Organik Kimya I
Organik Bileşikleri İsimlendirme Yöntemleri 1. Özel isimler (Common name, Trivial Name)
Özel isimler, kimyasal bileşikleri tanımlamak için çoğu zaman bilimsel bir esasa ya da kurala
dayanmadan verilen isimlerdir.
Bazı bileşiklerin isimleri, elde edildiği kaynaktan, isim verilecek maddenin görünüş, renk, koku, tat gibi fiziksel özelliklerinden ya da insan
Formül İsim İsmin alındığı kaynak
HCOOH Formik asit Lat. formica:karınca
CH3COOH Asetik asit Lat. acetum:sirke
NH2CONH2 Üre Lat. urina:idrar
Barbitürik asit Barbara
Pelletierin Joseph Pelletier Fransız kimyacı Vanilin Vanilla planifolia: vanilya bitkisi NH NH O O O N H O C O H HO H3CO
2. Jenerik isim
İlaç olarak kullanılan bir kimyasal maddenin (ilaç etkin maddesinin) herhangi bir ülkede resmi
kuruluşlarca kabul edilen ve o ülkenin
farmakopesinde yer alan ismi, o ülkedeki resmi isimdir.
3. Ticari isimler
(Trade marke:TM, Registered name:®)
Ekonomik değeri olan kimyasal maddelere ve bunların ürünlerine uluslararası ya da akademik çevrelerde kullanılan isimlerden başka bu
maddeleri geliştiren firmalar tarafından da özel isimler verilebilir.
Ticari isim denilen bu isimlerin kullanım hakkı, resmi kurumlara tescil ettirildikleri taktirde, söz konusu firmaya aittir.
Aynı kimyasal madde veya bundan üretilen
ürünlere, birden fazla firma tarafından verilmiş ve tescil ettirilmiş farklı ticari isimler olabilir.
İlaç etkin maddesi olarak ibuprofen içeren ilaçlar; Brufen®, Artril®, Profinal®.
4. Sistematik İsimlendirme
IUPAC: International of Pure and Applied
Chemistry (Uluslararası Kuramsal ve Uygulamalı Kimya Birliği)
IUPAC Adlandırma Kuralları
1. Bileşikteki ana yapı belirlenir. Bu yapı dışındaki gruplara yan zincir ya da sübstitüent denir.
2. Bileşikteki fonksiyonel gruplar ve sübstitüentler belirlenir. 3. Ana yapı fonksiyonel gruplar ve sübstitüentlere en düşük
numaralar verilecek şekilde numaralandırılır.
4. Aynı sübstitüentten birden fazla olduğunda di, tri, tetra gibi önekler kullanılır. Sübstitüentler alfabetik sıraya göre
yazılırken di, tri, tetra ekler dikkate alınmaz.
5. Fonksiyonel grubu ifade etmek için ana yapıya gerekli olan ön ek ya da son ek getirilir.
Karbon
Sayısı Adı Kapalı Formülü Yapı Formülü
1 Metan C1H4 CH4 2 Etan C2H6 CH3CH3 3 Propan C3H8 CH3CH2CH3 4 Butan C4H10 CH3(CH2)2CH3 5 Pentan C5H12 CH3(CH2)3CH3 6 Heksan C6H14 CH3(CH2)4CH3 7 Heptan C7H16 CH3(CH2)5CH3 8 Oktan C8H18 CH3(CH2)6CH3 9 Nonan C9H20 CH3(CH2)7CH3 10 Dekan C10H22 CH3(CH2)8CH3 11 Undekan C11H24 CH3(CH2)9CH3 12 Dodekan C12H26 CH3(CH2)10CH3 13 Tridekan C13H28 CH3(CH2)11CH3 20 Eikozan C20H42 CH3(CH2)18CH3
Alkil grupları bir alkandan bir hidrojen çıkarılmasıyla oluşur. C H H H H CH4 CH3 H C H H Me-Metan Metil H3C CH3 H3C CH2 C2H5 Et Etan Etil H3C CH2 Propan Propil CH3 H 3C CH2 CH2 Pr i-Pr CH3CHCH3 İzopropil
İzobütan n-Butan İzopentan n-Pentan H3C C CH3 CH3 CH3 neo-Pentan H3C C CH3 CH3 CH3CH2CH CH3 CH3CHCH2 CH3
İzobutil sek-Butil ter-Butil
CH3CHCH2CH2 CH3 İzopentil H3C C CH3 CH3 CH2 Neopentil
