Bilim ve Teknik
Bilim ve Teknoloji Haberleri
4
Selçuk Alsan - Raşit Gürdilek
Dünya Dışı Akıllı Var- lıklar Araştırması (SETI) p rogramı çerçevesinde yürütülen çalışmalard a ağırlık, milyarlarca kana- lın aynı anda taradığı mik- rodalga radyo bandı yeri- ne, olası lazer mesajlarını yakalayabilecek ışık öl- çerlere kayıyor. Hatta, dar bant mikrodalga taramala- rının önde gelen savunu- cularından Harvard Üni- versitesi gökbilimcisi Pa- ul Horowitz bile "kulvar değiştirmiş" görünüyor.
Şimdiye değin SETI araştırmalarında dar bant mikrodalga kanallarına ve- rilen önem, Samanyolu gökadamızda akıllı varlık- ların yerlerini belli etmek için uzaya sinyal göndere- bilecekleri düşüncesini ilk kez 40 yıl önce ortaya atan iki bilimadamının yaklaşı- mından kaynaklanıyor
Giuseppe Cocconi ve Philip Morrison, elektro- manyetik tayfta yalnızca ültra dar bant radyo sin-
yallerinin yıldızlararası mesafeleri bozulmadan katedebileceğini öne sürmüşlerdi. Daha sonra, uzayda yer- lerini belli etmek isteyecek teknolo- jik uygarlıkların, mesajlarını lazerler- le de iletebilecekleri düşüncesi orta- ya atılmış, ama fazla benimsenme- mişti. Nedeni, bir gezegenden gön-
derilebilecek ışık sinyallerinin, geze- genin çevresinde döndüğü yıldızdan gelen güçlü ışık içinde kaybolacağı yolundaki inanıştı. 1960’lı y0ılların ortalarında araştırmacılar, kısa lazer atmalarının (pulse) fazla güçlük çe- kilmeden saptanabileceğini ort a y a koydular. Ama SETI öncüsü Ber- nard M. Oliver’in ateşli bir mikrodal- ga savunucusu olması nedeniyle araş- tırmaların ağırlığı dar bant radyo ka- nalları taranması üzerinde yoğunlaştı.
E v ren’de en çok bulunan madde olan hidrojen, 21 cm dalga boyunda ışıma yaptığından, Dünya dışı uygar- lıklardan sinyal arayan tadyo teles- koplar, kanallarını bu dalga boyu çev- resindeki frekanslara odaklamışlar- dı.Oliver’in 1995’te ölümü üzerine lazer savunucuları seslerini yeniden yükseltmeye başladılar. Bu ses bir hayli güçlü olmalı ki, Horowitz bile
seçimini değiştirm i ş e b e n z i y o r. H a rv a rd’lı araş- tırmacı, şimdiye değin en geniş kapsamlı SETI araştırması olan ve 1 mil- yar radyo frekansının ta- randığı BETA (Billion Channel Extra Terrestrial Assay) projesinin yöneti- ciliğini yapmaktaydı. Ho- rowitz, "anlaşılan hepi- miz, Barney’in (Oliver) fazlaca etkisinde kalmışız
" diyor.
A r a ş t ı rmacı, ilgisinin la- zerlere dönmesinin bir ne- deni olarak da megawatt enerji düzeylerinde atma yapan lazerlerin arrtık bi- lim kurgu malzemesi ol- maktan çıkmasını gösteri- y o r.Günümüzde bazı la- zerler, saniyenin trilyonda biri süreyle de olsa, 1 katr- rilyon watt gücünde atma yapabiliyorlar.
Horowitz ve ekibi, radyo kanalı taramalarını bir ke- nara bırakmış değiller.
Ama bir yandan da Har- vard’ın 1.5 metre çapın- daki teleskopuyla yürütülen Dünya dışı gezegen araştırmalarının "sırtına binerek" canlı yapısı ışık sinyallerini araştırmaya başlamışlar. Ekip, geçen Ekim ayından bu yana, 1000 yakın yıldızı foton dedektörleriyle taramış.
Aradıkları lazer atmaları, saniyenin birkaç milyarda biri süreli olanları.
Şimdi Berkeley’deki California Üni- versitesi’nde de iki benzer proje baş - latılmış bulunuyor. Ünlü gezegen av- cısı Geoffrey Marcy, 1000 yıldızdan alınan görüntüleri, çok kısa dalga boylarında yeniden tarayıp ışık sin- yalleri arıyor. Dan Werthimer adlı gökbilimciyse, 80 cm’lik otomatik bir teleskopla Güneş benzeri 2500 yıldı- zın yanısıra, küresel yıldız kümeleri- ni ve gökadaları tarıyor. Horowitz, Marcy ve Werthimer’in çalışmalarını SETI enstitüsü finanse ediyor.
Sky & Telescope, Haziran 1999
SETI’de Lazer, Mikrodalganın Yerini Alıyor
BETA Projesi yöneticisi Paul Horowitz Harvard’daki kontrol odasında
