TOPRAK ALTI ORGANLARI
(RADIX, RHIZOMA, TUBERA, BULBUS)
Kök;
Bitkiyi toprağa bağlayan,
topraktaki inorganik tuzları ve
suyu absorbe eden toprak altı
organıdır.
TOPRAK ALTI ORGANLARI
(RADIX, RHIZOMA, TUBERA, BULBUS)
Primer kök, tohumun çimlenmesi sırasında, embriyodaki kökçüğün gelişmesi ile
medana gelen köktür. Bu primer kökün,
ana kök halinde toprak içinde dikey olarak gelişip ve yan dallar vererek oluşturduğu kök sistemine KAZIK KÖK denir.
Monokotil bitkilerde, çimlenmenin genç safhasında, primer kökten hemen sonra, gövdenin tabanından birçok ek kök
meydana gelir, kök sistemi bir saçak şeklini alır. Buna SAÇAK KÖK denir.
Angiospermlerin her iki sınıfında da kökleri drog olarak kullanılan bitkiler vardır. Bu iki sınıfa ait köklerin
anatomik yapıları da
birbirbirlerinden farklıdır.
Dikotil kökler, çok yıllık bitkilerin
kökleridir. En önemli özelliği KAMBİYUM
olmasıdır.
Terminoloji:
Kambiyum: Çok yıllık bitkilerde bulunan ve
bölünebilen bir dokudur. Hücreleri küçük ve ince çeperlidir, enine kesitinde yan çeperleri üst üste gelen 2 veya daha fazla hücre dizisi şeklinde
görülür.
Floem: Uzunca silindir şeklinde, çeperi selülozik ve ince, canlı hücrelerdir. Kambiyuma bitişik, öz kolları arasında bulunur.
Ksilem: Floem gibi heterojen bir dokudur. Suyu iletir. Difüzyon yapabilmesi için yüzeyi
genişlemiştir. Ksilem’e odun boruları da denir.
RİZOM (KÖKSAP)
Toprak altında dik veya yatay olarak gelişen gövdelerdir.
Genellikle çok yıllıktır.
Kışı toprak altında geçirirler.
Baharda tomurcuklardan bazıları gelişerek
toprak üstünde sürgünleri meydana getirirler.
TUBERA (YUMRU)
Bazı bitkilerde rizomların boyları çok
kısalır ve genellikle nişasta olmak üzere çeşitli besinleri depo edecek gövde
kalınlaşıp etlenirse meydana gelir.
KARDEŞ YUMRU:
Orchidaceae familyasında ana yumru
yanında bulunan ve gelecek yıl için bitki
verebilen yumrudur.
BULBUS
Çok kısalan ve tabla adı verilen gövdenin
etrafında pul denilen etli yapraklarla tepe
tomucuğundan meydana gelir.
RADIX LIQUIRITIAE (MEYAN KÖKÜ)
Soyulmamış drogda mantar tabakası vardır.
Bol nişasta taşıyan parenkima hücreleri, özkolları arasında sklerankima demetleri yer alır.
Sklerankimayı çevreleyen parankima hücrelerinin her biri içinde birer tane basit billurlar yer alır.
ANATOMİK ÇALIŞMA
ORGANOLEPTİK KONTROL:
Renk:
Koku:
Tat:
Görünüş:
Mikroskop büyütmesi:10x40
Kullanılan reaktif: Sartur
Toz drogta incelenmesi gereken anatomik yapılar;
Mantar hücreleri;
Sklerenkima lifleri üzerinde billur dizileri
Parenkima hücreleri içinde nişasta ve basit billur dizileri
Odun boruları
RHIZOMA IRIDIS
Fam: Iridaceae (Süsengiller)
B.A.: Iris sp. (Süsen)
Kodekse kayıtlı türleri I.florentina, I.pallida, I.germanica türleridir.
Iris türlerinin toprak altı gövdesinden
Rhizoma Iridis isimli drog elde edilir.
RHIZOMA IRIDIS
Rizomlar topraktan çıkarılır, temizlenir ve dış kısmı soyulduktan sonra 5-10 cm lik
parçalara ayrıldıktan sonra kurutulur.
Drog uçucu yağ ve musilaj içerir.
Drog parfümeri sanayinde kullanılır.
ORGANOLEPTİK KONTROL:
Renk:
Koku:
Tat:
Görünüş:
Mikroskobik büyültme:10x40
Kullanılan reaktif:Kloralhidrat
Toz drogta incelenmesi
gereken anatomik yapılar;
Uzun prizmatik kristaller
Geçitli parenkima hücreleri
Odun boruları
BULBUS SCILLAE
Fam: Liliaceae (Zambakgiller)
B.A.: Urginea maritima (Adasoğanı) Scilla maritima
Yurdumuzda Batı ve Güney Anadolu
bölgelerinin kıyı kesimlerinde taşlı ve boş alanlarda, orman altlarında yetişir.
İri soğanlı, zehirli bir bitkidir.
BULBUS SCILLAE
Bitkinin soğanları sonbaharda toplanır, dıştaki kurumuş tabakalar temizlenir.
Boyuna dilimler halinde kesilir ve kurutularak Bulbus Scillae drogu hazırlanır.
Sillarozit (sillaren) A ve Sillarozit (sillaren) B kardiyotonik heterozitleri bulunur.
Kardiyotonik etkiden dolayı dolaylı olarak diüretik etki de gösterir.
Halk arasında haricen romatizma ağrılarında
kullanılır.
ORGANOLEPTİK KONTROL:
Renk:
Koku:
Tat:
Görünüş:
Mikroskobik büyültme:10x40
Kullanılan reaktif: Kloralhidrat
Toz drogta incelenmesi gereken anatomik
yapılar;
Uzun ve kalın rafitler
Kısa rafitler
MORFOLOJİK ÇALIŞMALAR:
1. Drog: Radix Liquiritiae (Meyan Kökü) Bitki Adı: Glycyrrhiza glabra (Meyan)
Mantar tabakasi soyulmamıştır.
1-2 cm çapında ve silindiriktir şekildedir.
Kahverengimsi renkte, boyuna çizgiciklidir.
Kırılma yüzeyi çok lifli ve sarı
renklidir.
MORFOLOJİK ÇALIŞMALAR:
2. Drog: Radix Sarsaparillae Bitki Adı: Smilax sp.
Açık kahverengi renginde, yüzeyinde girintiler çıkıntılar mevcuttur.
Mantar tabakası vardır.
Kırılma yüzeyi pürüzlüdür.
Çapı 2-3 mm dir.
MORFOLOJİK ÇALIŞMALAR:
3. Drog: Radix Ipecacuanhae (İpeka kökü) Bitki Adı: Uragoga ipecacuanha
2-5 mm çapında köklere sahiptir.
Kabuk yer yer kırılmıştır, merkezi silindir görülmektedir.
Mantar tabaka bulunmaktadır.
Kırılma yüzeyi pütürlüdür.
MORFOLOJİK ÇALIŞMALAR:
4. Drog: Rhizoma Iridis Bitki Adı: Iris sp.
Kökleri temizlenir ve dış kısmı soyulur.
Krem rengindedir.
Az çok silindirik şekildedir.
Üzerinde kök izleri bulunur.
MORFOLOJİK ÇALIŞMALAR:
5. Drog: Tubera Salep Bitki adı: Orchis sp.
Açık kahverengi rengindedir.
Üzerinde iğne delikleri bulunur.
Musilaj ve nişasta içerir.
