OKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA PROGRAMLARI

OKUL

ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA PROGRAMLARI

DOÇ. DR. HATICE

BAKKALOĞLU

DERS İÇERİĞİ

ÜNİTE I. KAYNAŞTIRMA MODELİ VE ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ ÜNİTE II. OKUL ÖNCESİNDE PERFORMANS DEĞERLENDİRME VE

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANLARININ HAZIRLANMASI

ÜNİTE III. OKUL ÖNCESİNDE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ VE ÖĞRETİMSEL UYARLAMALAR

ÜNİTE IV. OKUL ÖNCESİ SINIFLARDA SINIF YÖNETİMİ VE PROBLEM DAVRANIŞLARIN KONTROLÜ

ÜNİTE V. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA ORTAMLARINDA DOĞAL ÖĞRETİM

ÜNİTE VI. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA ORTAMLARINDA DİL VE KONUŞMANIN

ÜNİTE VII. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA

UYGULAMALARINDA AİLELERLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ

1. KISIM: Çocuk ve Aile

1. Bir Kavram Olarak Aile 2. Bir Sistem Olarak Aile

3. Aile Yaşam Döngüsünde Özel Gereksinimli Çocuk 4. Anne Babalarla Neden İşbirliği Yapmalısınız?

5. Aile Merkezli Bir Yaklaşım

2. KISIM: Anne Babalarla İşbirliği

1. Anne Babalarla İşbirliğinde İlkeler ve Stratejiler 2. Anne Babalarla İletişim Kanalları

3. KISIM: Örnek Olay

1. KISIM: Çocuk ve Aile



Kaynaştırma uygulamalarında öğrencilerinizin anne babalarıyla iletişim ve işbirliği kurabilmeniz için öncelikle:

Ailenin tanımı

Ailenin gereksinimleri

Ailedeki alt sistemler ve

Özel gereksinimli bir çocuğun aileye katılması ile ortaya çıkan etmenler önemlidir.

1. Bir Kavram Olarak Aile

Bir arada yaşayan bir anne, bir baba ve bir veya daha fazla çocuğu içeren bir

topluluk…

Bir arada yaşayan ve birbirlerinin gereksinimlerini karşılayan bireyler

topluluğu..

Aile konusu eğitimci için zor ancak

2. Bir Sistem Olarak Aile

Her yapı içerisinde bireylerin belirli görevleri ve sorumlulukları var.

Ailedeki bir bireyin yaşantısı, diğerlerinin yaşantıları üzerinde izler

bırakır.

Ailenin gereksinimleri (I)

Sevgi

Bağlılığın güçlenmesi

Bireylerde özgüven gelişimi

Ekonomik

Fiziksel Sosyal

İş olanaklarını değerlendirme

Günlük bakım

Sağlık

Ev içi görev ve sorumluluklar

Toplumsallaşma

Birlikte etkinlik yapma

Arkadaşlık ilişkileri geliştirme Kendine zaman ayırma

Anne babaların eğitimleri

Çocukların eğitimleri

Ailenin gereksinimleri (II)

Birey

Birey Diğerleri Diğerleri

Diğerlerine zaman ayırma Diğerlerine

zaman ayırma

Diğerlerine yönelik sorumlulukla

r

Diğerlerine yönelik sorumlulukla

r Kişisel

gereksinimler Kişisel

gereksinimler

Ailedeki alt sistemler (I)



Her aile üyesinin kendine ve diğerlerine yönelik görev ve

sorumlulukları, aileyi çarklardan oluşan bir SİSTEM olarak kabul etmeyi gerektirir.



Bu sistem içerisindeki alt sistemler de her bireyin diğerleriyle ilişkilerini

belirler.

Ailedeki alt sistemler (II)

ebeveyn

eş

geniş aile

kardeş

Önemli olan!!!



Aileyi belirli rollerin üstlenildiği, ilişkilerin kurulduğu ve üyelerin

birbirleriyle etkileşimleri çerçevesinde sürekli olarak gelişen ve değişen

Aileyi çocuk için en değerli kaynak olarak kabul ederek, çocuk adına bu

kaynağı koruyup desteklemenizdir.

3. Aile Yaşam Döngüsünde Özel Gereksinimli Çocuk

 Küçük bir beyin fırtınası:

 Özel gereksinimli çocuk ailelerinin diğer ailelerden ne tür farklılıklar gösterdiklerini düşünüyorsunuz?

En temel farklılıklar:

 Çocuğu ve özel gereksinimlerini kabullenmek

 Çocuğun özel gereksinimlerine bağlı ek sorumlulukları yerine getirmek

 Diğerlerinin tutumlarıyla baş etmek

Anne babaların bekleyen sorunlar ve sorumluluklar

Çocuğun durumunu anlamlandırma / kabullenme

Çocuğa doğru tanıyı koydurma

Kardeşlere ve diğerlerine çocuğun durumunu açıklama

Destek hizmetlere ulaşma

Çocuk için doğru kararları alma anlayışı geliştirme

Evliliği, işi ve sosyal yaşamı sürdürme

Çocuğun yasal haklarını koruma

Çocuğa hizmet sağlayan uzmanlarla işbirliği yapma

Çocuğun durumunun olumlu taraflarını görmeye çalışma

Anne babaların geçirdikleri evreler



Şok, inanamama, inkar



Öfke, kızgınlık



Pazarlık



Depresyon ve cesaretin kırılması



Kabul ve uyum

Dikkat!!!



Her anne baba, bu aşamaları farklı zamanlarda ve sürelerde geçirebilir.



Olumsuz deneyimler bir aşamanın yeniden yaşanmasına neden olabilir.



Anne babalar yalnızca bu olumsuz duygulardan ibaret değildirler.



Çocuklarının özel durumu onların yaşama daha sıkı tutunmalarıyla da

sonuçlanabilir.

Kardeşlerin karşılaştıkları durumlar

Kardeşleri bekleyen sorunlar Kardeşleri olumlu etkileyen yönler

• Anne babadan daha az ilgi görme

• Özel gereksinimli kardeşe olan ilgiyi kıskanma

• Diğerlerinin kardeşin durumuyla ilgili yanlış varsayımlarına karşı korku ya da utanç geliştirme

• Kendini kardeşinin durumundan dolayı sorumlu tutma

• Kardeşin bakım sorumluluğunu üstlenme

• Gelecekte çok başarılı olmaya ilişkin kendine baskı yapma

• Sosyal yeterlik geliştirme

• Olgun, toleranslı ve dayanıklı olma

• Espri yeteneği geliştirme

• Meslekte yönlenme

Geniş aile üyelerinin genel yaşantı ve tepkileri

Bakım sorumluluğunu paylaşma

Duygusal destek verme

Anne babanın üzüntüsünü pekiştirme Anne babayı suçlama Beklenen süper torunu

yitirme

Kendi çocuğuna üzülme

4. Anne Babalarla Neden İşbirliği Yapmalısınız?

1.

Yasal gerekçeler

Felsefi gerekçeler

Pratik gerekçeler

Gerekçe 1: Yasal

engelin kaynağı

uzmanların aldıkları kararlara pasif

katılımcılar

çocuğun evdeki

öğretmenleri

ekibin aktif

üyeleri

Gerekçe 2: Felsef



Çocuğun gelişimini desteklerken, çocuğun derinden etkilendiği bir

sistem olan aileyi yanınıza almayı ve onların gereksinimlerine ve

tercihlerine duyarlı olmayı misyon edinmeniz gerekir.

Gerekçe 3: Pratik



Anne babaları çocuklarının uzmanları olarak kabul edebiliriz.



Bu nedenle onlar çocukları için en uygun olabilecek yaklaşımları belirlemede bize çok yardımcı olabilirler.

5. Aile Merkezli Bir Yaklaşım



Aileyi bir sistem olarak kabul etmenin doğal sonucu, aile merkezli olmaktır.

Aile merkezlilik

“ailenin gereksinimleri doğrultusunda

ailenin var olan kaynaklarını harekete

Aile merkezli uygulamalar

aileye odaklanma

ekip çalışması

hizmetleri aile gereksinimlerine

göre düzenleme

ailenin kaynaklarını, güçlü yanlarını

ve isteklerini dikkate alma

aileyi (tek bireyden ziyade)

bir bütün olarak destekleme

aileye bilgi sağlama

hizmetleri aile rutinlerini bozmadan

sağlama

Aile merkezli hizmetlerde



Aile bireyleri müşteriden ziyade ortaklar olarak kabul edilirler.



Bu yönde yapılacak işbirliği çocuk için kararlar almak amacıyla aile

Anne babalar ne ister?



Açık iletişim



Bilgi



Evde destekleme



Duygusal destek



Çocuğu kabullenme



Anlayış



İyi ebeveyn olarak algılanma

Eğitimciler ne ister?



Katılım ve işbirliği



Uzman görüşlerini onaylama



Bilgi



Yoğun tempoya duyarlılık



Takdir edilme

Artık ailelerle etkili iletişim ve işbirliği kurmak için

gerekli olan stratejilere

2. KISIM: Anne Babalarla İşbirliği



Anne babalarla işbirliği yaparken önemli olan konular şunlardır:

Anne babalarla işbirliğinde ilkeler ve stratejiler

Anne babalarla iletişim kanalları

1. Anne babalarla işbirliğinde ilkeler ve stratejiler

Etkili

2. güven oluşturma

3. duyarlı olma

4. iletişim becerileri geliştirme

5. eğitime katılıma

1. Tutumlarınızı belirleyin!



İlk önce bu konular üzerinde düşünün:

Çocuğun davranışlarının nedeni???

Ailenin yapısı???



Çocuğu ve aileyi zihninizde kabul etmeniz, onlara daha yararlı olmanızı

sağlayacaktır.

2. Güvene dayalı ilişkiler geliştirin!

gizlilik ilkesine sadık kalma espri anlayışı geliştirme dinleme

yerine getirilemeyecek sözlerden kaçınma şaşkınlık ve kaygı ifadelerinden kaçınma ahlaki yargılamalardan kaçınma

kendi yaşamınızdan örnekler verme

Dikkat!!!



Anne babalar her zaman size doğru bilgi vermeye hazırdırlar.



Bazı durumlarda onların verdikleri bilgilerin doğru olmamasının

nedeni, kendilerinin de bunu kabul etmeye hazır olmamalarıdır.

3. Duygusal aşamalara duyarlı olun!

Şok, inanamama, inkar

Öfke, kızgınlık

Pazarlık yapma

Depresyon,

cesaretin

kırılması

4. İletişim becerilerinizi gözden geçirin!

1a. Onları konuşmaya teşvik edin...



Bilgi alma ve onların anlatma gereksinimlerini karşılamada etkilidir.



Stratejiler:

“Evet”, “Anlıyorum” gibi teşvik edici ifadeler

Soru yöneltme:

◦ Kapalı uçlu: kısa bilgiler için

◦ Açık uçlu sorular: günlük rutinler, anne babanın yaşadığı duygusal aşama, çocuğun ilgi alanları, çocuğun sosyal gelişimi, anne babanın etkinliklere katılım tercihleri

1b. Duygularına yanıtlayıcı olun…



Anne babaların, kendilerinin ve çocuklarının önemsendiğini düşünmelerini sağlar.



Stratejiler:

Sabırla dinleme

Onaylayıcı sözler

Sözel olmayan iletişim davranışlarından yararlanma

1c. Konuları özetleyin…



Yoğun gündem olduğunda anne babalar ihtiyaç duyabilirler.



Stratejiler:

Konuşulanları özetleyebilmek için not tutma

Özeti kısa tutma ve net cümleler kurma

“Ben” yerine “Biz” i tercih etme

1d. Onları gerekli konularda bilgilendirin, yönlendirin…



Anne babalar size her konuda danışabilirler.



Unutmayın! Siz her derde deva değilsiniz. Bilmediğiniz konularda anne babalara konunun uzmanı olmadığınızı açıkça belirtin.

önemlidir.



Bazı konularda bilgilendirme ve yönlendirmeye hazır olun…

Bilgi sağlama stratejileri

• çocuğun yapabildiklerini vurgulayın.

• çocuğa sunduğunuz alternatif etkinlikleri açıklayın.

• çocuğun ürün dosyasını gösterin.

çocuğun sınıf içi davranışları

• çocuğun akranlarıyla benzerliklerini vurgulayın.

• çocuğun farklılıklarını açıklarken, olumlu davranışlarını vurgulayın.

• okulda yapılan tarama testleriyle ilgili bilgiler için anne babayı danışman ya da müdüre yönlendirin.

çocuğun akranlarına göre benzerlik ve

farklılıkları

• çocuğun özbakım becerilerinde gösterdiği gelişmeleri vurgulayın.

• bu konularda sürekli soru soran anne babalara karşı sabırlı

bakım etkinliklerinde

çocuk

Yönlendirme stratejileri

• çocuğa evde sunulacak etkinliklerin keyifli olmasını sağlayın, örnekler önerin.

• çocuğu etkinliklere zorlamanın sakıncalarını hatırlatın.

• anne babanın öğretmen olmadıklarını hatırlatın.

eğitimi evde destekleme

• özel gereksinimli çocuklar hakkında MEB, Özürlüler İdaresi ve Sağlık Bakanlığı gibi kurumlardan bilgi toplayın ve dosyalayın.

ilgili diğer hizmetlere

2a. Fiziksel yönelimi belirleyin…

• olumlu bir konuda görüşürken gülümseyin

• olumsuz bir konuda görüşürken nötr bir yüz ifadesini tercih edin ve hayal kırıklığı, üzüntü ya da kızgınlık gibi ifadelerden kaçının

yüz ifadesi

• konuşanın yüzüne bakın

• anne babaya bir şey göstererek konuşmanız gerektiğinde, sık sık göz teması kurun

• anne babanın yanında bir diğer kişi varsa ve konuşmalara sık katılıyorsa, nazikçe anne babaya yönelin

göz teması

• iletişimde jest kullanmanız, anne baba tarafından bir samimiyet göstergesi olarak algılanabilir, dolayısıyla konuşma sırasında yapacağınız el hareketlerinden çekinmeyin ancak bunları keskin ve ani kullanmayın

jestler

• iletişimde canlı, atak ve dik konumda olun

• aşırı dikkat çekmeyen, uyumlu ve rahat bir giyim stili tercih edin

duruş

2b. Onları dinleyin.

Empatik dinleme: duygusal süreci paylaşma ve desteklemeye hizmet

eder. Anlayışı ifade eden sözel ve sözel olmayan iletişim becerileriyle desteklenmelidir.

Özelleştirilmiş dinleme: ailenin günlük yaşamı, gereksinimleri ve

geçmişi ile ilgili bilgileri almakta yararlanılır.



Dikkat: not tutmanız gerekiyorsa, göz temasını ihmal etmeyin…

Özel koşullarda anne babayla iletişim



Olumsuz tepkilere hazırlıklı olun.



Olumsuz tepkileri kişisel algılamayın.



Krizle ilgili detaylı bilgi edinin.



Çocuğun eğitimiyle ilgili kararları ortak olarak alın ve uygulayın. Bu doğrudan sizinle ilgili bir durumdur ancak yine de savunmacı olmayın.

Onları dinleyin.

5. Onları eğitime katılıma teşvik edin…



Anne babaların katılım tercihlerine saygı duyun.



Katılım tercihlerini belirleyin.



Etkinliklerle ilgili sürekli bilgi sağlayın.

2. Anne Babalarla İletişim Kanalları

iletişim kanalları

1. sözel iletişim

yüz yüze görüşme

yapılandırılmış

yapılandırılmamı ş

telefonla görüşme

2. yazılı iletişim

mesajlar

günlük

haftalık iletişim defteri

sınıf gazetesi

1a. Yüz yüze yapılandırılmamış görüşme



Kısa bilgi alış-verişleri için bulunmaz fırsattır.



Stratejiler:

Okula bırakma ve alma saatlerini geniş tutma

Olumlu kısa geribildirimler (çocuk da ortamdayken)

Sorunları paylaşmaktan kaçınma

Görüşmeye günün her saati açık olma, çok gerekli durumlarda kibarca görüşmeyi reddedip, bir görüşme günü kararlaştırma

Çocuktaki gelişmeleri içeren bir defter tutma

1b. Yüz yüze yapılandırılmış görüşme



Önceden kararlaştırılan gün ve saatlerde yapılan görüşmelerdir.



Kapsamlı görüşmeyi ve önemli kararlar almayı gerektiren görüşmelerdir.



Toplantı öncesi, esnası ve sonrasında yapılacaklara ilişkin planlamaları

gerektirir.

Toplantı öncesinde



Toplantı tarihine anne babayla birlikte karar verin.



Gündemi kısaca özetleyin.



Uygun fiziksel koşullar sağlayın.



Anne baba için not defteri ve kalem bulundurun.



Kendinize bir ajanda hazırlayın.



Çocuğun durumuna ilişkin kanıtlar edinin.

Toplantı esnasında



Önce olumlu gelişmeleri görüşün.



Görüşme süresini önceden belirleyin ve anne babaya bunu iletin (konu uzarsa ajanda size yardımcı olabilir).



Onlara konuşmayı değil, onlarla konuşmayı tercih edin



Çocukla ilgili belgeleri (ürün dosyası gibi) yanınızda bulundurun.



Toplantı sonunda özetleme yapın.

Toplantı sonrasında



Toplantıyı özetleyici metin yazın ve bunu dosyalayın.



Toplantıdaki performansınızı değerlendirin.



Sonuçları kurumunuzdaki ilgili kişilerle paylaşın.



Çocuğu da toplantıyla ilgili bilgilendirin.

1c. Telefon görüşmesi



Pek çok konuda bilgi alış-verişine hizmet eder.



Stratejiler:

Kritik konularda telefonla iletişimi tercih etmeyin.

Sorunları görüşmek için telefonu tercih etmeyin.

Küçük kazaları çocuk eve gitmeden bildirin.

Cep telefonunuzu aileye vermek sizin tercihinizdir.

2a. Mesajlar



Okula sık gelemeyen aileler için etkilidir.



Çocuğun gün içi etkinliklerde gösterdiği başarılar



Çocuğun beslenme ve uyku düzeni



Okulda aile katılımını içeren bir etkinlik duyurusu



Çocuğun okula getirmesi gereken giysi, kırtasiye materyalleri, vb…

2b. İletişim defteri

SİZİN YAZABİLECEKLERİNİZ



Çocukta gözlediğiniz gelişmeler



Evde çocukla yapılabilecek pratik ve eğlenceli etkinlikler



Özbakım becerilerini evde destekleme önerileri



Çocukla ilgili kişisel olumlu

ANNE BABANIN YAZABİLECEKLERİ

Çocuğu etkinliklere katılmaya daha yoğun teşvik etmeniz

Çocuk özel eğitim destek hizmeti alıyorsa, özel eğitim kurumunda yapılanları sınıfta pekiştirmeniz

Çocuğun beslenmesine özen göstermeniz

2c. Sınıf-okul gazetesi



Anne babalarla kurabileceğiniz en eğlenceli iletişim yollarından biridir.



Özel gereksinimli çocuk ve aile de, okulun bir parçası olduğunu hisseder.

Fotoğraflar

Özel günler

Karikatürler

Ebeveyn köşesi

Sınıf içi projeler

Haftanın

2d. E-posta



Bu iletişim kanalı giderek daha fazla tercih edilmektedir.

Dikkat:

Kurum size olanaklar sağlamalıdır.

Gizli bilgileri paylaşmak için uygun değildir.

ÖRNEK

OLAY NE

DİYOR?