Akdeniz Ülkeleri Açık Erişim Ağı

(1)

Akdeniz Ülkeleri Açık Erişim Ağı

Yaşar Tonta

H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr

yunus.hacettepe.edu.tr/tonta/tonta.html

(2)

Kısır Döngü

• Bilimsel dergi fiyatlarının artışı

• Bazı kütüphanelerin lisanslarını / aboneliklerini yenileyememesi

• Yayıncıların kaybettikleri geliri toplamak için

mevcut kütüphaneler için lisans ücretlerini daha da artırmaları

• Başka bazı kütüphanelerin de lisanslarını /aboneliklerini yenileyememesi

• Yayıncıların kaybettikleri geliri . . .

(3)

Sonuç . . .

Genellikle

• kamu kaynaklarıyla üretilen (araştırmacılar)

• kamu kaynaklarıyla denetlenen (hakemler)

• kamu kurumları tarafından satın alınan (kütüphaneler)

bilimsel yayınlara araştırmacıların ve

kullanıcıların erişiminin engellenmesi

(4)

Moral “Üçlem”

“Başka hangi işte müşterilerden alınan mal gene aynı müşterilere müthiş fiyatlarla satılır ve kalite

kontrolü de gene aynı müşteriler tarafından yapılır?”

Kaynak: House of Commons Select Committee on Science and Technology Tenth Report, 2004

(5)

Daha da önemlisi . . .

• Araştırmaların etkisinin

azalması

(6)

Açık Erişim

(7)

Açık Erişimin Kime Yararı Var?

• Topluma

– Araştırma döngüsünün hızlanması

• Araştırmacılara

– Araştırma etkisinin artması

• Üniversitelere

– Araştırma etkisinin artması – Yatırımın getirisinin artması

• Öğretmenlere

– Eğitim-öğretim amacıyla kullanım sınırlamalarının kalkması

• Yayıncılara

– Dağıtım, görünürlük ve etki faktörünün artması

http://www.eprints.org/openaccess/

(8)

Nasıl?

1. “Altın yol”

Dergiler açık erişim sağlıyor

Yazarların bağlı olduğu kurumlar yayın giderlerini ödüyor

2. “Yeşil yol”

Yazarlar kendi web siteleri ya da kurumsal arşivler aracılığıyla açık erişim sağlıyor

Kaynak: Budapest Open Access Initiative, 2002

(9)

Directory of Open Access Journals

(10)

Yayıncıların %65’i (dergilerin %90’ından fazlası) Açık Erişimi destekliyor

http://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simple

(11)

Ama toplam makalelerin sadece %20’si açık erişim!

• Farkındalık

• Açık Erişim yasa, politika, strateji ve alt yapıları

• Açık arşivler

(12)

OAIster arama motoru

http://www.oclc.org/oaister/about/default.htm

(13)

OpenDOAR

http://www.opendoar.org/onechart.php?cID=&ctID=&rtID=&clID=&lID=&potID=&rSoftWareName=&search=&group by=c.cCountry&orderby=Tally%20DESC&charttype=pie&width=600&height=300&caption=Proportion%20of%20R epositories%20by%20Country%20-%20Worldwide

(14)

ROARMAP

ROARMAP: Registry of Open Access Repositories Mandatory Archiving Policies

http://roarmap.eprints.org/

(15)

Açık Erişim Yasa, Yaptırım ve Önerileri

• İspanya Bilim, Teknoloji ve Yenilik Yasası, 2011

• ABD H.R. 4004 sayılı Federal Araştırmalara Kamu Erişimi Yasa (FRPAA) taslağı

• ScienceEurope (Ulusal Araştırma Fonlayıcıları Derneği)

• Avrupa Üniversiteler Derneği

• Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, İsveç, Danimarka vd. ülkelerin girişimleri (30’dan fazla fon sağlayıcı yaptırımı, 100’den fazla kurumsal yaptırım)

• Wellcome Trust (2005)

(16)

Avrupa Birliği’nde Açık Erişim

• Avrupa Konseyi’nin üye ülkelere dijital çağda bilimsel bilgiye erişim politikaları geliştirme ve kamu kaynaklarıyla üretilen araştırmalara açık erişimi destekleme çağrısı (2007)

• AB destekli açık erişim projeleri (SOAP, DRIVER, OpenAIRE/OpenAIRE Plus, MEDOANET. . .)

• Avrupa Dijital Gündemi (DG InfSoc)

• Yenilik Birliği

• Avrupa Araştırma Ağı (DG Res)

• Horizon 2020 (FP8, DG Res)

http://www.arl.org/sparc/bm~doc/lars.pdf

(17)

Türkiye’de Açık Erişim

(18)

Türkiye’de Açık Arşivler

http://www.opendoar.org/find.php?p=1&step=20&cID=217&format=

table&sort=r.rName&sort=r.rNumOfItems%20DESC,r.rName;

http://www.mikrobeta.com.tr/wp-

content/uploads/2011/07/B%C3%BCltenTemmuz2011No8.pdf

http://www.opendoar.org/onechart.php?cID=217&ctID=&rtID=&clID=&lID=&potID=&rSoftWareName=&search=&groupby=r.rSoftWareName&orderby=

Tally%20DESC&charttype=pie&width=600&height=300&caption=Usage%20of%20Open%20Access%20Repository%20Software%20-%20Turkey

(19)

MEDOANET partnerleriyle karşılaştırma

Ülke Açık arşiv sayısı Belge sayısı Fransa 66 2.408.299 İtalya 69 768.379 İspanya 88 3.807.373 Portekiz 41 77.933 Türkiye 11 19.475 Yunanistan 14 304.735 Almanya 151 995.492 Birleşik Krallık 208 1.751.037 Hollanda 24 465.047

Ka yna k: OpenDOAR (23 Ma rt 2012)

(20)

Politikalar henüz tanımlanmamış

http://roarmap.eprints.org/

(21)

Açık Arşivde Depolamayı Zorunlu Yapan Kurum Sayısı

Ülke Zorunlu

Fransa 11

İtalya 28

İspanya 11

Portekiz 11

Türkiye 1

Yunanistan 1

Almanya 11

Birleşik Krallık 51

Hollanda 6

Ka yna k: ROARMAP (23 Ma rt 2012)

(22)

MİTOSWEB.com açılış ekranı . . .

(23)

MITOSWEB.com

http://www.mitosweb.com/

(24)

MITOSWEB.com (devamla)

Üye olundu ama üyeliğin nasıl aktif hale getirileceği ile ilgili hiçbir bilgi verilmedi. E-posta ile aktivasyon mesajı gönderilmiş.

(25)

MITOSWEB.com (devamla)

X

(26)

MITOSWEB.com (devamla)

Proxy ayarları değiştirilip Hacettepe IP’si ile arama yeniden yapıldı.

(27)

Açık erişim . . . İzin . . . Yetki . . .

(28)

www.medoanet.edu

(29)

Tema Toplumda Bilim

Konu SiS.2011.1.3.1-1: Dijital çağda bilimsel bilgiye erişim, bilimsel bilginin yayımı ve korunmasıyla ilgili Avrupa stratejilerinin güçlendirilmesi

Tür CSA – Destek Eylemi

Başlangıç tarihi 1 Aralık 2011

Süre 24 ay (30 Kasım 2013’te sona erecek) Bütçe 746.695,00 €

AB desteği Doğrudan giderler için %100, dolaylı giderler için %7 Partner sayısı 9

Koordinatör EKT/NHRF- Ulusal Dokümantasyon Merkezi/ Ulusal Araştırma Vakfı, Yunanistan

AB Memuru Dr. Jean Francois Dechamp

MEDOANET

V. Tsoukala, 27 January 2012, Athens

(30)

Kurum ^Ülke

ULUSAL DOKÜMANTASYON MERKEZİ EKT YUNANİSTAN

İSPANYOL BİLİM VE TEKNOLOJİ VAKFI FECYT İSPANYA

MINHO ÜNİVERSİTESİ UMINHO PORTEKİZ

ULUSAL BİLİMSEL ARAŞTIRMA MERKEZİ CNRS FRANSA

ÜNİVERSİTE VE BİLİM KURUMLARI İÇİN SÜPERBİLGİSAYAR UYGULAMALARI ÜNİVERSİTELERARASI KONSORSİYUMU

CASPUR İTALYA

HACETTEPE UNIVERSITESI HACETTEPE TÜRKİYE

EĞİTİM VE BİLİMİ DESTEKLEYEN

AVRUPA TELİF HAKLARI AĞI ^ENCES ^ALMANYA

LIBER VAKFI LIBER HOLLANDA

NOTTINGHAM ÜNİVERSİTESİ ^UNOTT BİRLEŞİK KRALLIK

Proje partnerleri

(31)

Destekleyenler

(32)

“…kamu araştırma tabanı tarafından yaratılan bilgiye erişim ve bu bilginin iş dünyası ve karar vericiler tarafından kullanımı, herhangi bir engelleme olmadan tüm toplumda bilginin dolaşımı şart olan Avrupa Araştırma Ağı’nın kalbini oluşturur.” Green Paper: The European

Research Area:New Perspectives (COM (2007) 161 final, 3.4)

MEDOANET projesi :

 Açık Erişimi yüceltmek için çaba gösteren mevcut Akdeniz ağının ortak başarılarından yararlanacak

 Anılan ve komşu ülkelerde açık ve eşgüdümlü Açık Erişim strateji ve politikalarının geliştirilmesini kolaylaştıracak

 Üye Ülkeler arasında strateji ve yapıların bölgesel eşgüdümünü güçlendirecektir.

MEDOANET kavramı

(33)

Spesifik amaçlar

 Ulusal Eşgüdüm

 Ulusal açık erişim strateji, politika ve yapılarının haritalanması, güçlendirilmesi ve yenilerinin geliştirilmesi

 Avrupa Çapında ve Uluslararası Ağlaşma

 Açık Erişim Avrupa Çalıştayı düzenlemek ve Açık Erişim Politikalarını gerçekleştirme rehberi hazırlamak

 Paydaşlara Ulaşma ve Yayma

 Duyuru etkinlikleri, proje platformu geliştirilmesi ve Avrupa Açık Erişim Konferansı düzenlenmesi

(34)

• Proje amaçlarıyla ilgili ortak vizyonun paylaşılması

• Etkinliklerin tartışılması

• Partnerlerin rollerinin ve sorumluluklarının saptanması

İlk toplantı: 27 Ocak 2012, Atina

(35)

MEDOANET Ulusal Görev Gücü Üyeleri

Tuncel Acar Milli Kütüphane

Ramazan Acun ULAKBİM

Mustafa Akgül Bilkent Üniversitesi

Köksal Akın Mikrobeta

Doğan Atılgan Ankara Üniversitesi

Ebru Başak TÜBİTAK

Ertuğrul Çimen ANKOS

Gültekin Gürdal İYTE Kütüphanesi, SELL Temsilcisi İlkay Holt Özyeğin Üniversitesi Kütüphanesi Ali Fuat Kartal TKD

Burcu Keten ODTÜ Kütüphanesi

M. Emin Küçük Kültür ve Turizm Bakanlığı Orçun Madran Atılım Üniversitesi

Nizamettin Oğuz Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Tuğrul Paşaoğlu Türk Yayıncılar Birliği

Müjgan Şan Kalkınma Bakanlığı

Ata Türkfidanı Yaşar Üniversitesi Kütüphanesi Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi

Aytaç Yıldızeli ÜNAK

Orhan Yılmaz Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi

(36)

Ulusal Açık Erişim Çalıştayı,

8-9 Kasım 2012

(37)

Sonuç

• Açık Erişimin gerçek gücü işbirliğini teşvik ederek yenilik yapmaktır

– John Wilbanks

• “Sorun artık açık erişim olsun mu değildir. Sorun açık erişimi daha ‘nasıl’ geliştirebilir ve yüceltebiliriz

sorunudur.”

– Nellie Kroes

• “Küresel bağlamda Avrupa bilim ve yeniliğinin rekabetini artırmanın tek yolu engelsiz açık ve saydam bir çevrede bir Avrupa bilgi evreni yaratmaktır.”

– Lars Bjornshauge

http://www.arl.org/sparc/bm~doc/lars.pdf http://www.slideshare.net/wilbanks/sparc-oa-meeting-march-12-2012;

(38)

Türkiye’de ne yapılmalı?

• Farkındalık artırılmalı

• Kamu kaynaklarıyla yapılan araştırma sonuçları açık arşivler aracılığıyla herkese açılması zorunlu olmalı

• Açık erişim araştırma desteği alabilmede ve akademik yükselmede ön koşul olmalı

• Açık erişim bilimsel iletişim sürecinin ve alt yapısının bir bileşeni olmalı

• Avrupa Açık Erişim Alt Yapısıyla bütünleşme

çabaları hızlandırılmalı

(39)