaviour and ecology of the South African ostrich. Living Bird. 1966; 5: 45-75.
