TÜRKİYE DE UYGULANAN TARIM VE GIDA POLİTİKALARI VE ETKİLERİ

(1)

TÜRKİYE’DE UYGULANAN

TARIM VE GIDA POLİTİKALARI VE ETKİLERİ

Prof. D r. Mehmet BOZOĞLU

(2)

1923-1963 DÖNEMİ TARIM POLİTİKALARI

ETKİLERİ VE

(3)

CUMHURİYET ÖNCESİNDE TARIM SEKTÖRÜ

o

Devletin yönetiminde suiistimallere bağlı otorite zayıflığı

o

Tımar ve zeamet sisteminin bozulması,

o

Aşar vergisinin ağırlaşması ve vergilerin şahıslara ihalesi,

o

Tarım ürünleri alıcılarının tekel oluşturması,

o

Çiftçilerin angarya işlerde (yol yapımı, erzak taşıma vb) zorla çalıştırılması,

o

Kredinin yetersiz olması,

o

İç ve dış gümrüklerin ağırlaşması,

o

Kıtlıkların yaşanması

o

Yolların yetersiz olması,

o

I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı

o

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin ilan edilmesi

(4)

1913- Osmanlı’da tarıma dayalı sanayiinin durumu Ürünler Yurtiçi üretim/Tüketimx100

Makarna 93,0

Yün iplik 82,5

Değirmencilik 59,4

Konserve 43,9

Pamuk ipliği 20,6

Sabun 18,9

Pamuklu dokuma 9,5 İpekli dokuma 4,5

Yağ 3,1

(5)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (1)

 Atatürk’ün Tarıma Verdiği Önem:

• “Milli ekonominin temeli ziraattır. Bunun için ziraatta kalkınmaya büyük önem veriyoruz....”

• “Türkiye’nin hakiki sahibi, efendisi, gerçek müstahsil olan köylüdür”

• “Köylünün çalışmasının karşılığını, kendi menfaatine en uygun şekilde değerlendirmek, ekonomi politikamızın ruhudur”

• “Memlekette topraksız çiftçinin bırakılmaması”

• “En küçük bir çiftçinin bir çift öküz sağlanması”

• “Modern çiftçiliğin gereği, sadece en ileri teknolojiyle toprağı işleyip yüksek verim almak değil, piyasanın

istediğini, istenen miktar ve şekilde topraktan alınması

gerekmektedir...”

(6)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (2) o Atatürk Dönemindeki (1923-1938) Gelişmeler

• Ülkede sükun ve emniyetin sağlanması,

• Çiftçileri koruyacak kanunların toplanıp kitap haline getirilmesi,

• Aşar vergisinin kaldırılması (1925),

• Medeni Kanunun kabulü (1926)- özel mülkiyet hakkı

• Vergilerin indirilmesi,

• Kara ve demir yollarının yapılması,

• Bataklıkların kurutulması,

• Sulama şebekelerinin yapılması,

• Toprak dağıtımı (1928-1938 döneminde 3,7 milyon dekar arazi göçmenlere dağıtılmış)

• Çiftçilerin değer fiyatla ürünlerinin pazarlanmasını sağlayan ticari ve sanayileşme politikasının uygulanması

Ticaret borsalarının kurulması (1924) ... 1950-26 ticaret borsası

•

Tarımsal gelişmeyi zorlaştıran engeller ortadan kaldırılmıştır.

(7)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (3)

o Örnek tarım işletmelerinin kurulması

o

1925- Atatürk Orman Çiftliği – Ankara

o Sanayileşme ve makineleşme hareketinin başlaması

• Şeker fabrikaları (1926-Uşak, 1927-Alpullu; 1935- TŞFAŞ)

• Dokuma fabrikalarının kurulması (Sümerbank)^öçs

• 1932- TMO (1929-Dünya Ekonomik Buhranı)

• 1932- TEKELöçs - 1936- ORUS^{2000 ö}

• 1937- ZKİ, 1938- DÜÇ (boş arazilerin işlenmesi, çiftçilere tohumluk, damızlık hayvan ve fidan sağlanması)

• 1944- TZDK^{öçs -} 1952- EBK^{öçs -} 1956- YEMSAN^{1997 ö}

• 1963- TSEK^{1997 ö}

• 1950- Marshal Yardımları

(1948:1746 .. 1960: 42.000)

(8)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (4)

o

Tarımsal eğitim kurumlarının kurulması:

• Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi (uzman yetiştirilmesi, öğretmenlerin yurt dışına gönderilmesi)

• 1933- Yüksek Ziraat Enstitüsü – Ankara (ziraat, veteriner, ziraat zanaatları, tabii bilimler f.)

• Uygulamalı ziraat mektepleri (Ankara, Kastamonu, Sivas, İzmir, Balıkesir, Bursa, Erzincan, Adana, Erzurum, Çorum)

• Ziraat Makinist okulları (Ankara ve Adana)

o

Tarımla ilgili kanuni düzenlemeler ve kurumsal çalışmalar:

• Araştırma istasyonlarının kurulması (Eğitim, genel ziraat, tohum ıslahı, meyvecilik, bağcılık, hayvancılık, zirai mücadele ve ormancılık)

•

Seyyar zeytin bakım istasyonu (İzmir, Balıkesir ve Çanakkale)

•

Çay fidanlığı (Rize)

• 1945- Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu

• 28 yılda 2,2 milyon hektar arazi dağıtılmış

(9)

•

Hayvan yetiştiriciliği, ekonomisi ve hastalıkları ile ilgili çalışmalar:

• Bakteriyoloji Enstitüsü (Etlik/Ankara)

• İhraç limanlarında karantina yeri ve laboratuarlar

• Hayvan ıslahı için haralar (Karacabey, Konya, Sultansuyu, Çukurova)

• Aygır depoları (Sivas, İmanlı, Erzurum, Diyarbakır, Adana ve Mahmudiye)

• İnekhaneler (Kars ve İnanlı)

• Zirai mücadele istasyonu (Adana ve İzmir)

• Zirai mücadele enstitüsü (Ankara)

• Ormanların devlet işletmeciliğine alınması ve işletme gruplarının oluşturulması

• Ormancılık yüksek okullarının açılması

o

Tarımsal kooperatifçilik konusunda yapılan çalışmalar:

• 1911- Aydın İncir Himaye-i Zürra A.Ş. ^(TSK)

• 1914- Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı

• 1933- Aydın Zirai Satış Kooperatifi İttihadı

• 1929- Tarım Kredi kooperatifleri

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (5)

(10)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (6)

1927 1957

Tarla arazisi (%) 8,59 28,52

Çayır arazisi (%) 6,15 2,19

Otlak, yaylak ve mera arazisi (%) 53,80 36,10 Orman ve ağaçlık arazi

Çizelge . Tarım arazisi kullanımındaki gelişmeler

1927 (13.4 milyon) 1960

Tarımda istihdam (%) 81,6* ...

Kırsal nüfus (%) 75,9 68,1**

Çizelge . Kır-kent nüfusundaki gelişmeler

(11)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (16)

1927 1963

Tarım işletmesi (adet) 2.527.000 3.101.000

1950 1963

Mülk işletmeler (%) 72,60 80,0

Kiracı işletmeler (adet) 14.800 293.518

Çizelge . Tarım işletmelerinin sayısındaki gelişmeler

(12)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (7)

İşletme büyüklüğü 1952 1963

1-100 da 39,3 48,3

101-500 da 35,9 40,7

500 da’dan büyük 24,8 11,0

Toplam 100,0 100,0

Çizelge . İşletme büyüklüklerindeki gelişmeler

(13)

1927 1950

Ortalama büyüklük (da) 24,9 77,0

1950 1963

Parça sayısı (adet) 15.719.000 17.717.000 Çizelge . İşletme büyüklüğü ve parsel sayısındaki gelişmeler

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (12)

(14)

o 2.Dünya Savaşı öncesi tarımda girdi kullanım durumu:

• Toprağın sürümü kara saban ve pullukla yapılmakta,

• Çeki gücü olarak hayvan kullanılmakta,

• Toprak genellikle bir defa sürüldükten sonra elle ekim yapılmakta,

• Ticari gübre kullanımı yok denecek kadar az,

• Kullanılan tohumluğun çok azı ıslah edilmiş,

• Münavebe uygulaması çok sınırlı,

• Sulama ve zirai mücadele çok yetersiz,

• Hasat elle, harman döğen ile yapılmakta idi.

• Ekim alanları ve üretimde önemli artışlar sağlanmıştır.

• Girdi kullanımındaki yetersizlikten dolayı verim artışı düşük olmuştur.

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (8)

(15)

o 2.Dünya Savaşı sonrası tarımda girdi kullanım durumu

• Traktör sayısı:

1931: 2.000 --- 1960: 42.000

• Gübre kullanımı:

1934: 613 ton --- 1950: 42.857 ton

• Tanıtım amacıyla çiftçilere bedava kimyasal gübre dağıtılmıştır.

• 1924- Su işleri teşkilatının kurulması:

•

1937-1962 döneminde 275.449 hektar alan sulamaya açılmış, bunun %60’ı da fiilen sulanmıştır.

• 1924- Zirai Mücadele Şubesi Müdürlüğünün kurulması

•

İlaç kullanımı: 1950: 9.500 ton --- 1968: 32.400 ton

• Tohumluk kullanımı:

•

1960 yılına kadar genellikle yerli çeşitler saflaştırılarak kullanılmış,

•

Dışarıdan verimli çeşitlerin ithal edilmesi ve ülkede ıslah çalışmaları

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (9)

(16)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (10)

1927 1950 Üretimdeki

artış (%)

Hububat 89,6 83,5 224

Baklagiller 4,0 4,5 295

Endüstri bitkileri 4,8 8,8 827

Yağlı tohumlar 1,1 1,9 854

Yumru bitkiler 0,5 1,4 2119

Çizelge . Tarla bitkilerinin ekim alanı ve üretimdeki gelişmeler(%)

(17)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (11)

Verimdeki artış (%) 1927- 1951

Buğday 49

Arpa 65

Pirinç 136

Fasulye 136

Tütün 24

Şekerpancarı 620

Patates 352

Soğan 176

Çizelge . Tarla bitkileri verimindeki gelişmeler (%)

• Elma üretimi 1934: 121,2 bin ton – 1965: 362 bin ton

• Portakal üretimi : 19,1 bin ton - : 300 bin ton

(18)

1923-1963 DÖNEMİNDE TARIM (12)

Hayvan cinsi 1927-1950 dönemindeki artış

Koyun (%)127

Kıl keçisi 112

Tiftik keçisi 154

Sığır 46

Manda 109

Kümes hayvanları 164

Çizelge . Hayvan sayısındaki gelişmeler

Verimlilikteki gelişmeler:

• Yerli inek: 350-500 kg/baş ... 700-1200 kg/baş

• Melez ve kültür ırkı inekler: ... 3000 kg/baş