GERÇEK KİŞİ TACİR
1- Bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir.
(hak,yükümlülük)
2- Bir ticari işletme kurup açtığını gazete, radyo vasıtaları ile halka bildirenler fiilen işletmeye başlamasalar da tacir sayılırlar (h+y)
3- Ticari işletmeyi tescil ettirenler, fiilen işletmeye başlamasalar da tacir sayılır (h+y)
4- Küçük ve kısıtlılar ad ve hesabına ticari işletme işletilirse tacir sıfatı küçük ve kısıtlıya ait olur (y)
5- Ticaretten men edilenler (devlet memuru), ticari işletme işlerse tacir sayılır(h+y)
6- İşletmesi varmış gibi davrananlar iyi niyeti 3. Kişilere karşı tacir gibi sorumludurlar. (y)
TÜZEL KİŞİ TACİR
1- Ticaret şirketleri (Aş.Adi komandit şti. Kooparetif, Kollektif şti.)Şirketler tacir, ortaklar değil.
2- Ticari işletme işleten dernek ve vakıflar tacir.
3- Kamuya yararlı dernek ticari işletme işletse de tacir değil işletmesi tacirdir.
4- Gelirinin yarısından fazlası kamuya harcayan vakıflar ticari işletme işletse dahi tacir değildir. İşletmesi tacir.
5- Kamu tüzel kişileri, devlet, il özel idare, belediye, tacir değildir, işletmeleri tacirdir.
6- Sgk, Kit, Tübitak, tacir.
Tüzel Kişiliği Olmayan Şirketler Bakımından Tacir Sıfatı Adi Şirket : tacir değil, ticari işletme işletince ortaklar tacir.
Donatma İştirakı : tacir hakkındaki hükümler donatma iştirakine uygulanır.
Tacir Olmanın Sonuçları
1- İflasa tabi olmak - her türlü borcundan iflasa tabidir. iflasa tabi kişiler: tacirler, tacir sayılanlar, tacir gibi sorumlular.
-Ticareti terkeden 1yıl süreyle, Donatma iştiraki, Banka yöneticileri, Kollektif ve Komandit şirket ortakları, SPK yöneticileri
2- Tescil - 15 gün 3- Odalara kayıt
4- Ticari iş karinesine tabi 5- Ticari örf ve adete tabi
6- Ticaret ünvanı seçmek ve kullanmak 7- Ücret hakkı
8- Ücret ve cezai şartın indirimini isteyemez. (kural olarak) 9- Basiretli iş adamı gibi davranmak
10-Fatura düzenlemek - faturayı alan aldığı tarihten itibaren 8 gün içinde kabul etmiş sayılır.
-Proforma fatura başkadır, öneriye davettir.
-teyit mektubu da sözleşme kuruluşu ile ilgilidir. 8 gün içinde itiraz edilmezse sözleşme buna göre kurulur.
7- Tacire ait çek defteri kullanılır.
HER İKİ TARAFIN TACİR OLMASININ HÜKÜM VE SONUÇLARI
1- Bileşik faiz - Asgari 3 aylık cari hesap sözleşmesinde her 2 taraf tacirse bileşik faiz istenebilir.
2- Hapis hakkını kullanımda kullanım da kolaylıktan yararlanma - Tacirler arasında yapılan bir sözleşmeden dolayı hapis hakkı doğmuşsa; bir başka sözleşme
dolayısıyla elde bulunan eşya üzerinde hapis hakkı kullanabilir.
3- Bazı ihtar ve ihbarlar özel şekil şartlarına tabidir. - Sözleşmeden dönmek + sözleşmeyi feshetmek + karşı tarafı temerrüde düşürmek; noter, telgraf, tahhütlü mektup, güvenli elektronik imzalı posta, ispat şartıdır.
4- Yetki sözleşmesi yapmak 5- Defterlerin lehe delil olması.
6- Satım ve mal değişim sözleşmelerinde özel hükümlere tabi olmak
Hemen anlaşılan ayıplar 2gün; kullanıma anlaşılan ayıplar 8gün içinde ihbar edilir.Diğer davalar 2 yıl içinde açılır.
ESNAFLARA UYGULANACAK TİCARİ HÜKÜMLER - Ücret ve faiz isteme hakkı
- İşletme adı kullanılabilir
- Hapis hakkını kullanımda kolaylık
- Ticari işlemlerde taşınır rehni kanunu kapsamında işletmesi üzerinde rehin kurulabilir.
Not : Esnaf ticaret unvanı kullanamaz.
TACİR YARDIMCILARI Bağımlı Tacir Yardımcıları :
1- Ticari temsilci (ticari mümessil)TBK 2- Ticaki vekil TBK
3- Pazarlamacı (seyyar tüccar memuru) TBK
- Ticari temsilcinin, ticari vekilin ve pazarlamacının taciri temsil yetkileri vardır, süreklidir.
Bunların üçü de rekabet yasağına tabidir. Aynı sektörde faaliyette bulunan bir başka kişinin faaliyetini yürütemezler. Fakat izin alınırsa yapabilirler.
Bağımsız Tacir Yardımcıları :
1- Simsar (Tellal) geçicidir. Taciri temsil yetkisi yok. TBK 2- Komisyoncu. - geçicidir. Taciri temsil yetkisi var.
Alım satım komisyoncusu - TBK
Taşıma işleri komisyoncusu – TTK
3- Acente – süreklidir. Taciri temsil yetkisi var. TTK
BAĞIMLI TACİR YARDIMCILARI
A.Ticari Temsilci (Ceo) 1-TBK’ da düzenlenmiştir 2- Tacirle ilişkisi süreklidir.
3-Taciri temsil yetkisi vardır.
4-Taciri temsil yetkisi en geniş yetkili yardımcıdır.
5- Gerçek kişidir.
6- Ayırtım gücün olması yeterli.
7- Atanmasıyla bu sıfatı kazanır. Yapılan tescilin etkisi bu sıfatı kurmaz, bildirir.
Durum, ilan da edilir.
8- Merkezi yurtdışında bulunan işletmelerin Türkiye’ de bulunan şubeleri için atanmalıdır.
9- Kim atar? – İşetme sahibi; AŞ’ de yönetim kurulu; LT’ de genel kurul atar, müdür azleder; hasılat kirasında kiracı; kolektif ve komandit şirketlerde tüm ortakların kararıyla atanır.
10- Genel yetkisinde olmayan işler: Taşınmazları satmak/rehin veremez; tacirin iflasını istemek; işletmeye ortak almak; işletmeyi devretmek, ticari temsilci atamak.
11- Kambiyo senedi düzenler.
12- Bankadan kredi çekebilir.
13- Taciri mahkeme de temsil etmek.
14- Şube ve birlikte temsille sınırlandırılır.
15- Yetkisini sona erdiren şeyler: Ölüm, azil, istifa, tacirin iflası, işletme devri, tüzel kişi atandıysa kişiliğin bitmesi, ticari temsilcinin medeni hakları kullanma ehliyeti kaybı.
16- Yetkisini sona erdirmeyenler: tacirin ölümü, tacirin medeni haklarının ehliyetinin kısıtlanması, ticari temsilcinin iflası
17- Para, konu miktarla tescilde sınırlandırılamaz.
B.Ticari Vekil – Tezgahtar 1- Tbk’ da düzenlenmiştir.
2- Tacirle ilişkisi süreklidir.
3- Taciri temsil yetkisi vardır 4- Ticari işletme için atanır.
5- Genel yetkisinde olmayan işler :
Taciri mahkemede temsil etmek +Bankadan tacir ad ve hesabına kredi
çekmek+kambiyo senedi düzenleyemez+ tacir ad ve hesabına, ticari temsilcinin yapamayacağı (özel yetkisiz) işlemleri yapamaz.
6- Tescille atanmaz
7- Bina içinde görev yapar
8- Tacir/ticari temsilci tarafından atanır
9- Ticari temsilcinin görevini sona erdiren nedenler, ticari vekil bakımından da aynıdır.
C.Pazarlamacı 1-TBK’de düzenlenir.
2- Tacirle ilişkisi süreklidir.
3- Taciri temsil yetkisi vardır.
4- Ticari işletme atanır.
5- İşletme binası dışında faliyette bulunur.
6- Pazarlamacıyı deneme süresi 2 ayı aşamaz.
7- Tescille atanmaz.
8- Tekel hakkı tanınabilir. O bölgede bir başka pazarlamacının atanması için ilk pazarlamacının onayı olmalıdır.
9- Hapis hakkı vardır.
10- Kural – Aracılık yapar; yetki verilirse sözleşme yapar. Yetki belgesi verilir.
BAĞIMSIZ TACİR YARDIMCILARI A.Simsar :
1-TBK’ da düzenlenmiştir.
2- Tarafları temsil yetkisi yok.
3-Geçici
4-Aracılık yapar.
5-Taşınmaz konusunda simsarlık yazılı yapılmalıdır.
6-Emlak komisyoncusu simsardır.
7-Taraflar sözleşmeyi kurunca simsar ücrete hak kazanır.
8-Ücret hakkı vardır
9- Kararlaştırılırsa masrafları talep hakkı vardır.
10.Zaman aşımı : 5yıldır.
B.Komisyoncu
1.Alım –Satım Komisyoncusu TBK
Kendi adına tacir hesabına hareket eder Geçici
Konusu – taşınır mal veya kıymetli evrak Ücret hakkı – sözleşmenin ifasıyla doğar.
Masrafları ister Zaman aşımı 5yıldır.
İnançlı komisyoncu 3. Kişinin fiilini garanti eder. Alacağı ücrete ise dükrüar denir.
2.Taşıma İşleri Komisyoncusu TTK
Eşya taşıtmayı üstlenir.
Meslek şeklinde yapar Ticari işletme faliyetidir.
Geçici ilişkisi vardır.
Malların sigortası gümrük işlerinde yapılır.
Uygun taşıyıcı bulmalı
Ücret hakkı, masrafları talep hakkı, hapis hakkı vardır.
Zaman aşımı 1 yıl, ağır kusur/kast varsa 3yıldır.
3.Acente
1-TTK’de düzenlenmiştir.
2- Tacirle ilişkisi süreklidir.
3- Tacir ad ve hesabına aracılık / sözleşme yapar.
4- Aracı acente şekle tabi olmadan atanır.
5- Sözleşme yapan acenteye yazılı yetki belgesi verilir. Acente bu belgeyi tescil ve ilan eder.
6- Acentelikten doğan davalarda zamanaşımı 5 yıldır.
7- Hakları : Ücret ve faiz - olağanüstü masrafları talep – hapis hakkı – (tekel ihtisar) hakkı tacirin o bölgeye başka bir acente daha getirebilmesi için ilk acentenin onayı olmalıdır.
- Denkleştirme hakkı (2015Aralık adli) acentenin kazandırdığı müşteriler ile tacirin acentelik sözleşmesinden sonra da işlem yapması halinde alınan tazminattır.
Acentelik sözleşmesinin bitmesinden itibaren 1yıl içinde istenir. Max. Son 5 yıllık aldığı ücretin ortalamasını aşamaz. Denkleştirme isteminden önceden
vazgeçilemez.
8- Acentenin borç ve yükümlülükleri : a- menfaatlari gözetme b- özen borcu c- sattığı malın bedelini tacire vermek d- satın aldığı malı tacire vermek
9- Acentenin yetkisi : a- sattığı malın bedelini kabzetmek b- mahkemede temsil etmek – alınan karar tacire uygulanır. C- tacire yapılan ihtar ve ihbarları kabul eder.
Pazarlamacının da acentenin de tekel hakkı vardır. Pazarlamacının bölgesinde işlem yaparsa pazarlamacı para isteyemez. Acentenin bölgesinde tacir işlem yaparsa ücreti yine de ister acente.
10-Zamanaşımı 5 yıldır.
11-Tacirin haksız fiilden dolayı, acente taciri temsil edemez.
12- Rekabet yasağı – Acente borç ve yükümlülüğüdür. Tacirin rakibi olan birinin acentesi olamayacaktır. (aksi kararlaştırılabilir) kanundan doğar.
13- Rekabet yasağı anlaşması – yazılı bir sözleşme ile doğar. Acentelik sözleşmesi bitince acentenin o bölgede işlem yapmasını yasaklar. En çok 2 yıllık süreci kapsar.
Tazminat ödenir. Birinin kusuru ile acentelik sona ererse artık diğer taraf bu anlaşmaya bağlı olmadığını yazılı olarak 1 ay içinde karşı tarafa bildirir.
14- Sona ermesi – belirsiz süreliyse 3 ay önceden feshi ihbar; haklı nedenle feshihte süre verilmez belirli süreli ise sürenin bitmesi. Ölüm, iflas, kısıtlanma.
NOT: Aracı Acente :
Acentelik hük, simsarlık hük, vekalet hük.
Sözleşme Yapan Acente :
Acentelik hükümleri, Komisyonculuk hükümleri, Vekalet hükümleri
Not: Acente yetkisini aşarsa tacir icazet vermezse işlem taciri bağlamaz.
