Kafalar›m›z
Büyüyor mu?
Bir ming ham Üni ver si te si (‹n gil te re) arafl t›r-ma c› la r›n ca ger çek lefl ti ri len s› ra d› fl› bir arafl-t›r ma, in san ka fa tas la r› n›n son bir kaç yüz y›l için de dik kat çe ki ci bi çim de bü yü dü ¤ü nü or-ta ya koy du. Or to don tist Pe ter Rock yö ne ti-min de ki ekip, ön ce Lon dra’y› 1348-’49 y›l la-r›n da ka s›p ka vu ran ve ba sal g› n›n da ölen er-kek ve ka d›n la ra ait 30 ka fa ta s› n›, da ha son-ra da 1545’te Port smo uth li ma n›n da hiz me-te gir dik me-ten son ra he men ba tan Mary Ro se
ad l› sa vafl ge mi sin de ölen 54 de niz ci nin ka-fa ta s› öl çüm le ri ni al m›fl . Son ra bun la r› her iki cin si yet ten 31 mo dern in sa n›n ka fa rönt-gen le riy le kar fl› lafl t› ran arafl t›r ma c› lar, be yin kap la r› n›n yük sek lik le ri nin, ön ce ki ör nek
ler-de ki bofl luk lar dan %15 da ha yük sek ol du ¤u-nu be lir le mifl ler. Ger çi son yüz y›l lar da da ha zen gin di yet le rin in san vü cut öl çü le ri nin bü-yü me si ne yo ›l aç t› ¤› bi li ni yor sa da, Rock, be-yin öl çü le ri nin bun dan ba ¤›m s›z ola rak bü-yü dü ¤ü nü gös te ren ifla ret ler bu lun du ¤u nu söy lü yor. Rock’a gö re son yüz y›l lar da al›n, yü zün ge ri ka la n› na gö re da ha çok ge nifl le di ve bey nin ze kay la il gi li olan bö lüm le ri ni (ön lob la r›) çev re le yen ka fa ta s› par ça la r› n›n bo-yut la r›, mo dern ka fa tas la r›n da bü yü dü. Chicago Field Müzesi’nden primatolog Robert Martin, çal›flmay› heyecan verici bulmakla birlikte, beyin büyümesinin, kafatas›yla karfl›laflt›rma yap›lacak baflka kemikler bulunmad›¤› için kesin olarak kan›tlanamad›¤›na iflaret ediyor.
Science, 10 fiubat 2006
‹ns dan lar la kö pek ler ara s›n da ki dost lu ¤un ta ri-hi, ge ne tik çi ler le an tro po log la r›n üze rin de s›k ça tar t›fl t›k la r› bir ko nu. Ge ne ti ¤e da ya l› tah min le-rin ço ¤u, ev cil kö pek so yu nun, kurt lar dan 15.000 ile 40.000 y›l ara s›n da ki bir ta rih te ay-r›fl t› ¤› mer ke zin de. An cak Kan sas Üni ver si te-si’nden Darcy Mo rey’e gö re kö pek me zar la r›, bu dost lu ¤un bafl lan g›ç ta ri hi için da ha iyi bir gös ter ge. Arafl t›r ma c›, es ki ka y›t la r› ta ra ya rak kö pek le rin tek tek, top lu hal de ya da in san lar la ku cak lafl m›fl bi çim de gö mül dük le ri 50 me zar be lir le mifl. Bi li nen en es ki kö pek me za r› 14.000 y›l es ki ye gi di yor ve Al man ya’da bu lu nu yor. Si-bir ya’da bu lu nan bafl ka la r›, 10.650 y›l ön ce si ne ait. Ku zey Ame ri ka’da ki en es ki kö pek me za-r›y sa 8500 y›l ön ce si ne ta rih len di ril mifl. Mo-rey’e gö re ev cil lefl tir me yak la fl›k 14.000 y›l ön-ce bafl la m›fl ol ma l›. Por te kiz Ar ke olo ji Ens ti tü-sü’nden Si mon Da vis, arafl t›r ma so nuç la r› n› inan d› r› c› bu lu yor. Da vis’e gö re kö pek ata la-r›n›n kurt so yun dan ne za man ay r›l d ›k la r› n› ge-ne tik ka n›t lar or ta ya ko ya bi lir; ama sa d›k dost-la r›n ne za man kamp atefl le ri nin ya n› na k›v r›l-ma ya bafl la d›k la r› n› gös te ren en iyi ka n›t, in san-lar gi bi gö mül müfl kö pek ler.
Sci en ce, 3 fiu bat 2006
Bir lik ten Kuv vet
Do¤ mufl
Ge ce ha ber bül ten le ri ni din le yen ya da bir do ¤a ta ri hi mü ze sin de av hay van la r› n›n pe-flin de m›z rak sal la yan in san ma ket le ri ni gö-ren ler, so yu mu zun za ma n›n bafl lan g› c›n dan be ri “öl dür me ye prog ram lan m›fl” ol du ¤u nu dü flü ne bi lir ler. An cak, Ame ri kan Bi li m Ge-lifl tir me Der ne ¤i’nin fiu bat ay›n da ki y›l l›k kon gre sin de ya p› lan bir su num, ata la r› m› z›n
av c› de ¤il, av ola rak ya fla d›k la r› n› or ta ya koy du. Was hing ton Üni ver si te si’nden bi yo lo-jik An tro po log Ro bert Suss man’a gö re bu av ko nu mu muz, ata la r› m› z› ba r›fl için de bir ara da ya fla ma ya zor la ya rak top lu mun te mel-le ri ni at t›.
Suss man, an tro po lo jik dog ma n›n flim di ye ka-dar in san la r› ve ata la r› n›, av c› ola rak ev rim-lefl tik le ri için flid de te ve sa va fla e¤i lim li ola-rak gös ter di ¤i ne ifla ret edi yor. Bu gö rü flü be nim se yen le rin gös ter dik le ri ka n›t lar, mo-dern pri mat lar da ki sal d›r gan l›k e¤i lim le ri, il-kel ho mi nid le rin av lan d›k la r› n› gös te ren fo-sil ka n›t lar, ka bi le ve av c›-top la y› c› kül tür ler-de sa vafl ve flid ler-de ti in ce le yen an tro po lo jik arafl t›r ma lar.
An cak, fo sil ka n›t lar, da ha son ra so yu muz
Ho mo sa pi ens’e ev ril di ¤i dü flü nü len 1,2 met-re bo yun da ki ho mi nid Aus tra lo pit he cus afa-ren sis’in ken di ni sa vu na cak tafl tan araç ya da si lah la ra, eti pi fli re cek ate fle, bu eti yi ye-cek siv ri difl le re sa hip ol ma d› ¤› n› gös te ri yor. Suss man, mil yon lar ca y›l sü rey le A. Afe ren-sis’in flim di so yu tü ken mifl olan ay› bü yük lü-¤ün de kö pek ler, ka ma difl li kap lan lar,
s›rt-lan lar ve tim sah lar gi bi av c› la r›n ter cih et tik-le ri bir ye mek ol du ¤u nu vur gu lu yor. Su nu mun da Sussman, A. Afa ren sis fo sil le-rin den %5’inin av c› lar ca yen mifl ol duk la r› n› gös te ren ifla ret ler ser gi le dik le ri ne dik kat çek ti. Ör ne ¤in, ka fa tas la r›n da ki de lik ler, leo par ata la r› n›n difl ko num la r›y la tam bir uyum için de. Arafl t›r ma c› ay r› ca gü nü müz de-ki bü yük av c› la r›n da flem pan ze ve go ril gi bi pri mat la r›n ay n› oran da ki bir bö lü mü nü mö-nü le ri ne ek le dik le ri ne ifla ret et ti. Bu gün bi-le in san lar Af ri ka’da tim sah lar, Hin dis tan’da kap lan lar, Ti bet’te kah ve ren gi ay› lar ve Ame-ri ka’da pars lar ta ra f›n dan av la n› yor. Suss-man’a gö re, A. Afe ren sisav c› la r› ko va cak araç la ra sa hip ol ma d› ¤› için grup ya fla m› na zor lan d›. Arafl t›r ma c› bu gün de gün düz sa-at le rin de ha re ket li olan ve av c› la r›n he de fi ko nu mun da bu lu nan pri mat la r›n grup lar ha-lin de ya fla d›k la r› na dik kat çe ki yor. Grup ya-fla m›, teh li ke yi be lir le ye cek da ha çok göz ve ku lak, av c› la r› h›r pa la ya cak ya da ka ç› ra cak da ha çok bi rey de mek.
Sci en ce, 24 fiu bat 2006
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
16 Mart 2006 B‹L‹M veTEKN‹K
