• Sonuç bulunamadı

letinden daha pahal› olabilir. Ama e¤er bir bisikletiniz varsa o zaman ikisinden de mahrum kalmazs›n›z. ‹flin s›rr› orta yolu bulmakta.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "letinden daha pahal› olabilir. Ama e¤er bir bisikletiniz varsa o zaman ikisinden de mahrum kalmazs›n›z. ‹flin s›rr› orta yolu bulmakta. "

Copied!
2
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

‹lk okuyuflta bu fliir bir do¤a sever için yaz›lm›fl gibi. Ama fliirin tamam›n› dik- katle okursan›z flair paras›zl›k yüzünden sinemaya gidemedi¤inden, camekanlar›n arkas›ndaki yiyecekleri tadamad›¤›ndan, giysileri giyemedi¤inden flikayet etti¤ini anlars›n›z. Ama huylu huyundan vazgeç- mez kabilinden, ben bu dizeleri yine de olumlu bir aç›dan de¤erlendirmek iste- rim.

Her zaman olmasa bile bazen güzel bir tepe veya dere kenar›nda dolaflmak vasat bir filim izlemekten daha tatmin edici olabilir. Öte yandan büyük kentler- de yaflayanlar›n temiz hava soluyabilmek için derelere tepelere ç›kmalar›, benzin fiyatlar›n› göz önüne al›rsak, sinema bi-

letinden daha pahal› olabilir. Ama e¤er bir bisikletiniz varsa o zaman ikisinden de mahrum kalmazs›n›z. ‹flin s›rr› orta yolu bulmakta.

Her ne kadar bu tür ifllerde orta yolu bulmak bir dik üçgenin kenar›n› ikiye bölmek kadar kolay de¤ilse de yine de sizi tatmin edecek bir fley ayarlaman›z zor olmaz. Örne¤in, e¤er pizza alacak ka- dar paran›z yoksa ve gözleme yemekten hofllanm›yorsan›z tost iyi bir alternatif- tir. E¤er benim gibi siz de beyaz peynir yerine ‹sviçre peynirini tercih ederseniz;

ama özel üniversite yerine benim yapt›-

¤›m gibi devlet üniversitesinde ders veri- yorsan›z, orta yol taze kaflard›r. Ama ba- zen bu tür seçimlere hiç gerek kalmaz.

Do¤an›n baz› nimetleri gerçekten hem bedava veya bizim gibi insanlar›n kesesi- ne uygun bir fiyatla elde edilebiliyor.

Do¤a nimetleri denince çok kiflinin ak- l›na ilk olarak hayvanlar, bitkiler, göller ormanlar gelir. Her ne hikmetse ço¤u- muz cans›z nimetleri pek kaale almay›z.

Örne¤in rüzgar. Rüzgars›z bir dünyan›n ne kadar can s›k›c› monoton bir yer ola- ca¤›n› düflünün. Do¤ayla bizden çok daha uyumlu toplumlar›n rüzgar›n k›ymetini çok daha iyi takdir ettikleri bu nimet için özel bir tanr›y› görevlendirmelerinden belli oluyor, örne¤in Anu (Sümer), Susa- no-o (Japon), “Tüylü y›lan” (Aztek) ve Aelus (Yunan ve Roma), gibi.

Afl›r› bir h›zla esmedi¤i zaman rüzga- r›n k›ymetini en çok eski denizciler tak- dir eder. Rüzgar yelkenleri fliflirmese Amerika k›tas›n›n keflfi buhar makinesi- nin keflfinden (1714) daha sonra olurdu.

Buhar›n k›sa zamanda yerini petrole b›- rakmas›n› göz önünde tutarsak, küresel

›s›nma çok daha erken kap›m›z› çalar ve ben bu yaz›y› Ankara yerine Alaska’da yazmaya mecbur kalabilirdim.

fiimdi bile, biz dahil bir çok ülke ener- ji ihtiyac›n›n bir k›sm›n› rüzgar enerjisin- den sa¤l›yor. Güvenli kaynaklar bu potan- siyelin çok daha büyük oldu¤unda hemfi- kir. Örne¤in, ‹ngiltere’de çevre-enerji iliflkilerini incelemek için kurulan Krali- yet Komisyonu, potansiyel küresel rüz- gar enerjisini 10 Tetrawatt (1 tetrawatt 10

12

watt) olarak hesaplam›fl. Yani bu gün akarsulardan edindi¤imiz enerjinin tam 5 misli. Amerikan Enerji Bakanl›-

¤›’n›n yapt›¤› bir çal›flma, bu potansiyel, flimdi sarf etti¤imiz bütün enerjinin tam 15 misli oldu¤unu gösteriyor.

Yaflam

90

A¤ustos 2006 B‹L‹M

ve

TEKN‹K

S a r g u n A . T o n t

Rüzgar›n Çald›¤›...

Bedava yas›yoruz, bedava;

Hava bedava, bulut bedava;

Dere tepe bedava;

Ya¤mur çamur bedava;

Otomobillerin d›fl›, Sinemalar›n kap›s›, Camekanlar bedava

agustosyasam 7/17/05 7:07 PM Page 90

(2)

Her enerji kayna¤› gibi rüzgar enerji- sinin de olumsuz yan etkileri var. Burada problem kufllar›n pervanelere tak›larak can vermeleri. ‹kinci problem gürültü.

Biraz sonra görece¤iniz gibi bu sorunla- ra çözüm bulmak o kadar güç de¤il.

Rüzgar üzerinde yap›lan ilk bilimsel çal›flmalardan belki de en önemlisini ‹r- landa as›ll› ‹ngiliz Amirali Beaufort’a borçluyuz. Beaufort, kendi ad›yla bilinen rüzgar ölçe¤ini 0 dan 12 ye kadar 13 dilime ay›rm›fl. (Beaufort ölçe¤inde rüz- gar›n h›z› mil/saat olarak verilir, biz siz- ler için kolay olsun diye km/ saat’e çevir- dik.) 0 kategorisinde rüzgar›n h›z› sa- atte 1 km den az, 1. ci kategoride h›z 1 ile 6 km aras›, 2.ci de 7 ile 12 km/saat aras› olarak de¤ifliyor. 12’de ( 118 kilo- metre ve fazlas›) neredeyse k›yamet ko- puyor. Ölçek hem karada hem deniz üze- rinde geçerli

Tabii siz hakl› olarak akl›n›za “ Kaç beaufortta oldu¤umuzu bilmek için yan›- m›zda bir rüzgar aletimi tafl›yaca¤›z?” So- rusu geliyor. Hay›r. Ölçek o kadar dahi- yane haz›rlanm›fl ki hangi kategoride ol- du¤unuzu anlaman›z için etraf›n›z› kola- çan etmeniz yeterli. Örne¤in, 2 no lu Beaufort’ta (rüzgar h›z› 7-12 km/saat) karada yapraklar hafifçe sallan›yor, rüz- gar› yüzünüzde hissetmeye bafll›yorsu- nuz. Denizde ufac›k dalgalar ulafl›yor ama k›r›lacak kadar büyük de¤il ve kö- pük yok. 10 numarada (88-102 km/sa- at) a¤açlar kökünden sökülüyor, denizde büyük dalgalar olufluyor ve köpük par- çalar› diziler halinde havada uçufluyor.

Geçenlerde, medar› iftihar›m›z genç besteci Mahir Çetiz’in ‹zlenimler adl›, bestesinin birinci parças› Rüzgar›n Sesi- ni dinlerken akl›ma Beaufort ölçe¤i gel- di. “Acaba” dedim kendi kendime, “Ma- hir’in bu nefis parças› Beaufort ölçe¤inde kaça eflit?” 3 Numara bana uygun gel- di. Beaufort bu ölçe¤i “yapraklar ve dal- lar sallan›r, topra¤›n tozu kalkar...” diye tan›ml›yor, Mahir ise program notlar›n- da eserini “bazen h›zlanan ve yo¤unla- flan, bazen de hafif bir esinti olarak ken- disini hissettiren bir hareket” diye tarif etmifl. San›r›m karar do¤ru. (Bu bulvar- da devam edersek Rimski Korsakof’un fiehrazad adl› eseri f›rt›na 9’u hak eder,

Debussy’nin Lamer’i 6, Wagner’in Uçan Hollandal›’s› 10 olur. (Mahir ABD’de Memphis üniversitesinde ve ‹ngiltere’de Kraliyet Akademisi’nde okumufl. fiimdi Bilkent Üniversitesinde ö¤retim üyesi.

Bestekarla son konuflmam›z s›ras›nda gelecek y›l Columbia Üniversitesi’ne dok- tora yapmaya gidece¤ini ö¤rendik. E¤er Alman Milli tak›m genç oyuncusu Podols- ki’nin spor akademisine yaz›laca¤›n› oku- sayd›k ancak bu kadar flafl›rabilirdik. Ne gerek var, Mahir? Tabii, yine de kendin bilirsin.)

Baflka yerlerde ve bu sayfalarda defa- larca yazd›k: Hüzün de sevinç kadar kül- türümüzün bir parças›; ama bizim sanat eserlerimize bakt›¤›n›zda sanki bu ülke ac›dan baflka bir fley yaflamam›fl san›r- s›n›z. Bir Osmanl› flairimiz

sevgilisine “Buse-

den pa- buç” giydirirken rüzgar›n çiçe¤e kondurdu-

¤u öpücü¤ün fark›nda bile olmam›fl, bir di¤eri “Bu ya¤an ya¤mur de¤ildir, ahu- zar a¤lar bana” diye dövünürken, damla- lar›n yapraklarla yapt›¤› dans› görmez- likten gelmifl. Umar›z Mahir ve arkadafl- lar› do¤ay› konu alan beste yapmaya de- vam eder. Do¤a sevgisini afl›lamakta ba- zen tek bir sanat eseri 10 ekoloji kitab›n- dan daha etkili olabilir.

Müzi¤i bu kadar sevmeme ra¤men, bu alanda hiç kabiliyetim olmad›¤› için olan- lara g›pta ederim. Bu sütunu izleyenler resim konusunda da ayn› hastal›ktan muzdarip oldu¤umu bilirler. Resim yap- makta bilgisayar çok faydal› olmufltu;

ama bu kez kendi müzi¤imi yaratmak için çok daha ekolojik bir alet buldum:

Aelonian Harp (Rüzgar Arbi)

Ülkemizde hiç görmedi¤im bu alet, uzun ve dar bir kutunun içine yerlefltiril- mifl ayn› boyda ama de¤iflik kal›nl›kta tel- lerden olufluyor. Geleneksel olarak kutu aç›k bir pencereye yerlefltiriliyor ve tel- lerin aras›ndan esen rüzgar size enfes bir müzik ziyafeti çekiyor. Tabi tellerden ne

A¤ustos 2006

91

B‹L‹M

ve

TEKN‹K

tür ses ç›kaca¤›, rüzga- r›n fliddetine ba¤l› oldu¤u için, her dinleyiflinizde yeni na¤meler duyu- yorsunuz. Son y›llarda tekrar popüler ol- maya bafllayan bu saz, istedi¤iniz büyük- lükte istedi¤iniz yere koyabiliyorsunuz.

Yeter ki rüzgar›n esti¤i bir yer olsun.

Rüzgar arbi uzun zamandan beri var- m›fl ama onu romantizmin neredeyse bir simgesi haline getiren Shelly, Byron ve Cooleridge gibi büyük flairler olmufl.

Shelly, Kraliçe Mab adl› fliirinde bu arbi rüzgar perilerinin çald›¤›n› yazar. Coole- ridge ise, Aelonian Arp adl› fliirinde bü- tün do¤an›n belki de büyük küçük say›s›z arplerden oluflmas› gerekti¤ini hayal eder. Büyük do¤a filozofu Henry David Thoreau’da bu aletin hayranlar› aras›nda.

Köfle dostum Prof. Zihni Sinir’in alan›- na girmifl olmak istemem; ama akl›ma müthifl bir fikir geldi. E¤er rüzgar çift- liklerinin ortas›na devasa bir Aelonian Arp yerlefltirilse, gürültü yerine rüzgar melodisi duyard›k. Üstelik kufllar “Biz bu kadar güzel ötemeyiz” diyerek baflka yer- lere gider, telef olmazlard›. Denemekte fayda var. Gelecek ay buluflmak dile¤iyle.

Kaynaklar:

http://w1.neuronnexion.com/~dferment/lab/lab.html http:// www.rcep.org.uk/studies/energy/98-6061/jackson.html http://www.culturechange.org/wind.htm

agustosyasam 7/17/05 7:07 PM Page 91

Referanslar

Benzer Belgeler

Yap›sal olarak k›sa çocuklar 3-4 yafllar›na kadar yafl›t- lar›na göre k›sa kal›yor; ancak, daha sonra büyüme h›z› artabiliyor.. Baz› ço- cuklar ergenli¤e kadar

konular hakkındaki ihtiyaç duyulan bilgiler ve makinenin bağlantı şekilleri ile ilgili ayrıntılar kullanıcı firmanın ilgili personeline ( makine teknisyeni,

001 Oturum Başkanı, 1.Ulusal Eğ. İstitut, 1991, Salzburg - AVUSTURYA 006 Oturum Başkanı, ’Zeitgenossische Türkische. Uluslar arası İlhan Koman Sem., Edirne - TÜRKİYE 011

PEKER EMLAK İNŞAAT which adopted the delivery of all Projects it undertook in the rough construction field in a complete and compatible manner with the rules within the

1858 y›l›nda iki Alman matematikçi ta- raf›ndan ayr› ayr› keflfedilen (ancak yal- n›zca birinin ad›n› alan) bu flerit, sanat- ç›lara esin kayna¤›, matematikçilere

Yeni nesil bilgisayarlarda bilgi ifllemek elektronlar arac›l›¤›yla yap›lacak, ama bilgiyi baflka bilgisayarlara ya da aletlere iletmek için ›fl›ktan yararlan›lacak.. Bu

Kron k hastaların sempton tak b K ş selleşt r lm ş sağlık anal zler Bel rt lere da r r sk dağılım oranları D kkat ed lmes gereken hususlar.. K ş sel sağlık as stanınız

Bu maksatla hava kompresörü, yanma odası, gaz türbini, hava ön ısıtıcı ve ısı rejeneratörü-buhar jeneratöründen olu an 10 MW gücündeki do al gazlı kojenerasyon