ÖZ-DÜZENLEMELİ
ÖĞRENME STRATEJİLERİ - II
ÖZ DÜZENLEMELİ
ÖĞRENME
Niçin öğretmenlik okuyorsunuz?
Ders sunumlarına nasıl hazırlanıyorsunuz?
Sunumları yetiştiremeyeceğinizi düşündüğünde ne yapıyorsunuz?
Derslerinize nerede çalışıyorsunuz?
Bir konuyu anlayıp anlayamadığınıza karar verebiliyor musunuz?
Konuyu anlayamadığınızı fark ettiğinizde bu
eksikliği gidermek için ne yapıyorsunuz?
TANIMI
Öğrencilerin
kendi öğrenme süreçlerine
üstbilişsel,
motivasyonel ve davranışsal
olarak
katılmasıdır.
Üst bilişsel olarak; kendi öğrenme sürecinin farkındadır; öğrenme süreci ile ilgili kararları alabilir.
Motivasyonel olarak; öğrenmeye isteklidir ve davranışlarını içsel motivasyon yönlendirir.
Davranışsal olarak, kendi kendine öğretir, bilgiyi araştırır, yardım arar, çevreyi
düzenler.
ÖZ DÜZENLEMELİ ÖĞRENENLER
1. Kendi bilgilerini kendileri elde eder.
2. Bilginin kullanıcısıdırlar.
3. Kendi kendilerini motive ederler.
4. Yansıtıcı düşünürler. (Yaşantıları- öğrenme süreçleri üzerinde
düşünürler)
5. Kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu alırlar.
DAVRANIŞÇILIK
Davranışçı kuramlara göre öğrenmede dışsal çevre diğer bir deyişle uyarıcılar önemli bir yere sahiptir. Öğrenciler kendilerine sunulan uyarıcıyla etkileşime geçmeleri neticesinde öğrenirler. Öğrencilere sunulan ipucunun ve buna bağlı olarak öğrencinin etkin katılımının neticesinde öğrenme meydana gelir.
Öğrenme Kuramları Açısından Öz
Düzenlemeli Öğrenme
Öğrenmenin meydana gelebilmesi için öncelikli olarak tüm davranışlarının pekiştirilmesi gerekir (Sürekli pekiştirme). Davranış kazandırıldıktan sonra pekiştirecin miktarı azaltılarak ne zaman (değişken aralıklı) ve hangi davranıştan sonra (değişken oranlı) verileceği de gizlenilerek bu davranışın kalıcı hale gelmesi sağlanır.
Öğrencilerin ilk gösterdiği davranışlar dışsal
pekiştireçler (ödül) yoluyla pekiştirilir. Süreç
ilerledikçe yani öğrenci davranışı kazanmaya başladıkça dışsal
pekiştirecin miktarı
azaltılarak öğrencilerin
kendi davranışını kendisi
pekiştirir hale gelmesi
amaçlanır.
BİLGİYİ İŞLEME MODELİ
Bilgiyi işleme kuramı
açısından ele alındığında ise öz düzenlemeli
öğrenme üst bilişsel düşünmeye denk
gelmektedir. Üst bilişsel düşünme, öğrencinin
kendi öğrenme sürecinin farkında olması ve
öğrencinin kendi öğrenme
sürecini kontrol etmesini
ifade etmektedir.
SOSYAL ÖĞRENME (BANDURA)
Sosyal öğrenme kuramı açısından ele alındığında öğrenci modelin
davranışını kendine hedef olarak belirler. Kendi
davranışı ile model aldığı davranışı zihninde
karşılaştırır. Kendi
davranışlarını değiştirerek model aldığı davranışa
uygun hale getirir
BİLİŞSEL YAPILANDIRMACILIK (Piaget)
Şemalar karşılaştıkları durumları açıklamada başvurdukları zihinsel yapılardır. Kişilerin
karşılaştıkları olaylara
karşı ilk tepkileri onu
zihinsel şemalarına
uygun hale getirerek
açıklama şeklindedir.
Eğer bu durumu açıklamada mevcut yaşantıları yetersiz kalırsa bu duruma uyum sağlayabilmek amacıyla zihinsel yapılarını ve
davranışlarını bu duruma uyum sağlayacak şekilde değiştirirler. Bireyler
böylece bilişsel çelişkiyi ortadan kaldırabilmek
amacıyla zihinsel yapılarını ve davranışlarını düzenler.
SOSYAL YAPILANDIRMACILIK (Vygotsky)
Vygotsky bilginin
anlamlandırılmasında sosyal etkileşimin
önemine dikkat çekmiştir.
Bilgi önce kişilerarasında konuşulur. Sosyal ortamda ortaya çıkan ortaya çıkan bu bilgi daha sonra içsel konuşmalar yoluyla
bireysel düzeye indirgenir.
Bu durum içselleştirme
olarak adlandırılmaktadır.
Bilginin içselleştirilmesinde sosyal ortamda
kendisinden daha yetenekli bir bireyden aldığı sosyal destek önemlidir. Bireylere sunulan bu sosyal desteğin yavaş yavaş azaltılarak
kendi başına düşünebilir ve problem çözebilir hale
gelmesi öz düzenleme
olarak adlandırılabilir .
Öğrenme Üzerinde
Durulan Sorular Öz Düzenlemenin Alt Basamakları Niçin Öz yeterlik ve kişisel amaç
Nasıl Strateji kullanımı/seçimi Ne Zaman Zaman yönetimi
Ne Kendini izleme, kendini
yargılama, öz yansıma Nerede Çevre düzenleme
Kimle Yardım kaynaklarını arama
Öz Düzenleyici Öğrenmenin Evreleri
(Zimmerman’ın Döngüsel Modeli)
ÖZ DÜZENLEMELİ ÖĞRENME
SÜRECİ VE BECERİLERİ
1. KENDİ ÖĞRENME SÜRECİNİ PLANLAMA (Self-Planning)
Bu aşama öğrenci için bir hazırlık aşaması olarak düşünülebilir. Öğrenci
öğrenme işine başlamadan önce öğrenme sürecinin nasıl ilerleyeceğine dair çeşitli kararlar aldığı, öğrencinin kendi eylem planını yaptığı aşamadır.
Öğrenci bu aşamada genel olarak neyi öğreneceğine ve bunu nasıl yapacağına dair çeşitli kararları alır.
Öğrenci öğreneceği bilgi ve becerileri
kendi içerisinde ünitelere ve alt konulara böler. Bu aşamada öğretim programlarında daha önceden belirlenmiş üniteler veya
konular temele alınabilir. Örneğin Osmanlı Devleti tarihi kendi içerisinde kuruluş,
yükselme, duraklama, gerileme ve yıkılış dönemleri olarak ele alınabilir.
1.1.Öğrenme ünitesinin kapsamını belirleme
1.2. Gözden Geçirme (overview)
Öğrenci öğrenme ünitesini tam olarak
öğrenmeye başlamadan önce üniteleri bir gözden geçirir ve “ne biliyorum, ne öğrenmeliyim ve nasıl öğreneceğim” sorularına sırasıyla cevap vermeye çalışır. Böylece de
bundan sonraki aşamalar
da planlanmış olur.
1.3. Tanılayıcı Değerlendirme Yapma
Öğrencinin “ne biliyorum?”
sorusuna cevap verdiği aşamadır. Öğrenci
öğreneceği üniteye veya çözeceği probleme ilişkin daha önceden sahip olduğu bilgileri gözden geçirmesi ve hatırlaması söz
konusudur. Böylece öğrenci
öğrenme ünitelerine ilişkin
eksikliklerini görmüş olur.
Bu da öğrencinin öğrenme hedeflerini
belirlemesine ve zamanı düzenlemesine yardımcı olur. Öğrenci az bildiği, hiç bilmediği veya merak ettiği bilgi ve becerileri hedef olarak belirlenirler.
Ayrıca öğrenci az bir çaba ile hatırlayabileceği konuları öğrenmeye daha az zaman ayırırken hiç bilmediği bir konu için daha fazla zaman
ayırabilir.
1.4. Hedef Belirleme(Goal Setting)
Performans
Hedefi:Bunlardan önce belirleneni performans hedefidir. Performans hedefi, öğrencinin
öğrenme ünitelerini tamamladığında kaç puan almayı
hedeflediğini ifade
eder.
Performans hedefine ulaşılıp ulaşılmadığına dair değerlendirme düzey belirleyici bir
değerlendirme olup ünitelerin sonunda
yapılır. Örneğin öğrencinin Osmanlı devleti kuruluş döneminin sonunda yapılacak bir sınavda 80 almayı hedeflemesi bir
performans hedefidir.
Öğrenme Hedefi: Öğrencinin performans hedefini
gerçekleştirebilmesi için
öğrenmeyi planladığı bilgi ve becerileri elde eder. Öğrencinin bu puanı alabilmek amacıyla kuruluş dönemi padişahlarının adını, sırasını, her bir padişah döneminde meydana gelen, siyasi, sosyal ve ekonomik olay ve gelişmeleri öğreneceğini ifade etmesi ise bir öğrenme hedefidir.
1.5. Zamanı Planlama
Öğrenci bu aşamada hangi konuya ne zamana
çalışacağını ve bu konular için ne kadar zaman
ayıracağını planlar. Bu aşamada işlem-zaman
çizelgesi öğrencinin zamanı planlamasında yardımcı
olabilir. Bu çizelgenin işlem kısmına konular yukarıdan aşağı doğru yazılabilir.
Zaman kısmı da soldan sağa doğru yazılabilir.
Zaman ……Ayı
İşlem 1.Hafta 2.Hafta 3.Hafta 4.Hafta Kuruluş
Yükselme Duraklama Gerileme Yıkılış
1.6. Çevreyi Düzenleme
Öğrenci öğrenme faaliyetlerini nerede gerçekleştireceğine karar verir ve öğrenme
ortamını kendi öğrenmesini en üst düzeye çıkaracak şekilde düzenler. Öğrenme çevresinin düzenlenmesinde öğrencinin öğrenme stiline en uygun öğretim materyallerini seçmesi ve ortamın o
materyalleri içerecek şekilde
düzenlenmesi söz konusudur.
Örneğin görsel öğrenmeyi tercih eden bir öğrenci ise
öğrenme ortamında duvarlara kavram haritaları asabilir.
Sosyal öğrenen bir öğrenci ise yardımına başvurabileceği veya birlikte çalışabileceği arkadaşları olacağı için ders çalışma odasını ona uygun olarak düzenleyebilir. Ders kitapları, kalem, silgi, not
defterleri, bilgisayar, kulaklık, CD’ler uygun şekilde
yerleştirilir.
1.7. İzleme ve Öz değerlendirme Araçlarına Karar Verme
Öğrenci bu aşamada kendi öğrenme sürecini izleyebilmek amacıyla ve ünite sonunda
öğrenme düzeyini ortaya çıkarabilmek amacıyla hangi ölçme araçlarının
kullanılacağına karar
verir.
Örneğin öğrenme sürecinin izlenmesi
amacıyla bir kontrol listesi hazırlanabilir.
Öğrenme düzeyini ortaya koymada
kullanmak üzere de bir veya birkaç tane
ünite sonu testi belirleyebilir.
2. KENDİ ÖĞRENMESİNİ
SAĞLAMA (Self-Instruction)
Bu aşamada öğrenci, planlama aşamasında öğrenme sürecine ilişkin almış olduğu kararları uygulamaya başlar. Belirlemiş olduğu performans ve
öğrenme hedeflerini
gerçekleştirebilmek amacıyla öğrenme stratejilerini uygular, kendi öğrenme sürecinin
ilerleyişini izler, gerekli
gördüğü durumlarda öğrenme ünitelerine harcadıkları süreyi kısaltıp uzatabilirler.
Öğrenme stratejileri, öğrencilerin kendi öğrenmelerini sağlayabilmek amacıyla yapmış oldukları uygulamaları ifade
etmekte olup, bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarılmasını sağlayan stratejilerdir.
2.1. Öğrenme Stratejilerinin
Uygulama
Dikkat Stratejileri:
Öğrencinin önemli bilgiye yönelmesini sağlayan
stratejilerdir. Öğrencinin önemli yerlerin altını çizmesi,
öğrencinin fosforlu bir kalemle önemli cümlelerin üstünü
çizmesi, bilginin önemli olduğunu gösteren çeşitli uyarıcı işaretlerin konulması öğrenciler tarafından
kullanılabilecek dikkat
stratejileridir. Öğrencinin önemli olan bilgiyi önemsiz olan
bilgiden ayırt etmesini sağlar.
Gruplama Stratejisi:
Öğrencilerin bilgiyi kısa süreli bellekte
daha fazla tutabilmek ve kısa süreli belleği daha da etkili bir
şekilde kullanabilmek
amacıyla kullandığı
stratejilerdir.
Tekrar Stratejisi
: Öğrencinin öğreneceği bilgiyi zihinsel olarak tekrar etmesi bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe
aktarılmasını sağlayan bir
strateji olup yüzeysel öğrenme stratejilerindendir. Kısa süre içerisinde yoğun bir şekilde yapılan tekrar bilginin
öğrenilmesini sağlayabilir fakat bu tekrarlar zamana
yayılmadığı, bilgi kullanılmadığı taktirde unutma
gerçekleşebilir.
Eklemleme Stratejileri
Öğrencilerin yeni
öğrenecekleri olan bilgiyi
daha önceden öğrendikleri ile ilişkilendirmelerine
denilmektedir. Eklemleme stratejilerinin kullanılması kısa süreli bellekte
işlenmekte olan bilgilerin ezbere değil, anlamlı bir
şekilde öğrenilmesini ve uzun
süreli belleğe aktarılmasını
sağlar.
Öğrencinin analojiler (benzetim) yaparak bilgiyi öğrenmesi,
ayrıca benzerlikler ve farklılıklar tablosu
oluşturarak öğrenmesi öğrencinin bilgiyi
anlamlı bir şekilde
öğrenmesini sağlar.
Örgütleme Stratejileri:
Öğrencilerin bilgiyi birbirinden bağımsız bir şekilde değil de
bilgiyi kendi içerisinde birbiriyle
ilişkilendirerek
öğrenmesidir.
Kavram haritaları,
kavram ağları, anlam çözümleme tabloları, tablolar, grafikler
bilginin organize bir
şekilde öğrenilmesini
sağlar.
2.2. Öğrenme Sürecini İzleme (Self- monitoring)
Öğrencinin öğrenme
hedeflerini gerçekleştirmeye dönük olarak yapmış olduğu çalışmaları kendisini takip etmesini ifade etmektedir.
Öğrencinin yapmış olduğu planın uygulanıp
uygulanmadığı ve
hedeflenen öğrenmelerin istenilen düzeyde olup olmadığının izlenmesi bu aşamada gerçekleşir.
Öğrencilerin belirlemiş olduğu görevleri içeren bir kontrol listesinin
yapılması ve her gün bu kontrol listesi yoluyla
tamamlanan ve tamamlanmayan
görevlerin işaretlenmesi öğrencinin planının
doğru bir şekilde işlemesini sağlar.
İşlemler Yapıldı Yapılma dı
1.
2.
3.
4.
5.
6.
2.3. Çabayı Düzenleme (Effort regulation)
Öğrencinin kontrol çizelgesi kullanarak öğrenme sürecini izlemesi
tamamlayamadıkları
etkinliklerin belirlenmesini sağladığından öğrencinin yarım kalan etkinliği
tamamlamaya dönük olarak çalışmalar yapmasını sağlar.
Böylece öğrenci öğrenme için harcamış olduğu çabayı doğru bir şekilde sarfetmeyi sağlar.
3. YANSITMA (Self-Reflection)
Öğrenme sürecinin sonunda öğrencinin hedefleri
çerçevesinde ulaşmış olduğu düzeyi karşılaştırarak
değerlendirdiği, bunun neticesinde performans hedefine ulaşıp
ulaşamadığına karar verdiği, eğer hedefine ulaşamamışsa öğrenme sürecini gözden
geçirerek eksikliklerini tespit edip tamamlamaya çalıştığı aşamadır.
3.1.Öz değerlendirme yapma
Öğrenci öğrenme sürecinin sonunda ortaya koyduğu
performansla ulaşmayı amaçladığı performansı karşılaştırarak öğrenme sürecini başarıyla
tamamlayıp
tamamlayamadığı
hakkında karar verir.
3.2. Başarıyı ve Başarısızlığı Yükleme
Öğrencinin yaşamış olduğu başarının veya başarısızlığın kaynağına ilişkin algısına yükleme denilmektedir.
Öğrenci performans hedefine ulaşamadığı taktirde bunun sebebi olarak yeteri kadar çaba harcamamış olması gösterilebilir. Çünkü çaba birey tarafından kontrol
altına alınıp değiştirilebilen bir özelliğe sahiptir.
3.3. Öğrenme Sürecini Gözden Geçirme
Öğrenci bu aşamada öğrenme sürecini yeniden gözden geçirerek eksik veya yanlış yaptıkları
uygulamaları tespit etmeye çalışır. Yapmış olduğu plan ve uygulamaları yeniden sorgular. Materyallerin
amaca uygun olup olmadığı veya kullanılan öğrenme stratejilerinin yeterli olup olmadığı yeniden ele
alınabilir.
3.4. Çabayı Düzenleme ve Eksik öğrenmeleri tamamlama
Öğrenci eksik çaba gösterdiğinin
düşündüğü konular varsa o konuları
yeniden ele alarak eksik öğrenmelerini tamamlamaya
çalışabilir.
3.5.Yardım arama (Help seeking)
Öğrenci ihtiyaç
hissettiği durumlarda akranlarından veya üst sınıflarda
bulunan yakın çevresindeki
kişilerden yardım
talebinde bulunabilir.
Niçin öğretmenlik okuyorsunuz (Hedef belirleme- İçsel motivasyon)?
Derslerinize nerede çalışıyorsunuz (çevreyi düzenleme ) ?
Ders sunumlarına nasıl hazırlanıyorsunuz (öğrenme stratejilerini kullanma)?
Sunumları yetiştiremeyeceğinizi düşündüğünde ne yapıyorsunuz (yardım arama)?
Bir konuyu anlayıp anlayamadığınıza karar verebiliyor musunuz (üst bilişsel düşünme)?
Konuyu anlayamadığınızı fark ettiğinizde bu eksikliği
gidermek için ne yapıyorsunuz (çabayı düzenleme)?
KPSS ye hazırlanan bir öğrencinin kendi öz düzenlemeleri.
Yabancı dil sınavına hazırlanan bir kişinin kendi öğrenmelerini nasıl
gerçekleştireceğini öğrenmesi.
Öğrenci sınavda alacağı bir puanı hedef olarak belirler.
Sınava evde mi yoksa kursa giderek mi hazırlanacağına karar verir.
Örnek:
Çalışma ortamını düzenler.
Kaynaklara ulaşır.
Hangi öğrenme stratejilerini kullanacağına karar verir.
Öğrenme sürecini gözden geçirir ve eksikliklerini görür.
Öğrenip öğrenemediğine karar verir.
