STAPHYLOCOCCUS
Staphylococcus
Micrococcus
Planococcus
Aerop, fakültatif anaerop, hareketsiz, oksidaz(-), katalaz (+), 0.5-1µm büyüklüğünde kok şeklinde, Gram (+)
Streptokoklardan ayırt edici en yararlı yöntem katalaz
Bölünmeleri esnasında birbirlerinden ayrılmadıklarından üzüm salkımı şeklinde düzensiz kümeler
%7.5-10 NaCl içeren basit besiyerlerinde ürer
30-37 C’de pH; 7-7.5 ürer
Kanlı agarda 18-24 saatte yuvarlak, düzgün, 1-4 mm çapında hafif konveks koloniler
Gliserolmonoasetat gibi yağ asitleri içeren besiyerlerinde
pigment
S.aureus- altın sarısı
S.epidermidis- porselen beyazı koloni
S.aureus kanlı agarda beta hemoliz
Şekerlerin çoğunu gaz oluşturmadan, asit meydana
getirerek fermente
Stafilokok türlerinin belirlenmesinde kullanılan testler
Koloni morfolojisi
Pigment oluşturma
Hemolitik aktivite
Koagülaz ve diğer enzimatik aktivite
Aerobik koşullarda sukroz,trehaloz ve mannitolden asit oluşturma
Asetil metil karbinol oluşturma
Fosfataz duyarlılığı
Novobiosin duyarlılığı
S.aureus manniti aerop ve anaerop ortamda parçalar
Mannitole etki bir patojenlik deneyi olarak
Mannitolü koagülaz olumlu (patojen) stafilokoklar parçaladıkları halde
koagülaz olumsuz olanlar parçalamazlar
Alfa tip toksin beta tip hemoliz yapar
%7-9 tuz konsantrasyonunda çoğalır
Novobiosine duyarlı
Üremeleri için biotine gereksinimleri yok
Plazmayı koagüle ederler
ÖzellikÖzellik S.aureusS.aureus S.epidermidisS.epidermidis S. saprophyticusS. saprophyticus
Anaerobik üreme ve glukoz fermentasyonu
Anaerobik üreme ve glukoz fermentasyonu ++ ++ --
Mannitolden Aerobik ort. asit Mannitolden Aerobik ort. asit
Anaerobik ort. asitAnaerobik ort. asit
++ ++
&
&
--
&
&
-- Koagülaz
Koagülaz ++ -- --
Hemoliz
Hemoliz ++ -- --
Hücre duvarı ribitol Hücre duvarı ribitol
gliserolgliserol
protein Aprotein A
++ -- ++
-- -- --
++
&
&
-- DNA se
DNA se ++ -- --
Alpha toksin
Alpha toksin ++ -- --
Novobiosin direnci
Novobiosin direnci DuyarlıDuyarlı DuyarlıDuyarlı DirençliDirençli
Isı ve çevre koşullarına dayanıklıdır
Kuruluğa dirençlidir
Genellikle 60°C’de 1 saatte aktivitelerini kaybederler
Yüksek tuz konsantrasyonunda (%10-15) üreme yeteneğindedirler
Boyaların bakteriyostatik etkilerine duyarlıdır (1/500.000)
oranında kristal viyole içeren besiyerinde üremezler
Kurumuş balgam ve irinde haftalarca canlı kalırlar
Kültürlerde +4°C’ de ve oda ısısında canlılıklarını aylarca korurlar
Antibiyotiklere hızlı direnç gelişir
Beta laktamazlarla gelişen penisilin direnci,1950 yıllarda ortaya çıkmış
bu direnci makrolid, tetrasiklin ve aminoglikozidler
Antijenik yapısı
Hücre duvarı peptidoglikan, teikoik asit ve protein A taşır
Protein A (SpA); S.aureus hücre duvarında bulunan gruba özel bir antijen, bir çok memeli serumundaki IgG3 dışındaki tüm IgG ve IgA2 ile bazı IgM’in Fc parçası ile reaksiyon verir
SpA bakterinin fagositozunu önler, komplemanı aktive eder, kemotaktik ve mitojenik etkileri
S.aureus’un mukoid suşları tarafından oluşturulan kapsül
antijenleri vardır
Teikoik asitler
Peptidoglikan tabakaya veya sitoplazmik membrana (lipoteikoik asit) bağlıdırlar
Türe özgüldürler (speciesspecific)
Fibronektine bağlanırlar ve mukozal yüzeylere tutunmayı sağlarlar
Hastalandırıcılıklarına etki eden çeşitli maddeler
Hemolizinler
Lökosidin (bu toksin lökositler üzerine etkili)
Koagülaz
DNA’ase
Hiyalüronidaz (enzim patojen stafilokokların yaklaşık %90 nında var bağ dokudaki hyaluronik asidi parçalayarak bakterinin doku içinde yayılmasını sağlar)
Stafilokinaz (enzim patojen Stafilokokların fibrin pıhtılarını eritmesini sağlar)
Enterotoksin
Epidermolitik toksin ( Exfoliative toksin)
Toksik şok sendromu ile bağlantılı toksin
Antifagositik maddeler
Penisilinaz (enzim penisilinin beta laktam halkasını parçalayarak
penisiline dirençliliği sağlar)
Hemolizinler
Stafilokokların hücre zarına etkili olduğu bilinen sitotoksinleri var
alfa, beta, delta ve gama toksinleri hemolizin özelliğinde
Alfa hemolizin tavşan eritrositlerini eritir, trombositleri tahrip eder , deride nekroz yapar
Beta hemolizin koyun erirositlerini eritir, tavşan eritrositlerini eritmez
Koagülaz,
fibrinojeni fibrin oluşturmak üzere aktive ederek pıhtı gelişimine neden olan termostabil trombin-benzeri
bir test tüpünde stafilokok inoküle edilmiş plazmanın pıhtılaşması ile gösterilir
hücre tarafından ortama salındığı için “serbest koagülaz ”
S. aureus’un hücre duvarında ayrıca Clumping factor (bağlı koagülaz)
Bu faktörü taşıyan organizmalar doğrudan plazmanın fibrinojeni ile etkileşerek küme oluşturabildiğinden, lam testi ile gözlenebilir
bağlı koagülaz lam testinde bakterinin aglütinasyonu şeklinde, serbest koagülaz ise tüp testinde pıhtı oluşumu şeklinde
Fibrinojen Fibrin
Bağlı koagülaz fibrinojeni direkt olarak çözülemez fibrine çevirir ve kümeleşmeye neden olur
Ekstrasellüler koagülaz ilk önce protrombine etki eder, bu
şekilde fibrinojenin fibrine çevrilmesi katalizlenir
Stafilokoklar katalaz üretirler
Katalaz, hidrojen peroksidi su ve oksijene çevirir
Stafilokoklar: katalaz (+)
Streptokoklar: katalaz (-)
Epidermolitik toksinler
Süperantijendirler
Epidermolitik toksin A (ETA): Faj tarafından kodlanır; ısıya dirençli ,
Epidermolitik toksin B (ETB):
Plazmid tarafından kodlanır; ısıya duyarlı Stafilokokkal haşlanmış deri sendromunda
(SSSS: staphylococcal scalded skin syndrome) görülen genel
deskuamasyona neden olur
Toksik şok sendromu toksin1-1 (TSST-1)
Süperantijendirler
Isı ve proteolize dirençlidir, kromozom tarafından kodlanır Toksik şok sendromuna (TSS) neden olur
Ateş, şok, çoklu sistem tutulumu ve deride döküntü
Enterotoksin
S. aureus karbonhidrat ve proteinli besinlerde ürediği zaman üretilirler
Toksinler T hücrelerin özgül olmayan (non-spesifik) aktivasyonuna ve sitokin salınımına neden olurlar
Mast hücrelerinden inflamatuvar mediatörlerin salınımı İntestinal peristalsis ve sıvı kaybında artış
Mide bulantısı ve kusma
Koagülaz pozitif suşlar
100°C’ye 30 dakika dayanır Polipeptid yapıdadır
A,B,C1,C2,D,E,F şeklinde 7 immunolojik Stafilokok üremiş ve enterotoksin oluşmuş besinlerin yenmesi ile 2-6 saat içinde bulantı kusma ve diyare
24 saat için iyileşme
Koagülaz negatif stafilokoklar (KNS)
S.saprophyticus
S.saprophyticus S.haemolyticus S.haemolyticus S.epidermidis
S.epidermidis S.auricularis S.auricularis S.saccharolyticus
S.saccharolyticus S.capitis S.capitis S.cohnii
S.cohnii S.warneri S.warneri S.hominis
S.hominis S.xylosus S.xylosus S.simulans
S.simulans S.hyicus S.hyicus
Slime factor ; Tryptic soy broth’a inoküle edilen KNS’ların bazılarının ekildiği kabın yüzeyine tutunarak oluşturduğu adeziv tabaka
Slime maddesi amorf kapsül yapısında,glikokaliks materyali
Çok kuvvetli antijenik
Stafilokokların doku yüzeyine tutunup,çeşitli infeksiyonlara yol açmalarına
neden olur
Stafilokokların yaptığı hastalıklar
Deri ve mukoza enfeksiyonları
- fronkül, karbonkül, panaris, blefarit
Yaygın deri döküntüleri ile seyreden lokalize deri enfeksiyonları - Haşlanmış deri sendromu
- Toksik şok sendromu
Sepsis ve Endokarditler
Stafilokokların organlara yerleşmeleri ile oluşan enfeksiyonlar, stafilokok pnömonisi
Besin zehirlenmeleri ve enteritler
Stafilokokların yaptığı hastalıklar
Toksine bağlı hastalıklar
Haşlanmış deri sendromu
Besin zehirlenmesi
Toksik şok sendromu
Süpüratif enfeksiyonlar
İmpetigo
Folikülit
Fronkül veya çıban
Karbonkül
Bakteriyemi, menenjit ve endokardit
Pnömoni ve ampiyem
Osteomiyelit
Septik artrit
impetigo
Eritematöz bir zemin üzerinde içi püy dolu vezikül ile karakterize olan lokalize kütanöz enfeksiyon
Özellikle yüz ve kollarda oluşur
Aynı zamanda Streptococcus pyogenes nedeniyle de oluşabilir
Lokalize kabarcıklar
kültür pozitif sonuç
Stafilokokkal haşlanmış deri sendromu (SSSS)
Ağız çevresinde eritem ile başlar 2-3 günde tüm vücuda yayılır
Bebeklerde görülen, epiteldeki yaygın deskuamasyon deriye yapılan hafif friksiyon deriyi buruşturur
İçi sıvı dolu büller oluşur, büller parçalandığında yerinde yaygın kırmızı çıplak bölge kalır.
Kabarcıklarda mikroorganizma veya lökosit bulunmaz
Düşük mortalite oranı
Toksik şok sendromu
8-17 yaş arası çocuklarda
Ateş, hipotansiyon, ve yaygın maküler eritematöz döküntü , bilinç bulanıklığı, böbrek yetmezliği
Hızlı antibiyotik tedavisi verilmemesi ve enfeksiyon odağının elimine
edilmemesi durumunda yüksek mortalite
Toksik şok sendromu:
Menstruasyon ile ilişkili TSS – tampon kullanımı
Menstruasyon ile ilişkili olmayan TSS – antibiyotik tedavisi, hastanede yatış
TSST-1’in üretimi için
Düşük düzeyde glukoz
37-40oC sıcaklık 6.5-8 pH
Oksijen
Besin zehirlenmesi
S. aureus karbonhidrat ve proteinli besinlerde ürediği zaman üretilirler
Toksinler T hücrelerin özgül olmayan (non-spesifik) aktivasyonuna ve sitokin salınımına neden olurlar
Mast hücrelerinden inflamatuvar mediatörlerin salınımı İntestinal peristalsis ve sıvı kaybında artış
Mide bulantısı ve kusma
Enfeksiyondan çok intoksikasyondur (zehirlenme)
Isıya dirençli enterotoksin ile kontamine olan besinin tüketilmesi
En sık kontamine olan besinler
İşlenmiş etler, kremalı pastalar, salata, patates salatası, sandviç, süt ve süt
ürünleri, dondurma, kümes ürünleri ve et ürünleri
Laboratuvar Tanısı
İnceleme maddesi olarak alınan cerahat, pürülan sıvı, balgam, idrar v.b numuneler tioglikolata ekilir
Kanlı agarda üreyen kolonilerde
boyanma
pigment üretimi
Hemoliz
mannitol fermentasyonu
yüksek tuz konsantrasyonunda üreme
koagülaz
Kanlı agarda beta hemoliz zonu bulunan,altın sarısı , koagülaz ve mannitol (+)
Gram (+) koloniler S.aureus olarak değerlendirilir
Tedavi
Antibiyotiklere çabuk direnç geliştirdiklerinden, uygun antibiyotiğin seçimi için,antibiyotik duyarlılık testi yapılmalı
1940’ lı yıllarda penisilin G başarı ile kullanılmış daha sonraları direnç gelişmiştir
Metisiline dirençli S.aureus suşlarının çoğu aminoglikozidlere ve tetrasiklinede dirençlidir
S.aureus’un çoğunun betalaktamaz yapmaları nedeni ile stafilokok
enfeksiyonlarda kullanılmaz duruma gelmiştir
Vankomisin, metisiline dirençli Staph. enfeksiyonları için seçilecek antibiyotiktir
RNA sentezini inhibe ederek, plazma membran fonksiyonlarını ve hücre duvarında fosfolipid siklusunu bozarak bakterisid etki gösterir
toksik etkileri nedeni ile kullanımı sınırlıdır
Vankomisin, osteomyelit, pnömoni, perikardit, menenjit,
akciğer absesi gibi ağır stafilokokal infeksiyonlarda hayat
kurtarıcıdır
Gram negatif bakterilere karşı etkinliği yok
Bu nedenle vankomisinin majör kullanım alanı metisiline dirençli ciddi stafilokok infeksiyonlar
Santral sinir sistemi infeksiyonları, hemodiyaliz şant infeksiyonları,
endokarditler, bakteremi, sepsis, pnömoni ve osteomiyelit gibi infeksiyonlar başta olmak üzere
metisiline dirençli S. aureus ve S. epidermidis'in neden olduğu
infeksiyonların tedavisinde en fazla deneyimin olduğu antibiyotik
vankomisin
Teikoplanin
Yapısal olarak vankomisine çok benzeyen glikopeptit antibiyotik
Etki alanı vankomisin gibi
Metisiline duyarlı ve dirençli tüm stafilokoklara etkin
S. aureus’a etkisi vankomisine göre eşit veya biraz daha fazla
Ancak koagülaz negatif stafilokoklara karşı etkinliği vankomisine göre daha az
Hem intravenöz, hem de intramüsküler kullanılabilmesi, daha
uzun yanlanma ömrü nedeniyle günde iki kez, hatta tek doz
kullanım olanağının bulunması vankomisine üstünlükleri
Nefrotoksisite olasılığı da vankomisine göre daha az
koagülaz negatif stafilokoklara karşı etkinliğinin vankomisine göre daha az olması en önemli dezavantaj
vankomisinde olduğu gibi metisiline dirençli ciddi stafilokok
infeksiyonlarında kullanılır
Epidemiyoloji
Epidemiyolojik çalışmalar virülans ve özel faj tipleri arasında belirgin bir ilişki olduğunu göstermektedir
Staph. aureus faj tipleri I,II,III,IV olmak üzere 4 grupta toplanır
Grup II suşları impetigo ve deri enfeksiyonlarına neden olur
Enterotoksin III ve IV faj gruplarına ait stafilokoklar tarafından oluşturulur
