TÜRKİYE VE ULUSLAR ARASI
ÖRGÜTLER
Türk Dış Politikası ve Uluslararası Örgütler
• TDP ve Türkiye’nin Uluslar arası Örgütlerle İlişkisini Nasıl Ele Almalı
• Belirli bir dönemdeki genel dünya tablosu
• Türkiye’nin Dünya Sistemi İçindeki Yeri
• Türkiye’nin İç Dinamikleri
Erken Cumhuriyet Dönemi- 1923-1945 Türkiye-MC İlişkisi
• Genel Dünya Tablosu
– İmparatorlukların Çöküşü
– Versailles Antlaşması ve İngiliz-Fransız Hakimiyeti – 1917 Ekim Devrimi ve Sonuçları
– 1920’lerin başından itibaren yükselen faşizm
Erken Cumhuriyet Dönemi: Türkiye’nin İç Dinamikleri
• İmparatorluktan kopuş ve yeni ulus-devlet inşası
• Demografik türdeşleşme
• Hızlı modernleşme ve laiklik
• Kapitalistleşme hedefi
– Ticaret burjuvazisi – Toprak sahipleri – Bürokrasi
• Sınırları belli bir egemenlik anlayışı
• Milliyetçiliğin hakim ideoloji haline gelmesi
• İktidarın merkezileşmesi
İktidarın Hedefleri
• Ulus İnşa Sürecinin Politik ve Sosyal Temellerini Hazırlamak.
• Uluslararası Tanınma ve Süreklilik
• Yeni Sınırların Kalıcılığı ve Müdafaası
• Ulusal Kapitalizmin Gelişimi İçin Kaynak Bulma
Nüfus Mübadelesi
• Lozan Antlaşması’nda yapılan bir antlaşma
• 1,200,000 Rum; 500,000 Türk (Müslüman)
• Batı Trakya ve İstanbul hariç”
• Temel Ölçüt: Din
Nüfus Mübadelesi
• Ekonomik basınca rağmen neden bu yol izlendi?
– ????
– ????
– ???
• MC’nin Rolü: Denetleyici Karma Komisyon’a üye
Musul Meselesi
• Lozan Konferansı’nda çözüm sağlanamayan meselelerden birisi.
– Lozan Konferansı’nda Türk Tezi: Çoğunluk Müslüman-Türk
– İngiliz Tezi: Çoğunluk etnik olarak Türk değil
• Musul Neden Önemli?
– ???
– ???
Musul Meselesi
• Türkiye’nin Talebi: Plebisit
• Konu 1924’te Milletler Cemiyeti’ne Taşınıyor
• 1926 Ankara Antlaşması
• Sonucun Türkiye Aleyhine Gelişmesinin Nedenleri
– ???
– ???
– ???
Bozkurt-Lotus Davası (1926)
• Fransız kaptanın Türkiye’de yargılanması
• Neden “ulusal bir davaya dönüşüyor?
– ???
– ????
– ???
• Uluslararası Adalet Divanı’nın kararı.
Soğuk Savaş Döneminde Türkiye ve Uluslararası Örgütler
• NATO Üyeliği (1952) Nasıl Anlamalı
• Genel Dünya Koşulları
• Türkiye’nin Dünya Sistemindeki Konumu
• Türkiye’nin İç Sınıfsal Yapısı ve Stratejileri
NATO Üyeliğini Nasıl Anlamalı?
• Genel Dünya Koşulları
• Türkiye’nin Dünya Sistemindeki Konumu
– SSCB ile Gerilen İlişkiler (1925 Moskova Dostluk Antlaşmasından Soğuk Savaşa)
• Türkiye’nin 2. Dünya Savaşı’ndaki tutumu
– Krom İhracatı
– Boğazlar Meselesi
– Son ana kadar tarafsız kalma
• 1946’da SSCB’nin Açık Tavrı
NATO Üyeliğini Nasıl Anlamalı?
• Türkiye’nin İç Dinamikleri
– Geç kalmış kapitalist kalkınma
– Kalkınma ve sermaye birikimi ihtiyacı – Tarımsal kapitalizm ve altyapı ihtiyacı – Dış sermaye ve yardım ihtiyacı: ABD – DP’nin Yükselişi
– Batı Bloğunda Açıktan Yer Alma Eğiliminin İdeolojisi: Anti-komünizm
NATO Üyeliğinin Sonuçları
• NATO Askeri Üslerinin Açılması. Örn. İncirlik
• Ortadoğu’da NATO Yanlısı Paktlar
– Bağdat Paktı (1954- Irak, Pakistan, İran ve Afganistan) – CENTO (1959)
– Suriye Gerilimi: 1957 (Sınıra yığınak ve Sovyet tepkisi)
• 1959: Dolaylı Saldırı Antlaşması
• U2 Casus Uçağının Düşürülmesi (1960)
• Küba Füze Krizi (1962)
Türkiye ve Birleşmiş Milletler
• Kıbrıs Krizi (1974)
• BM Güvenlik Konseyi Kararı
• BM Barış Gücü
1960’lar ve NATO ile ilk çatlaklar
• Türkiye’nin NATO ile ilişkilerinde ilk çatlaklar
• 1959: Dolaylı Saldırı Antlaşması
• U2 Casus Uçağının Düşürülmesi (1960)
• Küba Füze Krizi (1962)
• 1964: Kıbrıs Krizi. Lyndon Johnson’un Mektubu
Kıbrıs Sorunu
• 1878 Ada İngiltere’ye kiralanıyor.
• I. Dünya Savaşı sonunda resmen İngiliz kolonisi
• 1930’lu yıllar: Rum milliyetçisi isyanlar.
• 1954: BM’ye self-determinasyon başvurusu. Türkiye’nin itirazı.
• 1950’li yıllar: Etnik milliyetçilik ve çatışma
• Türkiye tezi: Taksim; RumTezi: Enosis
• 1955: 6-7 Eylül Olayları
• 1960: Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti. (Consociationalism ve veto hakkı)
• Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantör ülke. NATO arabulucu.
• 1960-1964: Sürekli çatışma ortamı
Kıbrıs Sorunu
• 1964: Türkiye’nin garantör ülke olarak müdahale etme arayışı.
• Johnson Mektubu.
• 1974: Nikos Sampson Darbesi ve Türkiye Müdahalesi
• Fiili Taksim ve zorunlu mübadele
• 1983 KKTC’nin ilanı
• 2003 BM Planı
• 2004 Kıbrıs’ın AB Üyeliği
1980 Sonrası AT(AB) İle İlişkiler
• Genel Dünya Tablosu: Neoliberal birikim modeli; Soğuk Savaşın sonu
• Türkiye’nin Dünya İçindeki Yeri: ABD Hegemonyasının Varlığında Yeni Görev Tanımları. Yeni Fırsat Tarifleri.
• Türkiye’nin İç koşulları: 12 Eylül Sonrası;
Küresel Piyasalarla Tam Uyum;
Neoliberalleşme; Kürt meselesi; Siyasal İslam
1980 Sonrası AT(AB) ile İlişkiler
• 1981: Yunanistan; 1987: İspanya ve Portekiz
• 1987 Türkiye’nin başvurusu ve ret
• 1996 Gümrük Birliği Antlaşması (Üçüncü ülkelere kota: sanayi ve işlenmiş tarım ürünleri).
• 1997 Lüksemburg Zirvesi
• 1999 Helsinki Zirvesi: Türkiye aday üye.
• 2001 Katılım Ortaklığı Belgesinin İmzalanması ve Kopenhag Kriterleriyle uyum.
• 2005: Ekim 2005 Tam Üyelik Müzakereleri.
Kopenhag Kriterleri
• Ekonomik Kriterler
– Piyasa ekonomisine uyum ve gümrük birliği
• Siyasi Kriterler
– İstikrarlı ve kurumsallaşmış demokrasi – Hukuk devleti
– İnsan Haklarına Saygı – Azınlıkların Korunması
