15
Nisan 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
Hindistan, ‹lk Bilim
Uydusunu Haz›rl›yor
Hükümetin yeflil ›fl›k yakmas› üzerine Hintli gökbilimciler, temel uzay bilimleri alan›nda araflt›rmalar yürütecek ilk uydunun tasar›m çal›flmalar›na bafllad›lar. ‹fllerin yolunda gitmesi halinde Astrosat ad› verilen uydu, 2005 y›l›ndan sonra bir Hint roketiyle f›rlat›lacak. Dünya yörüngesine oturtulmas› hedeflenen uydu, elektromanyetik tayf›n x-›fl›n› ve morötesi bölgelerinde dijital gözlemler ve araflt›rmalar yapacak dört ayg›t tafl›yacak. Gerekli harcamalar, Hindistan Uzay Araflt›rmalar› Örgütü (ISRO), Bangalore’daki Hindistan Astrofizik Enstitüsü ve Mumbai’deki Tata Temel Araflt›rmalar Enstitüsü (TIFR) taraf›ndan karfl›lanacak. Proje için bir harcama tavan› belirlenmifl de¤il. TIFR astrofizikçilerinden Prahlad Chandra Agrawal, "bu süre içinde prototip ayg›tlar› gelifltirmek ve bunlar› Hindistan’da yapabilece¤imizi herkese göstermek zorunday›z" diyor. Uydunun tafl›yaca¤› ayg›tlar aras›nda
yumuflak x-›fl›n› ve morötesi görüntüleme teleskoplar›yla, xenon gaz›yla doldurulmufl bir genifl alan orant›l› sayac›yla, genifl bir tayf band›nda uzun süreli araflt›rmalar yapmak için bir de kadmiyum-çinko-telürid dizgesi bulunuyor. Bu araçlar, Agrawal’›n ekibinin, 1996 y›l›nda ikili y›ld›z sistemlerindeki x-›fl›n
kaynaklar›n› incelemek üzere 1996 y›l›nda f›rlat›lan uydu için gelifltirdi¤i sistemlerden çok daha karmafl›k.
Araflt›rmac›lar, genifl aç›l›
görüntülerin, düflük k›rm›z›ya kayma (uzaklaflma) özelli¤i sergileyen y›ld›zlar›n oluflum h›zlar› konusuna ›fl›k tutmas›n› bekliyorlar. Ancak ayg›tlar, teknik geliflkinlik aç›s›ndan NASA’n›n Chandra’s› ve Avrupa Uzay Ajans›’n›n XMM-Newton’u gibi yeni kuflak x-›fl›n› teleskopunun yüksek görüntü çözünürlü¤ü ve öteki yeteneklerinin bir hayli gerisinde. Hindistan’›n x-›fl›n› araçlar›ndan birinde kullanmay› tasarlad›klar› folyodan yap›lm›fl aynalar› 20 y›l önce gelifltirmifl olan NASA’n›n Goddard Uzay Uçufl Merkezi’nden Peter Serlemitsos, "Art›k bu noktada bunlar ne bizlerin, ne de Japonlar›n yapmak isteyece¤i fleyler de¤il. Ama bir uzay program› bafllatacaksan›z, bu fena bir bafllang›ç de¤il; en az›ndan ayaklar›n› kap›n›n efli¤ine koymufl olacaklar" diyor. Hintli araflt›rmac›lar, aynay› ve optik araçlar› yapabileceklerinden kuflku duymuyorlar. Ancak morötesi teleskopta kullan›lacak foton sayac› için d›flar›dan teknik yard›m al›nmas› planlan›yor.
Science, 2 Mart 2001
Mars’a Yeni
Ziyaretçi Haz›r
NASA’n›n 7 Nisan günü komflu gezegenimize f›rlatmay› tasarlad›¤› 2001 Mars Odyssey uzay arac›n›n, gezegen yüzeyinin bileflimiyle yap›s›n› incelemesi ve ileride astronotlar›n maruz kalabilecekleri radyasyon tehlikesi konusunda hayati bilgiler toplamas› bekleniyor. Odyssey, NASA’n›n 1999 y›l›nda gönderdi¤i iddial› iki arac›n yitirilmesinden bu yana Mars’a gönderilen ilk uzay arac›. Üzerinde bir zamanlar okyanuslar›n, toprak alt›nda donmufl durumda s›v› suyun, hatta fosil
mikroorganizmalar›n varl›¤› konusunda son y›llarda ço¤alan iflaretler nedeniyle Mars, en çok uzay arac› gönderilen gökcisimleri listesinde, Ay’dan sonra ikinci s›rada geliyor. Mars’›n kimseye kapt›rmad›¤› bir özelli¤i ise, baflar›l› bir seferin son
derece güç olmas›. Son 40 y›l içinde üç ülkenin kalk›flt›¤› 40 seferden baflar›l› olanlar›n oran› üçte birden az.
Projenin yöneticisi George Pace, flimdiye kadar karfl›lafl›lan
baflar›s›zl›klardan ç›kart›lan dersleri iyice incelediklerini, ayr›ca
öngörülemeyen baz› aksakl›klar ve tehlikeler için de önlem almaya çal›flt›klar›n› vurguluyor. Odyssey’in
temel görevi, ileride Mars’a inifl yapacak araçlar ve gezegen üzerinde keflif yapacak olan robot jipler için uygun alanlar belirlemek olacak. Gezegenin kimyasal ve mineralojik yap›s›n› inceleyecek olan araçta termal ve optik görüntü elde edecek bir kamera, bir gama ›fl›n›
spektrometresi ve bir de Mars radyasyon araflt›rmas› deneyi bulunacak. Gama ›fl›n spektrometresi araflt›rmac›lara gezegen yüzeyinin bir kaç santimetre alt›n› "görebilmek" ve toprak içinde bulunan mineraller ve hidrojenle ilgili ölçümler yapma olana¤› sa¤layacak.
Odyssey, ileriki y›llarda Mars’a gönderilebilecek astronotlar›n ne gibi tehlikelerle karfl›laflabilece¤ini belirlemek için gezegen’e yolculu¤u boyunca ve oturaca¤› yörüngede duyarl› radyason ölçümleri de yapacak.
