1
Bölümün Amacı
Zaman kavramını sınıf yönetimi açısından çözümleyerek sınıfta öğrenme zamanının etkili bir biçimde nasıl yönetilmesi ve değerlendirilmesi gerektiğine ilişkin bir bakış açısı kazandırmaktır.
SINIFTA ÖĞRENME
ZAMANININ YÖNETİMİ
ZAMAN DENİLİNCE?
AKLINIZA NELER GELİYOR?
3
Zaman Kavramı
➢ Zaman, insanın duyu organlarıyla algılayamadığı, fiziki, felsefi, psikolojik ve sosyolojik boyutları olan bir olgu ve gerçektir.
➢Zaman, yaşadığımız hayatın kendisidir. İnsan hayatı belirli bir zaman diliminden oluşur.
➢Zaman; yerine konması, geri döndürülmesi, yenilenmesi, depolanması, satın alınması mümkün olmayan bir kaynaktır.
Einstein, vücudumuzun algıladığı zamanın duvardaki saatin gösterdiği zamana göre daha hassas olduğunu fark etmişti.
İnsan vücudunun algıladığı zamana "beden günü" denilmektedir.
Beden saatinin kontrol mekanizmasının beynin hipotalamus bölgesinde olduğuna inanılmaktadır.
Beden saatini gözlemleyenler beden kimyasındaki düzenli değişikliklerin bağışıklık sistemini, kalp atisini, kan dolaşımını düzenleyen yedi günlük ritimlerden söz etmektedirler. Demek ki, tek takvim, kaynağını astronomik olaylardan alan duvardaki takvim değil (Boslough, 1990. Akt. Ekici, 1999).
Ehrat'a göre, eğer iç ritimlerimizi iyi kullanmazsak
sıkıntı çekeriz: Öğleden sonra uyuklamaları,
pazartesi sendromu, hatta uyku bozuklukları ve
depresyon duvardaki saatle vücudumuzdaki saat
arasındaki uyumsuzluğun sonuçları olabilir
(Boslough, 1990. Akt. Ekici, 1999).
ZAMANIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
7
Zamanla ilgili bazı tespitler:
✓ Zaman tasarruf edilemez.
✓ Zaman kiralanamaz, satın ve ödünç alınamaz.
✓ Zaman çoğaltılamaz.
✓ Zaman geri döndürülemez.
✓ Zaman yalnızca kullanılır.
Zaman yönetimi
Zaman yönetimi ilk kez, meşgul yöneticilerin
zamanlarını daha iyi organize etmelerine
yardımcı olmak üzere bir eğitim aracı olarak
Danimarka'da doğup dünyaya yayılmıştır
(Güçlü, 2001).
Zaman yönetimi aslında bir öz yönetimdir; yaşadığımız olayların kontrolünü sağlamaktır; bireyin kendisini yönlendirerek olayları yönetmesidir.
Yaşadığımız olayların ne kadarı bizim istediğimiz gibi gerçekleşiyor?
Ne kadarının oluşmasını biz belirleyebiliyoruz?
Olayların meydana gelmesindeki etkilerimiz nelerdir?
Bütün bu soruların yanıtları bizim zamanımızı
yönetebilmedeki başarımızı göstermektedir (Güçlü,
2001).
Zaman yönetiminde temel düşünce, günün her küçük diliminin daha iyi planlamasının yöneticilerin daha verimli hareket etmelerini sağlayacak olmasıdır.
Zaman yönetimi, acil olmakla birlikte o kadar da
önemli olmayan günlük olayların baskısından
kaçınmak için, açık önceliklerin ortaya
konulmasını da savunur.
11
Zaman Yönetimi
➢ Bir insan, gündelik yaşamında işine, ailesine, okuyup yazmaya, sosyal etkinliklere, dinlenmeye, eğlenmeye, ibadete, alış-verişe ve benzeri pek çok konuya zaman ayırır.
➢ Zaman yönetimi, birey açısından genel olarak yaşamda önceliklerin belirlenmesini ve zamanın da buna göre harcanmasını ifade eder.
➢ Okullar açısından yaklaşıldığında ise zaman, temel üretim girdilerinden birini oluşturur.
➢ Zaman, para, insan emeği, teknoloji gibi bir girdi olarak görülür. Okullarda yapılan çoğu işler, zamana göre planlanmıştır.
Zaman Yönetimine İlişkin Tanımlar
✓Zamanı olabildiğince etkili olarak kullanma ve denetlemedir.
✓İş sonuçlarının zamanında alınması için çok ve iyi çalışmaktır.
✓Süre kullanımıdır.
✓Zamanı akıllıca planlama ve kullanmadır.
➢ Yaşadığımız hayat, bizi bazı tercihler yapmaya zorlar.
Yaşantımızı yaptığımız bu tercihlere göre sürdürmemiz gerekir.
➢ Tercih, yaşamın önünde yatan temel sorundur. Bu sorunun cevabı, Covey tarafından saat ve pusula karşıtlığıyla açıklanmıştır.
➢ Saat; randevuları, programları, etkinlikleri vb. temsil eder.
Başka bir ifadeyle, zamanı hangi işlerde harcadığımızı ve nasıl harcadığımızı ifade eder.
➢ Pusula ise, amaçlarımızı, değerlerimizi, ilkelerimizi, vicdanımızı, yönümüzü temsil eder. Yani, önemli olduğunu hissettiklerimizi, yaşamımıza nasıl bir yön verdiğimizi simgeler.
➢ Zaman yönetimiyle ilgili temel sorun, saat ile pusula arasında bir boşluk oluştuğunu hissetmekle başlar.
Temel İnsan İhtiyaçları Arasındaki İlişki ve Sonuçları
Fiziksel İhtiyaçlar
Ruhsal İhtiyaçlar
Toplumsal İhtiyaçlar
Zihinsel İhtiyaçlar İçimizdeki Ateş
➢ Temel ihtiyaçların karşılanması, içimizdeki ateşi alevlendirir.
Böylece insan, temel ihtiyaçların karşılanması için yaşamaya çalışan varlık olmaktan kurtulup, içindeki alevi, özü ortaya çıkaracak işlere yönelir. Bu öze yaklaşan amaçlara ulaşabilmek için temel ihtiyaçlarını karşılayan varlık olarak zamanını yönetir.
➢ Zaman yönetiminin bu şekilde algılanması, insanın içindeki ateşi alevlendirir. Alevlenen bu ateş, ona görevdeşlik (sinerji) sağlar. Sinerji, bir gücü oluşturan güçler toplamından çok daha fazla güç elde etmektir. Başka bir ifadeyle bütün, kendini oluşturan parçaların toplamından çok daha öte bir kavramı ifade eder. Sinerji, yaşamımıza, uzak görüşlülük, tutku ve serüven ruhu kazandırır.
➢ Zamanı yönetmek, yaşam kalitesini artırmak demektir.
Yaşam kalitesini artıran dört temel gizilgüç vardır.
1. Öz-bilinç: Kendimize dışarıdan bakarak düşünce tarzımızı, hareket nedenlerimizi, geçmişimizi, senaryolarımızı, alışkanlıklarımızı, eğilimlerimizi inceleme yetisidir.
2. Vicdan: İç yönlendirme sistemimiz olarak bilinir.
3. Özgür irade: Harekete geçme yetimiz olup bize akıntıya karşı yüzme, senaryolarımızı yeniden yazma, duygu ve koşullara göre değil ilkelere göre davranma gücü verir.
4. Yaratıcı Hayal Gücü: Gelecekteki bir durumu gözümüzde canlandırma, zihnimizde şekillendirme ve çözebilme yetisidir.
➢ Pozitif düşünce, mucize gibi akımların odağıdır.
Bunun için Covey şu önerilerde bulunmuştur:
• Öz-bilinci, günlük tutarak artırın ve geliştirin.
• Vicdanı, öğrenerek, dinleyerek ve karşılık vererek eğitin.
• Özgür iradeyi, söz vererek ve sözünüzü tutarak besleyin.
• Hayal gücünü, geleceği gözünüzde canlandırarak
geliştirin.
Zamanı Etkili Yönetme Yolları
• Kısa sürede yapılması gereken işleri belirlemek.
• Planlı çalışmak.
• İşe, başarıya olan katkısı oranında zaman ayırmak.
• Kolay ve gündelik işleri astlara vermek.
• Aynı nitelikli işleri birlikte yapacak şekilde planlamak.
• Düzenli olmak için önlem almak.
• Önemsiz konularda ayrıntıdan kaçınmak ve çabuk karar vermek.
• Mümkün olduğunca az toplantı yapmak.
• En verimli saatlerde en önemli işleri yapmak.
• Karar ve evrakları takip ederek çabuklaştırmak.
• Zor işlerin arasına dinlendirici işleri serpiştirmek.
• Birden çok işi birlikte yapma alışkanlığı edinmek.
%100
0
8:00 Öğle 17:00
En iyi zaman
ZAMANI ETKİLİ KULLANAMAMA BELİRTİLERİ
Aşağıdaki durumlar sık sık ortaya çıkıyorsa etkili bir zaman planlaması yapılmıyordur (Eren, 1998: 102):
• Devamlı olarak iş yetiştirememe endişesi
• Görüşeceğimiz kişiler ve ziyaretçileriniz için zaman ayıramama
• Hiç bir şey yapmadan gücünü boşa harcama duygusu
•Görülmesi ve ziyaret edilmesi gereken kişileri görememe
•Cevap verilecek mektuplara cevap bulamama
•Aksam yemeğinden sonra yapılacak islerin stresi
•Telefon görüşmelerini yetiştirememe
• Verimsiz, meşguliyetlerle dolu, bos bir gün geçirme duygusu ile yorgunluk, üzüntü ve stres.
Sınıfta Zaman Yönetimi
• Öğretmen ve öğrencilerin okuldaki zamanlarının büyük bir kısmı sınıf denilen ortamlarda geçer. Sınıf, hem öğretmenler hem de öğrenciler için ortak bir yaşama alanıdır.
• Sınıfta zaman yönetimi denildiğinde, bir ders için ayrılan 40–
45 dakikalık sürenin, öğretmen ve öğrenci açısından nasıl kullanılması ve değerlendirilmesi gerektiği akla gelir.
• Sınıfta zaman yönetimi söz konusu olduğunda bu durum, (a) sınıfta öğretime hazırlık, (b) öğretme-öğrenme süreci ve (c) öğrencilerin öğrenme sürecine katıldıklar zaman olmak üzere üç boyutta ele alınabilir.
23
Zamanla Yarışan Öğretmenler ve Öğrenciler
• Sınıfta öğrenme zamanını yönetmek, önemli olana öncelik vermektir. Bu nedenle öğrenme zamanını yönetmek için, önemli işleri planlayıp, gerisini boş vermektir.
➢ Bu durum, sınıfta, öz-bilince sahip vicdanlı, özgür iradesiyle hareket edebilen, yaratıcı düşünce gücü gelişmiş bireyler yetiştirmenin önemli olduğu, dolayısıyla bunların öncelikli hale getirilmesi gerektiğini vurgular.
➢ Bu yaklaşım, dersler, konular, bilgi, okuma-yazma öğrenmek gibi konuların öncelikli konular sıralamasında ikinci sırada yer alması demektir.
➢ Sınıfta öğrenme zamanının yönetimi demek, öğrenme için ayrılan sürenin çoğunlukla önemli olan bireyin gelişimine ayrılması, insanın önemli olması nedeniyle sınıfta da önceliğin insana verilmesi demektir.
Sınıfta Zaman Yönetiminde Öncelikler
• Zaman yönetimini, “ders süresinin yönetimi” bağlamında ele alacak olursak sınıf yönetimini oluşturan öğelerden birisinin de sınıfta öğrenme için ayrılan zamanın yönetimi olduğu söylenebilir. Bu nedenle her öğretmen, sınıfının yöneticisi olarak zaman yönetimine ilişkin temel bilgi ve becerilerle donatılmış, zaman yönetimine ilişkin temel nitelikleri kazanmış olmalıdır.
• Sınıfta öğrenme zamanını yönetmek; öğrenme yaşantılarının kaliteli hale getirilmesi olarak görülmelidir.
➢ Öğretmen, öğrenme zamanını etkili kullanmak istiyorsa, öğretmen için en önemli konu, öğrencilerin dersi ve öğretmeni sevmelerini sağlamak olmalıdır. Öğretmen bu önemli konuyu ders konularından daha öncelikli olarak ele almalıdır. Bu, öğrencilerin öğrenmeleri için yapılacak en önemli hizmettir ve öncelikli hale getirilmelidir.
➢ Öğrencilerin öğretmeni ve dersi sevmelerinin en etkili yolu ise, öğrencileri sevmek ve bunu onlara göstermektir. Çünkü sevmek ve bunu göstermek, en paha biçilmez hizmeti sunmaktır.
27
Sınıfta Zaman Kazandırıcı Yollar
• Etkili okullarda, zaman etkin ve verimli kullanılmaktadır.
• Etkili öğretmenler de sınıfta geçen süre içinde derse
hazırlık, sıraların düzenlenmesi, dersle ilgili
hazırlıkların yapılması, istenmeyen öğrenci
davranışlarının önlenmesi, disiplinin sağlanması gibi
konulara daha az, öğrenme ve öğretme etkinliklerine
ise daha fazla zaman ayırmaktadır.
➢Ders öncesinde bazı hazırlıkların gerçekleştirilmiş olması, gerek öğretmene, gerekse öğrencilere zaman kazandırabilir.
Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir:
• Öğrencilerin dersle ilgili hazırlıklarını önceden yapması,
• Öğretmen ve öğrencilerin derse zamanında girmesi,
• Öğretmenin zaman kullanımı konusunda iyi bir model olması,
• Öğretmenin derse, öğrenci dikkatini toplayıcı
etkili bir giriş yapması,
• Sınıf defterinin ders arasında ya da sonunda imzalanması,
• Tahtaya yazılacak bazı yazıların dersten önce yazılması,
• Ders araç, gereç ve eğitim teknolojilerinin dersten önce hazırlanması,
• Öğrencilerin kendi kendini denetleme alışkanlığı kazanması,
• Okul yönetimi tarafından ders zamanının kesintiye uğratılmaması,
• Derste görev dağılımın yapılmasıdır.
30
Sınıfta Zaman Hırsızları
➢ Sınıfta zaman hırsızlarından bazıları şunlar olabilir:
• Sınıf dışı ortamlardaki (sokak, diğer sınıflar, koridor) gürültüler,
• Sınıfa ve derse geç gelen öğrenciler,
• Ders başladıktan sonra sınıftan dışarı çıkmak isteyen öğrenciler,
• Ders başladıktan sonra sınıftan dışarıya çağrılan
öğrenciler,
• Sınıflarda okul yönetimi tarafından okutulan duyurular,
• Ses düzeni olan okullarda ders sırasında yapılan duyurular,
• Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarının meydana gelmesi,
• Derslerin zamanın başlayıp bitirilmemesi,
• Öğretmenden kaynaklanan bazı durumlar,
• Ders saatleri içinde okul yönetimince yapılan bazı
işler.
Etkili Okullarda Zaman Kullanımı
➢ Etkili ve başarılı okullarda yapılan bazı araştırmalarda sınıfta zaman kullanımı konusunda elde edilen bulgulardan bir kısmı şunlardır:
• Dersin içeriği ve sınıf içi süreçler iyi bir biçimde yapılandırılmıştır.
• Sınıfta geçen zamanın büyük kısmı öğrenme etkinliklerine ayrılmaktadır.
• Öğrencilerin öğrenme sürecine katılımına büyük zaman ayrılmaktadır.
•Akademik olmayan konulara daha az zaman ayrılmaktadır.
•Öğrenci ihtiyaçlarına göre esnek bir zaman kullanma anlayışı vardır.
•Öğrencilerin sınıf içi süreçlere katılmalarına fırsat verilmektedir.
•Öğretmenler, zaman kullanımında öğrencilere adil davranırlar.
•Öğretmenler, geç öğrenen öğrencilere zaman ayırmaktadır.
