HEDEFLERİN / KAZANIMLARIN
SINIFLANDIRILMASI
Varlıkların basitten karmaşığa ve
birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı olarak sınıflandırılması anlamını içeren
kavrama taksonomi denmektedir.
Bloom taksonomisine göre her hedef düzeyi bir öncekine dayalı, bir sonrakini hazırlayıcıdır.
Yani aşamalı olan hiçbir hedef alanı bir diğerinden kesin ve net çizgilerle
ayrılamaz.
Bir hedef, tek bir alanla ilgili olarak
ortaya çıksa da gerçekte Bilişsel, Duyuşsal ve Devinişsel olmak üzere üç alanın
örüntüsü söz konusudur.
Bloom Taksonomisi
Bilişsel Duyuşsal Devinişsel
Bilişsel Alan Duyuşsal Alan Devinişsel Alan
Bilgi
Kavrama
Uygulama
Analiz
Sentez
Değerlendirme
Alma / Uyarılma
Tepkide Bulunma
Değer Verme
Örgütleme
Kişilik Haline Getirme
Algılama
Kurulma/
Hazırlık
Kılavuzla Yapma
Mekanikleşme
Beceri Haline Getirme
Uyum/ Uyma
Yaratma
Bloom’un taksonomisinde;
Bilişsel alan; düşünce, zihinsel etkinlikler, yorum yapma gibi davranışları içerir.
Duyuşsal alan; duyarlılık, inanç, tutum, ilgi, dünya görüşüne sahip olma gibi içsel davranışları içerir.
Devinişsel alan; hareket, spor, kaslarla ilgili beceri gerektiren davranışları içerir.
Bilişsel Alan
Bilgi: Bilgilerin olduğu gibi hatırlandığı
basamaktır. (tanımlama, söyleme, yazma, seçme, altını çizme)
Örn: Program geliştirmeye ilişkin kavramları tanımlar.
Kavrama: Bilgilerin yorumlanarak farklı ifade edilebildiği basamaktır. (kendi cümleleriyle ifade etme, savunma, ayırt etme,
açıklama, örneklendirme, özetleme, çıkarımlarda bulunma)
Örn: Program geliştirmeye ilişkin kavramları kendi cümleleriyle tanımlar.
Uygulama: Bilgilerin uygulandığı, hayata
geçirildiği, gerçekleştirildiği, tatbik edildiği aşamadır. (yapma, çalıştırma, transfer
etme, kullanma, hazırlama, yeni durumda tatbik etme)
Örn: Derste öğrendiği formülü kullanarak
kendi çalışma masasının alanını hesaplar.
Analiz: Bilgilerin ayrıştırılması, sınıflandırılması, ilişkilendirilmesi ve karşılaştırılması gibi
yeterlilikleri içerir. (analiz etme, karşılaştırma, ayırt etme, alt gruplara ayırma, farkları ve
benzerlikleri bulma)
Örn: Farklı eğitim programlarını kıyaslar.
Sentez: Bilgilerin kullanımıyla özgün ve yeni bir ürün ortaya koymayı gerektirir.
(birleştirme, yaratma, tasarlama, planlama, derleme, örgütleme, formüle etme)
Örn: Yeni bir eğitim programı hazırlar.
Değerlendirme: Bilişsel alanın en üst
basamağıdır. Ölçütlere göre eleştirme, değerlendirme ve yargılamayı gerektirir.
(yargılama, irdeleme, ispat etme, karar verme, sonuca ulaşma, değerlendirme, yorumlama)
Örn: Bir eğitim programını, program tasarısı hazırlama sürecinde yapılması gerekenlere göre eleştirir.
Duyuşsal Alan
Alma: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı dikkat edildiği ve seçici davranıldığı
basamaktır. (sorma, seçme, kabul ve dikkat etme davranışları)
Örn: Kitaplıktaki program geliştirme kitabına dikkat eder.
Tepkide Bulunma: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı ilgili, istekli olma, tepkide
bulunma ve cevap vermeyi gerektiren basamaktır. (izleme, onaylama, cevap
verme, destekleme, tartışma davranışları) Örn: Karşılaştığı birinin tanışma isteğine
karşılık verir.
Değer verme: Bilgi, konu, olay, olgu ve
objeye değer verme, kendini adama, razı olma davranışlarını içerir. (razı oluş, değer verme, yeterliliği artırma, katılma,
önemseme davranışları)
Örn: Sınıftaki kurallara uymaya razı olur.
Örgütleme: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye ilişkin görüşleri organize etmeyi gerektirir.
(alışkanlık kazanma, kurumsallaştırma, düzenleme, birleştirme, örgütleme
davranışları)
Örn: Sınıftaki kurallara uymaya ilişkin alışkanlık kazanır.
Kişilik Haline Getirme: İçselleştirilen,
özümsenen değerle ilgili bir davranış kalıbı ve yaşam felsefesi geliştirmeyi içerir.
(gözden geçirme, etkileme, değiştirme, yapma, en önemli kılma davranışları) Örn: Çalışmayı yaşam felsefesi haline
getirir.
Duyuşsal alan kazanımlarının gerçekleştirilmesi ve ölçülmesi diğer
alanlara göre daha zordur. Çünkü diğer alanlar kadar gözlenebilir ve ölçülebilir değildir; içsel öğrenmeleri, tutumları, duyguları, sevgileri ve ilgileri içerir.
Psikomotor Alan
Algılama: Bir beceriye, berecinin gerçekleşme aşamalarına dikkat etmeyi, becerinin
gerçekleşme birimlerinin farkına varmayı içerir. (bir beceriyi bulma, teşhis etme, fark
etme, dikkat etme, farkı belirtme, davranışları algılama düzeyinde gerçekleşir.)
Örn: Otomobil kullanmada beceri birimlerinin farkına varır.
Kurulma/ Hazırlık: Beceriyi yapmaya hazır olma, kurulma ve beceri birimlerini
kavramayı içerir. (başlama, gösterme, hareket etme davranışları)
Örn: Otomobil kullanmaya hazır olur.
Kılavuzla yapma: Bir beceriyi taklit etme, kendi kendine yapmaya çalışma
aşamasıdır. (düzenleme, yapma, taslak çizme, yardımla gerçekleştirme
davranışları)
Örn: Otomobili babasının yardımıyla kullanır.
Örn: Otomobili babasını taklit ederek kullanır.
Mekanikleşme: Bir beceriyi istenen
standartlara yakın yapmayı gerektirir.
(yapma, onarma, netleştirme, kendi başına uygulama davranışları)
Örn: Otomobili istenen standartlara yakın kullanır.
Beceri haline getirme: Beceriyi
otomatikleştirme, istenen standartlarda
yapmayı içerir. (becerme, değiştirme, inşa etme, eksiksiz gerçekleştirme becerileri)
Örn: Otomobili hatasız kullanır.
Uyum/ uyma/ adaptasyon: Becerileri yeni ve farklı bir durumda gerçekleştirmeyi
gerektirir. (uyarlama, değiştirme, yanlışları düzeltme.)
Örn: Farklı bir markadaki otomobili rahatlıkla kullanır.
Örn: Otomobil ile ilk kez trafiğe çıkar.
Yaratma: Orijinal bir beceri örüntüsü
gerçekleştirmeyi gerektirir. (tanzim etme, birleştirme, akrobatik hareketler yapma, yaratma, özgün bir beceri sergileme
davranışları)
Örn: Otomobille yeni bir sürüş stili geliştirir.
Bloom’un Bilişsel Alan Sınıflamasına Getirilen Yenilikler;
Anderson ve Krathwohl’un taksonomisi;
Hatırlama
Anlama
Uygulama
Analiz
Değerlendirme
Bloom Anderson- Krathwohl
Bilgi
Kavrama
Uygulama
Analiz
Sentez
Değerlendirme
Hatırlama
Anlama
Uygulama
Analiz
Değerlendirme
Yaratma
Haladyna Taksonomisi
Bloom taksonomisinde, zihinsel davranışların ölçülmesi standart
oluşturmuştu. Haladayna taksonomisinde ise, araçların sınıflandırılması
amaçlanmıştır. Bu taksonomide yetenekler üzerinde durulmuştur.
Haladayna Taksonomisi;
Anlama
Problem çözme
Eleştirel düşünme
Yaratıcılık
Anlama: Tanımlama, gösterme, betimleme, bulma, örnekleme, listeleme
Problem çözme: Cevaplama, hesaplama, sonuç çıkarma, bulma, keşfetme
Eleştirel düşünme: Analiz etme, sınıflama, karşılaştırma, ayırt etme, yargılama,
ilişkilendirme
Yaratıcılık: Oluşturma, yaratma, dizayn etme
SORULAR
1) Öğretmen: Türkiye’de nüfus yoğunluğu en fazla olan bölge hangisidir?
(l)
Öğrenci: ….
Öğretmen: Güzel. Bu gölgenin belirgin özelliği nedir? (ll) Öğrenci: ….
Öğretmen: İnsanların o bölgeye göç etmelerinin yaşamları üzerinde ne gibi faydaları olmuştur? (lll)
Öğrenci:….
Öğretmen: Peki, zararlardı da olmuştur. Bunu ekonomik ve sosyal açıdan tartışınız.(lV)
Öğrenci:….
Yukarıdaki diyalogda hangi ifadeler bilgilerin yanıtlanmasında analiz yapmayı gerektiren özelliktedir?
A) l ve ll B) l ve lll C) ll ve lll D) lll ve lV E) l, ll ve lV
(2010) D
2) Tüm öğrencilerin büyük bir dikkatle katıldıkları (l) Türkçe dersinde Esra öğretmen öğrencilerden konuya ilişkin farklı örnekler vermelerini (ll) ister. Ayrıca öğrendiklerini
kullanarak bir öykünün temel çatısını kurmalarını (lll) sağlar.
Bu uygulamada altı çizili davranışlar sırasıyla hangi düzeydedir?
l ll lll A) Alma Bilgi Sentez B) Değer verme Bilgi Sentez C) Alma Kavrama Uygulama D) Değer verme Analiz Uygulama E) Alma Kavrama Sentez
3) Aşağıda verilen hedef davranışlardan hangisi diğerlerine göre daha zor öğretilir ve ölçülür?
A) Kendini topluma hizmet yoluna adama
B) Bir problemin çözümüne ilişkin hipotez kurma C) Bulgulardan hareketle genellemelere varma
D) Demokratik davranışların toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini yorumlama
E) Güneş enerjisinin aydınlatma teknolojisinde kullanımına ilişkin deney tasarlama
(2010) A
4) Bilişsel alan sınıflamasına göre, aşağıdaki
kazanımlardan hangisi diğerlerinden daha yüksek düzeyde zihinsel beceri gerektirir?
A) Bir olaya yol açmış olabilecek nedenleri sayma B) Yapılan tanıma uygun örnek vermek
C) Probleme, yeni ve orijinal bir çözüm yolu bulma D) Verileri tablo ya da grafikle gösterme
E) Şekil ve bilgilere dayanarak açıklama yapma
(2006) C
5) İlköğretim 4. ve 5. sınıf trafik ve ilkyardım dersi kazanımları 5) İlköğretim 4. ve 5. sınıf trafik ve ilkyardım dersi kazanımları içerisinde geçen;
içerisinde geçen;
l. Bisiklet, kaykay, paten, kızak gibi araçlardan düşülmesi l. Bisiklet, kaykay, paten, kızak gibi araçlardan düşülmesi
halinde oluşan yaralanmalarla ilgili basit müdahaleleri yapar.
halinde oluşan yaralanmalarla ilgili basit müdahaleleri yapar.
ll. Toplu taşıma araçlarına biniş ve inişlerde sıra olma bilinci ll. Toplu taşıma araçlarına biniş ve inişlerde sıra olma bilinci
kazanır.
kazanır.
lll. Trafik kazalarının nedenlerini açıklar.
lll. Trafik kazalarının nedenlerini açıklar.
Kazanımlarının alanı Bloom’un taksonomisine göre hangi Kazanımlarının alanı Bloom’un taksonomisine göre hangi
seçenekte doğru olarak verilmiştir?
seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) Bilişsel Duyuşsal Devinişsel B) Devinişsel Duyuşsal Bilişsel C) Duyuşsal Bilişsel Bilişsel D) Devinişsel Bilişsel Bilişsel E) Duyuşsal Bilişsel Devinişsel
(B)
6) İlköğretim hayat bilgisi dersi “Dün, bugün, yarın”
temasında yer alan “Ulaşım araçlarının geçmişten günümüze nasıl bir değişim geçirdiğini araştırarak bulgularını sınıfta sunar.” kazanımının alanı ve düzeyi hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Bilişsel Analiz
B) Duyuşsal Tepkide Bulunma C) Bilişsel Kavrama
D) Devinişsel Değer verme E) Bilişsel Sentez
(A)
