KİMYA
ORGANİK KİMYA
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK
12. SINIF OKULA YARDIMCI
KONU ANLATIMLI
SORU BANKASI
ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK 12. SINIF OKULA YARDIMCI KONU ANLATIMLI SORU BANKASI ISBN 978 – 605 – 2273 - 88 - 3 Dizgi ÇAP Dizgi Kapak Tasarım Özgür OFLAZ 1. Baskı Ekim 2018 İLETİŞİM ÇAP YAYINLARI Ostim Mah. 1207 Sokak No: 3/C–D
Ostim / Ankara Tel: 0312 395 13 36 Fax: 0312 394 10 04 www.capyayinlari.com.tr bilgi@capyayinlari.com.tr twitter.com/capyayinlari facebook.com/capyayinlari instagram.com/capyayinlari
Bu kitabın her hakkı Çap Yayınları’na aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası’na göre Çap Yayınları’nın yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz,
bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz.
SUNU
Sevgili Öğrenciler,Gelecekteki hayatınızı şekillendirmek, düşlediğiniz bir yaşamı kurmak için üniversite sınavını başarıyla atlatmanız gerektiğini bi-liyorsunuz. Bu bilinçle yoğun bir ders çalışma sürecinden geçmek-tesiniz. Böylesine önemli bir sınavı başarıyla atlatmanın en temel şartlarından biri sınavın ruhunu anlamak ve bu çizgide hazırlanmış kitaplardan yeterince faydalanmaktır.
Bizlerde gayretlerinize destek olmak, çalışmalarınızı daha ve-rimli hâle getirmek amacıyla sınav ruhuna uygun elinizdeki fasikül-leri hazırladık.
Kitaplarımız, Talim Terbiye Kurulu’nun en son yayımladığı öğretim programında yer alan konu ve kavramlarda belirtilen kaza-nımlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Özgün bir yaklaşım ve titiz bir çalışmanın ürünü olan eserlerimizin ana yapısı şu şekildedir:
Kazanımlara ait bilgiler konu sayfasında verilmiştir. Özet konu anlatımından sonra örnek çözümlerine geçilmiş ve bu bölüm stan-dart sorular ve çözümleri ile ÖSYM tarzı sorular ve çözümleri olmak üzere iki kısımdan oluşturulmuştur. Buradaki amacımız konu ile ilgili soru çeşitlerine hâkim olduktan sonra ÖSYM'nin son yıllarda sordu-ğu ve sınavlarda çıkma olasılığı yüksek soru türlerine yer vermektir. Örnek çözümlerinden sonra da pekiştirme testleri bulunmaktadır.
Kitabımızdaki testlerin tamamını VİDEO ÇÖZÜMLÜ hazırladık. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (çApp) kullanarak video çözümlerine ulaşabilirsiniz.
Kitaplarımızın eğitim öğretim faaliyetlerinizde sizlere faydalı ol-ması ümidiyle, hepinize başarılı, sağlıklı ve mutlu bir gelecek dileriz. ÇAP YAYINLARI
KİTABIMIZI TANIYALIM
ÖZET KONU
1
2
3
4
STANDART SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
PEKİŞTİRME TESTLERİ
ÖSYM TİPİ
SORULAR
Konuya ilişkin bilgilerin özet halinde verildiği, “Aklında Olsun”, “Hatırlatma”, “Uyarı” gibi pratik notların da olduğu alan… Son yıllarda ÖSYMʼnin
sınavlarında sorduğu soru tarzları; sınavlarda çıkabilecek seçici ve ayırt edici soruların olduğu alan…
Hem standart hem de ÖSYM tarzı sorulardan oluşan, kendinizi sınamanızı sağlayan, konuyu iyice kavramanıza yardımcı özgün soruların olduğu alan…
İşlenen konuyla ilgili standart soru tiplerinin görülebileceği, çözümlü soruların olduğu alan…
İÇİNDEKİLER
ORGANİK KİMYA
Basit Formül ve Molekül Formülü ... 6
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 9
Konu Pekiştirme 1 ... 10
Organik ve Anorganik Bileşikler ... 12
Karbon Elementinin Özellikleri ... 15
Lewis Yapıların Çizilmesi - Rezonans Yapı ... 18
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 20
Konu Pekiştirme 2 ... 22
Hibritleşme (Melezleşme) ... 24
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 27
Konu Pekiştirme 3 ... 29
Molekül Geometrikleri ve VSEPR Teorisi ... 31
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümler ... 34
Konu Pekiştirme 4 ... 36
Hidrokarbonlar ve Fonksiyonel Gruplar ... 38
Alkanlar ... 41
Alkanların Adlandırılması ... 44
Sikloalkanların Adlandırılması ... 47
İskelet (Çizgi, Çubuk) Formülleri ... 49
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 52
Konu Pekiştirme 5 ... 55
Alkil Halojenürler, Alkanlar Tepkimeleri ve Kullanım Alanları ... 57
Yaygın Petrol Ürünleri ... 59
Organik Bileşiklerde İzomerlik ... 62
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 65
Alkenler ... 66
Alkenlerin Adlandırılması ... 69
Sikloalkenlerin Adlandırılması ... 70
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 73
Konu Pekiştirme 6 ... 75
Geometrik İzomerlik ... 77
Alkenlerin Kullanım Alanları ve Tepkimeleri ... 78
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 85
Konu Pekiştirme 7 ... 89
Alkinler ... 91
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 95
Konu Pekiştirme 8 ... 96
Asetlien Eldesi - Alkinlerin Tepkimeleri ... 98
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 102
Konu Pekiştirme 9 ... 104
Aromatik Bileşiklerin Genel Özellikleri ve Adlandırılması .. 106
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 111
Konu Pekiştirme 10 ... 112
Bazı Aromatik Bileşikler ve Özellikleri ... 114
Fonksiyonel Gruplar ... 118
Konu Pekiştirme 11 ... 124
Fonksiyonel Gruplarda Adlandırma ... 126
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 129
Konu Pekiştirme 12 ... 130
Alkoller (Genel Özellikleri ve Adlandırılması) ... 132
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 136
Konu Pekiştirme 13 ... 137
Bazı Önemli Monoalkoller - Polialkoller ve Kullanım Alanları ... 139
Eterler (Genel Özellikleri, Adlandırılması ve Kullanım Alanları) .... 144
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 147
Konu Pekiştirme 14 ... 148
Karbonil Bileşikleri: Aldehitler - Ketonlar (Genel Özellikleri ve Adlandırılması) ... 150
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 155
Konu Pekiştirme 15 ... 157
Karbonil Bileşiklerin Tepkimeleri ve Kullanım Alanları ... 159
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 163
Konu Pekiştirme 16 ... 164
Konu İzomerliği ... 166
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 169
Karboksilik Asitler ... 170
Konu Pekiştirme 17 ... 174
Karboksilik Asitlerin Kullanım Alanları ... 176
Yağlar ve Yağ Asitleri ... 178
Esterler ... 183
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri ... 189
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS YGS LYS TYT AYT
– 9 – 11 – 7 2 6 1 5 1 7 2 9 1 9 – 4
ORGANİK KİMYA KONUSUNUN
ÖSYM SINAVLARINDAKİ SORU DAĞILIMI
Değerli öğretmenimiz;
KONU
KİMYA
6
Bileşik formülleri iki farklı şekilde gösterilebilir:
1. Basit (Kaba, ampirik) formül
Bir bileşiği oluşturan elementlerin türünü ve bileşikte bulunan atomların sayı ba-kımından hangi oranda bulunduğunu en küçük tam sayılar halinde gösteren formül-dür.
Örneğin; C2H4 bileşiğinin basit formülü CH2' dir. C3H8 bileşiğinin basit formülü C3H8' dir.
•
Basit formüllerdeki katsayılar bileşiği oluşturan elementlerin mol sayıları ora-nını gösterir.2. Molekül Formülü (Kapalı formül)
Bir bileşiğin molekülünde bulunan atomların gerçek sayılarını gösterir. Molekül formülleri, basit formüllerin tam sayılı katlarıdır.
Molekül formülünü bulmak için bileşiğin molekül kütlesi ve basıt formülünün bi-linmesi ya da basit formülü ve moleküldeki atom sayı bilinmelidir.
n = 1, 2, 3.... gibi katsayıları göstermek üzere, (Basit Formül) x n = Molekül formülü
ü ü fl € ü n
Basit form l k tlesi Bile i in mol k tlesi =
•
Bir bileşiğin basit formülü ile molekül formülü aynı olabilir, örneğin H2O için hem basit hem de molekül formülü aynıdır. Bu durumda "n" değeri 1 dir.•
Basit formülü aynı olan birden fazla bileşik olabilir. Aşağıdaki tabloda buduruma uyan örnekler verilmiştir: duruma uyan örnekler verilmiştir:
Bileşik Molekül formülü Basit formülü
Glikoz C6H12O6 CH2O Formaldehit CH2O Etilen C2H4 CH2 Propen C3H6 Benzen C6H6 CH Asetilen C2H2
Bir bileşiğin molekül formülünden 1. Atomların türü
2. Basit formülü
3. Atomların molce birleşme yüzdeleri
4. Atom kütleleri bilinirse, elementlerin kütlece birleşme yüzdeleri 5. Atom kütleleri bilinirse, bileşiğin mol kütlesi
6. Bileşiğin bir molündeki atomların sayısı bulunabilir.
Karbon ve hidrojen içeren organik bileşiklerin tam yanması ile CO2 ve H2O oluşur. Oluşan CO2 deki C ve H2O'daki H atomlarının mol sayısı bileşiktekinin aynısıdır.
AKLINDA OLSUN
Standart Sorular ve Çözümleri
7
“Organik Kimya”
10.
1
Basit formülü CH2 olan bileşiğin mol kütlesi 42 gram-dır.
Buna göre, bu bileşiğin molekül formülü aşağıda-kilerden hangisidir? (H: 1, C: 12)
A) C2H4 B) C3H6 C) C4H8 D) C5H8O E) C6H12
CH2 = 12 + 2 . 1 = 14 gram 14 . n = 42 ise n = 2 olur.
Buna göre, molekül formülü C2H4 olur.
Yanıt A
10.
2
CnH2nOn organik bileşiğinin 0,1 molü 1,8 gramdır. Buna göre,
I. Bileşiğin basit formülü CH2O'dur. II. n sayısı 6' dır.
III. Bileşiğin kütlece %40 ı karbondur. yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12, O: 16)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
1 molü 180 gram ise 12n + 2n + 16n = 180 n = 6 olur.
Molekül formülü C6H12O6, basit formülü CH2O'dur. 180 gramın 72 gramı C ise
100 gramın X X = %40 C içerir.
Yanıt E
10.
3
Sadece karbon ve hidrojen atomlarından oluşan bir organik bileşiğin mol kütlesi 80 gramdır.
Bu bileşiğin kütlece %90'ı karbon atomundan oluştuğuna göre bileşiğin basit formülü ve mole-kül formülü aşağıdakilerden hangisidir?
(H: 1, C: 12)
Basit formül Molekül formülü
A) CH2 C4H8 B) CH4 C3H8 C) CH2 C3H6 D) C3H4 C6H8 E) CH2 C5H10 C H , gram C n mol gram H n mol 90 12 90 7 5 10 1 10 10 , C H 3 4 7 5 10 & & = = = = C H olur. _ ` a b b b b b b b b b b C3H4 = 3 · 12 + 4 · 1 = 40 g/mol, n 40 80 2 = =
⇒ Molekül formül = (Basit formül) · n ⇒ C3H4·2 = C6H8 molekül formülü olur.
Yanıt D
10.
4
Sadece karbon ve hidrojen atomlarından oluşan bir organik bileşikte hidrojenin kütlesinin bileşiğin kütle-sine oranı
10 1 'dur.
Buna göre, bileşiğin basit formülü aşağıdakiler-den hangisidir? (H:1, C:12)
A) CH4 B) C3H8 C) C2H5
D) C3H4 E) C2H3 mH = 1 gram ise mC = 9 gramdır.
. n mol n mol C H C H olur 1 1 1 12 9 4 3 / H C 3 4 1& 3 4 = = = = Yanıt D
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri
9 “Organik Kimya”8
0ROVD\×V× Zaman H2O CO2 X O2 10 8 6 4 2 0Aynı koşullarda ve gaz halinde gerçekleşen, bir tep-kimede maddelerin mol sayılarının zamanla değişim grafiği yukarıdaki gibidir.
Buna göre,
I. X bileşiğinin formülü C3H8 dir. II. Tepkime %100 verimlidir.
III. Tepkime sonunda kapta toplam 16 mol gaz bulu-nur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III X + O2 √ CO2 + H2O Başlangıç: 4 mol 10 mol 0 0 Değişim: –2 mol –10 mol +6 mol +8 mol Son: 2 mol 0 6 mol 8 mol Tepkimenin denkleştirilmiş hâli
X + 5O2 † 3CO2 + 4H2O olur. X: C3H8 dir.
Biten madde olduğundan tepkime tam verimlidir. nT = 6 + 8 + 2 = 16 mol
Yanıt E
9
Genel formülü CnH2nO olan bir bileşiğin 0,1 molünü tam olarak yakmak için normal koşullarda 8,96 litre oksijen gazı kullanılmıştır.
Buna göre, bileşiğin molekül formülü aşağıdaki-lerden hangisidir? (H: 1, C: 12, O: 16) A) C4H8O B) C2H4O C) C3H6O D) C5H10O E) CH2O , , , n mol 22 4 8 96 0 4 O2= = C H O O nCO nH O , , n n mol mol mol mol 2 0 1 1 2 0 4 4 2 2 $ + + :;;;;;;;;< /
Oksijen atomları giren ve ürünler için eşitlenirse; 1 + 8 = 2n + n, n = 3 olur.
C3H6O molekül formülüne sahiptir.
Yanıt C
10
Bir bileşiği oluşturan elementlerin sayı bakımından oranını tam sayılar hâlinde gösteren formüle basit formül denir. Buna göre, I. CH3CH2COOH II. C2H5OC2H5 III. CH – CH2 – C – NH2 NH2 O
bileşiklerinden hangilerinin basit formülü ile molekül formülü aynıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III I.in molekül formülü C3H6O2, basit formülü C3H6O2 II.nin molekül formülü C4H10O, basit formülü C4H10O III.nün molekül formülü C3H7N2O, basit formülü C3H7N2O
Konu Pekiştirme - 1
10 KİMYA 1. CH3 CH C OH O OHBileşiği ile ilgili,
I. Basit formülü CH2O'dir.
II. Bileşiğin kütlece %40 ı karbondur. III. Bileşiğin molce %50 si hidrojendir. yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12, O: 16)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
2. Yanma ürünleri CO2 ve H2O olan organik bir bileşiğin molekül formülünü bulabilmek için, I. Yanma ürünlerinin mol sayısı
II. Bileşiğin mol sayısı
III. Tepkimede kullanılan O2 gazının mol sayısı sa-yısı
değerlerinden hangileri bilinmelidir? A) Yalnız I B) Yanız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III 3. 0ROVD\×V× Zaman CO2 ve H2O O2 0,8 0 1 1,6
Bir miktar organik bileşiğin yakılması sırasında kul-lanılan ve üretilen maddelerin mol sayılarının za-manla değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. Buna göre, bileşiğin basit formülü aşağıdakiler-den hangisidir?
A) CH4 B) CH2O C) C2H4O3 D) CHO2 E) C2H6O
4. Bir organik bileşik yakıldığında CO2, SO2 gazları ve H2O buharı oluşmaktadır.
Buna göre, bu organik bileşiğin yapısında aşa-ğıdakilerden hangisi olamaz?
A) Karbon B) Oksijen C) Kükürt D) Azot E) Hidrojen
5. CnH2n – 2 organik bileşiğinin kütlece %90'ı karbon-dur.
Buna göre, bileşiğin basit formülü aşağıdakiler-den hangisidir? (H: 1, C: 12)
A) CH2 B) C3H8 C) C3H4
D) CH4 E) C2H3
6. Basit formülü CH2 olan bir gazın normal koşullarda yoğunluğu 1,25 gram/litredir.
Buna göre,
I. Bileşiğin mol kütlesi 28 g/moldür. II. 0,1 molünde 0,3 mol atom bulunur. III. Bileşiğin molekül formülü C2H4'tür.
yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
174 KİMYA
Konu Pekiştirme - 17
1. OH CH3 – CH –CH – C = O OH OHformülü ile gösterilen organik bileşik ile ilgili,
I. a karbonundaki fonksiyonel grup yükseltgenir-se aldehite dönüşür.
II. 2, 3 - dihidroksi bütanoik asittir.
III. İki tür fonksiyonel grup içerir. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
2. I. Bir tane p bağı vardır.
II. Toplam sigma (s) bağ sayısı yedidir.
III. Molekül apolardır.
IV. Molekülde tüm C atomlarının hibritleşmesi ay-nıdır.
Asetik asit molekülü için yukarıdakilerden han-gileri yanlıştır?
A) I ve II B) II ve III C) II, III ve IV D) III ve IV E) I, II ve III 3. COOH I HCOH I CH3
bileşiği ile ilgili;
I. Aynı koşullarda kaynama noktası 2 - propa-nol'dan daha yüksektir.
II. 1-hidroksi propanoik asit olarak adlandırılır.
III. Su ile hidrojen bağı yapabilir. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
4. Aşağıda iskelet formülleri verilen bileşiklerden hangisi karboksil grubu içerir?
O O O OH OH O C) A) E) B) D) 5. I. CH3CH2COOH II. CH3CH2CH2COOH III. CH3CH2CH2CH2COOH
Yukarıda verilen bileşiklerin aynı koşullardaki saf sudaki çözünürlükleri aşağıdakilerin hangi-sinde doğru karşılaştırılmıştır?
A) I > III > II B) I > II > III C) II > III > I D) II > I > III E) III > II > I
6. O
OH
Yukarıda iskelet formülü verilen bileşiğin siste-matik adı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1–hidroksi–2–metilpropanoik asit B) 3–metilpropanoik asit
C) Bütanoikasit D) 2–metilpropanoikasit E) 3–metilbütanoik asit
KONU
“Organik Kimya”
183
● Esterler, karboksilik asitlerin – OH grubunun yerine – OR grubunun bağlan-masıyla oluşurlar.
● Bir karboksilik asit molekülü ile bir alkol molekülünün bir su molekülü çıkararak birleşmesiyle ester elde edilir. Bu tepkimeye esterleşme tepkimesi denir. Ester oluşumu tepkimesi, tersinir bir denge tepkimesidir. Doğal esterler olan yağla-rın hidrolizi bazik ortamda yapılarak sabunlar elde edildiğinden, esterleşmenin tersi olan hidroliz olayına “sabunlaşma” da denir. Denge tepkimesi olduğun-dan, örneğin ortamdan suyu uzaklaştırmak, dengeyi sağa kaydıracağından tepkimenin verimini artırır.
O R1²¬&²2++²¬252 R1²&²25+2 2O HVWHUOHüPH hidroliz O Karboksilik
asit Alkol Ester
● Esterlerin birçoğu tabiatta vardır. Esterler hoş kokulu maddelerdir. Hoş koku-larından dolayı parfüm yapımında kullanılırlar.
● Meyve ve çiçeklerin kokuları genellikle, düşük molekül kütleli esterlerden kay-naklanır. Belirgin olarak, etil bütirat ananasta, izopentil asetat elma ve muzda, izopropil asetat armutta bulunur.
● Genel formülleri CnH2nO2 dir.
● Aynı karbon sayılı karboksilik asitler ve esterler birbirinin izomeridirler. ● Küçük mol kütleli esterler suda çözünürler ancak, C sayısı arttıkça hidrofob
özellik artacağından sudaki çözünürlük azalır.
● Ester molekülleri arasında hidrojen bağı oluşmaz. Bu nedenle, kaynama nok-taları, aynı C sayısına sahip alkol ve karboksilik asitlerden daha düşüktür. ● Esterler, asidik ve bazik ortamda hidroliz olabilirler. Esterler asidik ortamda
hidroliz olurlarsa kendilerini oluşturan karboksilik asit ve alkolleri oluştururlar.
Esterler
Standart Sorular ve Çözümleri
186 KİMYA 10.1
I. CH3 C O OC2H5 II. H C OH O III. C 2H5 C H OYukarıdaki bileşiklerden hangileri esterdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Esterler O II – C – OR
şeklinde olacağından I. ester II. karboksilik asit III. aldehit sınıfıdır.
Yanıt A
10.
2
t – bütilmetanoat bileşiğinin fonksiyonel grubu aşağıdakilerden hangisidir?
A) –COOH B) –COOR C) –O–
D) –OH E) –CHO
O CH3 CH3 H – C – O – C – CH3
t – bütilmetanoat ester bileşiğidir ve fonksiyonel grubu – COOR'dir.
Yanıt B
10.
3
Aşağıda yapı formülleri verilen bileşiklerden han-gisi yanlış adlandırılmıştır?
CH C O CH A) CH3 O C H O B) CH3 3 CH3 O C) D) CH3 C O CH3 O E) CH3 C O C2H5 O C O O Yapı formülü metilformiyat izopropilasetat fenilbenzoat etilasetat asetikasit etil esteri Adı
D'deki bileşik metiletanoat olmalıdır.
Yanıt D
10.
4
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi propiyonik asit metil esteridir? A) B) CH3 O C C2H5 O C) D) CH3 C O C2H5 O C2H5 O C C2H5 O CH3 C CH3 O E) CH C OH CH3 O CH3
Propiyonik asit 3C'lu karboksilik asittir. CH3 CH2 C O CH3
O
(propiyonik asit metil esteri)
ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri
189 “Organik Kimya”14
H– C – OH + C2H5OH X + H2O Otepkimesine göre X ile belirtilen madde aşağıda-kilerden hangisidir? A) Etilmetileter B) Etilmetanoat C) Metilmetanoat D) Etiletanoat E) Metilformiyat X bileşiği H– C – OC2H5 O
olup sistematik adı etilmetanoat'dır.
Yanıt B
15
CH3 – C – OCH3 O
bileşiği ile ilgili
I. Adı etanoik asit metil esteridir.
II. Su ile hidroliz edilirse ester bağı kopar ve asetik asit ile metanol oluşur.
III. Molekülleri arasında hidrojen bağı vardır. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I,II ve III
Adı etanoik asit metil esteri ya da metil etanoat olur. CH3 – C – OCH3 + H2O CH3 – C – OH + CH3OH
O O
asetik asit metanol Esterler moleküller arası hidrojen bağı içermezler.
Yanıt D
16
Ester bağı aşağıdakilerden hangisidir?
A) C – C B) C = O C) C – O D) C – H E) O – H – C – O – R O ester bağıdır. Yanıt C
17
Esterler ile ilgili,
I. Genel formülleri CnH2nO2’dir.
II. Hoş kokularından dolayı parfüm yapımında kul-lanılır.
III. Bazik ortamda hidroliz olarak sabunlaşırlar. yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Esterlerin genel formülleri CnH2nO2
Esterler hoş kokulu olduklarından parfüm yapımında esans sağlayıcı olarak kullanılırlar. Bazik ortamda hidroliz olarak sabunlaşırlar.
CH3 – C – OCH2CH3 + NaOH CH3 – C – ONa + C2H5OH
O O
KONU
“Organik Kimya”
191
Esterlerin Bulunduğu Doğal Maddeler ve Yağlar
Esterler lanolin, balmumu ve balzam gibi doğal maddelerin yapısında bulunmak-tadır.
Lanolin
● Koyun yününden elde edilen yağsı bir maddedir. ● Sarımsı beyaz renkli, yumuşak, yağ kıvamında bir sıvıdır. ● Suda çözünür.
● Cilt ve saç üzerinde derin bir nemlendirici etkiye sahiptir. ● Kozmetik, cilt kremleri ve nemlendirici şampuanlarda bulunur.
● Hamilelik döneminde oluşan çatlakların giderilmesi ve esnek bir cilt sağlan-masında, hamilelikte meme ucu kuruluğunun giderilmesinde; doğum sonrası meme uçlarının oluşacak çatlaklara karşı korunmasında kullanılır.
● Yağlayıcı madde ve ayakkabı cilası yapımında da kullanılır.
Balmumu
● Arıların peteklerini yapmak için salgıladıkları yumuşak, sarı renkte ve mumsu bir maddedir.
● Sanayide yapay olarak da üretilmektedir. ● Mum ve heykel yapımında kullanılır.
● Kozmetiklerde, cila yapımında, merhem yapımında kullanılır.
● A vitamini açısından çok zengindir, vitamini almak için çiğnememiz yeterlidir. ● Gıda sektöründe bazı gıdaların bozulmasını engellemek için kullanılır. ● Elma gibi meyvelerde parlak görünüm vermek için ve uzun süre dayansın diye
kullanılır.
● Aydınlatmada kullanılan mum, ester değildir; stearik asit ile palmitik asit karı-şımıdır.
Balzam
● Genellikle odunsu bitkilerden elde edilen reçinedir. ● İlaç yapımında kullanılır.
● Benzoik ya da sinnamik asit esterlerini içerir.
Standart Sorular ve Çözümleri
192
KİMYA
10.
1
Lanolin koyun yününden elde edilir.
Yağlar, hidrofobik olduklarından suda iyi çözü-nürler.
Balmumu yapay olarak elde edilemez.
Bazı maddeler ile ilgili yukarıdaki ifadeleri doğru ise (D), yanlış ise (Y) ile hatasız dolduran öğrenci aşağıdakilerden hangisini elde eder?
A) Y Y Y B) D D Y C) Y D Y D) D D D E) Y Y D
Yağlar, suda çözünmezler. Balmumu sentetik olarak elde edilebilir.
Yanıt C
10.
2
I. Elma gibi meyvelere parlak bir görünüm vermek için ... kullanılır.
II. ... ayakkabı cilası yapımında kullanılır.
III. ... genellikle odunsu bitkilerden elde edilen reçinedir.
Yukarıda boş bırakılan yerlere gelecek uygun kelime ya da kavramlar aşağıdakilerden hangisin-de doğru verilmiştir?
I II III
A) Balzam Balmumu Lanolin
B) Lanolin Balmumu Balzam
C) Balmumu Lanolin Sabun
D) Balmumu Lanolin Balzam
E) Balzam Sabun Lanolin
Balmumu kullanılarak elma gibi meyvelere parlak bir görünüm kazandırılabilir. Lanolin, ayakkabı cilası yapımında kullanılır. Balzam genellikle odunsu bitki-lerden elde edilen bir reçinedir.
Yanıt D
10.
3
Yağ asitleri ile ilgili,
I. Doymamış olanları oda koşullarında katıdır.
II. Gliserinle tepkimeye girerek yağları oluştururlar.
III. Çift ve yüksek karbon sayılı monokarboksilik asitlerdir.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I ve II
Doymamış yağ asitleri oda koşullarında sıvı
halde-dir. Yanıt A
10.
4
Yağlarla ilgili verilen;
I. Yağ asitlerinin gliserinle oluşturduğu esterlerdir.
II. Katı ve sıvı yağlar suda iyi çözünürler.
III. Sıvı yağlar, katı yağlara oranla doymamış yağ asitlerini daha çok bulundururlar.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Yağlar hidrofobik olduklarından suda çözünmezler.
Yanıt C
10.
5
Meyve ve çiçeklerin kokuları genellikle düşük mole-kül kütleli esterlerden kaynaklanır.
Buna göre armuta koku veren madde aşağıdaki-lerden hangisi olabilir?
CH3 – C – CH3 O CH3 – C – H O H – C – H O CH3 – C – O – CH O CH3 CH3 CH3 – C – OH O A) B) C) D) E)
A) keton B) aldehit C) ester D) karboksilik asit E) aldehit
Ester olan tek madde C'deki izopropilasetat'dır.