BERLİN MİLLETLERARASI MİMARÎ SERGİSİ
Ç e v i r e n : Y. M ü h . M u h i t t i n E R K U R T N a f i a V e k â l e t i Y a p ı ve İ m a r M ü ş a v i r i 1957 B e r l i n M i l l e t l e r a r a s ı s e r g i s i n i n z i y a r e t ç i l e r e k a p a n a n k a p ı l a r ı b u n u n ye-r i n e ş e h ye-r i n m ü s t a k b e l s a k i n l e ye-r i n e açıl-rîıış b u l u n u y o r . S e r g i n i n T i e r g a r t e n böl-g e s i n d e « H a n z 3 s e m t i » i n d e k i i n ş a a t y e n i i s k â n b l o k l a r ı h a l i n e k o n m u ş , bu-r a d a k i b i n a ve e v l e bu-r bu i s k â n bölgesin i bölgesin Ü bölgesin i t e l e r i bölgesin i t e ş k i l e t m i ş b u l u bölgesin m a k -t a d ı r . E k i m 1957 ayı b a ş ı n d a n b e r i çok k a t l ı b i n a l a r a k i r a c ı l a r y e r l e ş m e k t e , diğ e r l e r i n d e d e i n ş a a t a d e v a m e d i l m e k t e -dir. A i l e p a v y o n l a r ı i n ş a a t ı da bitiril-m e k t e y e n i ş a n t i y e l e r a ç ı l bitiril-m a k t a d ı r . Ser-gi i d a r e s i n i n y a y ı n l a d ı ğ ı i s t a t i s t i k öze-t i n d e s e r g i y i z i y a r e öze-t e d e n l e r i n b i r mil-yon kişiyi a ş m ı ş o l d u ğ u b u n u n ü ç t e bir i n i n D o ğ u A l m a n y a ' d a n g e l m i ş b u l u n -d u ğ u k a y -d e -d i l m e k t e -d i r . B a t ı B e r l i n ser-g i s i n i n cazibesi u z a k l a r d a v e d a h a çok D o ğ u ' d a t e s i r i n i g ö s t e r m i ş , S o v y e t l e r Birliği ve P o l o n y a ' d a n b i r çok m ü t e h a s s ı s l a r z i y a r e t ç i l e r e k a t ı l m ı ş t ı r . Y u g o s -lavya t e k b a ş ı n a iki b i n z i y a r e t ç i gön-d e r m i ş , P o l o n y a M i m a r l a r gön-d a n b i r g r u p da b i r g e m i k i r a l a m ı ş t ı r . B u ö r n e k ser-giyi V a r ş o v a ve S o v y e t R u s y a m u h t e l i f C u m h u r i y e t l e r i n i n B a ş M i m a r l a r ı ve Sov-y e t İ n ş a a t N e z a r e t i Y ü k s e k M e m u r l a r ı z i y a r e t e t m i ş t i r . S e r g i k a p a n d ı ğ ı h a l d e «Hanza s e m t i n e » z i y a r e t ç i a k ı n ı d e v a m e t m e k t e bu d e f a b u n l a r d a h a y a k ı n d a n d a h a fazla d i k k a t l e i n ş a a t ı t e t k i k ede-b i l m e k t e d i r l e r . S e r g i h a k k ı n d a ileri s ü r ü l e b i l e c e k f i k i r ve m ü t a l â a l a r ı n z i y a r e t ç i l e r i n şahsî mizaç ve a n l a y ı ş ı n a g ö r e d e ğ i ş e c e ğ i ta-b i d i i r . B i r k ı s ı m z i y a r e t ç i l e r s e r g i n i n h e r b ö l ü m ü a y r ı özel b i r k a r a k t e r d e olma-sına k a r ş ı l ı k u m u m î k o m p o z i s y o n d a t a m b i r â h e n k s a ğ l a m ı ş o l d u ğ u n u i l e r i s ü r e n İ s v i ç r e l i b i r m ü t e h a s s ı s ı n g ö r ü ş ü n e ka-t ı l m a k ka-t a d ı r . V a r ş o v a l ı B a ş m i m a r Gibos-wki ise H a n s a s e m t i n d e k i i n ş a a t ı d a h a ziyade çeşitli s u a r e t u v a l e t l e r i n e y e r ver i l e n e l b i s e m o d e l l e ver i d e f i l e s i n e b e n z e t e -r e k b u -r a d a da yalnız m ü s t e s n a e s e -r l e -r i n t a k d i m e d i l d i ğ i n i , b u n l a r ı n y a n ı n d a s e r i h a l i n d e y a p ı t i p l e r i n i n g ö s t e r i l m e m i ş ol-m a s ı n ı t e n k i t e t ol-m i ş bazı z i y a r e t ç i l e r d e bu g ö r ü ş ü b e l k i d e b e n i m s e m i ş l e r d i r . G e r ç e k t e s e r i h a l i n d e bazı b l o k l a r l a bil-hassa P o l o n y a l ı z i y a r e t ç i l e r i n t e k d i r l e k a r ş ı l a d ı ğ ı i s k â n a m a h s u s d ö r t k a t l ı y a p ı l a r h a r i ç t u t u l u r s a s e r g i d e s e r i hal-de y a p ı l a n i n ş a a t ı n d e ğ i l p r o t o t i p yapı-l a r ı n t a k d i m e d i yapı-l m i ş o yapı-l d u ğ u d o ğ r u d u r . B u n u n l a b e r a b e r b ü t ü n z i y a r e t ç i l e r s e r g i n i n B e r l i n ' i n m e r k e z i n d e T i r g a r t e n b ö l g e s i n e güzel b i r g ö r ü n ü ş v e r e n Y ü k -sek b i n a l a r i y l e A v r u p a ' n ı n e n m o d e r n i k â m e t s e m t i n i n k u r u l m u ş o l d u ğ u n u söy-l e m e k t e b i r söy-l e ş m i ş söy-l e r d i r . M a a m a f i h b u b i n a l a r â b i d e m a h i y e t i n d e i n ş a a t k a r a k -t e r i n i -t a ş ı m a m a k -t a d ı r . Y a p ı l a r için seçi-l e n r e n k seçi-l e r seçi-l e yeşiseçi-l s a h a seçi-l a r ı n f e v k a seçi-l â d e m ü s a i t t e r t i b i , o r a n t ı l a r ı n u y g u n l u ğ u s a y e s i n d e n e ş ' e l i ve r a h a t b i r g ö r ü n ü ş ü n s a ğ l a n m a s ı t e r c i h e d i l m i ş t i r . İ n ş a a t ı n t o p l u m u k u l e ş e k l i n d e 16 - 1 7 k a t l ı üç b i n a , 8 - 1 0 k a t l ı b e ş b i n a , b i r m i k t a r m ü n f e r i t aile p a v y o n u , d ö r t k a t l ı b i r m e s k e n b l o k u n d a n t e ş e k k ü l e t m i ş t i r . M u h t e l i f b i n a l a r a r a s ı n d a k i o r a n t ı mü-k e m m e l i y e t i , b i n a l a r ı n a r a m e s a f e l e r i n i n u y g u n l u ğ u , ç i m e n l i p a r t e r l e r , a ğ a ç g r u p -l a r ı ve o t u r m a m a h a -l -l i y u v a r -l a k köşe-l e r i y köşe-l e yeşiköşe-l s a h a köşe-l a r ı n t e r t i b i n d e k i san-at cazip ve d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . İ n ş a a t ı n t o p l u m u o k a d a r ü s t ü n b i r b a ş a r ı s a ğ l a m ı ş t ı r ki y ü k s e k i n ş a a t ı n n i s p e t e n a l ç a k b i n a l a r a çok y a k l a ş t ı r ı l -m a s ı ile k a r g a ş a l ı k t e s i r i y a r a t a c a ğ ı n d a n k o r k a n l a r ve t e r e d d ü t g ö s t e r e n l e r son-r a d a n m a h c u p o l m u ş l a son-r d ı son-r . T e k b a ş ı n a a l ı n d ı ğ ı t a k d i r d e h e r ya-p ı n ı n r e n g i d a i m a t a t m i n edici olma-m a k l a b e r a b e r u olma-m u olma-m î r e n k i ç i n d e bina-l a r ı n t o p bina-l u m u i n s a n a b i r f e r a h bina-l ı k ver-m e k t e d i r . B e r l i n ' l i M i ver-m a r S e i g ver-m a n ve M ü l l e r R e h m t a r a f ı n d a n i n ş a e d i l e n b ü y ü k m e s k e n b l o k u n u n s a r ı v e g r i r e n k l i y ü k s e k ön c e p h e s i b u â h e n g e ön-c ü l ü k e t m e k t e d i r . C e p h e l e r d o ğ u v e b a t ı i s t i k a m e t i n d e ç i m e n l e r i n y e ş i l ve a ğ a ç l a r ı n k o y u yeşil r e n k l e r i ü z e r i n d e y a r ı m d a i r e ş e k l i n d e y a y ı l m a k t a g ü n e y y a n c e p h e l e r i b e y a z ve m a v i ile r e n k -l e n d i r i -l m i ş b u -l u n m a k t a d ı r . W a -l t e r Grop i u s t a r a f ı n d a n Grop r o j e s i çizilen b a l k o n -lu c e p h e y e m a v i , b e y a z r e n k v e r i l m i ş t i r . S a m u e l s o n ve J a e n i c k e t a r a f ı n d a n çizi-l e n İsveç stiçizi-li b çizi-l o k u n b e y a z r e n k çizi-l i cep-h e s i n d e s e r i cep-h a l i n d e y a p ı l m ı ş o l a n de-m i r b a l k o n l a r açık de-m a v i ' y e b o y a n de-m ı ş t ı r . B u y a p ı l a r a r a s ı n d a A l v a r A l l t o , P i y e r r e V a g o t a r a f ı n d a n i n ş a e d i l e n c e p h e l e r i d o ğ u ' y a y ö n e l t i l m i ş b i n a l a r için F r a n -sız M i m a r ı h a f i f ve göze b a t m ı y a n bal-m ı y a n b a l k o n l u b i r c e p h e çizbal-miş; b u c e p h e n i n g r i r e n g i b a l k o n p a r m a k l ı k -l a r ı n ı n açık m a v i b o y a s ı i-le t a m b i r a h e n k s a ğ l a m ı ş t ı r . A v l u y a b a k a n y a n c e p h e l e r d e sarı, gri, b e y a z ve yeşil r e n k l i c a m k a r o l a j ile h a k i k î b i r mozayık v ü c u d a g e t i r i l m i ş t i r . P r o j e s i F i n l â n -diyalı M i m a r A l t o t a r a f ı n d a n h a z ı r l a n a n ve s e r g i n i n e n b a ş a r ı l ı y a p ı s ı o l a r a k .ka-b u l e d i l e n .ka-b i n a d a ise M i m a r r e n k oyun-l a r ı n a hiç y e r v e r m e m i ş ; c e p h e y i süssüz s a d e b i r ş e k i l d e b e y a z r e n k l i p l â k a l a r l a k a p l a m ı ş t ı r . Y ü k s e k y a p ı l a r ı n e t e ğ i n d e yeşil sa-h a l a r , su sa-h a v u z l a r ı ve ç i m e n l i k l e r i n teş-kil e t t i ğ i m a n z a r a o r t a s ı n d a m ü f r i t aile-l e r e m a h s u s ev g r u p aile-l a r ı y e r a aile-l m a k t a ü ç l ü v e y a beşli g r u p l a r h a l i n d e i n ş a e d i l e n b u e v l e r i n g ü n e y A v r u p a d a yap ı l d ı ğ ı gibi r e v a k l ı a v l u l a r ı b u l u n m a k -t a d ı r . B e r l i n ' l i M i m a r E d v a r d Ludvvig t a r a f ı n d a n p r o j e l e r i h a z ı r l a n a n b u g r u p e v l e r i n iki b a h ç e s i o l u p b i r i o t u r m a sa-l o n u n u n ö n ü n d e y e r a sa-l m ı ş , d i ğ e r i iç av-lu ş e k l i n d e t e r t i p l e n m i ş t i r . P r o j e s i Dan i m a r k a l ı M i m a r A Dan Dan e J a c o b s a t a r a f ı Dan -d a n y a p ı l m ı ş o l a n iç avlu e t r a f ı n -d a -da evin b ü t ü n o d a l a r ı ç e v r e l e n m i ş b u l u n -m a k t a d ı r . M ü n i h ' l i M i -m a r S e p Ruf da k ı r m ı z ı t u ğ l a ile i ş l e n m i ş e v l e r l e g ü n e yk a r a k t e r d e k i b i n a l a r t o p l u l u ğ u n a ku-z e y d e n b i r u n s u r k a t m ı ş b u l u n m a k t a d ı r . O r g a n i z a t ö r l e r i n ı s r a r l a ü z e r i n d e d u r d u k l a r ı gibi s e r g i n i n g a y e s i ( y a r ı n ı n ş e h r i ) h a k k ı n d a b i r f i k i r v e r m e k değil, u y u l m a s ı z a r u r î bazı m ü c b i r ş a r t l a r al-t ı n d a en u y g u n v e i y i s i n i n n a s ı l yapıla-b i l e c e ğ i n i g ö s t e r m e k t i . Ş i m d i sayısı ye-diyi b u l a n m u h t e l i f ilmî a r a ş t ı r m a mü-essesesi bu t e c r ü b e d e n n e t i c e l e r çıkar-m a ğ a ç a l ı ş çıkar-m a k t a d ı r . Sözü g e ç e n çıkar-m ü c b i r ş a r t l a r m e s k e n i n ş a a t ı sosyal politikası-nın e m p o z e e t t i ğ i m a l î t a h d i t l e r d e n ile-ri g e l i y o r d u . M i l l e t l e r a r a s ı ş ö h r e t ve değ e r i olan s e ç k i n m i m a r l a r ç a l ı ş m a l a r ı n -da ö n c e d e n b e l i r t i l e n b u ölçü i ç i n d e t a h a y y ü l ve y a r a t m a k a b i l i y e t l e r i n i gös-t e r m e k m e c b u r i y e gös-t i n d e idiler. B i r yan-d a n f a y yan-d a l ı ve k u r u c u e s e r i y a p m a k ica-b e d e r k e n d i ğ e r y a n d a n da 63 m i m a r ı n s a n ' a t a n l a y ı ş ı v e k a r e k t e r i n i n b i r to-l u m p to-l â n to-l a m a s ı ito-le a h e n k to-l e ş t i r i to-l m e s i ge-r e k i y o ge-r d u . Bu i t i b a r l a M i l l e t l e r a r a s ı b i n a ser-gisini v ü c u d e g e t i r e n l e r m i m a r l ı k san'a-t ı n ı n b u g ü n san'a-t a h a k k u k e san'a-t san'a-t i r e b i l e c e ğ i en iyi e s e r i v e r m i ş o l d u k l a r ı n ı h i ç b i r za-m a n i d d i a e t za-m e za-m i ş l e r d i r . S e r g i İ d a r e K o m i t e s i R e i s i M. O t t o B a r t n i n g ' i n de-diği gibi s e r g i y i k u r a n l a r ı n ü s t ü n b a ş a r ı « r e a l i s t b i r g ö r ü ş l e t a h a k k u k e t t i r i l e b i -l e c e k » p r a t i k d e ğ e r i o-lan ö r n e k y a p ı -l a r ı b i r a r a y a g e t i r m e k l e s ı n ı r l a n m ı ş b u l u n u -y o r d u . H a n s a s e m t i ile m e y d a n a ç ı k a n ( B u g ü n k ü ş e h i r ) in v e ç h e s i ö t e y a n d a n ya-r ı n k i ş e h ya-r i n bazı h a t l a ya-r ı n ı n ş i m d i d e n b e l i r m e s i n e d e i m k â n v e r m e k t e b u n d a n b a ş k a m e s k e n p l â n l a r ı m ü s t a k b e l inşaa-t ı n inşaa-t e m e l p r e n s i p l e r i n i açık o l a r a k or-t a y a k o y m a k or-t a d ı r . M i m a r l a r ı n ç a l ı ş m a l a r ı iki t i p t e c r ü b e m e s k e n i ü z e r i n d e top-l a n m ı ş b u top-l u n m a k t a idi. B u n top-l a r d a n b i r i - ki C o r b u s i e r , Schvvippert v e bazı değiş i k l i k l e r l e V a g o t a r a f ı n d a n b e n i m s e n -m i ş t i r . . S a k i n l e r i n e k e n d i e v l e r i n d e bu-l u n d u k bu-l a r ı n ı h i s s i n i v e r e n v e b ü y ü k bi-n a i ç i bi-n d e i k i k a t ü z e r i bi-n e t e r t i p l e bi-n e bi-n kü-ç ü k m e s k e n t i p i d i r . D i ğ e r i de yalnız m u t f a k ve b a n y o t u v a l e t o d a l a r ı s a b i t b ö l m e l i v e g e r i k a l a n s a h a d a s a b i t böl-m e l e r i o l böl-m a y a n s e y y a r s a h a l ı böl- mesk e n t i p i d i r . B u t i p l e r d e mesk i r a c ı m ü t e -h a r r i k b ö l m e l e r i k u l l a n a r a k a r z u s u n a g ö r e evin g e r i k a l a n k ı s m ı n ı n t a k s i m a t ı n ı o r g a n i z e e t m e k t e s e r b e s t b u l u n m a k ta i s t e d i ğ i z a m a n d a ş e k l i n i d e ğ i ş t i r e b i l -m e k t e d i r . Z i y a r e t ç i l e r t a r a f ı n d a n u z u n uzadı-ya izahı i s t e n i l e n iç b ö l m e s i z s e y y a l sa-halı e v l e r m i m a r l a r için h a y a l m e v z u u ve a i l e l e r için ise sıkıcı k â b u s o l m u ş t u r . B i l h a s s a S k a n d i n a v l a r b ö l m e l e r l e kapı-l a r d a n c e s a r e t kapı-l e v a z g e ç e r e k b u m o d e r n m e s k e n a n l a y ı ş ı n a ü s t ü n b i r y e r v e r m i ş -l e r d i r . Bu t i p e v -l e r a i -l e n i n t o p -l a n t ı y e r i s a y ı l a n s a l o n u e ğ r e t i b ö l m e l e r e t a k ı l a n ve a r k a s ı n d a b a ş k a o d a l a r b u l u n a n p e r -d e l e r l e -d i ğ e r k ı s ı m l a r -d a n a y r ı l m a k t a -d ı r . M ü t e h a s s ı s l a r bu y e n i m e s k e n a n l a y ı ş ı için b ü y ü k b i r zevk ve h a y r a n l ı k gösterm e k t e i s e l e r d e b ü y ü k e k s e r i y e t l e k i r a c ı l a r d a h a çok bu y e n i l i ğ e k a r ş ı d u r m a k t a d ı r l a r . A i l e n i n b i r a r a d a t o p l a n -m a s ı l e h i n d e k u v v e t l i b i r i s t e k ş ü p h e s i z m e v c u t o l m a k l a b e r a b e r a i l e d e h e r f e r d a r a d a s ı r a d a da olsa b i r o d a d a yalnız k a l a r a k b a ş ı n ı d i n l e m e k i h t i y a c ı için m u k a v e m e t e d i l m e z b i r a r z u d u y m a k t a -dır. G ü r ü l t ü y e , k o k u l a r a v e ç o c u k l a r ı n y a r a m a z l ı ğ ı n a k a r ş ı t e s i r l i b i r k o r u n m a s a ğ l a d ı ğ ı için k a p ı l a r ı n l ü z u m l u o l d u ğ u , b u n d a n b a ş k a ş u u r a l t ı n d a g i z l e n e n taz-yik v e h i d d e t t e n k u r t u l m a k için z a m a n z a m a n k a p ı l a r ı ş i d d e t l e ç a r p m a ihtiyacı-n ı d u y d u k l a r ı ihtiyacı-n ı ev k a d ı ihtiyacı-n l a r ı ileri sürm e k t e d i r . E v s a k i n l e r i n i n b u sürm ü t e h a r -r i k b ö l m e l e -r e y e -r s e ç m e k için k e n d i ha-yal ve t a s a v v u r l a r ı n ı i ş l e t m e k t e n ise ç e v r e s i belli y e t e r b i r s a h a i ç i n d e yer-l e ş m e y i t e r c i h e t t i k yer-l e r i g ö r ü yer-l m e k t e d i r . E v s a h i p l e r i n c e b ö l ü n m e s i g e r e k e n sey-yal s a h a l ı ev h o ş a g i t m e k şöyle d u r s u n e n d i ş e ve k o ı k u y a r a t m a k t a d ı r . E v h a n ı m l a r ı p e n c e r e l e r i h a s f e d i l -m i ş o l a n -m u t f a k ve b a n y o o d a l a r ı n ı n hav a l a n d ı r m a t e s i s a t ı n d a n da k u ş k u l a n m a k -ta h a v a l a n d ı r m a s i s t e m i n i n d a i m a mük e m m e l ç a l ı ş a c a ğ ı h a mük mük ı n d a M ü h e n d i s l e r i n v e r d i ğ i i z a h a t a g ü v e n m e m e k t e d i r l e r . B u n a k a r ş ı l ı k ev işi y a p a n h a n ı m -l a r m u t f a ğ ı n ç a m a ş ı r t e k n e s i , f ı r ı n , ye-m e k ocağı, buz d o l a b ı gibi ye-m e k a n i k âlet-l e r âlet-l e t e ç h i z e d i âlet-l m i ş o âlet-l m a s ı n ı t a k d i r âlet-l e k a r ş ı l a m a k t a f a k a t m u t f a ğ ı n y e m e k sal o n u n a t a ş m a s ı n ı h a t t â o t u r m a s a sal o n u n d a n g ö r ü l m e s i n i k a b u l e y a n a ş m a m a k t a -dır. S e r g i O r g a n i z a t ö r l e r i n d e n b i r i Ocak b a ş ı n ı n b a ş k a d e y i m l e m u t f a ğ ı n t e k r a r a i l e n i n m e r k e z i o l m a s ı g e r e k t i ğ i n i i l e r i s ü r m ü ş t ü r . T a m a m e n m e k a n i k ve oto m a t i k b i r b ü t ü n h a l i n d e v e d i ğ e r o d a l a r -d a n c a m v e y a açılır k a p a n ı r b ö l m e l e r l e a y r ı l m ı ş o l m a k ş a r t i y l e b u f i k i r k o l a y c a k a b u l e d i l m e k t e d i r . A n c a k m u t f a ğ ı n b i r i l e r i k a r a k o l gibi m e s k e n i ç i n e n ü f u z u h a l i n d e sebze a r t ı k l a r ı ve b u l a ş ı k l a r aile e f r a d i y l e m i s a f i r l e r e t e ş h i r e d i l m i ş ola-c a ğ ı n d a n h o ş a g i t m i y e ola-c e k b u g ö r ü n ü ş ü n ev s a k i n l e r i n i d a h a fazla r a h a t s ı z etme-s i n d e n ç e k i n i l m e k t e d i r . Y a r ı n ı n e v l e r i h e r işe elverişli a y r ı b i r odayı da i h t i v a e d e c e k l e r d i r . G ü n l ü k h a y a t t a b o ş g e ç i r i l e c e k s a a t l e r i n g i t t i k ç e ç o ğ a l m a s ı b u çok f a y d a l ı y e n i l i ğ i y a r a t -m a k t a d ı r . E k s e r i y a t a -m a -m e n d o n a n -m ı ş b i r t e z g â h ı i h t i v a e d e c e k olan bu oda bu a t ö l y e n ü v e s i ile A m e r i k a ' n ı n ( K e n d i e v i n d e ç a l ı ş m a ) â d e t i n e b e n z e r b i r har e k t e A v har u p a d a da k o l a y l ı k l a b a ş l a n -gıç o l m a s ı m ü m k ü n g ö r ü l m e k t e d i r . Dar-lık ve k ü ç ü k l ü k l e r i s e b e b i y l e ş i m d i k i ev-l e r d e n u z a k ev-l a ş t ı r ı ev-l m ı ş o ev-l a n eşya a r a s ı n d a k u y r u k l u p i y a n o h e r işe e l v e r i ş l i bu o-d a y a eski i h t i ş a m ı ile o-d ö n e c e k t i r . B u oda keza k ü ç ü k b i r f o t o ğ r a f l a b o r a t u -v a r ı n ı -v e y a a m a t ö r r e s i m a t ö l y e s i n i ihti-va e d e b i l e c e ğ i gibi p i n g p o n g s a l o n u ola-r a k da t a n z i m e d i l e b i l e c e k t i ola-r . H e r h a l d e ç o ğ a l a n b o ş v a k i t l e r i n m u t f a k ve t e m i z l i k h i z m e t l e r i gibi zahm e t l i i ş l e r d e israf e d i l e zahm i y e c e ğ i ş ü p h e -sizdir. Y e n i m e k a n i k ev c i h a z l a r ı ev hiz-m e t l e r i n i h a f i f l e t hiz-m e k t e o l d u ğ u n d a n çok z a m a n s e r b e s t k a l a c a k ev h a n ı m l a r ı b o ş v a k i t l e r i n i v a k t i y l e y a p t ı k l a r ı gibi b u n e v i m e ş g u l i y e t i t e r c i h e t t i k l e r i t a k d i r -d e ş e h i r h a y a t ı -d e r t l e r i n i u n u t t u r a c a k o l a n çiçek y e t i ş t i r m e ve b a h ç e i ş l e r i y l e d o l d u r a c a k l a r d ı r . M i l l e t l e r a r a s ı b i n a s e r g i s i yalnız mi-m a r l ı k , b a h ç e s a n a t ı ve ev h i z mi-m e t l e r i tek-n i k s a h a l a r ı tek-n d a t a h a k k u k e t t i r i l e tek-n etek-n e s e r l e r i g ö s t e r m e k l e k a l m a m ı ş t ı r . Fotoğ-r a f ç ı l ı k ve m a k e t ç i l i k de d a h i l o l m a k ü z e r e çeşitli i h t i s a s s e r g i l e r i organizat ö r l e r i m o d e r n ş e h i r c i l i ğ i n b i r çok m e -l e -l e r i n i ö n e m -l e e-le a -l m ı ş -l a r d ı r . U m u m î k o n u s u t a m a m e n y a r ı n ı n ş e h r i o l a n b u d o k ü m a n l a r l a ( 1 9 4 5 - 1 9 5 7 ) A l m a n şe-h i r c i l i ğ i s e r i s i n d e n a l ı n a b i l e n d e r s l e r u m u m î çizgileri ile y a r ı n k i ş e h i r l e r i n v e ç h e s i n i m e y d a n a ç ı k a r m a k t a ve şehir-c i l e r d e n ç ö z ü l m e s i i s t e n i l e n m e s e l e l e r i n m a h i y e t i h a k k ı n d a bilgi v e r m e k t e d i r . S e r g i d e t e ş h i r e d i l e n g r a f i k v e ista-t i s ista-t i k l e r b u g ü n k ü ş e h i r l e r i m i z i n - bilhas-sa A l m a n y a ' d a - m o d e r n d ü n y a ihtiyaçl a r ı n a u y m a d ı ğ ı n ı a ç ı k ç a o r t a y a k o y m u ş -t u r . B e ş e r î b ü -t ü n f a a l i y e -t k o l l a r ı n d a n e n a ğ ı r g e l i ş m e t a t b i k î ş e h i r c i l i k l t e o l m u ş b u g e l i ş m e sosyal t e k â m ü l ü n s e y r i n i ta-k i p e d e m e m i ş b u l u n m a ta-k t a d ı r . T r a f i ta-k v e Y o l l a r d a k i geliş gidişin d u r m a d a n şid-d e t l e n m e s i a n a n e v i m i m a r î ş e k i l l e r i n i p a r ç a l a m a k l a t e h d i t e t t i ğ i gibi ş e h i r d e h a r e k e t s e r b e s t l i ğ i n i f r e n l e m e k t e v e hal-kın h a y a t e m n i y e t i n i i h l â l e t m e k t e d i r . A l m a n ş e h i r l e r i n d e b u g ü n t r a f i ğ i n şid-d e t l e n m e s i n ü f u s a r t ı ş ı n ı n çok ü s t ü n şid-d e b i r s ü r ' a t l e v u k u b u l m a k t a ; b u n a k a r ş ı u y g u n b i r h a z ı r l ı k y a p ı l m a d ı ğ ı t a k d i r d e
ş e h i r l e r m o t o r l u v a s ı t a l a r ı n d u r m a d a n b ü y ü y e n d a l g a s ı n ı y u t m a k z o r u n d a ka-l a c a k ka-l a r d ı r . B u d u r u m d a n ş i k â y e t e d e n l e r yal-nız t r a f i k m ü t e h a s s ı s l a r ı d e ğ i l d i r . T ı p d o k t o r l a r ı b u g ü n k ü ş e h i r h a y a t ı n ı c i ğ e r k a n s e r i n d e n t u t u n da v e j e t a t i f s i s t e m b o z u k l u k l a r ı n a k a d a r i n s a n o r g a n i z m a s ı n d a s e b e p o l d u ğ u a ğ r ı ve r a h a t s ı z l ı k l a r ı n m â n a l ı b i r k a t a l o g u n u d ü z e n l e -m i ş l e r d i r . T a -m a -m l a n -m a s ı için b u kata-loga g ü r ü l t ü l e r i n s e b e p o l d u ğ u d a i m î r a h a t s ı z l ı ğ ı , h a v a y a y a y ı l a n g a z l a r l a toz-l a r ı n z a r a r ı , i n s a n itoz-le t a b i a t a r a s ı n a girm i ş o l a n a s f a l t b e t o n , n e o n g i b i girm a n i a -l a r ı n m a h z u r -l a r ı m ve n i h a y e t k i t -l e -l e r m e d e n i y e t i n d e f e r d ş a h s i y e t i n i n zayıfla-m a s ı n ı da ilâve e t zayıfla-m e k i c a b e d e r . B ü t ü n b u n l a r b ü y ü k b i r e m n i y e t a r z u s u n u n ve s a r i h b i r inziva h a s r e f i n i n d o ğ m a s ı n a se-b e p o l m a k t a y a r ı n ı n ş e h r i d e se-b u i h t i y a ç ve z a r u r e t l e r i k a r ş ı l a m a k z o r u n d a kal-m a k t a d ı r . Şıı h a l d e ş e h i r c i p r o j e l e r i n i h a z ı r l a r k e n b u g ü n k ü ş e h r i n yetersizlik-l e r i n i ve b ü t ü n ş e h i r s a k i n yetersizlik-l e r i n i n mo-t o r l u v a s ı mo-t a y a s a h i p o l m a i h mo-t i m a l l e r i n i , ev h i z m e t l e r i n i n h e m e n h e p s i n i n m e k a -nize e d i l m i ş b u l u n m a s ı n ı , ç a l ı ş m a saat-l e r i n i n g i t t i k ç e a z a saat-l m a s ı n d a n isaat-leri ge-l e n b o ş z a m a n a r t ı ş ge-l a r ı n ı n göz ö n ü n d e b u l u n d u r a c a k t ı r . B u n u n l a b e r a b e r y a r ı n k i ş e h r i n çi-zilmiş p r o j e l e r l e y e t e r i k a d a r i f a d e edil-m i ş o l a n v e b o ş s a h a l a r ü z e r i n d e .ko-layca i n ş a s ı m ü m k ü n g ö r ü l e n m ü c e r r e d b i r m e v z u o l a r a k m ü t a l â a s ı k a b i l olmay a c a k t ı r . H e r n e o l u r s a o l s u n A l m a n olmay a da m e s e l e bu t a r z d a m ü t a l â a e d i l e m i y e -c e k t i r . D i ğ e r b ü t ü n f a a l i y e t s a h a l a r ı n d a o l d u ğ u gibi ş e h i r c i l i k t e de g e l e c e k , yaş a d ı ğ ı m ı z yaşu a n d a n d a h a e v v e l t e m e l l e -r i n v e e s k i ş e h i -r l e -r i n k a -r g a ş a l ı ğ ı o-rta- orta-s ı n d a b a ş l a m ı ş t ı r ( x ) ş e h i r l e r i n i n çok y ü k s e k n ü f u s k e s a f e t i o l a n eski s e m t l e r i n i i m a r için b u r a l a r ı y ı k m a z o r u n d a k a l d ı k l a r ı h a l d e İ k i n c i D ü n y a H a r b i Al-m a n ş e h i r c i l e r i n i b ö y l e t e h l i k e l i b i r ka-r a ka-r a l m a k t a n m u a f t u t m u ş t u ka-r . Y a r ı n k i ş e h r i n esaslı i c a p ve zarur e t l e zarur i a zarur a s ı n d a b i n a g zarur u p l a zarur ı a zarur a l a zarur ı n -d a k i yeşil s a h a l a r ı n e h e m m i y e t l e a r t ı ş ı y e r a l m a k t a d ı r . Ş e h i r c i l i k t e r i m l e r i arasına d u r m a d a n bazı m ü h i m y e n i m e f h u m -l a r ı n g i r d i ğ i g ö r ü -l m e k t e d i r . B u ara-da ş e h i r c i l e r i n ( D e n o y a u t a g e ) t e r i m i ile ş e h i r l e r i n sıhhilcş'.irilmesi u n s u r l a r ı n -d a n b i r i i f a -d e e -d i l m e k t e b u n u n l a b i n a b l o k l a r ı o r t a s ı n d a ağaçlı, ç i m e n l i g e n i ş (x) B u n d a n b a ş k a B i r l e ş i k A m e r i -k a ' d a Shicago, M a n h a t t a n ve P i t t s b u r g . p a r k l a r v ü c u d a g e t i r e r e k i s k â n g r u p -l a r ı n ı n d a h a az kesif b i r h a -l e k o n m a s ı , ( P a d a r b o r n ) da y a p ı l d ı ğ ı g i b i y e n i şeh i r l e r i n m e r k e z i n d e b ü y ü k p a r k l a r ı n t a n -zim ve t e r t i b i k a s t e d i l m e k t e d i r . D i ğ e r e h e m m i y e t l i b i r k o n u da t i c a r î e s a s yol-l a r ı n m o t o r yol-l u v a s ı t a yol-l a r s e y r ü s e f e r i n d e n k u r t a r ı l m a s ı d ı r . B i r çok A l m a n ş e h i r l e r i n d e b u y o l l a r d a h a ö n c e ş e h r i n m u -h i t y o l l a r ı n a a k t a r ı l m ı ş b u l u n a n t r a n s i t t r a f i ğ i n d e n k u r t a r ı l m ı ş b u l u n m a k t a d ı r . Bazı ş e h i r l e r d e , m e s e l â C o l o n y a ' d a v e y a K a s s e l ' d e a n a y o l l a r ş i m d i yalnız yaya-l a r a t a h s i s k ı yaya-l ı n m ı ş t ı r . V a s ı t a yaya-l a r için t o p r a k a l t ı n d a m u a z z a m g e ç i t l e r i n ş a e d i l m i ş , o l u p t r a n s i t v e t o p l u h a l d e nak-l i y a t ı n s ü r ' a t nak-l e y a p ı nak-l m a s ı n a i m k â n sağ-l a m a k t a d ı r . B e r sağ-l i n ' d e K ü r f ü r s t e n d e m m a l t ı n d a s ü r ' a t l i t r a f i k için k a z ı l m a k t a o l a n t o p r a k altı yol, D u s s e l d o r f da şeh-r i n K u z e y k ı s m ı ü s t ü n d e seviyesi yük-s e l t i l m i ş o l a n yol ö r n e k m o d e l l e r o l a r a k g ö s t e r i l e b i l i r . H a r p t a h r i b a t ı n a u ğ r a m a m a k l a b e r a b e r g i t t i k ç e b ü y ü y e n H e i d e l -b e r g de g a r ' ı n son z a m a n l a r d a ş e h i r dı-şına n a k l e d i l m e s i y l e ş e h r i n m e r k e z i n d e k a z a n ı l a n b ü y ü k s a h a iş h a n ı v e i d a r e b i n a l a r ı i n ş a s ı n a t a h s i s e d i l e b i l m i ş t i r . M o d e r n ş e h i r c i l e r i ç i n ç ö z ü l m e s i esaslı ş e k i l d e ğ i ş t i r m e l e r i n i i c a b e t t i r e n d i ğ e r b i r m e s e l e d e ş e h i r b ü n y e s i n d e y a p ı l a c a k ( D e s i m b r i c a t i o n ) d u r . B u da i s k â n m e r k e z l e r i ile i s t i h s a l b ö l g e l e r i n i n a y r ı l m a s ı y a n i m e r k e z i s e m t l e r l e m u h i t s e m t l e r i n i n a r a s ı n d a vazıh b i r f a r k kur u l m a s ı d e m e k o l u p d ü ş ü n c e n i n m ü d a -f i l e r i çeşitli s e b e p l e r ö n e s ü r m e k t e d i r : E v v e l â ş e h i r p l â n l a r ı n ı n h a z ı r l a n m a s ı n -da s a ğ l a n a c a k kolaylık, s o n r a -da mesk e n l e r i F a b r i mesk a d u m a n l a r ı v e g ü r ü l t ü -l e r i n d e n k o r u m a k v e ç a -l ı ş a n i n s a n ı n b o ş z a m a n l a r ı n d a h a k k i y l e f a y d a l a n m a s ı n a i m k â n v e r i l m e k i s t e n d i ğ i t a k d i r d e mes-k e n l e r i i s t i h s a l m e r mes-k e z l e r i n d e n uzames-klaş- uzaklaşt ı r ı p c i v a r k ı r l a r a y a k l a ş uzaklaşt ı r m a k i c a b e d e -c e ğ i d i r . D a h a ş i m d i d e n bazı sınaî teşebb ü s l e r ş e h i r ç e v r e l e r i n d e k e n d i p e r s o -n e l i ve i ş ç i l e r i içi-n y a p t ı r d ı k l a r ı şehir-l e r d e g e n i ş yeşişehir-l s a h a şehir-l a r işehir-le b e r a b e r yük-sek i n ş a a t ile a l ç a k e v l e r i m ü n a v e b e ile a r a l a m a y a d i k k a t ve i t i n a e t m i ş l e r d i r . A m e r i k a ' n ı n v e r d i ğ i ö r n e k l e r Al-m a n y a ' d a çok s e y r e k o l a r a k t a k l i t edilm i ş o l u p b u n l a r da bazı b ü y ü k ş i r k e t l e -r i n m u a y y e n ş e h i -r c i l i k p l â n l a -r ı n a uy-g u n o l a r a k y a p t ı r d ı k l a r ı ş e h i r l e r e inhi-s a r e t m e k t e d i r . B u n u n l a b e r a b e r bilhainhi-s- bilhassa S a l z g i t t e r L e b e n s t e d t v e ( V o l k w a -g e n ) l e r i n i m â l y e r i W o l s b u r -g ' d a yapıl-dığı gibi ş e h r i n m e r k e z i n d e c i v a r ı n ta-m a ta-m e n k e n d i n e h a s ta-m a n z a r a s ı ile beli-r e c e k o l a n sınaî b i beli-r ç e k i beli-r d e ğ i n t a n z i m ve t e r t i b i n e g i t t i k ç e d a h a çok t e m a y ü l g ö s t e r i l m e k t e d i r . M o d e r n ş e h i r c i l i ğ i n e n y e n i v e s o n t e c r ü b e n e t i c e s i n e g ö r e dü-ş ü n ü l m ü dü-ş ve p r o j e l e r i h a z ı r l a n m ı dü-ş bulu-n a bulu-n A l m a bulu-n y a ' bulu-n ı bulu-n b i r i c i k ( M ü s t a k b e l şeh-r i ) B i e l e f e l d c i v a şeh-r ı n d a b i şeh-r s e n e d e n b e şeh-r i k u r u l m a k t a d ı r . S e n n e s t a d da 15 - 1 8 nü-f u s a g ö r e t a s a r l a n a n m o d e r n k a s a b a d a dilek s a h a s ı n d a v e y a n a z a r ı i h t i y a ç v e z a r u r e t h a l i n d e b u l u n a n b ü t ü n h u s u s -l a r b u r a d a g e r ç e k t e n m ü ş a h h a s b i r h a -l e g e ç i r i l m e k t e d i r . B u c ü m l e d e n o l a r a k ye-ni k a s a b a fazla y ü k s e k l i ğ i o l m a y a n i s k â n b i n a l a r i y l e b u n l a r ı n h e y e t i u m u m i y e s i -n i -n m u v a s a l a s ı -n ı s a ğ l a y a c a k y a l -n ı z ya-y a l a r a m a h s û s ya-yol ş e b e k e s i n e s a h i p ola-c a k a y r ı ola-c a hiç b i r yolla k e s i ş m e s i olma-y a n olma-y a l n ı z motclrlu v a s ı t a l a r a m a h s u s y o l l a r a da m â l i k b u l u n a c a k t ı r . B ü t ü n m e s k e n l e r öğle s o n r a s ı g ü n e ş i n d e n f a y -d a l a n m a y ı s a ğ l a m a k ü z e r e g ü n e y b a t ı y a d o ğ r u c i h e t l e n d i r i l e c e k t i r . Şu h a l d e Sen-n e s t a d t ş i m d i d e Sen-n ş e h i r c i l e r i Sen-n m o d e l şe-h i r için d ü ş ü n d ü k l e r i p e y k ş e şe-h i r ideali-ni t a h a k k u k e t t i r m e k t e d i r . A l m a n ş e h i r l e r i n d e k i b ü y ü k yığıl-m a l a r ı n h a f i f l e t i l yığıl-m e s i h a r b i n h e yığıl-m e n ark a s ı n d a payark ş e h i r l e r i n t e r t i p v e t a n -zimi y o l u n d a ilk m e r h a l e o l a r a k belirm i ş t i r . Ş e h i r l e r v a k t i y l e h a l k ı n t o p l a n m a k t e m a y ü l ü n ü g ö s t e r d i ğ i y e r d e h e r -b i r i n i n k e n d i n e m a h s u s iş v e f a a l i y e t m e r k e z i o l a n B e l e d i y e D a i r e l e r i n e aym ı ş r ı l aym ı ş b u l u n u y o r d u . B e r l i n ' d e iş aym e r -k e z i n i n -k a y b e d i l m i ş o l m a s i y l e b u s e y i r ve t e k â m ü l m e y d a n a ç ı k m ı ş o l u p b u g ü n k ü B e r l i n ' d e b u n u n s a b i t ve s i l i n m e z iz-l e r i o iz-l d u ğ u gibi d u r m a k t a d ı r . B u g ü n h e r ikisi d e d o ğ u B e r l i n ' d e k a l m ı ş o l a n Leip-ziger S t r a s s e ve F r e i d r i c h s t r a s s e d e şim-di h a r a b e h a l i n d e b u l u n a n iş m e r k e z i B e l e d i y e D a i r e l e r i n i n a n a y o l l a r ı n a in-t i k â l e in-t m i ş ; b ü y ü k m a ğ a z a l a r m u h in-t e l i f b ö l g e l e r e t a ş ı n m ı ş satıcı m ü s t e h l i k i ta-k i p e t m i ş b u l u n m a ta-k t a d ı r . A l m a n y a ' n ı n u m u m î d u r u m u n d a da b u n u n b e n z e r i m e r k e z d e n m u h i t e d o ğ r u b i r g e l i ş m e m ü ş a h e d e o l u n m a k t a ; H ü k ü m e t m e r k e -zinin b e r t a r a f e d i l m i ş o l m a s ı b ü y ü k Vi-l â y e t ş e h i r Vi-l e r i n i n ö n e m i n i a r t t ı r m ı ş bu-l u n m a k t a d ı r . H a r b i n s o n u n d a n b e r i a r a ş t ı r ı l m a d a n l ü z u m ve z a r u r e t l e r i n t a z y i k i y l e m e -s e l e l e r i n k e n d i k e n d i n e ç ö z ü l m ü ş olma-siyle g e l e c e k t i h a l t a r z l a r ı için ilk adım-l a r a t ı adım-l m ı ş o adım-l m a k t a d ı r .
M o d e r n ş e h i r c i k o m ş u l u k ve c i v a r m e f -h u m u n a y e n i d e n b i r m â n a v e r d i r e c e k ş e k i l d e ş e h i r n ü f u s u n u m a k u l ü n i t e l e r h a l i n d e g r u p l a n d ı r m a k i s t e m e k t e d i r .
Berlin s e r g i s i n i n p r o t o t i p m a k e t l e r i ü z e r i n -de g ö s t e r i l d i ğ i gibi k o m ş u l u k b ö l g e s i n i n h u d u d u o k u l ile ilgili s a h a n ı n çevresiy-l e - s ı n ı r çevresiy-l a n d ı r ı çevresiy-l m ı ş t ı r . P e y k ş e h i r çevresiy-l e r ök u l , öklişe, s i n e m a ve m a ğ a z a l a r ı n t o p l u -ca. b i r a r a d a b u l u n d u ğ u b i r m e r k e z l e teçhiz e d i l m i ş o l u p y a y a l a r m ü n h a s ı r a n k e n d i l e r i n e a y r ı l a n v e s e y r ü s e f e r kaza-l a r ı n d a n k o r u n m u ş b u kaza-l u n a n b i r yokaza-l ikaza-le e v l e r i n d e n b u m e r k e z e g i d i p g e l m e k t e -d i r l e r . P e y k ş e h r i n k a -d r o s u ü s t ü n -d e k i e k o n o m i k ve k ü l t ü r e l m ü e s s e s e l e r l e mü-c e h h e z ç e k i r d e k ş e h i r l e o l a n m ü n a s e b e t ve m ü n a k a l e ise m ü ş t e r e k v e t o p l u nak-liyat da t e m i n e d i l m i ş b u l u n m a k t a d ı r . P e y k ş e h i r l e r d e y ü k s e k v e a l ç a k bi-n a l a r m ü bi-n a v e b e ile a r a l a bi-n m a k t a , ş e h r i bi-n ç e v r e s i n e k u r u l a n y ü k s e k b i n a l a r bilhas-sa ç o c u k s u z a i l e l e r e t a h s i s e d i l m e k t e d i r . B a h ç e ile ç e v r i l i t e k k a t l ı aile e v l e r i Al-m a n ş e h i r h a l k ı n ı n g i t t i k ç e i d e a l i olAl-mak- olmak-t a d ı r . 1956 y ı l ı n d a y a p olmak-t ı r ı l a n 300 b i n m e s k e n i n d ö r t t e b i r i n d e n f a z l a s ı t e k ve-ya b i r k a ç ailelik p a v y o n l a r h a l i n d e in-şa e d i l m i ş t i r . A i l e l e r ı ı ı ü t e m e k k i n o l m a k y a n i s a h i b i o l d u k l a r ı v e y a o l a c a k l a r ı ev-l e r d e o t u r m a k i s t e m e k t e k i r a k a r ş ı ev-l ı ğ ı n da b a r ı n m a k k e n d i l e r i n i t a t m i n e t m e -m e k t e d i r . H a l k -m i -m a r ı n b u k o n u d a k i m ü t a l â a s ı a l ı n m a d a n ö n c e a i l e n i n k e n d i e v i n d e y a ş a m a s ı h a l i n d e aile i s t i k r a r ı -n ı -n k u v v e t l e -n e c e ğ i f i k r i -n e sıkıca bağ-l a n m ı ş b u bağ-l u n m a k t a d ı r . M i l l e t l e r a r a s ı b i n a s e r g i s i n i n ş ü p h e siz en c ü r e t k â r i n ş a a t ı S p r e n e h r i k e n a -r ı n d a inşa e d i l m i ş b u l u n a n A m e -r i k a l ı M i m a r H u g h S t u b b n s ' i n e s e r i K o n g r e s s -h a l l e b i n a s ı d ı r . Ön ve a r k a c e p -h e l e r d e m u a z z a m iki ç e m b e r ş e k l i n d e i l e r i atıl-m ı ş va a ğ a ç l a r ı gölgesi a l t ı n a a l atıl-m ı ş bu-l u n a n çatısı ibu-le h a y r a n bu-l ı k y a r a t a n b u y a p ı n ı n A v r u p a ' d a h e n ü z m u k a y e s e edil e c e k b i r esi y o k t u r . B i r edil e ş i k A m e r i k a ' -da C a m b r i d g e k o n f e r a n s v e t o p l a n t ı bi-n a s ı ile R e l e i g h ' d e k i H a y v a bi-n a t p a v y o bi-n u b a n z a r i b i ç i m d e y a p ı l m ı ş b i n a l a r o l u p a n c a k m i m a r b u r a d a s o n n e t i c e l e r i n e ka-d a r b u a n l a y ı ş ı n g e l i ş m e s i n e ç a l ı ş m ı ş b u l u n m a k t a d ı r . B i n a n ı n içi p o r t a k a l r e n -g i n d e b o y a n m ı ş t ı r . B i n a n ı n m e r k e z - göv-d e s i n i t e ş k i l e göv-d e n k o n f e r a n s s a l o n u v e f u a y y e oval b i ç i m d e d i r . Y a l n ı z k ü ç ü k k o n f e r a n s s a l o n l a r ı ile b i n a y ı b i r i n c i k a t s e v i y e s i n d e ç e v r e l i y e n g e n i ş p l a t f o -r m dik d ö -r t g e n ş e k l i n d e d i -r . B i n a n ı n um u um î h e y e t i y l e aşırı d e r e c e d e o l um a um a k -la b e r a b e r t e s i r y a r a t ı l m a k i s t e n d i ğ i a ç ı k ç a g ö r ü l m e k t e d i r . Bina az y ü k s e k ç i m e n l i k b i r saha üzerine inşa e d i l m i ş çatı kavisi h e r h a n g i m i m a r î tarzda ge-n i ş b i r ç ı k ı ge-n t ı teşkil e t m e k t e d i r . B i r ha-vuzla su f ı ş k ı r a n ç e ş m e l e r ü z e r i n d e n ge-ç e n age-çık b i r m e r d i v e n i y l e d o ğ r u d a n doğr u y a b i n a e t doğr a f ı n d a k i geniş dış p l â t f o doğr -m a ç ı k ı l -m a k t a d ı r . A r k a d a n da g e -m i l e r i n s e y r ü s e f e r y a p a b i l d i ğ i S p r e suyu kena-r ı n d a k i kena-r ı h t ı m d a n başlıyakena-rak binaya gikena-r- gir-m e k gir-m ü gir-m k ü n d ü r . Gayet h a v a d a r h â k i gir-m b i r r e n k l e b o y a n m ı ş geniş f u a y y e iki k a t l ı o l u p k o l o n l a r üzerine oturmakta-dır. Az f a k a t h e r y e r d e çok mütevazi m o b i l y a l a r ı ile g ö r ü ş m e yerleri tertip-l e n m i ş t i r . K o n f e r a n s için ikisi b ü y ü k ü ç ü k ü ç ü k iç s a l o n l a r ı , b i r bar'ı, bir s e r g i s a l o n u , 400 kişilik Tiyatro salonu y a p ı n ı n k o r i d o r u b u l u n m a d ı ğ ı n d a n eski k a i d e l e r e u y m a d a n çok s e r b e s t bir şe-k i l d e t e r t i p l e n m i ş t i r . Çoşe-k ustaca âyar-l a n m ı ş sabit ve seyyaâyar-l s a h a âyar-l a r ı iâyar-le bina-nın h a n g i k ı s m ı n d a o l u r s a olsun tam b i r r a h a t l ı k hissi d u y u l m a k t a d ı r .
r
Ç İ M E N T O S A T I Ş L A R I N D A B U H R A N . Ç i m e n t o f a b r i k a l a r ı n d a 200.000 ton-l u k b i r s t o k b i r i k m i ş ve i n ş a a t m e v s i m i o l m a m a s ı n d a n s a t ı ş l a r h e m e n h e m e n d u r m u ş t u r . B u vaziyet ü z e r i n e bazı fab-r i k a l a fab-r i s t i h s a l i a z a l t a fab-r a k y a fab-r ı m k a p a s i t e ile ç a l ı ş m a ğ a d e v a m e t m e k t e d i r l e r . Çi-m e n t o s a n a y i i n d e k i b u d u r g u n l u k , şiÇi-m- şim-dilik arızî o l m a k l a b e r a b e r , i n ş a a t ı n baş-l a m a s ı dobaş-layısiybaş-le ç i m e n t o i s t i h baş-l â k i n i n , i s t i h s a l ile m ü t e n a s i p b i r ş e k i l d e ara-m a ara-m a k t a o l ara-m a s ı n d a n d ı r .İ n ş a a t m a l z e m e s i f i a t l a r ı n ı n p a r a a y a r l a n m a s ı n d a n dolayı son d e r e c e
yük-selişi m e m l e k e t t e i n ş a a t h a c m i n i azalt-m ı ş t ı r . B u s u r e t l e iç i s t i h l â k azalınca s t o k l a r h a s ı l o l m u ş , b u n l a r ı n e r i t i l m e s i için i h r a c a t i m k â n l a r ı a r a n m a ğ a b a ş l a n -m ı ş t ı r . D ü n y a P i y a s a s ı n d a ç i -m e n t o fiyat-l a r ı f o b 1 1 . 5 - 1 2 d o fiyat-l a r o fiyat-l d u ğ u n a g ö r e ay-ni f i y a t l a r a v e y a 11 d o l a r a ç i m e n t o ih-r a ç e t m e k i m k â n ı h a s ı l o l a c a k t ı ih-r . A y r ı c a ş u n u d a k a y d e t m e k i c a p e d e r -ki, b ü t ü n d ü n y a d a ç i m e n t o f i y a t l a r ı n d a d e m i r d e o l d u ğ u gibi d ü ş ü k l ü k k a y d e d i l -m e k t e d i r . E ğ e r i h r a c a t i -m k â n l a r ı t e -m i n e d i l e m e z s e , bazı f a b r i k a l a r ı m ı z ı n k ı s m e n ç a l ı ş m a s ı i c a p e d e c e k t i r . E s a s e n y e n i ku-l a n b i r çok f a b r i k a ku-l a r ı n i s t i h s a ku-l i p a h a ku-l i m a l o l m a k t a d ı r . Ç i m e n t o n u n t o n u m e m l e k e t i n h e r t a r a f ı n d a 150 l i r a y a s a t ı l m a k t a olup, m e s e l â y e n i a ç ı l a n Ç o r u m f a b r i k a s ı i m â l e t t i ğ i h e r t o n ç i m e n t o y a a y r ı c a 30 l i r a p r i m a l m a k t a d ı r . B u n a m u k a b i l eski f a b r i k a l a r , m e s e l â , A s l a n f a b r i k a s ı sattı-ğı h e r t o n ç i m e n t o için 22 l i r a p r i m ödem e k t e d i r . E s k i f a b r i k a l a r ile y e n i f a b -r i k a l a -r ı n d u -r u m u a ş a ğ ı y u k a -r ı a y n ı vazi-y e t t e d i r . Bu da, vazi-y e n i k u r u l a n b i r ç o k ç i m e n t o f a b r i k a l a r ı n ı n y e r l e r i n i n iyi se-ç i l m e d i ğ i , i s t i h l â k m e r k e z l e r i n d e n se-çok uzak b ö l g e l e r d e k u r u l d u k l a r ı t e s i s masr a f l a masr ı n ı n i s t i h s a l k a p a s i t e l e masr i i l e m ü t e -n a s i p o l m a d ı ğ ı içi-n p a h a l ı ç i m e -n t o i m â l e t t i k l e r i a n l a ş ı l m a k t a d ı r .
