BANKA MUHASEBESİ 1 KREDİLER

(1)

BANKA MUHASEBESİ

1 KREDİLER

(2)

KREDİLER

• Tek düzen hesap planında 1 hesap grubunda krediler yer almaktadır. Nakit krediler kullandırım anında bu grupta

bulunan ilgili kredi hesabına kaydedilerek, gayri nakdi krediler ise 9 bilanço dışı hesap grubuna (nakde dönene veya

kapanana kadar) kaydedilerek izlenir.

• Kredi kelimesi güven, saygınlık, itibar anlamları taşımakta, borç ödemede güvenilir olmayı ifade eder.

• Bankacılık açısından kredi; bir miktar paranın veya banka

itibarının belirli bir süre için ve geri tahsil edilmek koşuluyla bir bedel karşılığında ödünç olarak verilmesidir. Bankalar

kanununun 48-59 maddeleri kredi işlemlerini açıklar.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 2

(3)

KREDİLERİN SINIFLANDIRILMASI

1.Kredinin Niteliği Açısından

• Nakdi krediler

• Gayri nakdi krediler

2.Kredinin Vadesi Açısından

• Kısa vadeli krediler (1 Yıla kadar vadeli)

• Orta Vadeli Krediler (1-5 Yıl arası)

• Uzun Vadeli Krediler (5 Yıldan daha fazla) 3.Teminat Açısından

• Teminatsız (Açık) Krediler

• Kefalet karşılığı Krediler

• Maddi Teminatlı Krediler 4.Kaynak Açısından

• Banka Kaynaklı Krediler

• Eximbank Kaynaklı Krediler

• TCMB Kaynaklı Kredileri

(4)

KREDİLERİN SINIFLANDIRILMASI

5.Veriliş Amacı Açısından 8.Müşteri Gurubu Açısından

• Yatırım Kredileri Kurumsal krediler

• İşletme Kredileri Ticari krediler

• Donatım Kredileri Tarım kredileri

6.Tahsis Yetkisi Açısından Bireysel krediler

• Şube Yetkili Krediler

• Otorize Krediler

7.Kullanılma Amacı Açısından

• İhracat Kredileri

• İthalat Kredileri

• İşletme Kredileri

• Bireysel Krediler

(5)

BANKALAR KANUNUNDA KREDİLER

• 48. madde de kredi tanımı yapılmış ve 49-50. maddelerde risk grubu tanımı ve bankanın dahil olduğu risk grubuna kredi kullandırım

şartları açıklanmıştır.

• 49-Risk Grubu; Bir gerçek kişi ile eşi ve çocukları, bunların yönetim kurulu üyesi veya genel müdürü oldukları veya bunların ya da bir tüzel kişinin birlikte veya tek başlarına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri ya da sınırsız sorumlulukla katıldıkları ortaklıklar bir risk grubunu oluşturur.

• Bir banka ile bu bankanın nitelikli pay sahipleri, yönetim kurulu

üyeleri ve genel müdürü, bunların birlikte veya tek başına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri ya da bunların sınırsız

sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu üyesi ya da genel müdürü oldukları ortaklıklar bankanın dahil olduğu risk grubunu oluşturur.

(6)

BANKALAR KANUNUNDA KREDİLER

50 — Bankalar;

• a) Yönetim kurulu üyelerine, genel müdüre, genel müdür

yardımcılarına ve kredi açmaya yetkili mensuplarına; bunların eş ve velâyet altındaki çocuklarına; tek başlarına ya da birlikte

sermayesinin yüzde yirmibeş veya fazlasına sahip oldukları ortaklıklara,

• b) (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile bunların eş ve velâyeti altındaki çocuklarına,

• c) Mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık, dernek, sendika veya vakıflara,

• Her ne şekil ve surette olursa olsun nakdî ve gayrinakdî kredi

veremez, tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın alamazlar.

• Birinci fıkra hükümleri, yönetim kurulu üyeliklerinde aslen bulunan veya temsilci bulunduran ve banka sermayesinde doğrudan veya dolaylı olarak nitelikli paya sahip olan gerçek kişi ortaklar ile tüzel kişi ortaklar hakkında uygulanmaz.

• Bir bankanın ortaklıklarının yönetim ve denetim kurullarında

bulunan kimselerin aynı zamanda ilgili bankanın mensubu olması, bu ortaklıkların ilgili banka ile işlem yapmasına engel değildir. Yrd. Doç. Dr. Figen Esin 6

(7)

BANKALAR KANUNUNDA KREDİLER

• Bir bankanın yönetim kurulu üyelerine, mensupları ile

bunların eşlerine ve velâyet altındaki çocuklarına, aylık net ücretleri toplamının beş katını aşmamak üzere verilecek krediler, üç katını aşmamak üzere çek karnesi veya kredi kartı verilmesi suretiyle kullandırılacak krediler ile bu

Kanunun 55 inci maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen menkul kıymetler karşılığı kullandırılan krediler birinci ve dördüncü fıkra hükümlerine tâbi değildir.

• Banka, bankanın risk grubunda yer alan kişilere açtığı kredileri Kuruma düzenli olarak raporlar.

• Sonradan bu madde hükümlerine aykırı hale gelen

kredilerin en geç altı ay içinde tasfiye edilmesi zorunludur.

(8)

BANKALAR KANUNUNDA KREDİLER

51 — Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu;

kredi açma, onay verme ve diğer idarî esaslara ilişkin

politikaları oluşturmak, bunların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.

52 — Bankalar, kredileri nedeniyle maruz kalınacak riskleri

ölçmek, karşı tarafın malî gücünü düzenli olarak analiz etmek ve izlemek, gerekli bilgi ve belgeleri temin etmek ve bunlara ilişkin esasları belirlemek zorundadır. Kredi müşterileri bu çerçevede konsolide ve konsolide olmayan bazda istenilen bilgi ve belgeleri bankalara vermekle yükümlüdür.

(9)

BANKALAR KANUNUNDA KREDİLER

• 54 — Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı özkaynakların yüzde yirmibeşini aşamaz. Bu oran, bankanın kendi risk grubu bakımından yüzde yirmi olarak uygulanır.

• Bankalarca hâkim ortak veya nitelikli pay sahibi olup

olmadıklarına bakılmaksızın bankaların sermayesinin yüzde bir ve daha fazla payına sahip olup pay defterine kayıtlı olan tüm ortaklarına ve bunlarla risk grubu oluşturan kişilere

kullandırılacak kredilerin toplamı özkaynaklarının yüzde ellisini aşamaz.

• Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna özkaynakların yüzde onu veya daha fazlası oranında

kullandırılan krediler büyük kredi sayılır ve bunların toplamı özkaynakların sekiz katını aşamaz.

(10)

MUHASEBE KAYITLARI

• 100 İskonto ve İştira Senetleri; işletmelerin ticari işlemleri nedeniyle vadeli satış yapmalarından kaynaklanan senetlerin vadesinden önce bankalarca paraya çevrilmesi şeklinde kullandırılan kredilerdir.

İşlem konusu senedin borçlusu işlemin yapıldığı yerde bulunuyorsa iskonto başka bir yerde bulunuyorsa iştira denilmektedir.

• Örnek:X Bankası A.Ş. Y firmasının ticari ilişkiden doğmuş 10.000 TL tutarında vadesine 30 gün kalmış olan bir senedini %20 faiz oranı ile iskonto kredisine kabul etmiştir.

• Faiz;10.000 x 20 x 30 / 36000 = 166,67 TL

• BSMV; 166,67 x 0,05 = 8,33 TL

• İskonto edilen senet karşılığında ödenecek tutar;

166,67 + 8,33 = 175 TL 10.000 – 175 = 9.825 TL

(11)

MUHASEBE KAYITLARI

Borç Alacak 100 İskonto ve İştira Senetleri Hes. 9.825.-

010 Kasa Hesabı 9.825.-

Kredi tutarının ödenmesi

982 Emanet ve Rehinli Kıymetler 10.000.-

984 Emanet ve Rehinli Kıy. Ver. 10.000.- Senedin Teminata Alınması

010 Kasa 10.000.-

100 İskonto ve İştira Sen. 9.825.- 500 İsk. Ve İşt. Sen. Alınan Faizler 166,67.- 380 Ödenecek Vergi Resim Harç Primler 8,33.- Kredinin kapanması

984 Emanet ve Rehinli Kıy. Verenler 10.000.-

982 Emanet ve Rehinli Kıymetler 10.000.- Senedin Çıkışı

(12)

MUHASEBE KAYITLARI

• 110-128 hesaplar kısa vadeli kredilerin izlendiği hesaplardır. Açık ve teminat karşılığı olmak üzere ayrılmış olup dış ticaretin finansmanı ile ilgili kısa vadeli kredilerde bu hesaplarda izlenir. En çok borçlu cari hesap şeklinde kullandırılırlar. Borçlu cari hesap; müşteriye

kullandırılan kredilerin borç, müşterinin krediye mahsuben yatırdığı tutarların alacak kaydedilmesi ile işler. Belli bir vadesi olup 3 aylık dönem sonları itibariyle faiz tahakkukları yapılır. Alınan teminatlar kredi tutarı kadar olabileceği gibi kredi tutarının belli bir oranda fazlası (marj) da olabilir.

• Örnek; X Bankası A.Ş. Y firmasına 10.01.2013 tarihinde 50.000 TL kredi kullandırmıştır. Karşılığında 60.000 TL müşteri çeki teminata alınmıştır. 31.03.2013 itibariyle 3.000 TL faiz, 300 TL komisyon

tahakkuk etmiştir. 10.04.2013 tarihinde Y firması ana para ve 500 TL faiz, 100 TL komisyon ile birlikte ödeme yaparak krediyi kapatmıştır.

(13)

MUHASEBE KAYITLARI

10.01.2013 Borç Alacak

118 Kısa Vadeli Teminatlı Diğer Krediler 50.000.-

Kredi Kullanımı

982 Emanet ve Rehinli Kıymetler 60.000.-

984 Emanet ve Rehinli Kıy. Ver. 60.000.- Senedin Teminata Alınması

31.03.2013

220 Kredi Faiz ve Gelir Tahakkuk ve Reeskontları 3.300.-

278 Muhtelif Alacaklar 165.-

514 Kısa Vadeli Diğer Krd. Alınan Faizler 3.000.- 714 Kısa Vadeli Diğer Krd. Alınan Komisyonlar 300.-

380 Ödenecek Vergiler 165.-

Faiz Tahakkuk Kaydı

220 Kredi Faiz ve Gelir Tahakkuk ve Reeskontları 3.300.-

278 Muhtelif Alacaklar 165.-

Devre Faizinin Tahsili

(14)

MUHASEBE KAYITLARI

118 Kısa Vadeli Teminatlı Diğer Krediler 50.000.- 514 Kısa Vadeli Diğer Krd. Alınan Faizler 500.- 714 Kısa Vadeli Diğer Krd. Alınan Komisyonlar 100.-

380 Ödenecek Vergiler 30.-

Kredinin Kapatılması

984 Emanet ve Rehinli Kıy. Verenler 60.000.-

982Emanet ve Rehinli Kıymetler 60.000.- Senetlerin Teminat Çıkışı

(15)

MUHASEBE KAYITLARI

• 130-149 hesap kodları orta ve uzun vadeli kredilere ayrılmıştır.

150-176 hesap kodları karşılıklar yönetmeliğine göre sınıflandırılmış kredileri, 180-181 hesap kodları ise özel karşılıkları içermektedir.

• Bankalar verdikleri kredileri izlemek ve değerlendirmeler yapmak zorundadırlar. Buna ilişkin esaslar “BANKALARCA KREDİLERİN VE DİĞER ALACAKLARIN NİTELİKLERİNİN

BELİRLENMESİ VE BUNLAR İÇİN AYRILACAK KARŞILIKLARA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK” te

belirlenmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı, bankaların kredileri ve diğer alacaklarının niteliklerine göre sınıflandırılması ve bunlar için ayrılacak karşılıklara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

(16)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

• Bankalar, yurtdışı şubeleri dahil, kredilerini ve diğer alacaklarını tahsil kabiliyetine ve borçluların kredi değerliliğine göre beş grupta değerlendirir.

a) Birinci Grup - Standart Nitelikli Krediler ve Diğer Alacaklar: Bu grupta;

1) Kredilendirilebilir nitelikte finansman yapısına sahip gerçek ve tüzel kişilere kullandırılan,

2) Anapara ve faiz ödemeleri, borçlusunun ödeme gücüne ve nakit akımına göre yapılandırılan,

3) Ödemeleri süresinde yapılan, gelecekte de geri ödeme sorunları beklenmeyen, tamamen tahsil edilebilecek nitelikte olan,

4) Borçlusunun kredi değerliliğinde zayıflama tespit edilmemiş olan ve zafiyet belirtisi bulunmayan krediler ve diğer alacaklar yer alır.

(17)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

b) İkinci Grup - Yakın İzlemedeki Krediler ve Diğer Alacaklar: Bu grupta;

1) Kredilendirilebilir nitelikte finansman yapısına sahip gerçek ve tüzel kişilere kullandırılmış olan ve anapara veya faiz ödemelerinde halihazırda herhangi bir sorun bulunmayan, ancak, borçlunun ödeme gücünde veya nakit

akımında olumsuz gelişmeler gözlenmesi ya da bunun gerçekleşeceğinin tahmin edilmesi veya krediyi kullananın önemli ölçüde finansal risk

taşıması gibi nedenlerle yakından izlenmesi gereken veya,

2) Anapara veya faiz ödemelerinin kredi sözleşmesinde yeralan şartlara uygun olarak yapılmasında sorunlar doğması muhtemel olan ve bu sorunların giderilmemesi durumunda borcun tamamının veya bir kısmının geri ödenmeme riski bulunan veya,

3) Geri ödenmesi kuvvetle muhtemel bulunmakla beraber, mazur görülecek çeşitli nedenlerle anapara veya faiz ödemelerinin tahsili, vadelerinden veya ödenmesi gereken tarihlerden itibaren otuz günden fazla geciken ancak Üçüncü Grupta sınıflandırılma için gerekli gecikme süresi koşulunu taşımayan veya,

4) Borçlusunun kredi değerliliği zayıflamamış olmakla birlikte düzensiz ve kontrolü güç bir nakit akımı yapısına sahip olması nedeniyle zafiyete uğrama ihtimali yüksek olan kredi ve diğer alacaklar sınıflandırılır.

(18)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

c) Üçüncü Grup - Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler ve Diğer Alacaklar: Bu grupta;

1) Borçlusunun özkaynaklarının veya verdiği teminatların borcun vadesinde ödenmesini karşılamada yetersiz bulunması nedeniyle tamamının tahsil imkanı sınırlı olan ve gözlenen sorunların

düzeltilmemesi durumunda zarara yol açması muhtemel olan veya, 2) Borçlusunun kredi değerliliği zayıflamış olan ve kredinin zafiyete

uğramış olduğu kabul edilen veya,

3) Anaparanın, faizin veya her ikisinin tahsili vadesinden veya ödenmesi gereken tarihlerden itibaren doksan günden fazla geciken ancak yüz seksen günü geçmeyen veya,

4) Borçlusunun işletme sermayesi finansmanında veya ilave likidite

yaratmada sıkıntılar yaşaması gibi nedenlerle anaparanın veya faizin veya her ikisinin bankaca tahsilinin vadesinden veya ödenmesi

gereken tarihten itibaren 90 günden fazla gecikeceğine kanaat getirilen krediler ve diğer alacaklar sınıflandırılır.

(19)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

ç) Dördüncü Grup - Tahsili Şüpheli Krediler ve Diğer Alacaklar: Bu grupta;

1) Mevcut koşullarda geri ödenmesi veya tasfiyesi muhtemel görünmeyen veya,

2) Vadesi gelen veya ödenmesi gereken kredi tutarlarının tamamının kredi sözleşmesinde yer alan hususlar çerçevesinde banka

tarafından tahsilinin sağlanamayacağı kuvvetle muhtemel olan veya, 3) Borçlusunun kredi değerliliğinin önemli ölçüde zayıfladığı ve zafiyete

uğradığı kabul edilen, ancak birleşme, yeni finansman bulma imkanı veya sermaye artırımı gibi olanakların borçlunun kredi değerliliğine ve kredinin tahsil kabiliyetine yapması beklenen katkı nedeniyle henüz tam anlamıyla zarar niteliği taşımadığı düşünülen veya, 4) Anapara veya faizin ya da her ikisinin vadesinden veya ödenmesi

gereken tarihten itibaren tahsilinin gecikmesi 180 günü geçen, ancak 1 yılı geçmeyen krediler ve diğer alacaklar sınıflandırılır.

(20)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

d) Beşinci Grup - Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Alacaklar: Bu grupta;

1) Tahsilinin mümkün olmadığına kanaat getirilen veya,

2) Ana paranın veya faizin veya her ikisinin vadesinden veya ödenmesi gereken tarihten itibaren tahsili bir yıldan fazla gecikmiş olan veya,

3) Üçüncü ve Dördüncü Gruplarda belirtilen özellikleri

taşımakla birlikte, vadesi gelen ve ödenmesi gereken alacak tutarlarının tamamının bir yılı aşacak bir sürede tahsilinin sağlanamayacağının kuvvetle muhtemel olması nedeniyle zafiyete uğramış olduğuna ve borçlusunun kredi

değerliliğini tam anlamıyla yitirdiğine banka tarafından kanaat getirilen krediler ve diğer alacaklar sınıflandırılır.

(21)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

Genel Karşılıklar; Bankalar,

a) Standart nitelikli nakdi kredileri toplamının yüzde biri (% 1) ve teminat mektupları, aval ve

kefaletleri ile diğer gayrinakdi kredileri toplamının binde ikisi (% 0,2) oranında,

b) Yakın izlemedeki nakdi kredileri toplamının yüzde ikisi (% 2) ve teminat mektupları, aval ve

kefaletleri ile diğer gayrinakdi kredileri toplamının binde dördü (% 0,4) oranında genel karşılık

ayırırlar. Bu oranlar, veriliş tarihinden itibaren beş yıllık süre geçmiş bulunan çek defterlerinin her bir çek yaprağına ilişkin, ilgili mevzuattan

kaynaklanan ödeme yükümlülükleri için dörtte bir oranında uygulanır.

(22)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

Özel Karşılıklar; sınıflandırılan krediler veya diğer alacakların;

a) Üçüncü Gruba alındığı tarihten itibaren en az yüzde yirmisi (% 20),

b) Dördüncü Gruba alındığı tarihten itibaren en az yüzde ellisi (% 50),

c) Beşinci Gruba alındığı tarihten itibaren yüzde yüzü (% 100) oranında özel karşılık ayrılır.

Eğer krediler ve diğer alacaklar için teminat alınmış ise bu yönetmelikte belirtilen teminat gruplarına göre ayrılacak karşılığın

hesaplanmasında teminat tutarları dikkate alınır.

(23)

KARŞILIKLAR YÖNETMELİĞİ

Özel karşılığa tabi alacak tutarının belirlenmesi işlemi, her bir borçlu için bankanın münferit alacağı ve o

borçlunun teminatlarının değerlenmiş tutarları esas alınarak yapılır.

• Birinci grup teminatların dikkate alınma oranı : Yüzde yüz (% 100)

• İkinci grup teminatların dikkate alınma oranı : Yüzde yetmiş beş (% 75)

• Üçüncü grup teminatların dikkate alınma oranı : Yüzde elli (% 50)

• Dördüncü grup teminatların dikkate alınma oranı : Yüzde yirmi beş (% 25)

(24)

MUHASEBE KAYITLARI

• X bankasının Y firmasına kullandırdığı 10.000 TL kredinin vadesi 10.03.2013 tarihinde dolmuş ancak geri ödemesi yapılmadığından donuk alacak niteliği kazanmıştır. Vadenin üzerinden bir yıl

geçmesine rağmen halen ödenmeyen kredi için karşılık ayrılması işlemlerini gösteriniz.

• Kredi vadesi 90 gün geçtiğinde yapılan işlem

170 Tahsil İmkanı Sınırlı Krediler 10.000.-

116 Kısa Vadeli Krediler 10.000.- Kredinin 3.gruba alınması

820 Karşılık ve Değer Düşme Giderleri 2.000.-

180 Özel Karşılıklar 2.000.-

3.gruba alınan krediye karşılık ayrılması

(25)

MUHASEBE KAYITLARI

Kredi vadesi 180 gün geçtiğinde yapılan işlem;

10.09.2013 Borç Alacak

172 Tahsili Şüpheli Krediler 10.000.-

170 Tahsil İmkanı Sınırlı Krediler 10.000.- Kredinin 4.gruba alınması

820 Karşılık ve Değer Düşme Giderleri 3.000.-

180 Özel Karşılıklar 3.000.-

4.gruba alınan krediye karşılık ayrılması

(26)

MUHASEBE KAYITLARI

Kredi vadesi 1 Yıl geçtiğinde yapılan işlem;

10.03.2014 Borç Alacak 176 Zarar Niteliğindeki Krediler 10.000.-

172 Tahsili Şüpheli Krediler 10.000.- Kredinin 5.gruba alınması

820 Karşılık ve Değer Düşme Giderleri 5.000.-

180 Özel Karşılıklar 5.000.-

5.gruba alınan krediye karşılık ayrılması

(27)

MUHASEBE KAYITLARI

• Donuk alacaklar hesabında izlenen ve daha önce karşılık ayrılmış olan alacaklar tahsil

edildiğinde ayrılan özel karşılığın iptal edilmesi gerekir.

180 Özel Karşılıklar 10.000.-

790 Diğer Faiz Dışı Gelirler 10.000.- Karşılığın iptal edilmesi