KUSURLULUĞU KALDIRAN NEDENLER

(1)

KUSURLULUĞU KALDIRAN NEDENLER

Ar.Gör. Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

(2)

KUSURLULUĞU KALDIRAN NEDENLER

MÜCBİR SEBEP ve

KAZA MADDİ CEBİR

HATA K. K.

ZORUNLULUK HALİ

MANEVİ CEBİR

İSTENEMEZLİK (BEKLENEMEZLİK)

İLKESİ

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

2

(3)

MÜCBİR SEBEP

 DİRENİLMESİ İMKANSIZ BİR ZOR ve ŞİDDET

 GENELLİKLE DOĞA GÜÇLERİ ANLAŞILIR

 TCK’DA DÜZENLENMEMİŞTİR.

 FİİLLE FAİL ARASINDAKİ PSİŞİK BAĞI ORTADAN KALDIRIR.

 Örneğin, şiddetli fırtınanın etkisiyle çalıştığı damdan ev sahibinin üstüne düşen baca tamircisinin durumu.

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 3

(4)

KAZA veya TESADÜF

 BURADA NETİCE NE ÖNGÖRÜLEBİLİR NE DE TAHMİN EDİLEBİLİR.

 MÜCBİR SEBEBİN AKSİNE BURADA DOĞA KUVVETLERİ DEĞİL İNSAN FİİLERİ SÖZ

KONUSUDUR.

 Örneğin; Aracının tüm bakımlarını yapmasına rağmen tekerinin aniden patlaması sonucu

ölümlü trafik kazasına neden olan kişinin durumu.

4

(5)

MADDİ CEBİR

 KAYNAĞI DAİMA BİR İNSAN FİİLİDİR. (bu özelliğiyle mücbir sebepten ayrılır.)

 Cebre maruz kalan kişi, hareket etmemekte başkası tarafından hareket ettirilmektedir.

 Fiilden sorumlu olan kişi zorlamayı(cebir) gerçekleştiren kişidir.

 Örneğin, eli zorla tutularak ateş ettirilen veya imza attırılan kişinin durumu.

(6)

HATA HATA

HUKUKİ ŞAHIST

A FİİLDE

(7)

HUKUKİ HATA

 Ceza Kanunlarını Bilmemek Mazeret Sayılmaz.

(TCK md.4)

 Bir ceza normunun varlığında veya

yorumlanmasında hataya düşülmesine TCK’da ceza sorumluluğuna bir etkisi bulunmamaktadır.

 Hukuki hataya ilişkin bu katı kuralı yumuşatmak maksadıyla haksızlık yanılgısı söz konusu

olmuştur.

7

(8)

 “İşyerinde atalarından intikal ettiğini söylediği bir adet II.Mahmut dönemine ait çeyrek altın bulunduran sanıkta suç kastının mevcut olmadığı kararı yerine tartışılmadan mahkumiyetine karar verilmesi, bozma nedeni yapılmıştır.”(11.CD.26.09.2001.8661)

(9)

HAKSIZLIK YANILGISI



İşlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, cezalandırılmaz. (TCK md. 30/4)

Özgür Küçüktaşdemir 9

(10)

HAKSIZLIK YANILGISI

 HAKİMİN SOMUT OLAYDA FAİLİN FİİLİNİN

HAKSIZLIK OLUŞTURDUĞUN BİLEMEYECEĞİ KANAATİNE ULAŞMASI GEREKİR!

 HAKİM HATANIN SAKINILABİLİR OLUP

OLMADIĞINI BELİRLERKEN AŞAĞIDAKİLERİ GÖZ ÖNÜNE ALIR

 FAİLİN SOSYAL DURUMU

 KİŞİSEL YETENEKLERİ

 MEVCUT BİLGİSİ

 HUKUKSAL ve AHLAKİ DEĞER YARGILARINI

(11)

FİİLDE HATA (TCK 30/1)

 SUÇUN VAR OLMASI İÇİN ARANAN HUSUSLARIN BİR VEYA BİRKAÇINA İLİŞKİN HATADIR.

 ZORUNLU UNSURLARIN BİLİNMEMESİNİ İFADE ETTİĞİNDEN KASTI KALDIRIR.

 FAİL HATAYA DÜŞMEKTE KUSURLUYSA, KANUNUN FİİLİN TAKSİRLİ BİÇİMİNİ DÜZENLEDİĞİ DURUMLARDA TAKSİRLİ FİİLİNDEN SORUMLU OLUR.

 TCK FİİLİ HATAYI 30/1.maddesinde şöyle ifade etmektedir:

“Fiilin icrası sırasında suçun kanuni tanımındaki maddi unsurları bilmeyen bir kimse, kasten hareket etmiş olmaz. Bu hata dolayısıyla taksirli sorumluluk hali saklıdır.”

11

(12)

FİİLDE HATA (TCK 30/2)

 TCK 30/2.maddesi “Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.” hükmünü içermektedir.

 Burada cezayı ağırlaştıran veya hafifleten nitelikli haller üzerinde hataya düşme düzenlenmiştir.

 Failin kastettiğinden daha ağır bir netice meydana gelmişse gerçekleşen daha ağır bir neticeden değil,kastettiği gerçekleşmeyen neticeden;kastettiğinden daha hafif bir netice meydana gelmişse,kastettiği neticeden değil, gerçekleşen hafif neticeden sorumlu olmasıdır.

12

(13)

FİİLDE HATA(TCK 30/3)

 TCK’nın 30/3.maddesi: “Ceza

sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenlere ait koşulların gerçekleştiği

hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.” hükmünü

içermektedir.

 Bu madde hukuka uygunluk nedenlerinde, kusurluluğu kaldıran nedenlerde ve

kusurluluğu azaltan nedenlerde yanılmayı ifade etmektedir.

(14)

FİİLİ HATA PRATİKLER I

 A uçaktan inmiş, bagajını almak için bavul bandında beklemektedir. Kendisininkiyle aynı marka,aynı renk ve modelde üzerinde kendisininki gibi herhangi bir isim veya işaret bulunmayan bavul alıp gider. Eve gelip için açtığında tarihi eserlerle karşılaşır.

 Kurdukları avcı kampında nöbet tutan A. Kurtların çok yakından ulumasından korkar ve kışın aç olacaklarını düşünür. Ulumalar yakınlaşır. Seslerin geldiği tarafta kampın yakınında bir hışırtı duyar. Kamp ateşinin vurduğu otlar oynamaktadır. Kurtların gözlerini görmeyi beklemeden ateş eder. O sırada kampa dönmekte olan arkadaşını vurmuştur.

(15)

FİİLİ HATA PRATİKLER II

 Zengin bir işadamının otel odasına temizlik için giren görevli H., bir mücevher kutusu görür, açar ve içinde inci kolye olduğunu anlar. Cebine atar.

Yine kutunu yanında gördüğü eski bir zincirli saati orijinal olduğundan oğluna vermek için alır.

Odasına gelen işadamı H’yi suçüstü yakalar. İnci kolyenin sahte olduğu, saatinse çok değerli bir antika olduğu anlaşılır.

 B., abisi C ile tartışır. Abisini öldürmek üzere babasının pompalı tüfeğini alır. Evin içinde yakın mesafeden ateş eder, o sırada karanlıkta abisinin odasına sigara aramak için girmiş babasını vurur.

(16)

FİİLİ HATA PRATİKLER III

 Yüzbaşı A.’nın timi saldırıya uğramıştır. Silah seslerini duyan köylüler, yanlarına av tüfeklerini alarak seslerin geldiği yere giderler.

Uzakta kendilerine doğru gelen tüfek taşıyan gölgeleri gören A ve askerleri, o yöne yaylım ateşi açarak köylüleri öldürür.

 Okuma yazması bulunmayan, mesleği

çobanlık olan Jandarma Er Eralp’e komutanı gözaltına aldıkları kişileri terbiye edene kadar dövmesini emreder.

(17)

KUSURLULUĞU KALDIRAN ZORUNLULUK HALİ

 Zorunluluk hali, menfaatler dengesi kuramına dayanır ve:

 Eğer korunan menfaat, zarar verilen hukuki

menfaatten daha üstünse hukuka uygunluk nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır.(önceki ders işlendi)

 Eğer korunan menfaat, zarar verilen menfaatle denk bir değerdeyse veya failden içinde bulunduğu

koşullarda başka türlü davranması beklenemiyorsa kusurluluğu kaldıran zorunluluk hali olarak karşımıza çıkar.

(18)

ZORUNLULUK HALİNİN ŞARTLARI

ZORUNLULU K HALİNİN ŞARTLARI

TEHLİKEYE İLİŞKİN

AĞIR ve MUHAKKAK

OLMASI

BİLEREK NEDEN OLMAMA BİR HAKKA YÖNELMESİ KARŞI

KOYMA YÜKÜMLÜLÜ

ĞÜNÜN BULUNMAMA

SI

SAVUNMAY A İLİŞKİN

BAŞKA KORUNMA

İMKANI OLMAMALI

ÖLÇÜLÜLÜK

(19)

ZORUNLULUK HALİ PRATİK I

 DAĞA TIRMANAN İKİ DAĞCIDAN BİRİNİN İPİNİN DİĞER ARKADAŞIYLA KENDİSİNİN AĞIRLIĞINI TAŞIMAYAMAMASI ÜZERİNE ARKADAŞININ İPİNİ KESMESİ.

 KUTUPLARDA AÇ KALAN DENİZ KAZAZEDESİ DENİZCİLERİN MİÇOYU YEMESİ.

 İSTANBUL TRAFİĞINDE SIKIŞAN AMBULANSIN GELMEMESİ ÜZERİNE ARABA KAZASI

GEÇİRENLERİ KURTARMAK İÇİN HIZ SINIRINI

İHLAL EDEREK ONLARI HASTANEYE YETİŞTİREN SARHOŞ SÜRÜCÜNÜN DURUMU.

(20)

MANEVİ CEBİR

 Türkçe karşılığı “tehdit” kavramıdır.

 Kişiye ileride haksız bir zarara uğrayacağı

bildirilir. Eğer bu zarara uğramak istemiyorsa belirli bir fiil veya fiilleri icra etmesi kendisinden istenir. Böylelikle kişiye, psikolojik bir baskı ve zorlama uygulanır.

 Gelecekte haksız bir zarara uğrayacağının bildirilmesiyle zorlanan kişinin tehditten

sakınabilmek için kasten suç işlemesi durumudur.

(21)

MANEVİ CEBİR

 TCK, madde 28, muhakkak ve ağır bir korkutma ve tehditten bahsetmektedir.

 Tehdidin ağırlığı, menfaatler arası dengenin belirlenmesini ve tehdidin kişi üzerindeki

etkisinin belirlenmesini zorunlu kılar.

 Tehdidin muhakkaklığı, tehdidin önlenemez bir baskı oluşturması ve suç işlemek dışında

tehditten başka türlü kaçınılamamsını ifade eder.

(22)

MANEVİ CEBİR PRATİK I

 GÜNEYDOĞU’DA BİR KÖYDE YAŞAMAKTA OLAN VE HAYATINI TARIM İŞÇİSİ OLARAK KAZANAN A’NIN EVİNE BİR GECE SİLAHLI TERÖR ÖRGÜTÜ ÜYELERİ GELİR.

İÇLERİNDEN BİR TANESİ SİLAHININ NAMLUSUNA KURŞUN SÜREREK KONUŞMASINA BAŞLAR VE KENDİLERİNİ GECE EVDE SAKLAMASINI VE YEMEK VERMESİNİ İSTER. A HAKKINDA ÖRGÜTE YARDIM VE YATAKLIKTAN CEZAİ SORUMLULUĞU DOĞAR MI?

(23)

MANEVİ CEBİR PRATİK II

 BANKA SOYGUNU SIRASINDA,

SOYGUNCULARDAN A SİLAHINI BANKA

MÜDÜRÜNÜN KAFASINA DAYIYARAK, BANKA KASASINI AÇMASINI ve ŞUBEDEKİ PARALARI HESABINA AKTARMASINI İSTER. BANKA

MÜDÜRÜNÜN SUÇA İŞTİRAK ETTİĞİ İÇİN CEZAİ SORUMLULUĞUNUN DOĞUDUĞU SÖYLENEBİLİR Mİ? Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

23

(24)

BEKLENEMEZLİK İLKESİ

 ESASINI BEŞERİ KIRILGANLIKTA BULMAKTA.

 KİŞİDEN BEKLENENİN, İÇİNDE BULUNDUĞU

KOŞULLARDA KENDİSİNDEN İSTENEMEMESİNİ İFADE EDER.(failden başka türlü davranmasının beklenememesi.)

 KÖPEKBALIKLARININ SIKÇA BULUNDUĞU BİR DENİZ KIYISINDA TATİLİNİ YAPMAKTA OLAN B, SÖRF YAPMAK İSTERKEN BOĞULMA TEHLİKESİ YAŞAR.

CANKURTARAN GÖREVİNİ YAPMAK İSTERKEN, BOĞULAN KİŞİNİN ETRAFINDA YÜZEN KÖPEK BALIĞINI GÖRÜR VE GİRDİĞİ DENİZDEN ÇIKAR.

24

(25)

KAYNAKÇA

 HAFIZOĞULLARI/ÖZEN

Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Y

 HAKERİ, Hakan

Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Y.

 GÜNGÖR, Devrim

Ceza Hukukunda Fiili Hata, Yetkin Y.

 KÜÇÜKTAŞDEMİR, Özgür

Türk Ceza Hukukunda Maddi ve Manevi Cebir, Seçkin Y.