KİMYA FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0161 SR ÇZM

(1)

KİMYA FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0161 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

 

n 2n 2 2 2 2

C H _ 5O nCO  n 1 H O Girenlerde oksijen sayısı 10’dur.

Ürünlerde oksijen sayısı nCO₂2n dir.

n 1 H O 2   n 1 10 2n n 1

10 3n 1

3n 9 n 3 dür.

  

 

 

3 8 2 2 2

C H 5O 3CO 4H O H O nun katsayısı 4’tür. 2

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D)

3 5

 

3 2 2 2

C H OH 7O 3CO 4H O

2  

En küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde O nin ₂ katsayısı 7 olur.

 

3 5 3 2 2 2

2C H OH 7O 6CO 8H O H O nun katsayısı = 8 2

CO nin katsayısı = 6 2

H O nun katsayısı, 2 CO nin katsayısından büyüktür. ₂ Girenlerin katsayıları toplamı 2 7 9 

Ürünlerin katsayıları toplamı 6 8 14 

Girenlerin katsayıları toplamı, ürünlerinden küçük olur.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E)

 

2 4 3

X 12H O 3CH 4AI OH

X H 24 C 3 AI 4

O 12 H 12 O 12

  

  

Eksikler AI 4 C 3

Bileşiğin formülü AI C ’dür. ₄ ₃

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B)

2 2

Na H O X 1H

  2

NaOH

3 4 2

3X H PO  Y 3H O NaOH Na PO ₃ ₄

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A)

3 2 2

4NH 5O 4NO 6H O Isı 

Ekzotermik tepkimedir ısı verendir. Tepkime devamlı- lığı için sürekli ısı gerekmez. Toplam atom sayısı sabittir, korunur.

     

3 k k 2 g

KCIO Isı KCI 3O

  2

Endotermik bir tepkimedir. (Isı alan)

Toplam kütle ve atom sayısı korunur. Katı kütlesi girenlerde KCIO , ürünlerde KCI’dir. Zamanla azalır. ₃ Katı molekül sayısı girenlerde 1, ürünlerde de 1’dir.

2 2

4 4 2

5X 2MnO ^6H^5SO^ 2Mn^ 3H O

Kimyasal reaksiyonlarda toplam atom sayısı ve toplam yük korunur.

Girenlerde 1 tane S ve 3 tane oksijen eksiktir.

Toplam yük x 2 6   10 4

Girenlerde 10 yüke ihtiyaç var. 5X’te X’in yükü 2 olmalıdır.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Kağıdın yanması kimyasal olaydır.

-2 +6 -10 +4

+4 -6

(2)

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0161 SR ÇZM

Hal değişim olayları fizikseldir. Su buharının yoğunla- şarak sıvı hale geçmesi fizikseldir.

2 2 2

H 1O H O

2 

Kimyasal tepkimelerde toplam atom sayısı, toplam kütle ve atom cinsi korunur.

 k 2 g 

Au O tepkime vermez.

Altın yanıcı değildir.

Propan yanarken ısı açığa çıkar. Ekzotermiktir. Na oksijen ile tepkimeye girmiştir. Tepkimeye giren maddeler reaktiftir.

Tüm kimyasal tepkimelerde toplam kütle ve atom sayısı korunur. Toplam molekül sayısı korunmayabilir.

 k 3



3



2 2

Zn 2HNO Zn NO H

Tepkime denkleştiğinde girenlerin katsayıları toplamı 1 2 3  dür.

 

3 3 2 2

Pb 4HNO Pb NO 2X 2H O NO ₂ X’in formülü NO ’dir. ₂

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Petrolün damıtılması fizikseldir.

Sütün ekşimesi, yemeğin pişmesi ve besinlerin sindi- rimi kimyasaldır.

(3)

KİMYA FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0162 SR ÇZM

Kesik elmanın zamanla kararması kimyasal bir olay- dır.

Hal değişim olayları fizikseldir. Kaynama noktası da dolayısıyla fizikseldir.

Kimyasal özellik maddenin etkileştiği diğer maddeye, bulunulan koşula bağlıdır. Tepkime gerçekleşirken maddelerin kimyasal yapısı değişir.

Atomların diziliş ve düzenlerinin değişmesi dalton ve modern tepkime anlayışı için ortaktır.

Kimyasal reaksiyonlarda atomların çekirdek yapısı değişmez.

Kimyasal değişimlerde enerji değişimi fiziksele göre daha fazladır.

Kimyasal reaksiyonlarda kimyasal bağlar kırılır ve bağlar yeniden oluşur.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Na metalinin suda çözünmesi

CO gazının suda çözünmesi: Kimyasal, tuzun suda 2

çözünmesi fizikseldir.

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I. H SO₂ ₄2NaOHNa SO₂ ₄2H O₂

II. C H₃ ₆ 9O₂ 3CO₂ 3H O₂

2  

III. 1 ₂ ₂

CO O CO

2 

Toplam molekül sayısı II.tepkimede olur.

 

5 x 2 2 2 2

C H OH 6O y CO 4H O

O 2 O 12 O 2y O 4

H 2 x H 8

14 2y 4 2y 10

y 5

  

   

  

 



5 6

 

2 2 2 2

C H OH 6O 5CO 4H O I. X 6 ’dır.

II. y 5 tir tamsayıdır.

III. CO nin molekül sayısı 5₂  H O nun molekül sayısı 42  ’dür.

2 2 2

2X  11O  8CO  10H O

Eksikler O22 C 8 H20

O 4 O 16 O 10

H 20

C 8

  



8 20 4

C H O katsayı 1 olursa, katsayı 2 olursa C H O , ₄ ₁₀ ₂

 

4 8 2

C H OH dir.

3 3

1 9

2 3+3

1,5 1

Oksijen

2 x 8

x 6

 



Hidrojen

(4)

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0162 SR ÇZM

2 3 2 2

xNa CO  yHCI  zNaCI  kCO  mH O Na2x H Nay  Cz  Hk 2m

C x CI y CI z O 2k O m

O 3x

    



Girenlerdeki ve ürünlerdeki atom sayısı korunur.

Na 2x z

CI y z

C x k

 

4 2 2

3CH 8X3CO  8NO  10H O

C 3 C 3 N 8 H 20

H 12 O 6 O 8 O 10

   

Eksikler  H 8 N 8

O 24



8 8 24 3

H N O 8HNO

2 2 2

x O

y H

z CO



13. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) I. C H₂ ₄3O₂2CO₂2H O₂ II. CS₂3O₂CO₂2SO₂ III. C H OH 3O₂ ₅  ₂2CO₂3H O₂ IV. 2CO O ₂2CO₂

I, II ve III’te O ’nin katsayısı aynıdır. ₂

     

2 s 2 g 2 g

H O H 1O

 2

Tepkimesi ısı alan yani endotermik bir tepkimedir.

x y z 2 2 2

C H O  3O  zCO  tH O

C x O 6 C z H 2t

H y O 2z O t

O z

C x z O z 6 2z t

H y 2t

   

  



     

 

Yanma tepkimesidir.

Kimyasal tepkimelerde toplam yük daima korunur.

Kimyasal tepkimelerde: Girenlerin kimyasal özellikleri değişir. Atom sayısı ve cinsi korunur. Toplam madde sayısı korunmayabilir.

(5)

KİMYA FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0163 SR ÇZM

Kimyasal tepkimelerin başlaması için enerji gerekir.

Yavaş gerçekleşen olaylarda ısı alınıp verilebilir.

1.olay kimyasal, 2.olay fiziksel değişimdir. Açığa çıkan ısılar kimyasalda daha fazladır. Fiziksel olaylarda mo- leküller arası etkileşimler(bağlar) kopar. Kimyasal olaylarda atomlar arası molekül içi bağlar kırılır.

 k  s  g

Madde ısı verir.

X X X

Madde ısı alır.





 

III. ve IV. olaylar ekzotermiktir. Isı verendir.

İyonlaşma enerjisi endotermiktir, ısı alandır.

 ^g  ^g

Na IsıNa^ e^

Helyumun bileşik oluşturmaması, CO ’nin yanıcı ₂ olmaması asallık örnekleridir.

Asallık; bir maddenin başka bir madde ile tepkimeye girmemesidir.

3 2

CaCO  X CO CaO X 3C  Y CO CaO CaC ₂

2

 

2

Y 2H O  Z Ca OH CaC ₂ C H ₂ ₂

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Suyun elektrolizi kimyasal değişimdir.

 k  k  g

X Y Z

X elementi kesinlikle bileşiktir. İki farklı maddeye ay- rıştırmıştır.

Y ve Z elemente bileşikte olabilir.

 k 2 g  3 k 

CaO CO CaCO

Katı kütlesi başlangıçta varken sonradan artıyor.

2 2 4

X H O H SO SO 3

2 4 4

H SO Zn Y ZnSO H ₂

Tepkime ekzotermik (ısı veren) ise ısı ürünler tarafına yazılır.

IV III

Katı kütlesi

Zaman

(6)

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER 9 KMY 0163 SR ÇZM



3



2 3 2 k_{ }

KI Pb NO KNO PbI Tepkime denklemidir.

4 2 2 3 4

P aO 6H O bH PO

P 4 O 2a H 12 P b

O 6 H 3b

O 4b

P b 4

H 12 3b b 4

O 2a 6 4b

2a 6 4.4 2a 6 16

2a 10 a 5

  

   

 



 

  

  

 



14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) aXbY cZ

X molekülü Y ve Z’nin içerdiği bütün atomları içerir.

Kimyasal tepkimelerde atom sayısı ve cinsi korunur.

Y ve Z elementte bileşikte olabilir. Tepkimelerde mo- lekül sayısı korunadabilir korunmayadabilir.

a b c a b c

 

 

2

2 7 2 2

Cr O^ 8H^3H S2X 3S 7H O  -2 +8  +6 olmalıdır.

X ile gösterilen Cr’dur. Toplam yük korunmalıdır.

Girenlerde toplam yük +6, ürünlerde de aynı olmalıdır.

Bu yüzden 2X 6 ise X 3 değerlik almalıdır.

X’in formülü Cr^³’dür.

2 2 2

3 4 2

5SO^ 6H^2X5SO^ 2Mn^ 3H O -10 +6  -10+4

-4 -6

Girenlerde -2 yük eksiktir. 2X 2 ise X’in değerliği -1 olmalıdır.

X’in formülü MnO₄^’dir.

(7)

KİMYA MADDENİN HALLERİ 9 KMY 0171 SR ÇZM

En düzenli hal katı haldir. Gazlar ve sıvılar akışkandır.

Potansiyel enerjisi en yüksek olan hal gaz hal, en dü- şük olan hal katı haldir.

   

H O2 g H O k2

V V

Potansiyel Enerji H O₂ _{ }_g>Potansiyel Enerji H O₂ _{ }_k Molekül yapıları aynı çünkü kimyasal formülleri aynı- dır.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Maddenin en düzensiz hali gazdır.

Moleküller arası çekim kuvveti en fazla olan hal katı- dır.

Sıkıştırılamaz sıvıdır.

Katılar titreşim, sıvılar titreşim ve öteleme, gazlar brown hareketi yapar.

 g  s  k

X X X

3 ve 4 yönünde maddeler arası boşluk artacağından potansiyel enerji artar.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) XGaz

Y, Z’ye dönüşürken sistemin sıcaklığı artıyorsa ısı veren bir hal değişimi gerçekleşir.

 k  s  g

Endotermik Ekzotermik

Z Y X





 

Y X’e dönüşürken tanecikler arası boşluk artar.

Z Y’ye dönüşürken tanecikler arası çekim kuvveti azalır.

Z X’e dönüşürken düzensizlik artar, düzenlik azalır.

Doğal plazmaya örnek alev ve şimşek; yapay plazmaya örnek floresan lamba, neon lamba ve plazma TV verilebilir.

Oda sıcaklığında ya da daha düşük sıcaklıklarda plazma halinede rastlanır.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Bulut plazma değildir.

Yoğunluğu en küçük olan hal gaz haldir. Kinetik enerjisi en düşük olan hal katı haldir.

X Gaz

Y Katı Z Sıvı



Madde oda sıcaklığında da plazma halinde bulunabi- lir.

4 3

(8)

MADDENİN HALLERİ 9 KMY 0171 SR ÇZM

II.bölgede madde k s ya geçiyor. Hal değiştirirken potansiyel enerji değişir. k s ya geçerken sıcaklık sabit dolayısıyla kinetik enerji sabittir. Potansiyel enerji artar.

k EN(°C) s KN(°C) g

X -40 -30 70 135

Y -183 -15 -40 135

Z -40 42 128 135

Sıcaklık -40°C’den 135°C’ye çıkarıldığında X ve Z 2 kere hal değiştirir.

k EN s KN g

X -20 25 85

Y 0 25 100

Z 25 28 185

I. 25°C’de X Sıvı, Y  Sıvı, Z  Katıdır.

II. Y’nin sıvı olduğu sıcaklık aralığı 0-100 arasında Z katı ve sıvı halde olabilir.

k EN s KN

Z 0 28 100 185

III. 100°C’de XGaz Y Sıvı Gaz

Z Sıvı

 



Madde k EN s KN g

X -10 25 45

Y -80 -5 25

Z 25 28 110

Oda şartlarında XGaz Y Gaz Z Katı



Potansiyel enerjisi en büyük olan Y’dir. (Gaz)

Bir maddenin katı, sıvı, gaz hallerinde kimyasal formü- lü ve kimyasal özelliği değişmez. Tanecikler arası mesafe ve potansiyel enerji farklıdır.

katı EN sıvı KN gaz

X -17 25 74

Y 25 40 110

Z -3 25 69

X Sıvı Y Katı Z Sıvı



(9)

KİMYA MADDENİN HALLERİ 9 KMY 0172 SR ÇZM

Gazlar için genleşme katsayısı ayırt edici özellik de- ğildir. Çünkü hepsinin aynıdır 1

273’tür.

Gazlar konuldukları kabın hacmini kaplar. NO ’nin _{ }_g hacmi de H₂'nin hacmi de 10 litredir. Aynı kapta bulunan gazların sıcaklıkları dolayısıyla ortalama kinetik enerjileri eşittir.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Gazlar sıkıştırılabilir, yoğunlaşır.

Bütün maddeler genleşir. Ancak gazlar için ayırt edici değildir.

Gazlar bulundukları kabın her tarafına yayılır.

İdeal gazlar eşit sıcaklık artışında eşit oranda genle- şir.

Gazlar bulundukları kabın farklı noktalarına eşit ba- sınç uygular.

Gazların tanecikleri arasında büyük boşluklar vardır.

Yoğunlukları katı ve sıvılara göre oldukça düşüktür.

Ortalama kinetik enerjileri sıcaklığa bağlıdır.

Gazlar yüksek sıcaklık, düşük basınçta idealliğe yak- laşır.

Tanecikler arası mesafe azaldıkça gazlar ideal gazdan uzaklaşır.

Gerçekte ideal gaz yoktur.

Molekül kütlesi büyük olan gazlar ideallikten uzaklaşır.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) P(atm) t (°C)

X 2 27

Y 1 27

Z 1 54

Gazlar yüksek sıcaklık düşük basınçta idealliğe yakla- şır. Z>Y>X

Yüksek sıcaklık, düşük basınç düşük molekül ağırlığı olan gaz ideale daha yakındır.

2 A

H M 2 0,5atm ve 350°C’de ideale en yakın gazdır.

Düşük basıncı, yüksek sıcaklıkta gazlar ideale yakın- dır. 273°C’de 0,1 atm’de bu şartlar sağlandığı için

 ^g

He idealdir.

Düşük sıcaklıkta, düşük hacimde gazlar arasındaki çekim kuvveti artacağından H gaz ideallikten uzakla-₂ şır.

Aynı koşullarda M (Molekül kütlesi)’si en küçük olan _A gaz ideale en yakın gazdır. H M ’sı 2’dir. ₂ _A

İdeal gazlar birbirleriyle esnek çarpışma yapar. Aynı sıcaklıkta bulunan gazların ortalama kinetik enerjileri eşittir.

Gazlar brown hareketi (doğrusal ve zigzaklı) yapar.

Gazların hacmi, bulundukları kabın hacminin yanında ihmal edilir. Birbirleriyle ve kabın çeperiyle tam esnek çarpışma yaparlar.

İdeal gazlarda, moleküller arasındaki etkileşimler ihmal edilir. Kinetik teoriye göre aynı sıcaklıktaki tüm gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjileri aynıdır.

(10)

KİMYA MADDENİN HALLERİ 9 KMY 0173 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Gaz yasaları ideal gazlar içindir.

Sıkıştırılabilir. Molekül hacmi ihmal edilir. Moleküller arası etkileşim yok sayılır.

Gaz moleküllerin çarpışması hızlı ve esnektir. Gaz molekülleri arasındaki uzaklığın yanında moleküllerin hacmi ihmal edilebilir. Sürekli olarak hareket ederken birbirleriyle ve kalan çeperiyle çarpışırlar.

Yüksek sıcaklık ve düşük basınçta gazlar idealliğe yaklaşır. 2800°C sıcaklık yüksek, 0,01 atm düşük ba- sınçtır.

Aynı kaptaki tüm gazların herhangi bir andaki hızları eşit olmaz.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Kinetik enerji sıcaklıkla doğru orantılıdır.

İdeal gazlar konuldukları kabın her tarafına eşit basınç uygular.

Bir gazın ideallikten sapması molekül sayısı ile ilgili değildir.

İdealliğe yaklaşması için molekül kütlesi küçük ideallikten uzaklaşması için molekül kütlesi büyük olmalıdır.

CCI ve 4 C H ₃ ₈ M ’ları yüksektir. _A

Gazların molekül kütlesi arttıkça ideallikten uzaklaşır.

3 4

SO CH He 80 16 4

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Gerçek gazlar

– Molekül kütleleri azaldıkça – Sıcaklık arttıkça

– Basınç azaldıkça

– Tanecikler arası uzaklık arttıkça idealliğe yaklaşır.

3 2 2

NH H S O

Kaynama noktası düşük, kritik sıcaklığı yüksek olmalı bir maddenin soğutucu akışkan olabilmesi için basınç- la sıvılaştırılabilirken basınç kaldırıldığında genleşerek buhar haline geçmesi gerekir.

Sıkışma ve genleşme sırasında enerji kaybı en az olmalıdır.

Gerçek gaz olmalıdır.

Bir maddenin soğutucu akışkan olabilmesi için kaynama noktası düşük, kritik sıcaklığı yüksek, basınçla sıvılaştırılabilmelidir.

Soğutucu akışkan için kritik sıcaklık yüksek kaynama noktası düşük olmalıdır.

Kritik sıcaklığı yüksek, kaynama noktası düşük olan CCI F ’dir. 2 2

Çok enerji tüketme soğutucu akışkanların sahip olma- sı gereken özelliklerden değildir.

(11)

KİMYA KATILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0181 SR ÇZM

Katıların molar hacmi, sıvı ve gazlara göre daha azdır.

Kristal katılar iyonik kristal, moleküler kristal, kovalent kristaller, metalik kristal olarak dörde ayrılır.

Katı tanecikler arasındaki uzaklık azdır, çekim kuvvetleri fazladır. Titreşim hareketi yapar.

Düzenlidir. Yapıları tanecikleri bir arada tutan kuvvet- lerin cinsine bağlıdır.

Tanecikler arasında boşluk çok azdır. Ortalama kinetik enerjileri sıvı ve gazlara göre yüksek değildir.

Sıvıya dönüştürüldüğünde potansiyel enerji artar.

Isıtıldığında moleküller arası uzaklık artar. Sıcaklığı arttırıldığında kinetik enerji artar.

Katıların belirli bir şekil ve hacimleri vardır.

Belirli bir geometrik şekilleri olmayan katılara amorf katılar denir.

Amorf katılar belli bir sıcaklık aralığında yumuşar ve daha yüksek sıcaklıkta akıcı hale gelir. Erime sıcaklığı belirgin değildir.

9. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Amorf katılar elektrik akımını iletmez.

(a) Kuru buz (Katı CO ) – (III) Moleküler katı ₂ (b) Kireç (CaO) – (II) İyonik katı (c) Dondurma – (I) Amorf katı

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Mum amorf katıdır.

Camın taneciklerinin düzenli istiflenmemelerinden dolayı geometrik şekli bozuktur.

Plastik amorf katıdır belirli bir erime noktası yoktur.

Şeker moleküler kristaldir amorf katı değildir.

Cam amorf katıdır. Belirli bir erime noktası yoktur.

Tanecikleri gelişi güzel istiflenmiştir. Sert ve kırılgan- dır.

Kristal katıların belirgin geometrik şekilleri vardır, amorf katıların yoktur.

Amorf ve kristal katıların tanecikleri titreşim hareketi yapar.

(12)

KİMYA KATILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0182 SR ÇZM

Çinko kristal katıdır. Kristal katıların erime noktaları belirlidir.

Katı kristallerinin şekil ve büyüklüğü kristallenme sü- resi ve kristallenme şartlarına bağlıdır.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Şeker kristal katıdır.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Cam amorf katıdır.

İyonik kristaller kırılgandır darbelere karşı dayanıksız- dır.

Pozitif yüklü metal ile elektron denizi arasında oluşan güçlü elektrostatik çekmeler metalik katılarda oluşur.

İyonik katılarda anyon ve katyonların sayısı eşit olma- yabilir.

2

CaF2Ca^ 2F^

Katyon 1 tane, anyon 2 tanedir.

İyonik kristallerin erime noktaları yüksektir sıvı halde elektriği iletirler. Zıt yüklü iyonların elektrostatik çekim kuvveti ile birbirini çekmesi sonucu oluşur.

İyonik kristaller elektrikçe nötrdür. En düşük enerjili alacak şekilde istiflenmiştir. Katı halde iyonları elektri- ği iletmez.

10. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) LiCI  İyonik kristaldir

CO 2  Moleküler kristal Na  Metalik kristal Grafit  Kovalent kristal

SiO 2  Kovalent kristal

NaNO metal ile ametallerin oluşturduğu iyonik kris-3

taldir.

Kovalent kristaller en sağlam kristallerdir.

Moleküler kristallerin erime noktaları düşüktür.

Sert ve kırılgan yapılı iyonik kristallerdir. Kristal birim- leri kovalent bağlarla birbirine bağlanan kovalent kristallerdir.

Elektrostatik etkileşim iyonik kristallerde bulunur.

Moleküler kristallerde hidrojen bağı ve dipol – dipol etkileşimi vardır.

SiO 2  Kovanlent kristal NaCI  İyonik kristal Çay şekeri  Moleküler kristal

H O : Moleküler kristal 2

I : Moleküler kristal 2

CaO : İyonik kristal

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Cam : Amorf kristal Na : Metalik kristal Grafit : Kovalent kristal

CO : 2 Moleküler kristal CaCO : 3 İyonik kristal

(13)

KİMYA KATILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0183 SR ÇZM

Sert, su içinde çözünmeyen, ağ örgülü yapıya sahip olan kovalent kristaldir.

İyonik kristaller sert ve kırılgandır. Kuvvet etkisi ile şekillendirilemez.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Elmas kovalent kristaldir.

^grafit

C : Kovalent kristal SiO : Kovalent kristal 2

4 2

CuSO .5H O : İyonik kristaldir.

I. X maddesi elmas, Y maddesi grafittir.

II. Elmas ve grafit kovalent kristaldir.

III. Atomlar arasında kovalent bağlar vardır.

Elmas ve grafittin kristal şekilleri farklıdır. Kovalent kristaldir.

Elmasın erime noktası grafitinkinden yüksektir.

Elmas kristalinde karbon atomları kovalent bağlarla bağlanmıştır.

Metalik kristaller tel ve levha haline getirilebilir. Isı ve elektriği iletir. Değerlik e^ sayısı yani grubu arttıkça çap küçülür, erime noktası artar.

Metalik kristallerde grup numarası yani değerlik e^ sayısı arttıkça çap küçülür erime noktası artar.

İyonik ve metalik kristaller için; aynı ortamda erime sıcaklıkları yüksek, sıvı halde elektrik akımını iletmele- ri ortak özelliktir.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Fe metali; Metalik kristaldir.

CaCI 2  İyonik kristal Grafit  Kovalent kristal Naftalin  Moleküler kristal

CO 2  Moleküler kristal 12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

SiO2 Kovalent bağ vardır.

SiO kovalent kristaldir. 2

CuSO : İyonik kristal 4 6 12 6

C H O : Moleküler kristal HCI : Moleküler kristal

Glikoz



C H O kovalent bağlı bir bileşiktir ve mole-_{6 12} ₆



küler katıdır. Kovalent katı 4A grubuna has bir sınıf- landırmadır.

elmas

C , C_grafit, SiO gibi ₂

Molekülleri arasındaki etkin kuvvet london ise kovalent bağlı bir moleküldür ve moleküler kristaldir.

Şekerin kaynama noktası iyottan yüksek olduğu için madde katı iyottur.

6 12 6

C H O : Moleküler kristal (Hidrojen bağı) H O : Moleküler kristal (Hidrojen bağı) 2

CO : Moleküler kristal (London kuvveti) 2 6 12 6

C H O Hidrojen bağları sayısı H O dakinden daha ₂ fazladır. Bu yüzden erime noktası daha yüksektir.

London kuvvetleri zayıf etkileşimdir.

6 12 6 2 2

C H O H O CO

(14)

KİMYA SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0191 SR ÇZM

Sıvılar titreşim ve öteleme hareketi yapar.

Sıvıların belirli şekilleri yok, konuldukları kabın şeklini alırlar. Sıkıştırılamazlar.

Belirli bir hacimleri vardır.

Taneciklerin gelişigüzel(serbest) hareket etmesi gaz- ların özelliğidir.

Akışkan olmaları titreşim ve öteleme hareketi yapması gaz ve sıvılar için ortaktır.

Bulundukları ortamda yayılmaları, kabın şeklini alma ve akışkan olma sıvı ve gazlar için ortak özelliktir.

Sıcaklık ile kinetik enerji doğru orantılıdır. Sıcaklık düşürülürse ortalama kinetik enerji azalır. Brown hareketi yaparlar. Sıcaklık düşürüldüğünde gaz tanecikleri birbirine yaklaşır moleküller arası çekim kuvveti artar.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) X  katıdır.

Y  sıvı ya da gazdır.

Y fazında moleküller arası bağlar X fazına göre daha zayıftır.

X fazının kinetik enerjisi daha düşüktür.

Y fazında madde titreşim, öteleme ya da dönme hareketi yapar.

Üç örnekte suyun yüzey gerilimi ile ilgilidir.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Üç örnekte yüzey gerilimi ile ilgilidir.

Moleküller arası çekim kuvvetine bağlıdır. Sıvı yüze- yindeki moleküllerin dengelenmemiş net bir kuvvetle içe doğru çekilmesi sonucunda oluşur. Birimi

j / m ’dir. 2

10. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Sıcaklık arttıkça yüzey gerilimi azalır.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Civa Gliserin Etanol 

Oda sıcaklığındaki yüzey gerilimleri

Moleküller arası çekim kuvveti yüzey gerilimi ile doğru orantılıdır.

Yüzey gerilimi Civa Etanol Çekim kuvveti Civa Etanol

Yüzey gerilimi sıcaklık ile ters orantılıdır.

Yüzey gerilimi sıvılar için ayırt edicidir.

Sıvı damlalarının küresel olması yüzey gerilimi ile açıklanır. Sıcaklıkla değişir. Farklı sıvıların aynı sıcak- lıktaki yüzey gerilimleri farklıdır. Ayrıt edicidir.

Sıvıların yüzey gerilimi sıcaklıkla ters moleküller arası çekim kuvvetleri ile doğru orantılıdır.

III I II 

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) 20°C’de Civa H O CCI ₂  ₄

Mol kütleleri büyük olanın yüzey gerilimi büyük olma- mıştır.

4 2

Hg : 200, CCI : 152, H O : 18

Moleküller arası bağlar güçlendikçe yüzey gerilimi artar.

Suda batmadan yüzen toplu iğne cıvada da yüzer.

Hidrojen bağı  Apolar molekül mol kütlesi yüksek  Apolar molekül mol kütlesi düşük

ZY X

(15)

KİMYA SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0192 SR ÇZM

Sıvı molekülleri ile kap çeperleri arasındaki çekim kuvveti Adhezyon kuvvetleri, bir sıvının yüzeyini belli miktarda arttırmak için gereken enerji miktarına yüzey gerilimi, sıvı moleküllerini bir arada tutan kuvvetlere Kohezyon kuvvetleri denir.

Sıvı molekülleri ile kap çeperleri arasındaki çekim Adhezyondur.

Adhezyon kuvvetleri > Kohezyon kuvvetleri Sıvı temas yüzeyi ıslatır.

Kohezyon kuvvetleri > Adhezyon kuvvetleri Sıvı damla şeklini korur.

Yüzeyi ıslatmaz.

A sıvısının Adhezyon kuvvetleri > Kohezyon kuvveti B sıvısının Kohezyon kuvvetleri > Adhezyon kuvveti A sıvısı camı ıslatır, B sıvı damla şeklini korur.

Y’ nin kohezyon kuvvetleri > X

Z sıvısı kılcal tüpte X sıvısından daha çok yükseliyor- sa adhezyon kuvvetleri daha yüksek, kohezyon kuvvetleri daha düşüktür.

X>Z

Y>X>Z Kohezyon kuvvetleri sıralaması

X sıvısının Adhezyon kuvvetleri > Kohezyon kuvvetleri

Sıvı kılcal boruda yükselirken çap küçüldükçe daha çok yükselir. Sıvılar için ayırt edicidir.

I. ve II.boruda

Adhezyon>Kohezyon

III.boruda

Kohezyon>Adhezyon

III>I=II Sıvı

X

Y

X

Y

(16)

SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0192 SR ÇZM

Adhezyon kuvvetlerinin kohezyon kuvvetlerinden büyük olduğu durumlarda sıvı bulunduğu yüzeye ince film şeridi şeklinde yayılarak yüzeyi ıslatırlar.

X ve Y sıvıları kılcal cam boruda yükselirken camı ıslatır. Adhezyon kuvvetleri daha yüksektir. Z ve T de kohezyon kuvvetleri büyüktür.

Sivrisineğin, su örümceğinin suyun üzerinde batma- dan kalabilmesi yüzey gerilimi ile ilgilidir.

Kaynama noktası büyük olan sıvılarda tanecikler arası çekim kuvveti yüksek, dolayısıyla yüzey gerilimleri de büyüktür.

Sıcaklık arttırılırsa sıvının yüzey gerilimi azalır. Yüzey aktif maddeler sıvının yüzey gerilimini azaltır.

Kohezyon kuvvetleri büyük olan sıvıların yüzey gerilimleri daha büyüktür. Sabun ve deterjanlar suyun yü- zey gerilimini düşürürler.

Çözücülerin yüzey gerilimini düşüren maddelere yü- zey aktif maddeler denir.

Sıcaklık azaltılırsa suyun yüzey gerilimi artar.

Suyun yüzey gerilimini düşüren durumlarda iğne ba- tabilir.

Sıcaklık arttırılırsa, suya deterjan ekleme suya benzin ekleme durumunda suyun yüzey gerilimi düşer.

Tablodaki verilere bakıldığında X ve Y sıvılarının sıcaklıkları arttırıldığında yüzey gerilimleri azalır.

Çekim kuvvetleri sıvıların yüzey gerilimi doğru orantı- lıdır. Y’ nin molekülleri arasındaki çekim kuvvetleri daha küçüktür.

30°C X>Y

(17)

KİMYA SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0193 SR ÇZM

Yüzey gerilimi sıcaklıkla ters, moleküller arası çekim kuvvetleri ile doğru orantılıdır.

25°C’ de gliserin yüzey gerilimi en yüksektir.

Sıvının yüzey gerilimini yüzey inaktif madde eklenme- si değiştirmez.

Sıvıların viskozitesi sıcaklık arttıkça azalır.

Sıvıların akmaya karşı gösterdikleri dirençtir. Birimi Paskal.saniyedir.

Sıcaklık, molekül şekil ve büyüklüğü, kohezyon kuvvetleri sıvıların viskozitesini etkiler.

Sıvıların viskozitesi molekülleri arası çekim kuvveti arttıkça artar.

Sıvıların viskozitesi moleküller arası çekim kuvveti, molekül boyutu ve molekül doğrusallığı arttıkça artar, sıcaklık arttıkça azalır.

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Maddelerin viskoziteleri Ekmek hamuru>Bal>Su

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Sıvıların viskoziteleri I>III>II

Moleküller arası çekim kuvvetleri I>III>II Akışkanlıkları II>III>I

Sıcaklık arttırılırsa sıvıların viskoziteleri düşer.

25°C’ de moleküller arası çekim kuvveti

3 2 2 3 3 3

CH CH CH CH CH CH CH CH 3

Sıvıların viskoziteleri büyüdükçe akış hızları azalır.

Moleküller arası çekim kuvveti arttıkça viskozite artar, yüzey gerilimi de artar.

Sıvıların viskozitesi moleküller arası çekim kuvvetine, molekülün polar yapıya sahip olmasına moleküller arası hidrojen bağları içermesine bağlıdır.

(18)

SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ 9 KMY 0193 SR ÇZM

12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Viskozite Gliserin>Etanol>Aseton

Moleküller arası kuvvet Gliserin>Etanol>Aseton Viskozitesi gliserinin büyük olduğu için akış hızı en azdır.

Gliserinde bulunan hidrojen bağları etanol’ den daha fazladır.

Tereyağının ısıtılarak ekmeğe sürülmesi, yolların asfaltlanması sırasında ziftin ısıtılması, boyalara su ve tiner ilave edilmesi viskozitenin günlük yaşamdaki uy- gulamalarına örnek verilebilir.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Viskoziteleri II>I>III

Akışkanlık III>I>II

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Sıvıların akışkanlığı sıcaklıkla artar.

Viskozitesi küçük olan sıvıların akışkanlığı büyüktür.

Molekülleri büyük ve doğrusal olan sıvıların akışkanlı- ğı düşüktür.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) 40°C’ de viskozitesi en düşük olan X’ tir.

30°C’ de X ve Z’ nin viskozitesi eşittir.

10°C’ de Y ve Z’ nin akış hızı yüksek Viskozitesi X’ in viskozitesinden düşüktür.

(19)

KİMYA HAL DEĞİŞİMLERİ 9 KMY 0201 SR ÇZM

(k ) (g)

X X Süblimleşme

(s) (g)

X X Buharlaşma

(g) (s)

X X Yoğunlaşma

4 numaralı değişim yoğuşma ise Z , X , Y ’ dır. _(g) _(s) _{(k )} 2 numaralı değişim erimedir. Madde ısı alır.

k EN s KN g

X 15 20 168

Y 0 20 100

Z -10 20 83

I. Üçü de 20°C’ de sıvıdır.

II. 83°C’ de XSıvı Y Sıvı

Z s g



  Üçü de gaz olmaz.

III. Y’ nin gaz olduğu sıcaklık en düşük 83’te X sıvıdır.

k EN s KN g

X 25 73 216

Y -10 25 76

Z -183 -168 25

I. Oda sıcaklığı yani 25°C’ de X k

Y s

Z g



II. Y’ nin sıvı olduğu sıcaklıkta -10 ile 75°C arasında Z gaz haldedir.

III. 230°C’ de X ve Z gazdır. Gazlar daima homojen karışım oluşturur.

II.Zaman aralığında X k – s halde bulunur.

I. ve III. bölgelerde maddenin sıcaklığı azalıyor bu yüzden kinetik enerjide azalır.

k

I II III k – s s 98

Zaman(dk) Sıcaklık

Ig II

III IV g – s

s

s – k k V 110

125

75 30

Zaman(dk) Sıcaklık(°C)

X(s)

Z(g)

Y(k)

2 4

(20)

HAL DEĞİŞİMLERİ 9 KMY 0201 SR ÇZM

X maddesi hal değiştiriyor donuyor. Y maddesi ısı alıyor.

X maddesi hal değiştirip ısınmış, erimiş ya da kayna- mıştır.

Y ısı vermiştir.

t sıcaklığında X ve Y’ nin fiziksel halleri için kesin bir 2

şey söylenemez.

(g) (s) (k )

X Y Z

I’ de madde X_(g)Y_(s) hale geçiyor dışarıya ısı verir, yoğunlaşıyor.

k EN s KN g

X 0 240 645 2430

Y -114 0 78 240

Z -40 0 240 358

Y  1 kez hal değiştirir.

Z  sıvıdır. Hal değiştirmez.

Maddelerde katı halden gaz hale doğru gidildikçe genellikle hacim artar yoğunluk azalır.

Yani gaz halinin yoğunluğu katı ve sıvı halden daha azdır.

I

(21)

KİMYA HAL DEĞİŞİMLERİ 9 KMY 0202 SR ÇZM

Herhangi bir maddenin sıvı hali öteleme yani yer de- ğiştirme kabiliyetine sahiptir. Yer değiştirme hareketi ise maddeye akışkanlık özelliği kazandırır.

Maddenin katı halinde tanecikler birbirine çok yakın olduğu için, taneciklerin hareket kabiliyeti sınırlıdır.

Sadece titreşim hareketi yapabilirler.

Yer değiştirme hareketi yapamadıkları için akışkan özelliğe sahip değillerdir.

Tanecikler birbirleriyle temas edecek kadar yakın olduğu için sıkıştırılamazlar.

En düşük enerjili fiziksel haldir.

Maddenin genelde en yoğun fiziksel halidir. (Bazı özel maddelerde sıvı hal katı halden yoğun olabilir.)

Deodorantlar; sıkıştırılıp, yoğunlaştırılmış gazlar ve sıvıdan oluşan karışımlardır.

Kırağı oluşumu; maddenin geri süblimleşmesi yani gazdan katı hale geçmesidir.

Soğutucu akışkanlar; sıkıştırılıp, sıvılaştırılmış gazlar- dır.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Camın buğulanması;

Havadaki nemin (gaz) soğuk tabakaya (cam) temas ederek yoğunlaşmasıdır.

Yerlerin ıslatılıp, ortamın serinletilmesi işleminde; su ortamın ısısını emerek buharlaşır. Isısını kaybeden ortamın sıcaklığı düşer.

Ateşi çıkan bir insanın ateşini düşürmek için ıslak havlu kullanılması işleminde; ıslak havludaki su insa- nın vücut ısısını emerek buharlaşır ve ısı kaybeden insanın sıcaklığı (ateşi) kısmen düşer.

Plazma hali; maddenin yüksek enerjili, iyonlaşmış gaz hali olarak tanımlanabilir.

Bu yüzden yoğunluğu katı ve sıvı hallerine göre daha azdır.

Gazların birim kütlesinin hacmi katı ve sıvı hallerinden fazladır.

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Kolonyanın serinlik vermesi,

Buharlaşan kolonya (alkol – su) insanın ısısını emer ve sıcaklığını düşürür.

Sıvı  Gaz Çiğ oluşumu,

Madde gaz halden sıvı hale geçer.

Naftalinin kötü kokuları bastırması,

Naftalin süblimleşebilen aromatik (kokulu) bir bileşiktir.

Süblimleştikçe ortama yayılır ve keskin kokusu ile di- ğer kokuları bastırır.

Katı  Gaz

Gazların hepsi aktif değildir. Özellikle soygazlar, asal- dır ve kolay kolay tepkime vermezler.

Madde sıvı halden katı hale geçerken genelde hacmi azalır. (Bazı özel maddelerde, hacim artış gösterebi- lir.) Buda yoğunluğun artmasına sebep olur.

Fiziksel ve kimyasal tepkimelerde kütle daima korunur.

Maddeler aldıkları ısıyla sıcaklıklarını yükseltirler. Bu sıcaklık yükselmesinin miktarı maddenin cinsiyle ve kütlesiyle ilişkilidir.



^{Q m.c. t} 



Verilen örneklerde maddelerin cinsi aynı ancak kütle- leri farklıdır. Bu da kütleleri farklıdır. Bu da kapların son sıcaklıklarının farklı olmasına sebep olur.

 Plazma TV

 Florosan Lamba

 Neon Lamba

Soğuk plazma örnekleridir.

 Kibrit alevi

 Yıldırım

 Güneş

Sıcak plazma örnekleridir.

 Kaplıca suları

Sıcaktır ancak plazma halde değildir.

(22)

KİMYA HAL DEĞİŞİMLERİ 9 KMY 0203 SR ÇZM

Bir madde ısı alıp gaz hale geçince ve gaz halin sı- caklığı artınca enerjiside artar.

I. Bölge en düşük enerjili,

V. Bölge ise en yüksek enerjili bölgedir.

Saf maddeler ısıtıldıklarında, sıcaklıklarını yani ortama kinetik enerjilerini arttırdıkları bölgelerde homojen- dir.

a, c, e

Sıcaklığın sabit kaldığı bölgelerde ise hal değiştiriliyor- lardır. Maddeler bu bölgelerde en az iki fiziksel halde birden bulundukları için heterojen görünümlüdürler.

Bir kimyasal tepkime gerçekleşirken önce ortamdaki reaktifler arasındaki tanecikler arası etkileşimler zayıf- lar ya da kopar. (Fiziksel ve/veya kimyasal bağlar). Bu basamak enerji gerektiren bir basamaktır. Sonra farklı reaktifler bir araya gelerek yeni bağlar meydana geti- rir. Bu basamak ise ekzotermiktir. Enerji açığa çıkar.

Plazma halde tanecikler gaz ve iyon halde olduğu için, tepkime vermek için çok fazla enerjiye ihtiyaç duy- maz. Çünkü tanecikler arası etkileşim gaz halden ötü- rü azdır. Bu yüzden genelde plazma ortamında tepki- meler daha hızlı gerçekleşir.

I. Belirli bir kütleye sahip olan fiziksel haller, Katı, Sıvı, Gaz

II. Akışkan haller, Sıvı, Gaz

III. Sıkıştırılabilen haller, Gaz

I. Kuru buz katı karbondioksittir



CO . Normal 2



koşullarda gaz halde bulunan bu madde ortamdan sağlayabileceği her ısıyı emerek gaz hale geçer.

Dondurmaya alacak enerji kalmadığı için, dondurma erimeden kalır.

II. Naftalin süblimleşen bir katıdır. Naftalin topları gaz hale geçtiği için bir süre sonra katı miktarı azalır.

III. Su donarken hacmi artan bir maddedir. Bu yüzden buzluğa atılıp katılaştığında hacmi cam şişenin hacmine sığmaz ve cam şişeyi patlatır. Bu olay donmadır. Süblimleşmeyle alakası yoktur.

 Saf bir katı ısıtıldığında genellikle ilk hal değişim sıcaklığı erime noktası, ikinci hal değişim sıcaklığı ise kaynama noktasıdır.

Erime noktası  X Kaynama noktası  Y

 t₂t₃ zaman aralığında madde ısınmaktadır.

Sıcaklığı arttığı için ortalama kinetik enerjisi de artar. Ancak hal değişimi olmadığı için potansiyel enerjisinde herhangi bir değişiklik meydana gel- mez.

 t zamanından sonra madde gaz halindedir ve ₄ sıkıştırılabilir.

 t zamanından itibaren madde sıvılaşır, öteleme ₁ hareketi yapabilir hale gelir. Bu da maddeye akış- kanlık kazandırır.

(23)

HAL DEĞİŞİMLERİ 9 KMY 0203 SR ÇZM

 Çiğ oluşumu,

Gaz  Sıvı (Ekzotermik)

 Camın buğulanması, Gaz  Sıvı (Ekzotermik)

 Üzerinden araba geçen karın erimesi, (Basınç etkisi ile erime)

Katı  Sıvı (Endotermik)

 Kuru buz oluşumu, Gaz  Katı (Ekzotermik)

 Yağmur yağması, Gaz  Sıvı (Ekzotermik)

Hal değişimi fiziksel bir olaydır ve tanecik molekül yapısı korunur.

 Çamaşırın kuruması,

Islaklığa neden olan suyun buharlaşması olayıdır.

 Tuz gölünde yazın tuzluluk oranının artması, Yazın sıcaklık yüksek olduğu için buharlaşma fazladır. Su miktarı azaldığı için tuz oranı artış gös- terir.

 Kolonya'nın kokusunun odaya yayılması,

Maddelerin kokusunu alabilmemiz için bu maddelerin gaz moleküllerinin burun reseptörlerine ulaş- ması gerekir. Kolonya alkol – su karışımıdır. Bu- harlaşarak bu maddenin molekülleri odaya yayılır.

Dolayısıyla kokusu odanın her yerinden hissedilir.

 Sabit sıcaklıkta süblimleşen maddelerde Düzen- sizlik ve Potansiyel enerji / Hacim artar.

 Plazma hali Nötral / İyonize yapıdadır.

 ^Erime

Donma

KatıSıvı

 Erime sonucu madde sıvılaşır, akışkanlık kazanır.

 Donma sonucu maddenin tanecikleri birbirine yaklaşır ve daha düzenli hale geçer. Bu da genel de maddenin hacminde azalmaya sebep olur. (Su, antimon, bizmut hariç)

(24)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0211 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) X  k g Süblimleşen katıdır.

Y  s g Kaynamakta olan bir sıvıdır.

Z g Molekülleri arasındaki çekim kuvveti X ve Y’ den az olan maddedir.

Buharlaşma sıvının yüzeyinde, kaynama sıvının her tarafında olur.

Sıcaklık, rüzgar, yüzey alanı arttırılırsa sıvının buhar- laşma hızı artar.

Buharlaşma hızı madde miktarına bağlı değildir.

Geniş bir kasede bulunan suyun bardaktaki sudan daha çabuk buharlaşması yüzey alanına bağlıdır.

Buharlaşma hızı maddenin cinsi ve sıcaklığa bağlıdır.

Miktara bağlı değildir.

I > II > III 40° C 20°C 20°C Su Su Zeytinyağı

Buharlaşma hızı; maddenin cinsi, sıcaklık ve yüzey genişliğine bağlıdır. Madde miktarına bağlı değildir.

I ve II saf su buharlaşma hızları aynıdır.

III  %’luk şekerli su

IV  %’luk şekerli su

III.kaptaki yüzey genişliği daha fazladır.

I=II>III>IV

Şekerli suda tanecikler arası çekim kuvveti daha faz- ladır. Buharlaşma hızı saf sudan daha düşüktür.

Bir süre sonra X sıvısının kütlesi Y’ den daha az ol- ması X’ in buharlaşma hızının(uçuculuk) daha fazla olduğunu gösterir.

Tanecikler arası çekim kuvveti uçuculuk ile ters orantı- lıdır.

X’ in uçuculuğu daha fazla olması moleküller arası çekim kuvvetinin az olduğunu gösterir.

X ve Y sıvılarının bulunduğu kaplarda buharlaşan sıvıların miktarları eşittir. Uçuculukları arasında bir kı- yaslama yapılamaz.

X sıvısının daha önce biteceği yorumu yapılır.

Y sıvısının tanecikleri arasındaki çekim kuvveti X’ ten büyükse, X’ in uçuculuğu yani buharlaşma hızı daha fazladır.

(25)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0211 SR ÇZM

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Tanecikler arası çekim kuvveti arttıkça;

Uçuculuk(buharlaşma hızı) azalır, buharlaşma ısısı artar.

Buharlaşma ısısı YX Z Buharlaşma hızı ZX Y Uçuculuk ZX Y Moleküller arası çekim kuvveti Y>X>Z

Aynı ortamda bulunan sıvıların buharlaşma hızının sürekli olarak artması için verilen şıklarda yüzey ge- nişliği sürekli artan d şıkkındaki saf sudur.

Dış basınç arttıkça buharlaşma hızı azalır. Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı artar.

I. 25°C’ de safsu(Mudanya) II. 25°C’ de safsu(Uludağ) III. 20°C’ de safsu(Mudanya)

Deniz seviyesi  Mudanya dış basınç daha yüksek.

Dağın seviyesi  Uludağ dış basınç daha düşük.

II>I>III

I. Buharlaşma hızı II>I (Yüzey genişliği)

II. Birim zamanda birim yüzeyden gaz fazına geçen molekül sayısı I II 'dir.

III. Tanecikler arası çekim kuvveti I=II’ dir.

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Y daha uçucudur. X ve Y farklı sıvılardır.

(26)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0212 SR ÇZM

Sıvının uçuculuğu, sıcaklık, safsızlık ve sıvının yüzey genişliği hem buhar basıncını hem de buharlaşma hı- zını etkiler.

Buharlaşma sıcaklık artarsa artar, sıvı yüzeyine bağlı- dır.

Kaynama; dış basınç, maddenin cinsi ve safsızlığa bağlıdır.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Kaynama noktası Y>Z>X Buhar basıncı X>Z>Y

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Kaynama noktası Y>X

I. Aynı ortamda kaynama anında buhar basınçları birbirine eşittir.

II. Aynı sıcaklıkta buhar basıncı X>Y III. Tanecikleri arasındaki çekim kuvveti Y>X

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E)

Kaynama noktası ZX Y

Buhar basıncı YX Z

Tanecikler arası çekim kuvveti ZX Y 1atm’de X’ in kaynama noktası 63°C ise 20°C’ de buhar basıncı 1atm’den düşüktür.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Kaynama sıcaklığı Su>Kloroform

Buharlaşma hızı maddenin cinsi ve sıcaklığa bağlıdır.

Miktara bağlı değildir.

I>II>III

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I. 30°C’ de X Katı

Y Katı Z Sıvı Sadece Z sıvı haldedir.

II. Moleküller arası çekim, erime ve kaynama noktası büyük olan X’ in Y’ den büyüktür.

III. Erime noktası X>Y>Z Kaynama noktası X>Y>Z Buhar basıncı Z>Y>X

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Kaynama noktaları Y>X

I. 25°C’ deki buhar basınçları X>Y’ dir.

II. Aynı basınçta kaynama anında buhar basınçları aynıdır.

III. Buhar basınçları eşit iken sıcaklıkları farklıdır.

50°C  X, 85°C  Y

9. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) 65°C

H O2

P  60mmHg

H O2

P 240

Suyun kısmi buhar basıncı

Bağıl nem .100

Suyun denge buhar basıncı Bağıl nem 60 .100

240 Bağıl nem 25



(27)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0212 SR ÇZM

2

H O

Suyun kısmi buhar basıncı

Bağıl nem .100

Suyun denge buhar basıncı

40 P .100

50

P 20



 

 

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Suyun kısmi buhar basıncı

Bağıl nem .100

% 11,9.100 23,8

% 50



12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Suyun kısmi buhar basıncı

Bağıl nem .100

% 15,9.100 31,8

% 50



Bağıl nem ile sıcaklığın yüksek olduğu durumlarda hissedilen sıcaklık yüksektir. Bağıl nem %75, sıcaklık 40°C’ de hissedilen sıcaklık yüksektir.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Uçuculuk X>Y>Z

I. Kaynama noktası Z>Y>X

II. Aynı ortamda kaynayan sıvıların buhar basınçları aynıdır.

III. Buharlaşma hızları X>Y>Z

Birim uzunluktaki yüzeye etki eden kuvvete yüzey gerilimi denir. Sıcaklık arttıkça azalır. Basınca bağlı değildir.

.

(28)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0213 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Buharlaşma hızı YX Kaynama noktaları XY Denge buhar basıncı YX

Kaynama anında sıcaklık değerleri aynı ise aynı ortamda bulunduklarında X’ in kaynama noktası Y’ den yüksek olur.

Kaynama noktası XY

Uçuculuk YX

Buhar basıncı (Aynı sıcaklıkta)

YX

Aynı ortamda kaynama anında buhar basıncı birbirine eşittir.

Denge buhar basıncı Eter>Etil alkol>Su Moleküller arası çekim kuvveti Su>Alkol>Eter Buharlaşma hızı Eter>Alkol>Su

250mmHg dış basınçta etil alkolün kaynama noktası 50°C’ dir.

Bağıl nem, havanın su buharına doymuşluğunun ölçüsüdür. Su buharı doygunluk noktasında vardır.

Sıcaklık düşerse yağış başlar. Buhar yoğunlaşır.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Buhar basıncı YX Z Kaynama noktası ZX Y Buharlaşma hızı YX Z

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) I. Kaynama noktası Y>X II. Uçuculuk X>Y

III. Aynı ortamda kaynama anında, buhar basınçları eşittir.

 Sıvıların özkütleleri gaz hallerinden fazladır, katı hallerindense genelde azdır.

 Su antimon, bizmut gibi katısı sıvısında yüzen maddelerin sıvılarının özkütlesi katılarından fazla- dır.

 Sıvılar titreşim ve öteleme hareketi yaparlar, dön- me hareketi yapmazlar.

Moleküller arası çekim kuvvetleri X>Y ise buharlaşma hızı Y>X

X’ in sıcaklığı arttırılırsa buharlaşma hızı eşitlenebilir.

Y’ nin içine tuz eklenirse uçuculuk azalır. Buharlaşma hızları eşitlenebilir.

 Sıvılara uçucu olmayan bir katı ilave edildiğinde kaynama noktası yükselir.

 Yükselme miktarı çözünen katının derişimi ile doğru orantılı olarak değişir.

 Dış basınçtaki artış kaynama noktasını yükseltir.

Bu durumda kaynama noktası;

III. Çözelti I. Çözelti II. Çözelti 1atm

%10

 

 

 

>

^{0,5 atm}

%10

 

 

 

>

^{0,5 atm}

%5

 

 

 

şeklinde sıralanır.

X(s)

Y(s)

1500m

(29)

KİMYA ERİME, KAYNAMA NOKTASI VE BUHAR BASINCI 9 KMY 0213 SR ÇZM

Farklı sıvıların kaynama noktaları kıyaslanırken buhar- laşmalarından yararlanılır. Aynı sıcaklıkta buharlaşma miktarı fazla olan sıvı dış basınç değerine daha çabuk ulaşacağı için daha çabuk kaynar.

X 70 C^o 'de 600 mmHg ise,

90 Co 'de Buhar basıncı 600 mmHg'dan fazladır.

Y 90 C^o 'de 600 mmHg Z 90 C^o 'de 450 mmHg

Bu durumda

90 Co 'de Buhar Basıncı,

XY ise sıvıların kaynama noktaları, Z Y XZ   şeklindedir.

(Buhar basıncı ve buharlaşma ile kaynama noktası ters orantılıdır)

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Normal erime

noktası

Normal kaynama noktası

X 0 100

Y -114 0 78 100

Z -38 0 100 352

X’ in sıvı olduğu 0 – 100°C aralığında Z sıvıdır. Y gazdır

I. grafikte hal değişiminde sıcaklık artmaktadır. Bu durumda katı – sıvı çözelti oluşmuştur. (Tuzlu su, şe- kerli su)

II. grafikte kaynama noktası artmıştır ve sıvı sabit sıcaklıkta kaynamaktadır. Yani dış basınç artmıştır.

I ve II. madde saf maddedir ve II. maddenin kaynama noktası I. maddeden fazladır.

III. madde kaynarken sıcaklığı artmaya devam etmiş- tir. Yani katı – sıvı çözeltidir.

I. Etil alkol II. Su III. Tuzlu su

suyun kısmi buhar basıncı

Bağıl nem .100

suyun denge buhar basıncı



%20 X .100

400 X 80



 Aynı madde için dış basınç azaldıkça kaynama noktası düşer. Bu yüzden 1200 metredeki suyun kaynama noktası daha düşüktür.

 Deniz seviyesindeki suyun hem kaynama noktası yüksek hemde başlangıç sıcaklığı düşüktür. Bu yüzden kaynaması için daha fazla ısı ve zaman gerekir.

 Saf maddeler kaynarken sıcaklıkları ve ortalama kinetik enerjileri sabittir.