İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR,
NEDENLERİ VE YÖNETİMİ I
Neden bazı insanlar toplumun
onayladığı gibi davranırken, bazıları
toplum tarafından onay görmeyen
davranışlar sergilerler?
Toplum tarafından onaylanmayan veya diğerlerine zarar veren
davranışları değiştirmek için ne
yapılmalıdır?
Bazı davranışların hangi
durumlarda, koşullarda, ortamlarda sergilendiğini anlayabilirsek bu
davranışları önlemek, azaltmak
veya arttırmak kolay olacaktır.
Kalıtımsal Açıklamalar
Bir anne çocuğunun aşırı hareketli olmasını “Babasına çekmiş, o da
aynı böyle davranırmış, hatta onun ailesi hep böyledir.” ifadesi ile
açıklıyor. Bazı genetik özelliklerin bazı davranış özelliklerini
arttırabilmesi mümkündür.
Sosyal içe
dönüklük ya da dışa dönüklük, depresyon ve
okuma güçlükleri gibi bazı davranış özelliklerinin
kalıtımsal boyutu olduğu
görülmektedir.
Vücuttaki bazı maddelerin fazlalığı ya da azlığı
Beyin incinmeleri (otizm, şizofreni, öğrenme güçlüğü, hiperaktivite,
algısal problemler)
Kimyasal maddeler (kurşun, boya,
koruyucu içeren yiyecekler)
Gelişimsel Açıklamalar
Bazı kuramlara göre gelişimsel aşamalar sırasında yaşanılan problemler davranışlara yansır.
Örneğin; birey herhangi bir
aşamada takılır kalırsa problem
ortaya çıkar. Bu aşamaları başarılı
şekilde tamamlayan kişiler normal
yetişkindir (Freud)
Davranışsal Açıklamalar
Öğrenme bireyin davranışı sonucunda elde ettiklerine bağlı olarak ortaya
çıkar.
Davranış
Hoşa Giden Sonuç
Davranış tekrarı
Öğrenme
İstenmeyen Davranışlar
Öğrenmeyi engelleyen
Sosyal etkileşimi Var olan becerileri
olumsuz etkileyen kullanmayı engelleyen
Öğrencinin kendisine ve
çevresine zarar verebilen
İstenmeyen
davranış, çocuğun kuralları tamamıyla anlama ve bu
kurallara uyma
kapasitesi olduğu
halde kasıtlı olarak
bu kuralların aksine
hareket etmesidir.
Problem Davranış Türleri;
1. Uygun olmayan sınıf davranışları (sınıfta sürekli konuşma, kavga etme, küfür etme, bağırma,
tartışma, sınıfta dolaşma, utangaç
davranışlar vb.)
2. Zayıf ya da yetersiz beceriler (verilen sorumlulukları
yerine getirmeme, dikkat dağınıklığı, yönergelere
uymama ya da dersi dinlememe vb.)
Problem Davranışlara Yol Açan Etmenler;
Sınıf ortamının düzenlenmesi (ısı, ışık, aydınlık, renk vb.)
Çocukların oturma düzeni
Sınıfın kalabalık olması
Öğretimin hızı
Kullanılan ders araç gereçlerinin özellikleri
Ders programı ve içeriği
ÖĞRETMEN
Öğretmenin öğrencilerini yeterince tanımaması
Öğretmenin davranışlar konusunda öğrencileri bilgilendirmemesi
Öğretmenlerin yetersizlikleri
Öğretmenin kullandığı öğretim
yöntemleri, araç-gereç ve materyallar
Tekdüzelik
Öğretmenin öğrenci ile alay etmesi, öğrencilere kaba davranması,
öğrenciler arasında ayrım yapması, öğrencilerle iletişim kuramaması
Öğretmenlerin düşünce ve
eylemlerinde açık olmaması
Öğretmenin öğrencileri ile göz teması kurmaktan kaçınması
Öğretmenin söz ve davranışlarında tutarsız olması
Öğretmenin beklentileri
Öğretmenin model olmaması
Elbette ki hiçbir öğretmen sınıfında bu
türden davranışları kasıtlı olarak yapmaz.
Aksine herhangi bir sorun yaşamadan
zevkli ve verimli bir ortamda ders yapmak öğretmenlerin en büyük arzusudur.
Ancak, içinde yetişilen ailenin yapısı,
toplumun kültürü, alınan eğitimin kalite ve süresi, öğrenciye bakış açısı ve benzeri bir çok etken ister istemez öğretmenlerin
davranış ve tutumlarına, dolaylı olarak da sınıf içi uygulamalara ve öğrenci
davranışlarına yansımaktadır.
ÖĞRENCİ
Öğrencinin kişilik yapısı (kendine güven düzeyi, aidiyet duygusu eksikliği, aşırı baskın liderlik
özellikleri, hep kendini merkez olarak görme)
Öğrencinin duygusal problemleri
Öğrencinin başarısızlık duygusu ve
korkusu
Öğrencinin dikkatini toplamada güçlük çekmesi
Öğrencinin zeka düzeyinin yüksek ya da düşük olması
Öğrencinin öğretmeni ve
arkadaşlarıyla etkileşim düzeyinin düşük olması, sosyal becerilerde yetersiz olması, arkadaşlarının
olmaması, okulu sevmemesi, sosyal
doyumsuzluk içinde olması
İPUCU 1
Kendine güveni zayıf olan ve kendi yeterliğini düşük algılayan çocuklar, sorumluluk yüklenmekten korkar,
kendini sınıf içerisinde önemli bir birey olarak algılamaz. Başarısız olmaktan veya alay edilmekten korktuğu için faaliyetlere
katılmaktan kaçınır.
Öğretmenler bu çocukları anlamak yerine çoğunlukla sorumsuzlukla ve görevden kaçmakla suçlarlar.
Bunun giderilmesi için, sınıfın önemli bir üyesi olduklarını
algılamalarını sağlamak ve başarı
duygusunu tadabilecekleri uygun
ortamları yaratmak gerekir.
Öğretmen, bazı ek çalışmalara, başararak kendi yeteneklerini sergilemelerini sağlayacak
faaliyetlere yönlendirerek ve
başarısını takdir ederek bu çocukları
kazanabilir.
İPUCU 2
Aşırı aktif, kendini lider olarak gören ve sınıfı kendi hakimiyeti altına
almak isteyen çocuklar, sınıf
faaliyetlerinde hep kendini merkez olarak görme ve kendi görüşlerinin etkin olmasını arzulama
eğilimindedirler.
Kendisine zıt görüşte olanlara sert davranır ve hatta öğretmenle uygun olmayan bir konuşma tarzıyla
tartışmaya girerler.
Bu çocuklar üzerinde otoriter disiplin yöntemleri kullanılması çocukları
kaybetmeye veya daha ciddi problemlerin yaşanmasına, dolayısıyla bütün sınıfın bu
olaylardan olumsuz etkinlenmesine
sebep olur.
Bu çocuklar kendilerini ön plana
çıkaracak bir çaba içerisine girmek, başarılarını veya üstün oldukları
noktaları göstererek takdir edilmek ve ödül almak arzusu içindedirler.
Öğretmen yarışmalı (kazanan- kaybeden) oyunları, drama
etkinlikleri (lideri takip etme), grup etkinlikleri yoluyla çocuğu
desteklemeye çalışır.
İPUCU 3
Aile yaşantısından edindiği değer ve davranış kalıpları ile ilgili problem
yaşayan çocuklar; farklı davranış kalıplarıyla karşılaştığında (okul),
bunları yorumlamak, doğru ve etkili olabilecekleri algılamak ve bu
fikirlerle uzlaşmaya varmak yerine
kendi fikirlerini kabul ettirme çabasına girerler. Bu da uzlaşmayı değil
çatışmayı getirir.
Öğretmen çeşitli problem durumları ve senaryolar yaratır. Böylece
çocuğa farklı bakış açılarını, çok
yönlü düşünmeyi ve kalıpların dışına
çıkmayı öğretmiş olur.
Okul yaşantısının ilk dönemlerinde ailede kazanılan davranışlar daha etkin olur ve çocuk bir süre okul yaşantısında bocalamalar
(adaptasyon) gösterir. Daha sonra
okul baskın kültür oluşturur ve çocuk
“en iyi öğretmen bilir” yargısına dayanarak davranışlarını
düzenlemeye başlar.
Not: Aile ile işbirliği
İPUCU 4
Başarısız olma duygusundan kaynaklı problem yaşayan çocuklar; zaten
anlayamayacakları inancı içinde
oldukları için, genelde çok zayıf bir anlama çabası göstermektedirler.
Çoğunlukla sınıftaki zaman ve enerjilerini ortamdaki çeldirici uyarıcılara ve olumsuz
davranışlara
kaydırmaktadırlar.
Öğretmen grup etkinliklerinde çocuğa
sorumluluk vererek, onun başarmasını
sağlar. Kendine güvenini destekler.
İstenmeyen Davranışın Ortaya Çıkmaması İçin Kullanılabilecek Stratejiler
1-Öğrencileri Sürekli Olarak
İzlemek: Öğretmen sınıfın tümünü gözlemeli, öğrencilerin tümünü
görebileceği yerlerde durmalıdır.
2-Öğrencileri Motive Etmek:
Öğrencileri motive etmek için onlara aktif olma fırsatı verilmeli, öğretmen merkezli öğretim yöntemleri terk
edilmeli, mümkün olduğunca fazla
öğrenciye söz hakkı verilmelidir.
3-Öğrencilerin İlgilerini Anlamak ve İlgiyi Arttırmak:
Parmak oyunları oynamak,
Öğrenilen şarkıları tekrar etmek,
Serbest faaliyet yapmalarına (oyun, resim, oyun hamuru, vb.) izin vermek gibi bazı şeyleri kullanarak ilgilerini
yeniden kazanmaya çalışmalıdır.
4-Sınıf Kurallarını Tespit Etmek:
Öğretmen, öğrencilerinden beklediği davranışlarla ilgili açıklamalar
yapmalı, kurallar koymalı ve bu
kuralların neden gerekli olduğu
konusunda tatmin ve ikna edici
açıklamalar yapmalıdır.
